راهکارهایی اساسی برای پرورش کودک کتاب‌خوان (بخش اول)

چکیده:عادت به مطالعه و کتاب‌خوانی ازجمله رفتارهای پسندیده‌ای است که می‌تواند برای فرزندان، فواید زیادی به دنبال داشته باشد و بر رشد سالم و مناسب آن‌ها تأثیر بسزایی دارد. در این مقاله روش‌هایی برای پرورش کودک کتاب‌خوان در خانواده ارائه می‌کنیم. با ما همراه باشید.

تعداد کلمات 1173 / زمان تقریبی مطالعه 6 دقیقه

پژوهش‌گران در مطالعات جدید به این نتیجه رسیده‌اند که جنین می‌تواند موسیقی و دیگر صداها را شنیده و به خاطر بیاورد. بدین ترتیب اگرچه مغز به‌طورکلی رشد نکرده ولی می‌تواند یاد بگیرد. بنابراین اگر مادر در هنگام بارداری، پس از چهارماهگی که دستگاه شنوایی شکل می‌گیرد، برای جنین کتاب بخواند، جنین صداها را می‌شنود.[1] اما اگر به هر دلیلی از زمان جنینی برای کوک خود کتاب نخوانده‌اید، لازم است که از دوران نوپایی به این کار بپردازید. در این مقاله با راهکارهایی در جهت پرورش کودک کتاب‌خوان آشنا می‌شویم.

در دوران خردسالی بلند خواندن کتاب برای کودکان لازم است؛ با این کار، امکان توجه به نحوه نوشتار حروف و درک مطلب را برای کودکان خود فراهم آورید و خزانه لغات آن‌ها را افزایش دهید. به‌علاوه باحالت و لحن مناسب بخوانید و از علائم ادبی مانند نقطه‌گذاری برای تغییر لحن و صدا استفاده کنید.[2] گاهی خواندن را قطع کنید و سؤال‌هایی دربارهٔ داستان از او بپرسید، یا تشویقش کنید، به چیزهایی که در تصاویر هستند توجه کند و اتفاقات بعدی را حدس بزند؛[3] حتی زمینه‌ای فراهم کنید که کودک برایتان قصه بگوید. این کار موجب تقویت تفکر و خلاقیت و حافظه در کودک می‌شود.

چگونه خواندن کتاب و انتخاب ساعت مناسب برای این کار از مسائل مهم است؛[4] آن را به ساعات پایانی شب، که معمولاحوصله ندارید موکول نکنید، بلکه زمانی را در طول روز انتخاب کنید که هم خودتان و هم فرزندتان دارای نشاط و شادابی باشید؛ به این صورت کتاب خواندن به فعالیتی مفرح و لذت‌بخش در خانواده شما تبدیل می‌شود. همچنین این عمل سبب می‌شود که ارتباط نزدیک‌تری میان شما و فرزندتان در تمامی سطوح برقرار شود.

در این سن کتاب باید تنها به‌عنوان یک وسیله سرگرم‌کننده در نظر گرفته شود؛ بنابراین هرگز نباید کودک را مجبور کنید که کتاب بخواند.[5] حتی اگر شما وقت زیادی برای خواند کتاب برای فرزندتان صرف کرده‌اید و به پایان کتاب نزدیک شده‌اید بازهم کودک شما تصمیم‌گیرنده است؛ یعنی اگر ترجیح می‌دهد بازی کند، او را مجبور نکنید که تا پایان داستان صبر کند.
از سوی دیگر اگر فرزند شما می‌خواهد که یک داستان خاص را ده مرتبه به‌طور پیاپی بشنود تعجب نکنید؛ این کار برای کودک لذت‌بخش است، لذا برایش تکرار کنید و در نظر داشته باشید گاهی او به جهت برقراری ارتباط با تصاویر کتاب، این کار را از شما می‌خواهد. و گاهی نیز می‌خواهد داستان کتاب را به خاطر بسپارد و درزمانی دیگر، آن را برای شما بازگو کند.
همچنین در نظر داشته باشید، او به شنیدن داستان‌هایی علاقه‌مند است که خودش در آن‌ها، نقش اصلی را بر عهده دارد. پس اگر داستانی را برایش می‌خوانید، به‌جای نام شخصیت اصلی داستان، نام فرزندتان را ببرید و یا برایش شعر بخوانید؛ البته اشعاری که کوتاه، ساده و مرتبط با امور روزمره کودک است.[6]
 

وقتی برای فرزندتان کتاب می‌خوانید، در مورد قسمت‌های مختلف کتاب با او صحبت کنید؛ نظر او را درباره تصویر روی جلد بپرسید، کتاب را ورق بزنید و گاهی از او نیز بخواهید صفحات کتاب را ورق بزند. هنگام خواندن با حرکت انگشت در زیر سطرها، به او نشان دهید که این خطوط سیاه در حقیقت داستان کتاب را بیان می-کند. همچنین او با انجام این کار توسط شما، متوجه می‌شود که خواند سطرهای کتاب از راست به چپ، و از بالا به پایین است. آگاهی از این مفاهیم، درواقع آموزش مبانی اولیه مطالعه به کودکان محسوب می‌شود.[7]

کمد یا قفسه‌ای مخصوص کتاب کودک خود تهیه کنید؛ این کار روش خوبی برای غنی‌سازی محیط کودک و کمک به رشد مناسب او محسوب می‌شود[8]. البته سعی کنید قفسه در دید و دسترس فرزندتان باشد تا تشویق شود و کتاب‌ها را مرور کند.

ازآنجایی‌که انتخاب نوع داستان برای کودک اهمیت بالایی دارد، از کتاب‌هایی استفاده کنید که بیانگر سرگذشت گذشتگان است و به کودک آداب دینی، اجتماعی و بهداشتی را آموزش می‌دهد. داستان‌های مربوط به زندگی پیامبران و امامان معصوم علیهم السّلام روحیهٔ دینی آن‌ها را تقویت می‌کند. به‌علاوه اگر در این مسیر از مثال‌ها و داستان‌های روز که در طول زندگی اتفاق می‌افتد استفاده کنید، درواقع فهم کودک از مسائل را گسترش داده‌اید.
بنابراین می‌توانید در مناسبت‌ها و اعیاد مذهبی و ملی و مرتبط با آن مناسبت، برای کودک، کتابی به‌عنوان هدیه بخرید که ظاهر زیبا و تصاویر جذاب، بزرگ و متناسب با سطح علائق او در آن باشد.