شاید کمتر کسی پیدا شود که تا به حال از حافظه خود هیچ شکایتی نداشته باشد. مسلم است که ما به حافظه مان نیاز مبرم داشته و در عملکرد ما نقش حیاتی دارد. اما مکانیسم عمل و روش کار حافظه چگونه است؟ روش های تقویت آن چیست؟ با ما همراه شوید.
تعداد کلمات: 1239 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 6 دقیقه

مقدمه

حافظه، به توانایی مغز در رمزگذاری، ذخیره و یادآوری اطلاعات گفته می شود. حافظه، منبع ذخیره اطلاعات هویتی، شخصیتی و اطلاعات عمومی و خصوصی انسان ها است. همه انسان‌ها از اهمیت و ضرورت بهره‌مند بودن از حافظه ای سالم و قوی مطلع و خواهان چنین حافظه ای هستند. اما از شیوه عملکرد آن و روش تقویت آن کمتر کسی آگاه است.
برای تقویت حافظه، ابتدا باید برای سلامت جسمی و روانی خود اهمیت قائل شده و تغذیه و آرامش خود را بهبود دهید. پس از آن با تکنیک ها و تمرین هایی که ارائه می شوند، می توانید به تقویت هرچه بیشتر حافظه خود بپردازید.

طبقه‌بندی حافظه

طبقه‌بندی های مختلفی برای حافظه وجود دارد. به لحاظ مدت زمان نگه‌داری اطلاعات، می‌توان حافظه را به چهار بخش طبقه بندی نمود:
1- حافظه حسی: اولین مرحله در پردازش اطلاعات بوده و آن، زمانی است که حواس ما محرک‌های بیرونی را دریافت می کنند. مدت زمان این حافظه از چند میلی ثانیه تا چند ثانیه متغیر است.
2- حافظه کوتاه مدت: وقتی که به محرکی دقت و توجه کردید، این اطلاعات به حافظه کوتاه مدت شما منتقل می شود. مدت زمان این حافظه بین چند ثانیه تا چند دقیقه است.
3- حافظه فعال: تلفیقی از حافظه کوتاه مدت و عنصر توجه است که برای انجام تکالیف شناختی پیچیده مانند یادگیری و استدلال به کار می رود.
4- حافظه بلند مدت: با تکرار و مرور ذهنی، اطلاعات از حافظه کوتاه مدت به بلند مدت انتقال می یابند. ظرفیت این حافظه نامحدود است. مدت نگه داری نیز از چند روز تا چند سال و گاه تا پایان عمر متغیر است[1].

فرآیند عملکرد حافظه

این فرآیند شامل سه مرحله است:
1- رمزگردانی[2]: اولین مرحله از فرآیند حافظه می باشد که طی آن، اطلاعات به رمزهای مورد پذیرش حافظه تبدیل شده و به حافظه سپرده می شوند. در نظر داشته باشید که اگر خطایی در این مرحله رخ دهد، هیچ اطلاعاتی به حافظه سپرده نخواهد شد[3].
2- اندوزش[4]: اطلاعاتی که رمزگردانی شده بود، در حافظه نگه داری شده و ثبت پایدار می شوند.
3- بازیابی[5]: در این مرحله، پیگردی در حافظه با سرعتی بسیار بالا که ما از آن مطلع نمی شویم، اتفاق افتاده و اطلاعات فراخوانی و یادآوری می شوند.
سرعت بازیابی اطلاعات برحسب نوع طبقه بندی مطالب در حافظه، مدت زمان سپری شده از زمان اندوزش تا بازیابی و دیگر عوامل متفاوت خواهد بود.

تمرین های تقویت حافظه

1- سیب: یک سیب تهیه کنید. آن را به خوبی ببینید و تمام حواس بویایی و بینایی خود را بر آن متمرکز کنید. به چیزهایی مثل مغازه و باغبان و ... فکر نکنید. این کار را به مدت یک هفته و روزی دو دقیقه انجام دهید. در هفته دوم، روزی دو دقیقه به کلمه سیب که بر روی کاغذ نوشته اید نگاه کرده و سعی کنید تا مفهوم همان سیب را در ذهن خود مجسم کنید. در هفته سوم تنها چشمان خود را بسته و مفهوم سیب را در ذهن خود مجسم نمایید.
2- شمارش: در ذهن خود از یک تا صد را برعکس بشمارید.
3-ده قطعه مقوای رنگی را بر روی یک میز بریزید. آنگاه صورت خود را برگردانده و به ترتیب از سمت چپ یا راست، مکان آنها را مشخص کنید.
4- یک شیء ساده مانند لیوان یا قاشق را برداشته و روی آن تمرکز کنید. از همه سو به آن نگاه کنید بدون آنکه کلمه ای از آن در ذهن داشته باشید. سعی کنید تنها به آن شیء نگاه کنید بدون آنکه به نام‌ها یا کلمات آن فکر کنید[6].
5- از حافظه خود زیاد استفاده نمایید. یک اصل کلی در مورد بدن وجود دارد و آن اینست که هر عضوی را که به کار نگیرید و یا کمتر به کار بگیرید، ضعیف شده و هر عضوی را که بیشتر به کار بگیرید تقویت می شود[7].

تکنیک های تقویت حافظه:

1- رمزدهی[8]: این شیوه معمولاً در جایی به کار می رود که قرار است متنی را حفظ کنید و در آن تیترهای مختلفی وجود دارد و به یاد سپردن این تیترها کار مشکلی است. کافی است تا با حرف اول کلمات این تیترها، کلمه و یا جمله ای بسازید تا بتوانید همه آن‌ها را به راحتی به خاطر بسپارید. به‌عنوان مثال برای به یاد سپردن  چهارده حرف شمسی در زبان عربی، کافی است عبارت «سرزنش دلت» را به یاد داشته باشید که در بردارنده نمایندگانی از حروف شمسی است(ت: نماینده ت و ط / سین: نماینده س و ث و ص / ز: نماینده ز ظ ض). همچنین برای یادسپاری چهارده حرف قمری نیز مانند قبل، کافیست عبارت «حقا که غم خوف عجیب» را به یاد داشته باشید.
2- کلیدواژه: کلمه ای است که با دیدن آن، معنا و مفهوم مقصود در ذهن ایجاد می شود. می توان برای یادسپاری جمله و یا کلماتی، از آن‌ها کلیدواژه ای تهیه نمود. به عنوان مثال: برای به یاد داشتن مراحل علمی مطالعه، کلمه «پس ختام» که کلید واژه ایست از کلمات پیش مطالعه، سؤال کردن، خواندن، تفکر، از حفظ گفتن و مرور به کار می رود.
3- گروه بندی: به‌وسیله این روش، شماری از ارقام و کلمات را می‌توان به گروه هایی تقسیم کرد. مثلاً یک شماره تلفن را می توان دو رقم دو رقم کرده و به یاد سپرد. بسیاری از جزئیات را می توان گروه بندی کرده و به صورت ساده تری به یاد سپرد.
4- خلاصه نویسی: می توانید پس از پایان هر مطالعه، مطالبی را که فهمیده اید در چند بند به‌طور خلاصه نوشته و هر از چندی بر آن مرور داشته باشید. این کار، کمک خوبی برای به یاد سپاری اطلاعات و بازیافت آن است.
5- دقت: بخش اعظمی از حافظه و یادگیری ما به فهم دقیق مطلب و مشاهده با دقت آن بستگی دارد. وقتی شما مطلبی را به خوبی بفهمید، یادسپاری آن کاری آسان خواهد بود و فقط نیازمند به مرور زمان‌بندی شده آن خواهید بود.
6- روش مطالعه: برای مطالعه خود از روش‌های علمی که بر پایه توجه به حافظه و یادگیری مطالب است، استفاده نمایید.

جمع‌بندی

برای اینکه حافظه ای خوب و قوی داشته باشید، باید علاوه بر انجام تکنیک ها و تمارین ارائه شده، از تغذیه خوب و سلامت روحی و جسمی نیز برخوردار باشید. بنابراین، تکنیک های فوق بدون رعایت موازین سلامت جسمی و روانی، کارایی چندانی را نخواهند داشت. زیرا مثلا وقتی شخصی به خوردن غذایی که سبب زیاد شدن اضطراب او می شود عادت کرده و به این سبب حافظه او درست کار نمی کند، انجام تکنیک های فوق برای او سودمند نخواهد بود. بنابراین، سلامت روحی و جسمی و تغذیه خوب در قدم اول تقویت حافظه قرار دارند.