اهمیت تعامل کودکان با همسالان

کودکی اولین و مهمترین دوره زندگی است که در آن نخستین بار کودک با طبیعت و محیط رابطه برقرار می کند و روابط اجتماعی خود را بنا می نهد.
 

فرستادن به مهدکودک، وارد کردن کودک به محیط های آموزشی و آموزش تعامل کودک با همسالان یکی از بزرگترین دغدغه های والدین امروزی است. معمولاً سوال اصلی پدر و مادرها این است که آیا کودک شان در مهدکودک رشد سالم تری خواهد داشت یا در خانه کنار خودشان و یا مادربزرگ های شان آموزش های بهتری خواهند دید؟

پاسخ روانشناسان این است سال های پیش از دبستان دوره بسیار ایده آلی برای رشد انواع مهارت ها به ویژه مهارت های اجتماعی کودکان است و بسیاری از یادگیری ها به آسانی و با مشاهده و در کنار همسالان اتفاق میافتد. بنابراین مهدکودک ها و مراکز آموزشی پیش از دبستان اگر از کیفیتی که انتظار داریم، برخوردار باشند، می توانند بسیار بهتر از پدر و مادرها عمل کنند و فرصت های مناسبی را برای رشد و یادگیری آنها، طی بازی ها و تعاملاتی که کودک با همسالان و مربیان خود خواهد داشت، فراهم کنند.
 

در واقع، کودکی اولین و مهمترین دوره زندگی است که در آن نخستین بار کودک با طبیعت و محیط رابطه برقرار می کند و روابط اجتماعی خود را بنا می نهد و به مفهومی از خود دست می یابد. از آنجا که در این دوره ساختار شخصیتی و رفتاری انسان بنیان گذاشته می شود، دوران کودکی را زمان سرنوشت ساز و مثبتی در دوره رشد دانسته اند.

در این مرحله کودکان وارد محیط اجتماعی جذابی می شوند که برایشان تازگی دارد و با همسالان جدیدی آشنا می شوند. در کنار آن، محیط های بازی، محرکی برای رشد هوشی، کلامی، اجتماعی و عاطفی فراهم می کند و کودکان را برای ورود به دوره ابتدایی آماده می کند. این محیط ها همچنین توانایی تعامل با محیط، مشارکت در فعالیت های گروهی و توانایی حل مسئله را در کودکان افزایش می دهد و تجارب دسته اول را برای کودکان فراهم می کند. به طریقی که رشد مهارت های مربوط به یادگیری را در آنها تضمین می کند؛ در واقع شرایطی است که نسبت به نیازهای کودکان انعطاف پذیر است و به طور غیر مستقیم خود کنترلی و در نتیجه انضباط درونی کودک را بهبود می بخشد.
 

در سال های پیش از دبستان، کودکان مراحل مهم و حساسی را از لحاظ شخصیتی، اجتماعی و آموزشی پشت سر می گذارند. یادگیری اولیه زمینه های مناسبی را برای کسب تجارب بعدی کودکان فراهم می آورند و آنچه در سنین اولیه و پیش دبستانی آموخته می شود پایداری و دوام بیشتری دارد.

بسیاری از روانشناسان و دانشمندان تعلیم و تربیت بر این باورند که سال های آغازین زندگی کودک یکی از مهمترین دوره های رشد اوست و یک اصل پایه ای در تئوری مطالعه تحول انسان این است که سال های اولیه کودکی نشانه های ثابتی در سراسر زندگی انسان به جا می گذارد. از آنجا که اساس شخصیت فرد در دوره پیش از دبستان شکل می گیرد، ارائه آموزش های اثربخش در این دوره از اهمیت حیاتی برخوردار است. کودک از طریق حضور در مهدکودک به تدریج آمادگی لازم را برای کسب مهارت های پیچیده برای سازگاری اجتماعی با کودکان برای دوره های تحصیلی بعدی کسب می کند و فعالیت بچه های پیش دبستانی و بازی آزاد آنها باعث نوعی یادگیری می شود که لازمه رشد و هماهنگی فیزیکی آنهاست.

اکثر مطالعات و پژوهش ها نشان می دهد که محیط خانواده پاسخگوی رشد اجتماعی کودک بعد از سنین 3 سالگی نمی باشد و کودکان در این سن نیاز به شرکت در فعالیت اجتماعی بیشتری دارند و حضور در محیط های پیش از دبستان این امکان را به آنها می دهد که با کودکان هم سن و سال خود ارتباط برقرار کرده و از این طریق به تدریج مهارت های لازم برای برقراری ارتباط بهینه را بدست آورند.

از طرف دیگر کودک برای بهره مندی از آموزش های دوره ابتدایی نیاز به یک انضباط فکری دارد که معمولاً خانواده ها قادر به فراهم ساختن آن انضباط نمی باشند، در دوره پیش دبستانی، مربیان از طریق فعالیت های مختلف مثل بازی و کاردستی به تدریج نظم و انضباط ذهنی لازم را در کودکان ایجاد می کنند.

از طرف دیگر کودکان خانواده های محروم معمولاً از یک محیط خانوادگی غنی از لحاظ امکانات پرورشی و آموزشی برخوردار نیستند و آموزش های پیش از دبستان در محیط های آموزشی باعث می شود که کودکان طبقه محروم نیز زمینه های لازم را برای اینکه حدوداً هم سطح کودکان طبقه متوسط و مرفه قرار گیرند، اکتساب نمایند.
 

به گفته پژوهشگران، مهارت اجتماعی نوعی رفتار است که در موقعیت های اجتماعی به نمایش گذاشته می شود و می توان گفت یکی از مهمترین گروه توانایی ها، مهارت های اجتماعی در کودکان از جمله تعامل کودک با همسالان است. به گفته روانشناسان ضروری است که کودکان در سال های پیش از دبستان مهارت های تعاملی ساده ای داشته باشند. مثل صحبت کردن، لبخند زدن، تماس چشمی، گوش دادن و مهارت های اجازه گرفتن و همکاری، که این مهارت ها برای کودک فرصتی را فراهم می آورد که به عنوان عضوی از گروه به همکاری و کمک به دیگران بپردازند و کودکانی که این مهارت ها را کسب نکرده اند، معمولاً دچار مشکلات اجتماعی بزرگتری در طول دوره دبستان می شوند.

تجاربی که در دوران مهدکودک و پیش از دبستان پیش می آیند، اهمیت قابل توجهی در رشد کودکان دارند و روانشناسان «رفتار اجتماعی» و «درجه بندی رفتار اجتماعی» را به دو نوع «مهارت های درون فردی» و «مهارت های وابسته به کار» تقسیم کردند. مهارت درون فردی شامل رفتارهایی مثل تعامل مثبت با همسالان، بازی همراه با همکاری، اشتراک و احترام به کودکان دیگر است. درحالی که مهارت های وابسته به کار، رفتارهایی مانند گوش کردن به دستورالعمل ها، شرکت کردن به روش صحیح در گروه (مثل گرفتن نوبت)، تحمل ماندن در یک کار و سازماندهی ابزار کار را شامل می شود. در واقع، مهارت های وابسته به کار دامنه ای از استقلال، مسئولیت پذیری، خود تنظیمی و همکاری را به کودک آموزش می دهد.

اگر کودکی دارید که سه سالگی را پشت سر گذاشته و شما نگرانی های بسیاری برای فرستادن او به مهدکودک و محیط های آموزشی دارید، باید بپذیرید که رشد مهارت های اجتماعی کودک در کنار همسالان خود به بهترین نحو صورت می پذیرد و شایستگی اجتماعی کودکان در سنین پیش از دبستان منوط به کیفیت آموزه هایی است که در کنار دوستان و مربیان خویش دریافت می کنند.

همچنین از آنجا که گذر از دوره مهدکودک و پیش از دبستان به دبستان یک اتفاق بسیار مهم و گاه به عنوان یک بحران تعریف می شود و ممکن است پیچیدگی های محیط اجتماعی، پریشانی هایی را در کودکان ایجاد کند، بودن در کنار همسالان در مهدکودک به بهترین روش، بهترین آموزش ها را به کودک خواهد داد. بنابراین بهترین تصمیم، سخت ترین تصمیم برای شما و وارد کردن آنها به یک محیط تازه و پر از کودک است.

منبع: مرکز مشاوره رهیاب _ افسانه احمدی