آنچه از اختلال شخصیت پارانوئید باید بدانید

مبتلایان به پارانوئید معمولا بد اخلاق و تحریک پذیر هستند. مبتلایان به اختلال شخصیتی پارانوئید افرادی متعصب و همسرانی سیاه دل هستند.
 

واژه شخصیت یا پرسونالیتی، الگوهای رفتاری پایدار و شیوه هایی را که افراد به وسیله آن تفکر کرده و محیط اطراف شان را درک می کنند، توصیف می کند. صفات شخصیتی، بر چگونگی روابط بین شخصی تاثیر گذار است و می تواند به نوعی تعیین کننده موفقیت های اجتماعی و فردی افراد باشد. اختلالات شخصیتی به ویژگی های شخصیتی گفته می شود که با هنجارهای اجتماعی فاصله دارد و در حوزه هیجان، تفکر و رفتار برای فرد یا اطرافیان مشکلات عدیده ای ایجاد می کند.
 

اختلال شخصیت پارانوئید به بدبینی و میل به تفسیر بد بینانه و تحقیر آمیز عقاید دیگر منجر می شود. در واقع افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید، نسبت به دیگران مواضعی خصمانه داشته و از اعتماد داشتن به اطرافیان خود خودداری می کنند. آن ها بر این باورند که دیگران قصد آسیب رسانی و گزند داشته و باید هر لحظه برای دفاع از خود با حمله یا گریز آماده باشند.

افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید، هیجان های خود را برون سازی می‌کنند و بیشتر از میکانیسم دفاعی فرافکنی استفاده می‌کنند. آنها امیال و هوس‌های شدید و افکاری را که نمی‌توانند در مورد خودشان قبول کنند به دیگران منسوب می‌کنند. این افراد سعی می‌کنند با ارائه منطق و دلیل از ایده‌های رفرس و انتسابی و هزیان‌های خود دفاع کنند.

مبتلایان به پارانوئید معمولا بد اخلاق و تحریک پذیر هستند. مبتلایان به اختلال شخصیتی پارانوئید افرادی متعصب و همسرانی سیاه دل (غیرتی در حد مرضی) هستند. غرغرو و همیشه ناراضی هستند. که به راحتی از دیگران شکایت می‌کنند و پایشان را به دادگاه می کشند. شکاکیت و عدم اعتماد این افراد به دیگران به صورت یک میل فراگیر برای تفسیر اعمال دیگران به صورت رفتار های عامدانه و به قصد تحقیر کردن، بد خواهی، تهدید و به خطر انداختن، سوء استفاده کردن و بهره کشی یا فریب نشان داده می‌شوند.

تفسیر نادرست افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید از رفتارها و باورهای دیگران باعث می شود تا آن ها تحریک پذیر، خشمگین، پرخاشجو، دگم و جزم اندیش در نظر اطرافیان جلوه کنند. بسیاری از مبتلایان به اختلال شخصیت پارانوئید، حتی در برخورد با افرادی که نظرات دوستانه و بی خطری دارند، سوء ظن پیدا کرده و برای جمع آوری مدارکی که به نفع خودشان بوده و بر علیه دیگران باشد، اقدام می کنند. اتهام خیانت به همسر یا گروه دوستان و همکاران و نزاع های مداوم از ویژگی های بارز افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید است.
 

شکاکیت دائمی و بی اعتمادی نسبت به دیگران، به طوری که باورها و عقاید اطرافیان را همواره به صورت انگیزه های بدخواهانه تفسیر می کنند از علائم شایع این اختلال است. همچنین این افراد همواره تصور می کنند که دیگران قصد آسیب به آن ها را دارند، اسرار و زندگی خصوصی خود را با دیگران در میان نمی گذرانند، انزوا اجتماعی را به جمع گرایی ترجیح می دهند. تصویر بدنی ضعیفی از خود دارند. در همکاری و تعاون با دیگران ناتوان هستند. کینه ورز و تحقیر کننده هستند و از ابراز محبت و عشق ورزی دریغ می کنند.
 

دلیل اصلی شکل گیری این شخصیت ناشناخته است. اما آمارها نشان می دهد در خانواده هایی که شیوع بیماری های سایکوتیک مانند اسکیزوفرنی و اختلال هذیانی بیشتر است، احتمال ابتلا به اختلال شخصیتی پارانوئید بیشتر است. محققان ژن های مشترک در پیدایش این اختلالات را علت تایید این فرضیه می دانند.

شکل گیری اختلال شخصیت پارانویید می تواند محصول تجارب کودکی آسیب زا باشد. در افرادی که دوره کودکی ناامنی را گذرانده اند و دائم در معرض جنگ قدرت های میان والدین و رفتارهای متخاصم و پرخاشگرنه از سوی بزرگترها قرار می گیرند، احتمال بروز صفات شخصیتی پارانوئیدی بالاتر می رود. ناامن بودن محیط زندگی، این باور را در ذهن کودک شکل می دهد که دنیا مکان قابل اعتمادی نیست و نمی توان به دیگران و تعهدهای آن ها دلبستگی پیدا کرد.
 

مطالعات روانشناسی نشان می‌دهند که نرخ شیوع اختلال شخصیت پارانوئید در مردم عادی جامعه (جمعیت غیر بالینی) ۲‎٪ تا۴‎٪ است. افراد مبتلا به اختلال پارانوئید به ندرت خودشان به دنبال درمان می‌روند. و وقتی همسران یا کارفرمایان به آنها فشار می‌آورند تا به مشاور روانشناس یا روان‌درمانگر مراجعه کنند، معمولا قادر هستند خودشان را جمع و جور کنند. و خوشحال (بدون استرس، رنج و عذاب شخصی) به نظر برسند. انگار که در زندگی و با هیچ کس مشکلی ندارند و اوضاع کاملا بر وفق مراد است.

تحقیقات روانشناسی نشان‌ داده‌اند که نرخ بروز اختلال شخصیت پارنوئید در خویشاوندان افراد مبتلا به اسکیزوفرنی بیشتر از  افراد دیگر است. بعضی تحقیقات روانشناسی نیز نشان داده‌اند که بین اختلال دیلوژنال، نوع فرعی تعقیب و گزند، رابطه‌ی خانوادگی خاص‌تر و مشخص‌تری برقرار است. در نمونه های بالینی اختلال شخصیت پارتوئید بیشتر در مردان تشخیص داده می‌شود تا در زنان. برخلاف آنچه قبلا تصور می‌شد نرخ شیوع در افراد هوموسکشوآل بالاتر از حد معمول نیست. اما باور بر این است که در گروه‌های اقلیت مهاجران و ناشنوایان از مردم عادی جامعه رایج تر است.
 

اختلال پارانوئید و تمایل فکری منتج از آن تا قبل از رسیدن به اوایل بزرگسالی (قبل از ۲۴ سالگی) شروع می‌شود. و خود را در انواع شرایط نشان می دهد. افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید تقریبا همیشه فکر می کنند که دیگران به طرق مختلف می خواهند از آنها بهره کشی کنند. یا به آنها ضرر برسانند. روانشناسان معتقدند افراد مبتلا به اختلال پارانوئید یا پارانوئا به طور فراوان و بدون توجیه وفاداری یا قابل اعتماد بودن دوستان و آشنایان را زیر سوال می برند. این افراد معمولا به طور مرضی و بدون دلیل حسود (غیرتی،سیاه دل) هستند. و وفاداری همسر خود را زیر سوال می‌برند.
 

در معاینه بالینی و تشخیص باید مد نظر باشد که افراد مبتلا به اختلال شخصیت پارانوئید ممکن است رفتار و مَنِشی رسمی نشان دهند. و چنین تظاهر کنند که از این که به روان درمانی مراجعه کرده‌اند حیرت زده‌اند. تنش عضلانی (منقبض بودن فرد)، نا توانی در ریلکس بودن و نیاز به اسکن کردن محیط برای کشف سرنخ ممکن است جزو علائم آشکار باشند. منش و طرز رفتار فرد معمولاً بدون حس طنز و جدی است. با اینکه بعضی از حرف‌های آنها ممکن است نادرست باشد. ولی گفتار آن ها هدفمند و منطقی است. محتوای فکر آنها شواهدی دال بر فرافکنی، پیش‌داوری و گاهی افکار ارجاعی و انتسابی نشان می‌دهد. علاوه بر این نکات،برای تشخیص باید معیار های DSM-5  برای این اختلال باید براورده شود.
 

مبتلایان به اختلال شخصیتی پارانوئید معمولا توسط اطرافیان به متخصصان برای درمان ارجاع داده می شوند، چرا که بدبینی آن ها نسبت به کادر درمان، مانعی برای اقدام شان برای تغییر است. مشکل در عملکرد اجتماعی، از دست دادن اشتغال، محل سکونت، شکایت همسایگان و نزدیکان، نیاز به درمان را در مبتلایان به این اختلال ضروری می سازد.

به دلیل شکاکیت و عدم اعتماد، بیماران پارانوئیدی به مصرف دارو، تجویز داروها پیشنهاد مناسبی به شمار نمی آید. چرا که به افزایش حساسیت بیمار به پروسه و انصراف او از چرخه درمان منجر می شود. اما در صورت اضطراب شدید، تجویز داروهای ضد اضطرابی مانند دیازپام پیشنهاد شده و اگر علائم بیمار به صورت روان پریشی و رفتارهای آشفته بروز کنند، تجویز داروهای ضد روان پریشی مانند تیوریدازین یا هالوپریدول توسط روان پزشک ممکن است موثر باشد. برنامه های خود یاری و حمایت کننده و درمان های مراجع محور که با پذیرش از سوی درمانگر همراه است، در ایجاد تغییرات در فضای فکری بیمار و افزایش اعتماد او نسبت به دنیای اطراف موثر است.

روان درمانی بهترین رویکرد برای افراد مبتلا به اختلال شخصیت پانوئید محسوب می شود. در  روان درمانی افراد مبتلا به پارانوئید خیلی مهم است که درمانگر صادق باشد و رک و صریح جواب صحبت کنند. در دارو درمانی نیز در صورت لزوم داروهای ضد اضطراب مانند دیازپام و گاها داروهای آنتی‌سایکوتیک مثل هالوپریدول در دوزهای اندک تحت نظارت پزشک تجویز می‌شود.

منبع: مرکز مشاوره رهیاب - مریم بهریان