تغذیه و محافظت از بدن در هوای آلوده می‌تواند تا حدود زیادی به کاهش اثرات ذرات معلق در هوا کمک کند. به همین دلیل به سراغ دکتر منیره سادات مطهری فرد، متخصص طب سنتی ایرانی از دانشگاه علوم پزشکی تهران رفتیم تا توصیه‌های ایشان برای خانواده‌ها را در روزهای آلوده بشنویم.
آلودگی هوا و تأثیرات آن روی بدن و مزاج انسان
آلودگی هوا می‌تواند روی همه سیستم‌های بدن تأثیر بگذارد و مشکلات ریوی و تنفسی ایجاد کند. همچنین به دلیل آنکه میزان اکسیژن کمتری به بدن می‌رسد فعالیت‌های سایر اعضای بدن نظیر قلب و حتی معده و روده نیز تحت الشعاع قرار می گیرد. بیشترین اثر سوء که آلودگی هوا ایجاد می‌کند برای دو طیف سنی کودکان و افراد مسن است. البته افرادی که دچار بیماری‌های قلبی و ریوی نیز هستند بیشتر در معرض عوارض آلودگی هوا قرار دارند.تقویت سیستم ایمنی برای کاهش مضرات آلودگی
توصیه‌هایی که در اینجا ذکر می‌شود هم برای کودکان و هم برای بزرگسالان است و می‌تواند به آنها کمک کند تا سیستم ایمنی سالم‌تری داشته باشند چرا که هر چه سیستم ایمنی تقویت شود اثر منفی آلودگی هوا نیز کمتر می‌شود.توصیه‌هایی که برای تقویت سیستم ایمنی داریم شامل شستن مکرر دست و صورت است و افراد تا جایی که امکان دارد از رفت‌وآمدهای غیرضروری پرهیز کنند. یکی دیگر از کارهایی که باید هم برای کودکان انجام شود و هم بزرگسالان از آن غافل نشوند شست‌وشوی بینی با اسپری‌ها و یا آب و نمک رقیق است. این کار باید به صورت مداوم انجام شود تا آلودگی در مجرای تنفسی قرار نگیرد.
استنشاق بوی خوش موجب تقویت سیستم ایمنی می‌شود
یکی دیگر از توصیه‌های طب سنتی به این موضوع باز می‌گردد که در داخل خانه از مواد دودزا نظیر سیگار و قلیان استفاده نشود و خانم‌های خانه‌دار از حشره‌کش نیز در روزهای آلوده استفاده نکنند. همچنین بوهای خوش و استنشاق آنها موجب تقویت ایمنی بدن می‌شود. برای این کار گلاب یا عرق بهار نارنج را در منزل اسپری کنید و یا می‌توانید از اسپری‌های آماده با رایحه سیب یا گل سرخ هوای خانه را مرطوب و مناسب نگه دارید.استفاده از مایعات برای جلوگیری از خشکی بدن
در روزهای آلوده باید سعی شود تا مایعات بیشتری مصرف شود و در این میان کودکان نیز بیشتر از دیگران در معرض مشکلات بالا رفتن آلودگی هوا قرار دارند لذا می‌توان با آبمیوه‌های طبیعی نظیر آب سیب و یا آب انار شیرین بدن را ایمن کرد. همچنین لیموشیرین و شربت‌های گلاب و بهار نارنج از مایعاتی است که می‌توانند به کاهش مضرات آلودگی هوا کمک کنند.یکی دیگر از شربت‌هایی که طب سنتی در هوای آلوده به مردم توصیه می‌کنند شربتی است که با عرق پونه و بارهنگ آماده شود. همچنین ترکیب پونه، آویشن و مقداری از عرق انیسون به صورت بخور می‌تواند اثر آلودگی را روی پوست کمتر کند البته این بخور نباید بیشتر از یک ربع صورت بگیرد.
فضای خانه را مرطوب کنیم
سیستم گرمایشی برخی از منازل بخاری است که می‌توان با استفاده از یک ظرف آب و قرار دادن آن روی بخاری هوای خانه را مرطوب کرده تا اثرات آلودگی کمتر شود به این ترتیب مصرف گاز بیشتری هم انجام نشده و محیط خانه با آب مرطوب نگه داشته شده است.یکی دیگر از توصیه‌های طب سنتی برای از بین بردن آلودگی استفاده از پیاز و نارنج است همانطور که در موضوع سرماخوردگی به افراد توصیه می‌شود تا پیاز را تکه تکه کرده و در مکان‌های مختلف خانه قرار دهند برای رفع آلودگی نیز این توصیه می‌شود تا محیط خانه از آلودگی پاک شود.
غذاهای سرخ کردنی در هوای آلوده ممنوع
تعدادی از خوراکی‌ها هستند که باید در هوای آلوده کمتر مصرف شوند که از آنها می‌توان به غذاهای سرخ‌کردنی و چرب، غذاهای حاوی ادویه زیاد و یا غذاهایی که تند هستند و یا در آنها زنجیل زیاد استفاده شده است اشاره کرد. باید در هوای آلوده خانم‌های خانه غذاهای آب‌پز یا بخارپز را برای اهل خانه آماده کنند که از آنها می‌توان به آش‌ها و سوپ‌ها اشاره کرد. استفاده بیشتر از سبزیجات و میوه‌جات نیز به کاهش اثرات سوء آلودگی هوا کمک می‌کند.میوه‌های شیرین جایگزین میوه‌هایی با طبع سرد
در روزهای آلودگی هوا بهتر است از میوه‌های رسیده و شیرین استفاده شود و دور میوه‌هایی مانند هندوانه و خیار را خط کشید. سیب و انار و گلابی و پرتقال شیرین بهترین میوه‌هایی هستند که در روزهایی که آلودگی هوا روی خشکی بدن تأثیر می‌گذارد، این تأثیرات را کاهش می‌دهند.آلودگی هوا موجب می‌شود که خشکی بدن بیشتر از حد معمول شود لذا ما باید کاری کنیم تا رطوبت بدن بیشتر شود.
با این وجود می‌توان کاری کرد که با استفاده از خوراکی‌های مناسب، خونی که در بدن تولید می‌شود خون سالم‌تری باشد برای مثال استفاده از سبزیجاتی نظیر ریحان و نعنا که به تمام مزاج‌ها سازگار است به همه افراد توصیه می‌شود.
اگر قصد آماده کردن سالاد دارید نیز بهتر است از سالادی استفاده شود که در آن کاهو، کرفس، هویج خرد شده و جوانه‌ها وجود داشته باشد و از روغن زیتون و آب نارنج به عنوان چاشنی سالاد استفاده شود.
راهکار کاهش غلظت خون بالا در آلودگی هوا
یکی از مشکلاتی که در روزهای آلوده بیشتر از قبل خودش را نمایش می‌دهد موضوع غلظت خون است. غذاهایی که موجب می‌شود غلظت خون افراد بیشتر شود شامل غذاهایی است که در ترکیب آنها قارچ، عدس، بادمجان، گوشت گاو و گوساله وجود دارد. اگر به ناچار از این مواد غذایی در خوراک خود استفاده می‌کنید بهتر است از ادویه‌هایی نظیر دارچین، زیره و آویشن شیرازی استفاده کنند تا اثرات منفی آن را کاهش دهد.سوسیس و کالباس وغذاهای فست فودی مانند لازانیا و پیتزا و حتی غذاهای رشته‌ای مانند ماکارانی نیز نباید در این روزها استفاده شود. الویه نیز از دیگر غذاهایی است که توصیه می‌شود در روزهای آلودگی هوا کمتر مصرف شود.
طرز تهیه دمنوش کاهش دهنده غلظت خون
برای کاهش غلظت خون افراد بهتر است از دمنوش آویشن و عناب استفاده کنید، طرز تهیه این دمنوش به این ترتیب است که بین 5 تا 10 عناب را سوراخ کرده و با یک قاشق آویشن به صورت دم‌کرده مصرف کنید تا مضرات آلودگی هوا را کمتر کند. در این جا نباید فراموش شود که مصرف گوشت گاو و گوساله در هوای آلوده باید به میزان زیادی کاهش پیدا کند، این در حالی است که مصرف گوشت گوسفند منعی ندارد.افراد باید سعی کنند در روزهایی که غلظت‌آلاینده‌ها زیاد است، اجابت مزاج خوبی داشته باشند چرا که یبوست باعث می‌شود آثار آلاینده‌ها بر بدن بیشتر شود از راه‌های جلوگیری از یبوست خوردن آب به مقدار کافی است همچنین استفاده از سوپ و آش‌های ملین که در آنها آلو و اسفناج وجود دارد موجب کاهش یبوست می‌شود. از راه‌های رفع یبوست می‌توان به خیساندن انجیر در آب گلاب اشاره کرد که هم برای پیشگیری از یبوست خوب است و هم به درمان آن کمک می‌کند. استفاده از خاکشیر به صورت ناشتا با آب ولرم هم به این موضوع کمک می‌کند.
تحرک فقط در فضای خانه انجام شود
توصیه می‌شود که در فضای باز از حرکات شدید بدنی اجتناب شود اما این به آن معنی نیست که افراد به جای تحرک در خانه خوابیدن را ترجیح دهند. کودکان باید در محیط خانه بازی‌های فکری و بازی‌هایی که اندام‌های آنها را درگیر می‌کند انجام دهند و بزرگسالان نیز ورزش‌های سبک در منزل داشته باشند.یکی از بزرگترین موضوعاتی که در آلودگی هوا نباید فراموش کرد تنظیم خواب است، با این روزها که مدارس به دلیل آلودگی هوا تعطیل شده است نباید اجازه داد که خواب فرزندان مختل شود و تا دیر وقت بیدار بمانند. همچنین کم‌خوابی و یا خواب ناکافی موجب می‌شود تا بدن ضعف بیشتری پیدا کند. خستگی بدن موجب ضعف سیستم ایمنی بدن می‌شود و در نتیجه بدن نمی‌تواند در مقابل آلودگی مقاومت کند پس خواب به اندازه و در زمان معین هم برای کودکان و هم برای والدین توصیه می‌شود و شب زنده‌داری در این روزها باید کنار گذاشته شود.
نظر طب سنتی درباره استفاده از ترشیجات
به طور کلی در طب سنتی استفاده از ترشیجات توصیه نمی‌شود چرا که طب سنتی به دنبال این است که خلط خون سالم در بدن تولید شود ولی ترشی طبع سرد و خشک دارد و اکثر ترشی‌ها برای بدن مضر هستند. تنها ترشی که در طب سنتی نیز توصیه شده است نارنج است که هم برای آلودگی هوا مفید است و هم در روزهای عادی می‌تواند جایگزین ترشی‌هایی شود که نمک زیادی دارد.مواد غذایی شور و ترش مناسب نیستند چون نمک حالت خشکی در بدن ایجاد می‌کند و ترشی هم چون از موادی مانند کلم درست می‌شود غلظت خون را زیاد می‌کند لذا چه در روزهای آلوده هوا و چه در مواقع دیگر استفاده از ترشی توصیه نمی‌شود.
همچنین لبنیات کم چرب می‌تواند به کاهش اثرات سوء آلودگی هوا کمک کند. شیر کم چرب گرم اگر با کمی عسل و گلاب آماده شود نوشیدنی مناسب در هوای آلوده است. کدو حلوایی هم یکی از مواد خوراکی است که می‌توان در هوای آلوده استفاده کرد اما مغزهایی مانند بادام و فندق نباید به صورت شور مصرف شود. حریره بادام و یا شله زردی که در آن مغز بادام و شیره انگور استفاده شده باشد یکی از بهترین دسرها و مواد غذایی در روزهای آلوده برای کودکان است.
یک ادعای غلط درباره استفاده از غذاهای با طبع گرم
به طور کلی طب سنتی چنین توصیه‌ای ندارد که همه افراد به یک میزان باید از غذاهای با طبع گرم استفاده کنند. توصیه بر اساس مزاج بدن صورت می‌گیرد شاید حرارت بدن یک فرد بالا باشد و استفاده از غذاهای با طبع گرم موجب شود تا خلط سالمی در بدن تولید نشود. به طور کلی مواد غذایی که گرمای معتدل دارند مانند مغزهایی نظیر بادام و فندق و صیفی‌جاتی نظیر کدو حلوایی و شلغم توصیه می‌شود.برخی از افراد فکر می‌کنند خرما برای هر بدنی مفید است این در حالی است که در طب سنتی ثابت شده که باید خرما در اقلیم خودش مصرف شود و به کسی که بدنش رطوبت مناسبی دارد و در آستانه داشتن غلظت خون است خرمای رطب توصیه نمی‌شود. برخی از افراد عادت دارند که همراه با چای خرما بخورند که این موضوع برای همه مناسب نیست. در موضوع خوراکی‌ها طب سنتی تأکید می‌کند که باید رطوبت بدن را در حد مناسبی قرار داد و گرمی زیاد از حد باعث می‌شود تا خشکی بدن نیز بیشتر شود به همین دلیل توصیه می‌شود که مردم به خصوص در روزهای آلودگی هوا از غذای پرحرارت استفاده نکنند و اگر علاقه دارند آجیل مصرف کنند بیشتر آجیل‌های شیرین را بخورند.
