حاجی محمدی در این برنامه گفت که "شیرهای پاستوریزه‌ای که از سوپرمارکت‌ها تهیه می‌شود مقدار زیادی آلودگی به سم افلاتوکسین دارند. سمی که به منجر به سرطان کبد می‌شود. "
حاجی محمدی، بازررس انجمن بهداشت و ایمنی مواد غذایی آمار‌هایی هم از شیرهای آلوده در این برنامه ارائه کرد و گفت: " طبق این آمار‌ها ۳۳ درصد نمونه‌های شیر پاستوریزه آلوده به این سم بودند. شیرهای پاستوریزه آزمایش شده در تبریز ۶۲ درصد، ساری ۶۰، مشهد ۵ درصد، شیراز ۱۷ درصد و اردبیل ۳۳ درصد به سم آفلاتوکسین آلوده هستند. " البته او در مورد استناد این آمار‌ها هم گفته که " آمار‌ها مربوط به پژوهش تعدادی از دانشگاهیان است. "
وی ادامه داد: " سم موجود در خوراک دام وارد شیر می‌شود و با توجه به این که این سم بر اثر حرارت جوشاندن از بین نمی‌رود، در شیر باقی می‌ماند. جای تاسف است بین ۱۰ کشور منطقه خاورمیانه رتبه آخر را از نظر وضعیت آلودگی سم سرطان‌زای آفلاتوکسین در شیر داریم."
سم فلاتوکسین چیست؟
عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز گفت: بیش از ۱۴ نوع آفلاتوکسین درطبیعت وجود دارد و از مهمترین آنها می‌توان به B۱ , B۲ , G۱ , G۲ اشاره کرد که بیشتر در محصولاتی مانند غلات و خشکبار(آجیل ) دیده می‌شود.دکتر سیما جعفری راد بیان کرد: آفلاتوکسین در نان‌های کپک‌دار وجود دارد و بسیاری از دام‌ها با این نان‌ها تغذیه می‌شوند که در بدن دام متابولیزه شده که با خوردن نوع B۱ آن را به فرمت دیگر یعنی M۱ تبدیل و دام آن را مانند سموم دیگر که می‌توانند وارد شیر شوند، در شیر خود ترشح می‌کند.
وی افزود: بنابراین اثرات خطرناک در شیر وجود دارد هر چند در شیرهای پاستوریزه به دلیل فرآیند پاستوریزاسیون به مقدار کمی کاهش می‌یابد اما وجود دارد و از قبل نیز بوده و برای کاهش آن اقدامات زیادی انجام شده است چون مهمترین عارضه آن سرطان است.
جعفری راد ادامه داد: دامی که غذای آلوده مصرف نکند شیر آن محتوای آفلاتوکسینی ندارد چون سمی است که از کپک تولید می‌شود.
دانشیار گروه تغذیه دانشکده پیراپزشکی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپوراهواز گفت: بسیاری ازترکیبات مانند آجیل کهنه و در بسیاری از مواقع با ظاهرخوب، می تواند حاوی آفلاتوکسین باشد؛ هدف از صحبت‌های بنده تایید یا رد هیچ موردی نیست اما صنایع به صورت کلی از نظر بهداشت مواد غذایی باید مورد نظارت بیشتری باشند.
وی ادامه داد: دلیلی ندارد که هجمه بالایی به شیر و لبنیات وارد کرده و مردم را دچار ترس و وحشت کنیم چون در این هجمه اثرات مفید مصرف شیر را از بین می‌بریم و ضرر بزرگی به کارخانه‌ها وارد خواهد شد.
جعفری راد اضافه کرد: در یکی از مقالات چاپ شده در اکتبر ۲۰۱۹ در یک ژورنال علمی، بر اساس استاندارد ایران، میزان غلظت سم آفلاتوکسین M۱ در ۹ درصد از شیر و ۱۰ درصد کل فرآورده‌های لبنی بیشتر از سطح استاندارد ایران بود و در سنجش با استاندارد اروپا این میزان در ۲۵ درصد شیر و ۱۸ درصد کل فرآورده‌های لبنی بالاتر از استاندارد گزارش شده است.
معاون کل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: وجود آفلاتوکسین در لبنیات اجتناب ناپذیر است و همیشه و همه جا موجود بوده و هست و آفلاتوکسین در شیر غیر پاستوریزه به دلیل نبود کنترل بیشتر است.
دکتر ایرج حریرچی با بیان اینکه حتی در کشورهای اروپایی که سختگیرانه ترین کدکس ها را دارند نیز آفلاتوکسین در لبنیات وجود دارد؛ باید توجه داشت میانگین این سم حدود ۵۰ تا ۶۰ نانو گرم در لیتر در تمام شیرهای کشور است.
وی افزود: اگر مقیاس، کدکس اروپا باشد، خود عدد تقریبا بالاست چون عدد کدکس اروپا ۵۰ نانوگرم در لیتر است اما اگر کدکس ایران باشد حدود ۱۰۰ است که قابل قبول و اگر کدکس آمریکا با میزان ۵۰۰ نانوگرم باشد، با این معیار، تقریبا تمام نمونه‌ها قابل قبول هستند.
دکتر حریرچی تاکید کرد: بررسی ۵۰ مطالعه در ایران در چند سال اخیر نشان می‌دهد در ۱۰ سال گذشته میزان این سم در شیر رو به کاهش است اگرچه هنوز با میزان محصولات کشورهای اروپایی قابل مقایسه نیست و حداقل ۳۰ تا ۴۰ نانو گرم در لیتر بیشتر است.
معاون کل وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به اینکه با توجه به ارزیابی خطر باید به قضاوت این موضوع نشست، گفت: همین امروز هم میزان مصرف شیر در جامعه ما پایین است و مصرف شیر در مقایسه با کشورهای اروپایی شاید یک چهارم باشد.
وی به مردم توصیه کرد: مصرف شیر را از سبد غذایی خود حذف نکنند و نکته دیگر اینکه خطر جدی این ماده با دوز ۳و نیم میلی گرم به ازای وزن مصرف کننده دیده شده که بسیار بعید است به این میزان از دوز در بدن فرد برسد.
دکتر حریرچی ادامه داد: سرطان کبد اولیه در ایران به صورت عمده ناشی از سیروز هپاتیت مزمن است و سرطان ناشی از آفلاتوکسین نادر است حتی ابتلا به سرطان اولیه کبد هم در ایران در سال‌های اخیر رو به کاهش است.
دکتر سید امیرمحمد مرتضویان، عضو هیئت علمی انستیتو تغذیه و صنایع غذایی کشور، نیز سم آفلاتوکسین را یکی از سموم قارچی معرفی کرد و گفت: برخی از قارچ‌ها توانایی ساخت سموم را در انواع فرآورده‌های غذایی مانند آبمیوه‌ها، رب گوجه فرنگی، لبنیات و... را دارند که یکی از آنها آفلاتوکسین است که قابلیت ورود به شیر و لبنیات را نیز دارد. یکی از راه‌های ورود سم آفلاتوکسین به شیر و لبنیات از راه غذای دام است؛ در صورتی که غذای دام آلوده باشد، وارد شیر شده و امکان سرایت از شیر به بدن انسان را افزایش می‌دهد.
وی با بیان اینکه معمولا سه نوع کپک منجر به ساخت سم آفلاتوکسین می‌شوند، اظهار کرد: بیشترین محل رشد این نوع قارچ‌ها که باعث به وجود آمدن سم آفلاتوکسین می‌شود، دامداریها هستند اما، نمی‌توان گفت علت قطعی آلودگی شیر به سم آفلاتوکسین آلودگی غذای دام باشد؛ بلکه این موضوع تنها یک امکان است که باید مانند سایر عوامل بررسی شود. رسیدن به این قطعیت که سم آفلاتوکسین موجود در شیر به علت تغذیه آلوده دام بوده است منوط به انجام آزمایش‌های پیشرفته است که تنها زیر نظر مراجع حقوقی صورت گرفته و نتایج به اطلاع مردم می‌رسد؛ فلذا یک شخصیت حقیقی مستقل بر اساس حدس و گمان خود نمی‌تواند در این زمینه نظر قطعی دهد.
این استاد دانشگاه در ادامه مراجع ذی‌صلاح و قانونی برای انجام تحقیقات و ارائه نظر در این زمینه را اینگونه معرفی کرد: سازمان دامپزشکی در وهله اول مسئولیت آزمایش و تایید سلامت شیر خام را دارد؛ پس از آن سازمان ملی استاندارد ایران، انستیتو تحقیقات تغذیه و صنایع غذایی کشور و سازمان غذا و دارو می‌توانند تحقیقات خود را بر تمامی فرآورده‌های تولید شده از جمله لبنیات تکمیل کرده و به اطلاع مردم برسانند. از این رو باید مبنای ارائه نظر اشخاص حقوقی باشند و نه اشخاص حقیقی.
وی همچنین با رد این فرضیه که امکان کپک زدن و وجود سم آفلاتوکسین در شیر و لبنیات پس از تولید و فرآوری وجود دارد، بیان کرد: این سموم تنها می‌توانند از دامداریها خارج شوند که سازمان دامپزشکی نسبت به آن رسیدگی می‌کند.
مرتضویان با تاکید بر اینکه امکان وجود سم آفلاتوکسین در تمام محصولات غذایی وجود دارد، خاطرنشان کرد: تنها موضوعی که اهمیت فراوانی دارد این است که میزان سم آفلاتوکسین در مواد غذایی و بویژه لبنیات در حد استاندارد اعلام شده باشد. نمی‌توان ادعا کرد در هیچ ماده غذایی سم آفلاتوکسین موجود نیست، ضمن آنکه برخی کارخانه‌های تولید محصولات لبنی، استانداردهای کارخانه‌ای داشته که فراتر از استاندار ملی است و به صورت هفتگی یا روزانه، محصولات تولیدی را پایش می‌کنند.
منابع:
1. فرارو
2. ایرنا
3. ایسنا
