از سوی دیگر برخی، تحمیل محدودیت‌های کرونایی را مخالف آزادی‌های انسان دانسته و بر آن شوریده‌اند، به عنوان مثال هفته گذشته تظاهرات اعتراضی گسترده‌ای به اعمال محدودیت‌های کرونایی در کشور‌های بریتانیا، آلمان و فرانسه انجام شد.
در آلمان اجتماع مردم آنچنان گسترده بود که پلیس برای جلوگیری از ادامه آن مجبور به مداخله شد که در نتیجه ۳۰۰ نفر بازداشت شدند. تقریباً تمام تحلیلگران با مشاهده رویداد‌های فوق بر این نکته تأکید کردند که بیماری کرونا نشان داد تا چه اندازه ساختار اجتماعی جوامع مختلف در مقابل رویداد‌های اینچنینی آسیب‌پذیر است و امکان هم‌گرا کردن گروه‌های مختلف جامعه برای مقابله با یک تهدید جدی تا چه اندازه دشوار خواهد بود.
شیوع کرونا و زیست جامعه ایرانی
جامعه ایران هم به صورت طبیعی از چنین تکانه مهمی دور نبود و آغاز رسمی شیوع کرونا در ابتدای اسفند ماه سال گذشته شروع یک نبرد گسترده با این همه‌گیری بود. این همه‌گیری و قرنطینه اجباری پس از آن، تقریباً تمام جوانب مختلف زیست جامعه ایرانی را تحت تأثیر قرار داد، به عنوان مثال مراسم گرامیداشت نوروز به عنوان بزرگترین جشن ملی ایرانیان با چالش جدی روبه‌رو شد و بسیاری از خانواده‌های ایرانی اجرای سنت‌هایی همچون خرید لباس نو یا دید و بازدید را به دلیل همه‌گیری بیماری کرونا به طور کامل کنار گذاشتند.علاوه بر این تأثیرات گسترده اقتصادی بیماری کرونا سبب شد تا اقشار مختلف در قالب طرح‌هایی از جمله رزمایش همدلی تلاش کنند تا استحکام جامعه را در مقابل مشکلات موجود حفظ کنند؛ امری که به نظر می‌رسد با توفیق نسبی روبه‌رو شده است.
در این میان و به رغم موفقیت‌های اولیه در مقابله با بیماری بنا به برخی دلایل که مهم‌ترین آن سست شدن پروتکل‌های بهداشتی و عدم رعایت فاصله اجتماعی بود، پیک گسترش بیماری بار دیگر در تابستان به اوج رسید، به گونه‌ای که تعداد تلفات روزانه از مرز ۲۰۰ نفر نیز فراتر رفت و اینجا بود که جامعه ایرانی در مقابل یک آزمون جدی‌تر قرار گرفت؛ آزمونی که باید آن را در طول سال‌های اخیر بی‌سابقه دانست و سستی در آن می‌توانست مشکلات بیشتری را برای مقابله با بیماری کرونا ایجاد کند.
امتحانی بزرگ برای جامعه مذهبی ایران
کمتر کسی است که شک داشته باشد، عزاداری سید و سالار شهیدان و عزاداری دهه اول محرم تا چه اندازه در نظام فکری جامعه ایرانی نقش مهمی دارد. در حقیقت می‌توان با قاطعیت گفت که عزاداری سید و سالار شهیدان از یک مراسم مذهبی صرف فراتر رفته و با گوشت و پوست جامعه ایرانی در هم آمیخته است.در طول تاریخ معاصر هیچ مقطعی را نمی‌توان یافت که این عزاداری با کم‌رونقی مواجه شده باشد و حتی در اواخر دوران رضا‌خان و با وجود اینکه ممنوعیت فراوانی بر سر راه عزاداری محرم وضع شد، اما چراغ این گونه محافل تا شهریور سال ۱۳۲۰ و سقوط دولت او زنده نگه داشته شد.
از سوی دیگر به دلیل پیوند جدی ماجرای عاشورا با نهضت انقلاب اسلامی و تشکیل نظام جمهوری اسلامی بزرگداشت این شعائر علاوه بر جنبه آیینی، جنبه سیاسی نیز پیدا کرده است، از همین رو محدود کردن عزاداری امام حسین (ع) به دلیل رعایت پروتکل‌های بهداشتی نه تنها می‌توانست به واکنش منفی جامعه ایران منجر شود بلکه حتی از سوی حاکمیت هم مورد استقبال قرار نمی‌گرفت.
رهبری در صف اول فرهنگ‌سازی
حالا با گذشت دهه محرم و نگاهی به آنچه در روز‌های گذشته رفت، می‌توان گفت که جامعه ایران از یکی از مهم‌ترین امتحانات خود موفق بیرون آمد که شاید تأثیرات آن را بتوان در ماه‌ها و حتی سال‌های آینده مشاهده کرد.به رغم پیش‌بینی‌هایی که در خصوص عدم توجه جامعه مذهبی و حتی حاکمیت سیاسی ایران به پروتکل‌های بهداشتی از سوی رسانه‌های بیگانه منتشر می‌شد،، اما این دو به طور کامل برگزاری مهم‌ترین رویداد سالانه مذهبی خود را برای حفظ سلامت جامعه با پروتکل‌های بهداشتی منطبق کردند، اولین قدم را نیز در این باره رأس رهبری نظام جمهوری اسلامی ایران برداشت. ایشان پیش از آغاز دهه محرم در گفت‌وگوی تلویزیونی خود با مردم با تأکید بر اینکه همه سوگواران حسینی موظف هستند به هر چه ستاد ملی مبارزه با کرونا اعلام می‌کند، عمل کنند، تصریح کردند: در عزاداری‌ها معیار آن چیزی است که ستاد ملی کرونا اعلام می‌کند. بنده هر چه آنها لازم بدانند مراعات خواهم کرد. توصیه و تأکید من به همه عزاداران، هیئت‌ها، منبری‌ها و مداحان نیز این است که ضوابط ستاد ملی کرونا باید رعایت شود، چراکه اگر همین مقدار مراقبت و کنترل هم سست شود، فاجعه‌ای بزرگ پدید خواهد آمد.
با تصمیم ایشان تمام عزاداری‌های عمومی در حسینیه امام خمینی (ره) محدود به سوگواری تک نفره شد. انتشار این عزاداری یک نفره سبب شد تا بسیاری این تصمیم را جلوه یک رویه منطقی بدانند که در مقابله با یک تهدید بزرگ اتخاذ شده است.
مهم‌ترین کارکرد رویه فوق ایجاد نوعی وحدت در برپایی مراسم عزاداری سید و سالار شهیدان بود چرا که به طور طبیعی، مقابله با شیوع ویروس کرونا، بدون وحدت در فرماندهی فعالیت‌ها امکانپذیر نبوده و نیست و وحدت در صدور حکم و کثرت مناسب در مجریان آن، می‌تواند به اجرای کامل تصمیمات کمک کند.
پس از آن بود که تمام هیئت‌های بزرگ مذهبی بر پیروی از روش و منش ایشان در برگزاری عزاداری سید و سالار شهیدان تأکید کردند.
فرصتی برای اتحاد جامعه جهت مقابله با چالش‌های پیش رو
این رویه نه تنها در رأس جامعه بلکه در بدنه جامعه مذهبی به خوبی پذیرفته و اجرا شد. بسیاری از هیئت‌های مذهبی صرفاً دست به نوعی عزاداری مجازی زدند یا برای نذورات خود آن را صرف کمک به افراد کم‌توان یا تهیدست جامعه کردند.این اتفاق نشان داد‌جامعه ایران از نوعی اتحاد و همبستگی در عین عقلانیت برخوردار است و همچنان توان بالایی در جامعه ایرانی برای مقابله با اتفاقات و رویداد‌های چالش‌زا وجود دارد، البته در این میان رویکرد رسانه‌های بیگانه از مقصر‌سازی اکثریت مذهبی جامعه ایران به تلاش برای دوقطبی‌سازی در این عرصه تغییر کرده که ضرورت هوشیاری رسانه‌ها را برای مقابله با چنین حربه‌هایی می‌طلبد.
واقعه عاشورا و عزاداری دهه اول محرم همیشه برای جامعه ایرانی به مثابه یک عامل مهم جهت ایجاد همبستگی‌عمل کرده است و این بار نیز به نظر می‌رسد این رویداد به شکلی متفاوت رخ داده است؛ فرصتی که می‌تواند زمینه را برای مقابله جدی‌تر با برخی چالش‌های پیش رو فراهم کند.
مهدی پورصفا/روزنامه جوان
