رهبر معظم انقلاب اسلامی که در رأس نظام تصمیم‌گیری در جمهوری اسلامی ایران قرار دارند، به طور مشخص در سه سخنرانی اخیرشان سیاست ایران در قبال برجام را به طور صریح و روشن اعلام نموده و تبیین فرموده‌اند که اصول کلی سیاست قطعی جمهوری اسلامی ایران در قبال برجام است که باید در دستور کار جدی وزارت امور خارجه و دستگاه دیپلماسی کشور قرار گیرد.
سخنان و دیدگاه‌های رهبر معظم انقلاب اسلامی درحالی ابراز و اعلام شده است که در هفته‌های اخیر و همزمان با روی کار آمدن دولت جدید آمریکا، حرف و حدیث‌های متناقض اما معناداری از جانب دولتمردان آمریکایی در قبال برجام می‌شنویم. طوری که در رسمی‌ترین اظهارات برجامی، جو بایدن و سایر اعضای دولتش صریحاً اعلام داشته است، تا وقتی که ایران به تعهدات برجامی خود بازنگردد، تحریم‌ها برداشته نخواهد شد!
مواضع صریح برجامی رهبر معظم انقلاب اسلامی
رهبر معظم انقلاب اسلامی در سخنرانی تلویزیونی اخیرشان در ۱۹ دی درباره گمانه‌زنی‌ها و مباحث جاری در فضای سیاسی کشور پیرامون رفتار جمهوری اسلامی در قبال برجام و وظایف آمریکا در این خصوص، فرمودند: «ما هیچ اصراری نداریم، هیچ عجله‌ای نداریم که آمریکا به برجام برگردد؛ اصلاً مسئله ما این نیست که آمریکا به برجام برگردد یا برنگردد. آنچه مطالبه منطقی ما و مطالبه عقلانی ما است، رفع تحریم‌ها است؛ این حق غصب‌شده ملت ایران است».معظم‌له در 19 بهمن و در دیدار با جمعی از فرماندهان و کارکنان نیروی هوایی ارتش نیز اظهار داشتند: «آن طرفی که حق دارد برای ادامه کار برجام شرط معین کند ایران است. علت هم این است که ایران از اول به تمام تعهدات برجامی خودش عمل کرد، جمهوری اسلامی به تمامی تعهدات برجامی عمل کرد؛ آنها نقض کردند. ما حق داریم برای ادامه برجام شرط بگذاریم و این شرط را هم گذاشتیم و گفتیم و هیچ کس هم از آن عدول نخواهد کرد؛ و آن این است که اگر می‌خواهند ایران به تعهدات برجامی -که چند تعهد آن را لغو کرده- برگردد، باید آمریکا تحریم‌ها را کلاً لغو بکند؛ آن هم نه به زبان و روی کاغذ که بگوید لغو کردیم؛ نه، بایستی در عمل تحریم‌ها را لغو کنند و ما راستی‌آزمایی کنیم و احساس کنیم که درست تحریم‌ها لغو شده، آن وقت ما هم به این تعهدات برجامی برمی‌گردیم؛ این سیاست قطعی جمهوری اسلامی است و مورد اتفاق مسئولان کشور هم هست و از این سیاست بر نخواهیم گشت».
رهبر فرزانه انقلاب اسلامی در دیدار تصویری با مردم تبریز در 29 بهمن هم اظهار داشتند: «ما حرف و وعده‌ی خوب خیلی شنیده‌ایم که در عمل، آن حرفها و وعده‌ها نقض شده و ضدش عمل شده. حرف فایده ندارد، وعده فایده ندارد؛ این دفعه فقط عمل، عمل؛ عمل از طرف مقابل را ببینیم، ما هم عمل خواهیم کرد. با حرف و وعده و اینکه "ما این کار را خواهیم کرد، آن کار را خواهیم کرد" جمهوری اسلامی این دفعه قانع نخواهد بود، مثل گذشته نخواهد بود». این بیانات که از نظر کارشناسی بسیار دقیق و مهم است، مواضعی است که رهبر معظم انقلاب آن را به عنوان «سخن پایانی و قطعی» جمهوری اسلامی اعلام کردند که اگر واقعاً به آن عمل شود، اقتصاد کشور از شرایطی که در حال حاضر در آن قرار دارد خارج شده و جلوی پرداخته شدن هزینه‌های چه بسا سنگین هم گرفته خواهد شد.
منطق قوی هسته‌ای ایران
در مورد سیاست هسته‌ای و حتی برجام، جمهوری اسلامی ایران تحت تدابیر رهبر معظم انقلاب اسلامی، همواره از یک منطق قوی برخوردار بوده است؛ یعنی سیاستی که کشور ما اتخاذ کرده و می‌کند، بر مبنای یک‌سری اصول ثابت است که این اصول از یک منطق قوی، محکم و خدشه‌ناپذیر برخوردار است. طبیعتاً این منطق وقتی با کشورهای مختلف مطرح می‌شود جای هیچ شک‌وشبهه‌ای باقی نمی‌گذارد. اولاً جمهوری اسلامی ایران که منادی ارزش‌های اسلامی در دنیاست، براساس آموزه‌های اسلامی و قرآنی و با توجه به آثار مخرب و جبران‌ناپذیر تسلیحات غیرمتعارف هسته‌ای تحت هیچ شرایطی دنبال سلاح هسته‌ای نیست. اصلاً اسلام چنین اجازه چیزی را نمی‌دهد. دوم، جمهوری اسلامی ایران، استفاده از فناوری‌های نوین و مسالمت‌آمیز هسته‌ای را حق مسلم خود می‌داند که هیچ کشوری در دنیا حتی آمریکا نمی‌تواند این حق را سلب یا محدود کند.رفع تحریم، یک اولویت راهبردی
رفع تحریم‌ها که به عنوان یکی از عوامل فشار اقتصادی بر کشور و مردم محسوب می‌شود، همواره یکی از اولویت‌های اصلی رهبر معظم انقلاب اسلامی در زمینه برجام بوده است. این درحالی است که در بحث مذاکرات مربوط به برجام نیز معظم‌له به رغم بی‌اعتمادی و بدبینی به طرف‌های اروپایی و آمریکایی که به مناسبت‌های مختلف آن را ابراز کرده و می‌کنند، لیکن از نظرگاهی خاص موافقت‌شان با مذاکرات محدود با دولت آمریکا پیرامون موضوع هسته‌ای دلایل متعددی داشت که یکی از آنها برداشته شدن تحریم‌ها بود؛ به این معنا که تیم مذاکره‌کننده ایرانی و وزیر امور خارجه بارها اعلام کرده بودند که یکی از اهداف مذاکرات هسته‌ای با 1+5 رفع تحریم‌ها و برداشته شدن باری از دوش مردم خواهد بود. اما برخلاف وعده‌های دولتی، نه تنها تحریم‌ها با خلف وعده غربی‌ها و آمریکا برداشته نشد، بلکه حتی در دوره دولت اوباما و با وجود برجام ده‌ها تحریم دیگر نیز اضافه شد و با رفتن او و آمدن ترامپ و خروج آمریکا از برجام و بازگشت شدیدترین تحریم‌های بین‌المللی علیه جمهوری اسلامی، این توافقنامه عملاً موضوعیت و فلسفه وجودی خودش را از دست داد.اما در ماه‌های و هفته‌های اخیر و همزمان با روی کار آمدن دولت جو بایدن و با توجه به اینکه برجام در دوره دولت دموکرات اوباما منعقد شده است، لذا موضوع برجام با این امید که بایدن به آن بازخواهد گشت و تحریم‌ها برداشته خواهد شد، مجدداً در کانون توجه محافل رسانه‌ای و سیاسی دولتی قرار گرفته است؛ به عبارتی دولت و اصلاح‌طلبان که برجام را بزرگ‌ترین دستاورد خود می‌دانند، حضور بایدن در کاخ سفید را فرصتی برای احیای برجام می‌پندارند.
اما این تمام ماجرا نیست و همان‌طور که از بیانات رهبر معظم انقلاب اسلامی برداشت می‌شود، بازگشت صرف آمریکا به برجام فاقد هرگونه ارزش راهبردی است و آنچه که اهمیت دارد و باید توسط دولتمردان پیگیری شود، «رفع تحریم‌ها» است. در حقیقت تحریم و برطرف ساختن پیامدهای آن حالا به هر نحو ممکن چه با خنثی‌سازی و چه از طریق رفع آنها، یک موضوع مهم برای رهبر حکیم و فرزانه انقلاب اسلامی ایران است. اصلاً دلیل اینکه جمهوری اسلامی ایران با 1+5 گفتگو و مذاکره کرد، از یک نظر که مهم هم است برای برداشته شدن تحریم‌ها بود. در شرایط کنونی هم برای اینکه طبق متن برجام عمل شود و ایران به تعهدات برجامی خود بازگردد، باید عامل ناکامی آن رفع گردد. لذا لازم است آمریکا ابتدا تحریم‌ها را رفع کند تا بتواند دوباره به برجام برگردد. این در حالی است که اگر کشورهای اروپایی هم بخواهند بدون آمریکا برجام را به وضع اولش برگردانند، اول باید به تعهداتی که تا به حال عمل نکرده‌اند، عمل کنند و تحریم‌ها را بردارند.
اگر آمریکا بخواهد بدون رفع تحریم‌ها به برجام برگردد موجب «باج‌خواهی» است؛ چرا که در برابر هر تحریمی که بخواهد رفع کند خواسته‌ای را مطرح خواهد کرد و این اقدام عاقلانه نیست! بنابراین راه صحیح این است که قبل اینکه بخواهد به برجام برگردد تمام تحریم‌هایی که بعد از امضای برجام در قالب دستورات اجرایی رئیس‌جمهور وضع شده است، اعم از اینکه مربوط به هسته‌ای باشد و یا برچسب‌های تروریسم و حقوق بشر داشته باشد، بردارد.
اینکه رهبر حکیم انقلاب فرمودند که اگر تحریم‌ها رفع نشود و آمریکا به برجام برگردد حتی ممکن است برای کشور ضرر داشته باشد هم نکته مهمی است که باید مورد توجه جدی قرار داد. شایان ذکر است از زمانی که دولت آمریکا از برجام خارج شد تا امروز ۲۷۱ شخص و ۲۵۹ نهاد ایرانی همچنین 33 هواپیما و 11 کشتی توسط کاخ سفید تحریم شده است. در همین حال ۳۶ شخص و ۱۳۹ نهاد خارجی مثل شرکت‌ها و بانک‌ها را هم به‌خاطر روابط اقتصادی با ایران تحریم شده‌اند که مجموع این‌ها ۷۵۱ تحریم می‌شود. علاوه بر این‌ها ۸۰۲ تحریمی هم که قبلاً بود و قرار بود طبق برجام به‌اصطلاح لغو بشوند، دولت آمریکا آنها را هم دوباره برگرداند؛ یعنی در حال حاضر چیزی نزدیک به ۱۵۰۰ تحریم نسبت به نهادها، افراد، اشخاص، کشتی‌ها، هواپیماهای و غیره جمهوری اسلامی توسط آمریکا صورت گرفته است.
نکته قابل تأملی که وجود دارد این است که دولت آمریکا این تحریم‌ها را در قالب دستورهای اجرایی جدید اعمال کرده، بعد برای تحریم‌های اعمالی شناسه‌های جدید از قبیل شناسه‌های هسته‌ای، تروریسم، حقوق بشر و غیره زده‌اند. در حالی که برچسب‌های جدید در برجام قید نشده‌اند! اینکه آمریکا ابتدا به برجام بازگردد و بعد بگوید بیایید درباره برداشته شدن تک تک تحریم‌هایی که برچسب‌های متفاوتی دارند و عمدتاً نیز غیرهسته‌ای هستند گفتگو کنیم؛ این، یعنی باج‌خواهی و زیان مطلق برای ایران! بنابراین همان‌طور که رهبر فرزانه انقلاب اسلامی فرموده‌اند، ما عجله‌ای برای بازگشت آمریکا به برجام نداریم. اینکه معظم له ابتدا بر این اصل مهم و راهبردی یعنی رفع تحریم و بعد بازگشت به برجام تأکید جدی دارند، به‌خاطر این است که معظم‌له این افق را به خوبی می‌بینند و نسبت به عواقب و پیامدهای آن آگاهند.
منظور از رفع تحریم هم فقط تحریم‌هایی نیست که دولت ترامپ اعمال کرده است. جمهوری اسلامی ایران در چهارچوب برجام با سه نوع تحریم مواجه است که برای عمل به تعهدات برجامی باید هر سه تحریم برداشته شود: نخست تحریم‌هایی که قرار بود با امضای برجام برداشته شود ولی نشد. دوم، تحریم‌هایی که دولت ترامپ پس از خروج از برجام، اعمال کرد. سوم، تحریم‌هایی که در چهارچوب برجام و با برچسب‌های غیربرجامی اعمال شده است.
جمع‌بندی
مهم‌ترین ضرورت امروز کشور این است که مسئولان از راه‌های عقلانی و عزتمدارانه برای رفع خنثی‌سازی و تحریم‌ها تلاش کنند. خنثی‌سازی تحریم‌ها به‌عنوان پارادایم اصلی در راستای مقاوم‌سازی کشور، منافاتی با تلاش در جهت رفع تحریم‌های ظالمانه فعلی ندارد و باید از هر تلاش و اقدام عزتمندانه و در چارچوب‌های رسمی نظام در این مسیر حمایت کرد. البته باید مراقب ترفندهای آمریکا نیز بود؛ آمریکا و اروپا به شدت دنبال این هستند که برجام را بستر و مقدمه‌ای برای برجام‌های بعدی و امتیازگیری در حوزه‌های منطقه‌ای، موشکی و دفاعی از ایران قرار دهند.همچنان که در فرمایشات رهبر معظم انقلاب هم وجود دارد، آمریکا باید تحریم‌ها را کلا لغو کند؛ آن هم نه به زبان و روی کاغذ که بگوید لغو کردیم، بلکه بایستی در عمل تحریم‌ها را لغو کنند و ما راستی‌آزمایی کنیم و احساس کنیم که درست تحریم‌ها لغو شده، آن وقت جمهوری اسلامی هم به این تعهدات برجامی برمی‌گردد.
