این روزها اسم پروژه «فم‌تریپ» بر سر زبان‌ها افتاده و هشتگ «Iran InReality» و «Feel Iran» و «هدی رستمی» یکی از داغ‌ترین مباحث در شبکه‌های اجتماعی شده‌اند و موج‌های مثبت و منفی زیادی راه افتاده‌اند در نقد و حمایت از این پروژه ولی داستان به سادگی تشخیص روز از شب نیست و اگر کمی دقیق شوید، می‌بینید حمایت یا نقد نیاز به بررسی عمیق دارد. چند روز قبل خانم هدی رستمی که ظاهرا از مخالفان جمهوری اسلامی است مناظر زیبایی از ایران را در صفحه شخصی خود منتشر کرد. در ایران عده ای از او حمایت کردند و کارش را پسندیدند اما در خارج از کشور و در رسانه های غربی با حملات متعددی مواجه شد.

البته رسانه های غربی در حمله خود به هدی رستمی کمی عجله کردند زیرا با توضیحاتی که او ارائه کرد می توان فهمید که تحت تاثیر برخی جوسازی ها است و برخی از آنچه که در مورد رفتار حکومت با توریست ها می گوید با آنچه که هست و ما تابحال دیده ایم مغایرت زیادی دارد. در هر صورت حرکت او باعث شد کاربران فضای مجازی به اعتراف خودشان در فضایی قرار بگیرند که در این روزهای ناخوش نگاهی دوباره به زیبایی های کشورمان بیاندازند و همین حس خوبی که هدی رستمی برای برخی فرزندان کشور ما ایجاد کرد شایسته تقدیر است.

قبل از ورود به این ماجرا باید فم تریپ را تعریف کنیم...

فم تریپ چیست؟

Familiarization به معنی آشنایی، آشنا کردن و شناساندن است و Trip طبق تعریف UNWTO (سازمان گردشگری جهان) به مسافرت شخص از زمان خروج از محل سکونت معمولی تا زمان بازگشت اطلاق می‌شود: بنابراین سفر باید رفت و برگشت مشخص داشته باشد.

فم‌تریپ یا Famtrip کوتاه شده‌ی کلمه‌ی Familiarization Trip است و به سفرهایی گفته می‌شود که به جهت معرفی و تبلیغ مقاصد گردشگری نوظهور یا کمتر شناخته شده انجام می‌شوند. فم تریپ معمولا توسط دولت‌ها، آژانس‌های گردشگری و بیزینس‌های حوزه گردشگری یک منطقه برگزار می‌شوند تا افراد فعال این حوزه همانند اینفلئونسرهای سفر که دنبال کنندگان زیادی دارند و می‌توانند تاثیر Fluence در افراد دیگر ایجاد کنند، با بازدید از مقصد و تبلیغ آن برای افراد دیگر، به توسعه گردشگری و برندسازی مقصد مورد نظر کمک کنند.

فم‌تریپ دو نوع دارد:
فم تریپ تجاری: که با دعوت از دولت، سازمان‌های گردشگری دولتی و نیمه خصوصی، آژانس‌های گردشگری و ... انجام می‌شود.
فم تریپ رسانه (Media Famtrip): که با دعوت از خبرنگاران، فعالان گردشگری، اینفلوئنسرها، افراد معروف، تولید کنندگان محتوا و ... جهت معرفی و برندسازی مقصد انجام می‌گردند.

هدی رستمی کیست؟

هدی رستی یک جهانگرد و اینفلوئنسر ایرانی است که با سفرهای سبک کوله‌گردی خود دنبال کنندگان زیادی را به خود جذب کرده‌ است. هدی رستمی یک جوان ایرانی است که در حوزه گردشگری فعال است و به صورت همزمان مشاور کسب و کارهای مختلفی است. هدی رستمی با داشتن همزمان پاسپورت ایران و سوئد توانسته به کشورهای زیادی سفر کند. از بک پکری(کوله گردی) گرفته تا سفرهایی با اقامت در هتل‌های لوکس 5 ستاره در میکونوس.

پرو، عمان، تایلند، میانمار، اندونزی، کانادا، تانزانیا، کنیا، مصر، قرقیزستان و روسیه فقط تعداد کمی از کشورهایی است که این جهانگرد تا به الان به آن‌ها سفر کرده است. اگر نظر نویسنده این مطلب را بخواهید، هدی پیش از هر چیز، یک داستان‌سرا است. یک داستان سرای تمام عیار. مهم نیست او بخواهد دنیا را نشانتان دهد یا یک ساعت پر از شن و ماسه را به شما بفروشد، او جوری داستان را تعریف خواهد کرد که حتی معمولی‌ترین‌ها برایتان جذاب شود.

هدی رستمی پس از معروف شدن و جذب دنبال کنندگان بسیار زیاد در اینستاگرام، دامنه فعالیت‌هایش را گسترش داد و با تاسیس Rostodiu روستودیو به صنعت طراحی و فروش دکوراسیون وارد شد.

نکته جالب توجه در مورد او این است که داستان‌هایش در مورد اتفاقات روزمره مثل بازدید او از یک خشکشویی یا کارخانه تولید پنیر به اندازه داستان‌سرایی‌هایش در مورد سفر به کشورهای مختلف جذاب است.

انتقادها

در هر جریانی عده‌ای شدیدا موافقند و عده‌ای دیگر شدیدا مخالف و اما اغلب حق با کسانی است که میانه رو هستند و هم خوبی را می‌بینند و هم مشکلات را. نظر کلی موافقان و حمایت کنندگان این پروژه بر این است که در تبلیغات از نکات منفی چشم پوشی می‌شود و گاها بزرگنمایی صورت می‌گیرد تا تاثیرعمیق‌تری بر مخاطبان بگذارد. مثلا در اندونزی تبلیغات متمرکز بر روی جزیره‌های نظیر بالی با هتل‌های لوکس است و کسی در تبلیغات از شلوغی و فقر و فساد در شهرهایی مثل جاکارتا اطلاعاتی نمی‌دهد. موافقان بر این باورند این پروژه می‌تواند چهره منفی ایجاد شده از ایران در بین کشورهای خارجی را اصلاح کند و کمکی که به صنعت گردشگری ایران می‌کند، کمک شایانی است. اینکه یک نفر به صورت شخصی حاضر شده مدیریت و برنامه ریزی این پروژه را به عهده بگیرد، به خودی خود کار بزرگی است و باید از آن حمایت کرد. همچنین بعضی از دعوت شدگان نظیر YK انتخاب‌های مناسبی هستند که می‌توانند زیبایی‌‌های ایران را آنگونه که شایسته است به تصویر کشند.

نشان دادن چیزی جز واقعیت جامعه
شاید اگر تمامی اتفاقات این سفر، در سفر قبلی افتاده بود، انقدر هجمه و انتقاد گریبان‌گیر هدی رستمی و فم‌تریپ نمی‌شد ولی الان نزدیک به سه سال گذشته و شرایط مردم به کلی تغییر کرده و ناراحتی مردم خیلی بیشتر از گذشته است. ثبت و انتشار تصاویر از دعوت شدگان با لباس‌های غیر مرسوم در ایران و همچنین خود شخص هدی رستمی و جواب او در کامنت یکی از منتقدین باعث شده تا موج نارضایتی و انتقاد ، سونامی‌وار به پیکره پروژه فم‌تریپ و خود هدی برخورد کند. لباس‌هایی که اگر یک ایرانی بپوشد شاید نتواند در محیط‌های عمومی تردد کند و حتی خارجی‌ها نیز شاید نتوانند بدون مشکل با این لباس‌ها در شهرها بگردند و از خودشان عکس بگیرند.

در کنار این موضوع حرکات دیگری که برای ثبت تصاویر انجام شده، حرکاتی نیست که بتوان در منظر عموم و در حالت عادی انجام داد. نتیجه این عدم تطابق تصویر نمایش داده شده و واقعیت قوانین در ایران (نشان دادن تصویر غیر واقعی از ایران)، نه تنها باعث رنجش مردم شده بلکه باعث تجربه ناخوشایند برای مسافران خارجی در سفر به ایران خواهد شد و تبع آن به جای رونق گردشگری، ضدتبلیغ و تبلیغ منفی خواهد شد.

عدم اعلام نتایج و KPI دقیق از سفر
نتیجه هر پروژه‌ای را از طریق KPI یا شاخص عملکرد کلیدی می‌توان سنجید. به گفته منتقدان، در سفر اول اعلام نتیجه به صورت شفاف انجام نشد و همین موجب می‌شود تا منتقدان از نظر فنی، میزان کارایی این پروژه را زیر سوال ببرند.

عدم هماهنگی با نهادهای رسمی و برنامه مدون توسعه گردشگری
فم تریپ فقط یکی از ابزارهای توسعه گردشگری و بازاریابی مقصد است و وجود برنامه دقیق و مدون است که باعث می‌شود تا گردشگری توسعه یابد و عدم هماهنگی با برنامه توسعه ملی گردشگری و دیگر برنامه‌ها باعث می‌شود نتیجه آنگونه که باید ماندگار نشود و تاثیر عمیق نداشته باشد. نظر منتقدان این است که با توجه به عدم هماهنگی با دیگر نهادها، این پروژه کارایی لازم را ندارد و مباحثی که از سمت گردانندگان مطرح می‌شود، به نوعی شوآف است.

تبلیغ برای فم‌تریپ، اشتباه!
فم‌تریپ ذاتا نوعی تبلیغ است و تبلیغ کردن و در بوق و کرنا کردن تبلیغ، اشتباه است. فم تریپ کاملا مشخص است که پروژه تبلیغاتی است ولی در اصل نباید باشد. فم تریپ باید مقصد را به نوعی برای مخاطبان معرفی کند، که مخاطب بدان آنکه بفهمد در معرض تبلیغ قرار گرفته است، تحت تاثیر قرار بگیرد. سوال اصلی این است، آیا پروژه‌ای که بیشتر از اینکه افراد خارجی آن را دیده باشند در بین ایرانی‌ها معرفی شده و مخاطبانش اکثرا ایرانی هستند، آیا می‌تواند کمک شایانی به توسعه گردشگری ورودی ایران کند؟

نقد منصفانه

۵ نکته هدی رستمی و فم تریپ
نکته اول: هدی رستمی سعی کرده کاری کند! دستمریزاد. این اتفاقی خوب، کاری درست و تلاشی قابل تحسین است که به هر شکل نباید آن را فراموش کرد.

نکته دوم: کاری کردن خوب است، اما این به معنای بی‌عیب و ایراد بودن کار نیست. واقعیت این است که بخشی از تصویری که هدی رستمی به خارج مخابره می‌کند می‌تواند برای توریست خارجی دردسر آفرین باشد.

نکته سوم: از هدی رستمی انتقاد کنیم اما یادمان باشد در توریسم هیچ کشوری نمی‌آید ضعف‌های خود را ارائه کند، بلکه تلاش دارد بهترین تصویر را حتی از ضعیف‌ترین ظرفیت‌های خود ارائه کند. ویژگی صنعت توریسم و تبلیغات همین است.

نکته چهارم: شاید بتوان هدی رستمی را به بهره‌بردن از تبعیض، رانت و حتی ارائه تصاویری درهم آمیخته از راست و دروغ متهم کرد، اما این که برخی او را متهم کسب‌وکار با روح مردم می‌کنند اتهامی دروغین و ناجوانمردانه است.

نکته پنج: برخی مخالف حاکمیت هر نوع فشاری از جمله تحریم‌های ضد بشری را مجاز می‌دانند. با این نگاه آن‌ها فم تریپ به عنوان پروژه‌ای که دنبال ارائه تصویر متفاوت از ایران است باید سرکوب شود. این جریان‌ها بهتر است به جای ژست دلسوزی گرفتن برای زنان ایرانی و حقوق آن‌ها به فکر پیامد فعالیت‌های ضد ایرانی خود باشند.

واکنش کاربران فضای مجازی

بسیاری از توییتها در این مورد به دلیل توهین و فحاشی به فرد، فکر و جریان ها در این گزارش نمی آید، فقط مختصری از واکنش ها در زیر آمده است...

یک بررسی در روزنامه شرق

محمد رهبری- هادی صفری در روزنامه شرق نوشتند: یکی از موضوعات پرهیاهو در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی در روزهای گذشته، به موضوع فم‌تریپ و ماجرای هدی رستمی بازمی‌گردد. هدی رستمی با 466 هزار فالوئر در اینستاگرام، یک بلاگر سفر است که در پروژه گردشگری خود به نام فم‌تریم (Fam Trip) بنا بر ادعای خودش، تلاش دارد تا پای توریست‌های خارجی را به ایران باز کند.

ماجرا از آنجایی شروع شد که این بلاگر، در یکی از کامنت‌های اینستاگرامی خود درباره آزادی حجاب در ایران نوشته بود و همین موضوع باعث اوج‌گیری حملات برخی از کاربران رسانه‌های اجتماعی به او شد. اعتراضاتی که مثل همیشه از فضای توییتر آغاز شد.

شبکه بازنشر توییت‌های منتشر‌شده راجع به هدی رستمی و پروژه او، نشان می‌دهد فضای غالب توییتر علیه هدی رستمی بوده است. بر اساس گراف به‌دست‌آمده از داده‌های توییتر، دسته‌بندی‌های رایج در توییتر فارسی در این گراف دیده نمی‌شود. بیشتر معترضان به هدی رستمی از میان مخالفان جمهوری اسلامی بوده‌اند. برخی از اصلاح‌طلبان و نیروهای میانه‌رو نیز هم در میان مخالفان هدی رستمی دیده می‌شوند و هم در میان مدافعان او.

اقلیتی از نیروهای انقلابی نیز در دفاع از هدی رستمی توییت زده یا توییت‌های حمایتی را بازنشر کرده‌اند، اما به‌طور کلی می‌توان گفت جریان انقلابی در توییتر در این ماجرا ساکت بوده و عمده واکنش‌ها از سمت کاربران مخالف جمهوری اسلامی بوده است.

شدت مخالفت‌ها با هدی رستمی در متن توییت‌ها نیز قابل مشاهده است. در این توییت‌ها کلماتی نظیر «پروژه»، «حجاب»، «گشت ارشاد» و «پول» از‌جمله کلمات پرتکرار است. کلماتی که نشان می‌دهد بیشتر اعتراضات به این ماجرا درخصوص حجاب بوده و برخی کاربران فم‌تریپ را پروژه‌ای دانسته‌اند که از سمت نهادهای دولتی یا حاکمیتی طراحی شده است. هم‌زمانی این ماجرا با انتشار خبر «شرق» مبنی بر شلیک گشت ارشاد در پارک پردیسان تهران نیز باعث افزایش اعتراضات شد و شاید بتوان گفت علت پرتکرار‌بودن کلمه «گشت ارشاد» نیز به همین موضوع بازمی‌گردد.

این واکنش‌های باعث شد هدی رستمی در یک توییت و پست اینستاگرامی، نسبت به رفتار و پروژه خود توضیحاتی را ارئه کند؛ توضیحاتی که در توییتر و اینستاگرام واکنش‌های زیادی را در پی داشت. نکته جالب در توییتر آن بود که توییتی که هدی رستمی زده بود، او را در قیاس با حامیانش در نقطه میانه‌تری قرار داد؛ گویی مخاطب‌های دیگری رشته‌توییت او را خوانده و بازنشر کرده باشند.

در اینستاگرام نیز وضعیت مشابه بود؛ در‌حالی‌که پست‌های اینستاگرامی او معمولا بیش از 40 هزار لایک نمی‌گیرد، این پست او نزدیک به 75 هزار لایک گرفته بود که نشان می‌داد سخنان او فراتر از دامنه دنبال‌کنندگان همیشگی‌اش رفته است. اما در کنار این لایک‌ها، بیش از 19 هزار کامنت نیز پایین پست اینستاگرامی او ثبت شده است که بیانگر واکنش‌ها به پست اینستاگرامی اوست. محتوای این واکنش‌ها چه بوده است؟

استخراج کامنت‌های اینستاگرامی او نشان می‌دهد برخلاف فضای یکدست توییتر علیه هدی رستمی، در اینستاگرام مخالفان و موافقان هدی رستمی تنوع بیشتری داشته‌اند. در این کامنت‌ها، اگرچه کلید واژه‌هایی نظیر «حجاب»، «پول» و «ماله» پرتکرار بوده، اما عباراتی نظیر «موفق باشی» و «دمت گرم» نیز زیاد تکرار شده است. موضوعی که نشان می‌دهد در میان کامنت‌گذاران، موافقان و مخالفان هدی رستمی هر دو حضور داشته‌اند....

فیلم/ گزارش صداوسیما و دفاع غیر مستقیم از کار هدی رستمی

از چند روز قبل انتقاداتی به سمت هدی رستمی و پروژه فم‌تریپ شروع شده بود. این گزارش احتمالا واکنشی به این انتقادهاست. البته اسمی از رستمی در گزارش نیامده است.