پرسش :

آيا ارواح مردگان مي‏توانند از آينده و يا از قيامت خبر دهند؟

پاسخ :
ارتباط با ارواح، اولا: اگر چه ممکن است، ولي شرعا جايز نيست. ثانيا: اغلب مدعيان اين رابطه، افرادي شياد و حقه بازند.
اما در پاسخ بايد يادآور شويم که بين خبر دادن از آينده و قيامت تفاوت هست. آينده؛ يعني اموري که به لحاظ زماني متأخر از ما هستند. در آورد اين امور، با توجه به اين که عالم برزخ مافوق و محيط بر عالم دنياست، پس مي‏تواند نوعي احاطه‏ي زماني نيز داشته باشد و لذا بعيد نيست که ارواح مردگان بتوانند از آن آينده باخبر شوند. چنان که نه فقط آنان، بلکه انسان‏هايي که در همين زندگي توانسته‏اند به مراتب بالاتر هستي راه پيدا کنند، نيز مي‏توانند چنين اطلاعي حاصل کنند، مانند اولياء الله. (اين مطلب در بحث واسطه‏ي فيض در جلد دوم از همين مجموعه‏ي آفتاب انديشه، آمد) البته اين که ارواح مردگان به فرض اطلاع يافتن بر آينده، اجازه‏ي بازگو کردن آن اخبار را براي زندگان داشته باشند يا خير، مطلب ديگري است و در خصوص بسياري از اين اخبار، ظاهرا آن‏ها مجاز نمي‏باشند، چنان که در برخي از داستان‏هاي مربوطه بدين نکته اشاره شده است.
اما عالم قيامت، امري مافوق عالم برزخ است و لذا با ورود به عالم برزخ، انسان لزوما بر عالم قيامت آگاه نمي‏شود؛ بلکه اين آگاهي تنها يا پس از برپايي قيامت کبري است، يا براي معدود اولياي الهي که با سلوک عرفاني و معنوي به اين مرتبه از مراتب هستي راه يافته باشند، مانند خود پيامبر اکرم )ص( در معراج. به هر حال، هر چه باشد، بعديت قيامت نسبت به دنيا بعديت زماني نيست که با ورود به عالم برزخ، امکان احاطه به آن ميسر شود.
به تعبير علامه طباطبايي: »همين نابودي دنيا قبل از قيامت است که به ما اجازه مي‏دهد تا قيامت را بعد از دنيا بدانيم. همان گونه که مرگ به ما اجازه مي‏دهد تا برزخ را بعد از دنيا بدانيم و گرنه همان طور که عالم مثال محيط بر عالم ماده - يعني، دنيا - است، »نشأة بعث« نيز طبق برهان، محيط در دنيا و برزخ خواهد بود. حتي با چشم پوشي از مسأله‏ي احاطه، خود در هم پيچيده شدن بساط زمان و از ميان رفتن حرکات در فاصله‏ي بين دو نشأه‏ي مذکور، موجب باطل شدن نسبت زماني‏اي خواهد بود که با آن، بعد و قبل نيز ديگر وجود نخواهد داشت.«