جنگ‌هاي شيميايي
جنگ‌هاي شيميايي در سال 1899 توسط انگليس آغاز شد و در سال 1915 در جنگ جهاني اول با پخش گاز کلر و کشته شدن پنج هزار نفر از متفقينن ادامه يافت. سال 1915 گاز فشرن و در سال 1917 گاز خردل وارد بازار شد و امروز در سال 1386 شمسي و 2007 ميلادي جهان داراي حداقل 7 نوع گاز سمي، شيميايي کشنده است.
غلظت تيروكسين 104±1/9 ميكروگرم درصد سي سي، تري يدوتيرونين 15±148 نانوگرم درصد، كورتيزول 0/5±9/1 ميكرو يونيت در سي سي، FSH 4/4±7/8 ميلي يونيت در سي سي و LH 7/3±9/10 ميلي يونيت در سي سي، از نظر آماري با متوسط غلظت اين هورمون ها در افراد طبيعي تفاوت معني داري را نشان نداد. غلظت پرولاكتين در 14 نفر كمتر از ميزان طبيعي بود.
اين بررسي نشان مي دهد كه اثرات گازهاي اعصاب بر اعمال غدد مترشح داخلي در روزهاي اوليه تماس ناچيز است و اختلال قابل توجهي در غلظت هورمون هاي مختلف مشاهده نمي شود.
ميزان گاز خردل اندازه گيري شده در بافت‌هاي بدن يك سرباز ايراني كه به شهادت رسيده است.
مهمات غير شيميايي پس از انفجار توليد دود نسبتا تيره رنگ مي نمايد كه به سرعت از بين مي رود.
ولي مهمات شيميايي با توجه به نوف عامل بعد از انفجار بخارات رنگي ايجاد مي نمايد كه مدت پايداري آنها در فضا بيشتر است و به علت سنگين تر بودن نسبت به هوا در سطح زمين باقي مي ماند.
4-5 جنگ افزارهاي پرتاب كننده شيميايي( ChemicaIMunition )
به جز سلاح هاي انفرادي، تقريبا هر نوع سلاح ديگري را مي توان به مهمات شيميايي مجهز نمود و در حال حاضر كشورهاي قدرتمند بيشتر سلاح هاي موجود از قبيل خمپاره، توپ، سيستم هاي مشابه كاتيوشا ( راكت هاي چند پرتابه) ، موشك هاي زمين به زمين، بمب و مخازن پاشنده (spray) را به صورت جنگ افزارهاي شيميايي توليد مي كنند. به عنوان مثال مقدار ماده شيميايي لازم (مثلا سارين) به منظور ايجاد حداكثر آلودگي در يك فضاي باز k m2 5/2( حدود1 مايل مربع) بسته به شرايط منطقه ( نظير شرايط آب و هوايي، عوارض زمين و...) نيازمند حدود 3/0تا 10 تن مي باشد كه براي پخش اين ميزان مواد با توپخانه 155 ميلي متري حدود 100 تا 3000 گلوله توپ مورد نياز خواهد بود.
جدول انواع جنگ افزارهاي پرتاب كننده مهمات شيميايي و برد تقريبي آنها
شايان يادآوري است كه در هر چهار كنوانسيون 1949 ژنو ماده«1» مقررداشته است كه طرفهاي معاهده، ملزم به رعايت و تضمين احترام به كنوانسيون حاضر در تمام شرايط هستند و بدين وسيله ماده«1» جايگاهي براي اصل ضرورت نظامي در مقابل ملاحظات انساني قائل نشده است. به علاوه، از جمله كارهايي كه ارتكاب آنها نقض حقوق مخاصمات مسلحانه تلقي شده، كاربرد سلاحهاي شيميايي و بيولوژيك است. براساس ماده«23» مقررات 1907 لاهه به‌كارگيري سلاحها،پرتاب شونده‌ها يا موادي كه مخصوص ايجاد بلايا و مصايب زائد است، ممنوع مي‌باشد. شايان يادآوري است كه كنوانسيون امضاء شده در 10اكتبر 1980 در ژنو و سه پروتكل تكميلي الحاقي به آن درباره ممنوعيت و محدوديت در به‌كارگيري برخي از سلاحهاي متعارف، كاربرد سلاحهايي را كه در آنها از تكه‌هايي استفاده مي‌شود كه تعيين موضع و مكان آنها با اشعة ايكس ممكن نيست منع‌كرده‌اند. اين امر تلاشي در راستاي استحكام اصل جلوگيري از بلايا و مصائب غيرضروري است.
از سوي ديگر، ممنوع ساختن كاربرد سلاحهايي كه جراحتهاي شديد در جنگ ايجاد مي‌كند، از اواخر قرن نوزدهم به عرصه حقوق بين‌الملل قراردادي راه يافت. اعلاميه سن‌پترزبورگ مورخ 11 دسامبر1868 كاربرد پرتاب شونده‌هايي را كه در بدن انسان شكفته مي‌شوند، ممنوع ساخت. در جريان كنفرانسهاي 1907 لاهه، ممنوعيتهاي تيراندازي از بالون، استفاده از گلوله‌هاي پخش شونده و نيز استفاده از گازهاي خفه كننده در جنگ اعلام گرديد. با توسعه سلاحهاي شيميايي و استفاده گسترده از آن در جنگ جهاني اول، ماده«171» معاهده صلح و رساي مورخ 1919و ماده «5» قرارداد واشنگتن مورخ 6 فوريه 1922 استفاده از گازهاي خفه كننده، سمّي يا مشابه آن و نيز هر نوع مايع، ماده يا روش مشابهي در زمان جنگ را ممنوع كردند. در تاريخ 17 ژوئن 1925 پروتكل ژنو درباره ممنوعيت استعمال گازهاي خفه‌كننده، سمي يا نظاير آن و منع روشهاي ميكربي جنگ تصويب شد.
در مقدمه پروتكل ژنو 1925(1304) تأكيد شده كه استعمال سلاحهاي شيميايي و بيولوژيك مورد تنفر افكار عمومي دنياي متمدن است و منع به كارگيري آن مطابق وجدان و مشي معمول ملل است. به موجب اين پروتكل، دولتهاي متعاهد متعهد مي‌شوند كه ممنوعيت استعمال سلاحهاي شيميايي را به رسميت بشناسند و اين ممنوعيت را شامل وسايل جنگ بيولوژيك نيز بدانند. مسئله ديگر اين است كه منع استفادة سلاحهاي شيميايي و بيولوژيك منحصر به مخاصمات بين‌المللي است يا شامل همه مخاصمات اعم از داخلي و بين‌المللي مي‌شود؟ هر چند قطعنامه 2677 مصوب 9 دسامبر 1970 مجمع عمومي سازمان ملل متحد از دولتها مي‌خواهد كه اين ممنوعيت را در هر مخاصمه بين‌المللي يا داخلي رعايت كنند، ولي دولتهاي عضو اتحاديه عرب به تفسيري مضيق از اين ممنوعيت اعتقاد داشتند. به آن انگيزه كه بتوانند استفاده عراق از سلاح شيميايي در 19 مارس 1988(28 اسفند1366) در شهر حلبچه را مشروع جلوه دهند.
پس از جنگ جهاني دوم و از اوايل دهه 1950 موضوع سلاحهاي شيميايي و بيولوژيك در دستور كار كميته خلع سلاح سازمان ملل متحد قرار گرفت. مجمع عمومي نيز همه ساله با صدور قطعنامه‌هاي متعدد بر اعتبار پروتكل ژنو و ضرورت خلع سلاح شيميايي‌ـ بيولوژيك تأكيد كرد. تلاشهاي مجمع درمورد سلاحهاي بيولوژيك در سال 1972 به نتيجه رسيد و كنوانسيون منع توسعه، توليد و ذخيره سازي سلاحهاي باكتريولوژيك و انهدام آنها به تصويب رسيد. بحث در مورد خلع سلاح كامل شيميايي در چارچوب مذاكرات دو جانبه و چند جانبه و كنفرانس خلع سلاح ادامه يافت و در ژانويه 1993 در كنفرانس خلع سلاح، كنوانسيون پاريس درباره منع توسعه، توليد، ذخيره‌سازي و به‌كارگيري سلاحهاي شيميايي و ضرورت انهدام آنها به امضاي بيش از 140 كشور رسيد. درمورد سلاحهاي شيميايي بايد گفت كه كنوانسيونها و پروتكلهاي مربوط به ممنوعيت كاربرد سلاحهاي شيميايي به گونه‌اي است كه دلالت بر عرفي بودن چنين ممنوعيتي دارند.
در تصديق عرفي بودن ممنوعيت كاربرد سلاح شيميايي، قطعنامه 5 دسامبر 1966 مجمع عمومي سازمان ملل(2162) به اتفاق آراء به تصويب رسيد. اين قطعنامه تأييد كرد كه پروتكل ژنو 1925 مشتمل بر ممنوعيتي است كه تمام كشورها را صرف نظر از عضويت يا الحاق آنها به معاهده، ملزم مي‌نمايد. جالب اينكه كشورهايي كه هنوز عضو پروتكل ژنو نبودند(مثل آمريكا و ژاپن) نيز، به اين قطعنامه رأي مثبت دادند.
يكي از مقامات برجسته پنتاگون در اين رابطه در سال1366 اظهار داشت:«ما مي‌دانيم دو كارخانه آلمان غربي، به عراق در توليد سلاحهاي شيميايي ياري مي‌رسانند. يكي از آنها نقش برجسته‌اي در اين امر دارد و هنوز هم در عراق به كار خود ادامه مي‌دهد. اين كارخانه علاوه بر ماده «پستيزيدن»(Pestiziden) احتمالاً گاز خردل و گاز اعصاب هم توليد مي‌كند. يكي ديگر از اين كارخانه‌ها به نام «كارل‌كلب»(Karl Kolb) در نزديكي فرانكفورت واقع است و منبع تأسيساتي است كه در عراق به منظور توليد پستيزيدن و نيز گازهاي سمي براي توليد سلاحهاي شيميايي فعاليت مي‌كنند.»
به گزارش يكي از رهبران اتحاديه ميهني كردستان عراق، كارشناسان آلمان غربي در نزديكي سامرا مشغول توليد تسليحات شيميايي بوده‌اند. كردها اظهار داشتندكه كارشناسان آرژانتيني و برزيلي نيز در كارخانه‌هاي توليد سلاحهاي شيميايي در عراق مشغول به‌كار بوده‌اند. شواهدي وجود دارد كه نشان مي‌دهد بريتانيا نيز يكي از كشورهاي تهيه كننده وسايل و مواد شيميايي براي عراق است. كشف محموله مواد سمي شيميايي در يك كشتي به ثبت رسيدة عراقي در بندر نرماندي كه طي آن چهار بطري سموم شيميايي در سواحل نرماندي پخش گرديد، سبب شد كه پليس فرانسه در اين مورد به مردم اعلام خطر كند. اين كشتي مقدار 35000 تن «دي‌متيل‌فسفونات» را از بندر ليورپول انگلستان به مقصد كويت براي عراق حمل مي‌كرد. يك نماينده حزب كارگر در پارلمان انگلستان در مصاحبه با خبرنگاران، اين اقدام دولت انگليس را يك «معامله‌رسواكننده» ناميد.
شركت پتروشيمي فيليپس كه يك شعبه شركت آمريكايي در بلژيك است، در ژوئن 1983 مادة اوليه براي توليد ماده سمي خردل و مجموعاً 500 تن تيودي گليكول(TDG) را از طريق سفارش يك شركت هلندي به مسؤولان عراقي تحويل داده است. در طول سال 1365 نيز مشخص شد كه دو شركت هلندي از اجراي دستورالعمل دولت متبوع خود در زمينه عدم صدور مواد شيميايي به عراق، خودداري كرده، مواد شيميايي لازم را براي تهيه گازهاي سمي به اين كشور ارسال كرده‌اند. شركت آلماني«وست» در هامبورگ ظاهراً ماشين آلاتي به ارزش 20 ميليون مارك براي توليد مواد شيميايي «فسفر‌ـ تري‌كلرايد» و «فسفر وس‌اكسي‌كلرايد» به عراق فروخت. مجله «اشترن» ضمن اعلام اين خبر مي‌افزايد كه از اين مواد شيميايي مي‌توان بمبهاي شيميايي داراي گازهاي اعصاب«تابون» و«سارين» توليد كرد. عراق با خريد مواد شيميايي از ايالات متحده، آلمان غربي، هلند و كمك كارشناسان غربي و غيرغربي موفق به توليد چندين تن گاز اعصاب درهر هفته شد و همزمان با توليد عوامل شيميايي در كارخانه‌هاي خود به توسعه و خريد مقادير قابل توجهي تجهيزات حفاظتي شيميايي از اروپاي غربي و احتمالاً شوروي نيز اقدام كرد.
/خ
اثر عوامل اعصاب بر آزمايشات عملي غدد مترشح داخلي
غلظت تيروكسين 104±1/9 ميكروگرم درصد سي سي، تري يدوتيرونين 15±148 نانوگرم درصد، كورتيزول 0/5±9/1 ميكرو يونيت در سي سي، FSH 4/4±7/8 ميلي يونيت در سي سي و LH 7/3±9/10 ميلي يونيت در سي سي، از نظر آماري با متوسط غلظت اين هورمون ها در افراد طبيعي تفاوت معني داري را نشان نداد. غلظت پرولاكتين در 14 نفر كمتر از ميزان طبيعي بود.
اين بررسي نشان مي دهد كه اثرات گازهاي اعصاب بر اعمال غدد مترشح داخلي در روزهاي اوليه تماس ناچيز است و اختلال قابل توجهي در غلظت هورمون هاي مختلف مشاهده نمي شود.
ميزان گاز خردل اندازه گيري شده در بافت‌هاي بدن يك سرباز ايراني كه به شهادت رسيده است.
بافت مورد آزمايش | نمونه گرفته شده | وزن دقيق (g) | غلظت سولفور موستارد |
مغز | g 54/2 | 340/0 | mg/kg7/10 |
مايع مغزي ـ نخاعي | ml 10/2 | --- | mg/kg9/1 |
كبد | 24/6 g | 03/0 | mg/kg4/2 |
كليه | 14/5g | 16/0 | mg/kg6/5 |
طحال | 68/5g | 05/0 | mg/kg5/1 |
ريه | 27/6g | 05/0 | mg/kg8/0 |
ماهيچه (ران) | 04/4g | 11/0 | mg/kg9/3 |
بافت چربي (ران) | 79/2g | 37/1 | mg/kg1/15 |
پوست شكمي | 78/0g | 21/0 | mg/kg4/8 |
پوست با چربي زير جلدي | 71/ 2g | 03/1 | mg/kg 8/11 |
مايع حاصل از تاول پوستي | ml4 | --- | زير حد آشكار سازي |
خون | ml20 | --- | mg/kg1/1 |
ادرار | ml20 | --- | زير حد آشكار سازي |
براساس آخرين آمار موجود تعداد جانبازان شيميايي كشور به تفكيك نوع و شدت ضايعه مطابق جدول ذيل مي باشد.
جمع | پوست | چشم | ريه | محل ضايعه شدت ضايعه |
45000 | 25670 | 20638 | 19550 | طبيعي |
37300 | 9820 | 12900 | 14580 | خفيف |
7264 | 1510 | 2224 | 3530 | متوسط |
1096 | 18 | 438 | 640 | شديد |
نوع انفجار و نحوه پخش مهمات شيميايي
مهمات غير شيميايي پس از انفجار توليد دود نسبتا تيره رنگ مي نمايد كه به سرعت از بين مي رود.
ولي مهمات شيميايي با توجه به نوف عامل بعد از انفجار بخارات رنگي ايجاد مي نمايد كه مدت پايداري آنها در فضا بيشتر است و به علت سنگين تر بودن نسبت به هوا در سطح زمين باقي مي ماند.
شيوه هاي حمل ونقل و انبارداري مهمات شيميايي:
4-5 جنگ افزارهاي پرتاب كننده شيميايي( ChemicaIMunition )
به جز سلاح هاي انفرادي، تقريبا هر نوع سلاح ديگري را مي توان به مهمات شيميايي مجهز نمود و در حال حاضر كشورهاي قدرتمند بيشتر سلاح هاي موجود از قبيل خمپاره، توپ، سيستم هاي مشابه كاتيوشا ( راكت هاي چند پرتابه) ، موشك هاي زمين به زمين، بمب و مخازن پاشنده (spray) را به صورت جنگ افزارهاي شيميايي توليد مي كنند. به عنوان مثال مقدار ماده شيميايي لازم (مثلا سارين) به منظور ايجاد حداكثر آلودگي در يك فضاي باز k m2 5/2( حدود1 مايل مربع) بسته به شرايط منطقه ( نظير شرايط آب و هوايي، عوارض زمين و...) نيازمند حدود 3/0تا 10 تن مي باشد كه براي پخش اين ميزان مواد با توپخانه 155 ميلي متري حدود 100 تا 3000 گلوله توپ مورد نياز خواهد بود.
جدول انواع جنگ افزارهاي پرتاب كننده مهمات شيميايي و برد تقريبي آنها
نوع سلاح | برد برحسب كيلومتر | مقدار عامل شيميايي بر حسب كيلوگرم |
خمپاره | 10-5 | 3-2 |
توپ هويتزر | 40-10 | 7-1 |
راكت هاي چند پرتابه | 30-10 | 20-2 |
موشك هاي كوتا ه برد | 60-50 | 200 |
موشك هاي زمين به زمين | 13-120 | 750-250 |
بمب | - | 150-50 |
مخازن پاشنده | - | 600-300 |
جدول، وسايل پرتاب جنگ افزارهاي شيميايي آمريكا
وسايل و ادوات پرتاب | تعداد |
خمپاره انداز 2/4 اينچي، M20 | - |
هويتزر 105 م. م، M10 | 40-5 |
گلوله هويتزر 155 م. م، M114 و M198 و هويتزر خود كششي | 50-5 |
هويتزر 8 اينچي خودكشي M110 | - |
پرتاب كننده راكت چند گانه 115 م. م، M-91 | - |
پرتاب كننده راكت 12 گانه 227 م. م | - |
توپ 155 م. م M59 | 500 |
جدول، وسايل پرتاب جنگ افزارهاي شيميايي شوروي سابق
وسايل و ادوات پرتاب | تعداد |
خمپاره انداز 122 م. م | 10-5 |
خمپاره انداز 240 م. م خود كششي | 80-5 |
هويتزر 122م. م كششي و يا خود كششي | 40-5 |
هويتزر 152 م. م و هويتزر خودكششي، M109 | 50-5 |
هويتزر 203 م. م خود كششي | - |
پرتاب كننده راكت 12 گانه 122 م. م | 40 |
پرتاب كننده راكت 16 گانه خودكششي 22 م. م BM-27 | 70 |
پرتاب كننده راكت 36 گانه 122 م. م | - |
پرتاب كننده راكت 40 گانه خود كششي BM-21 (برد25-150Km ) | 130 |
توپ 130 م. م M46 | - |
توپ 152 م. م و توپ خود كششي 225 م. م | - |
موشك فراك 550 م. م با برد km 75 (فراك7 ) | 180 |
موشك زمين به زمين (S-SMSkarp) برد km 500-150 | - |
موشك زمين به زمين (اسكاد- بي) | 360 |
موشك زمين به زمين (اسپيدر-23 ) | - |
موشك زمين به زمين (S-S-2ScaIebord) بردkm 1000-550 | 320 |
موشك زمين به زمين (R.S-20) برد بيش از km5500 | 250 |
موشك زمين به زمين (R.S.11Sego) برد km500-150 | 500 |
موشك زمين به زمين (R.S.18gS.S19Sego) برد km500-150 | 1500 |
موشك سطح به سطح دريايي (شادوك) | 450 |
بالگرد تهاجمي [ HIp] M-8 | 650 |
بالگرد تهاجمي [ HIND] M.I-24 | 650 |
هواپيماي جنگنده ياك-36 (Forger) | 350 |
هواپيماي پشتيباني، نزديك هوايي سوخوي –25 حداكثربردkm 1000-500 | 1600 |
هواپيماي سوخوي –17 (Fitter) | 2000 |
هواپيماي بمب افكن سوخوي-24 (Fencer) | 1500 |
هواپيماي ميگ-27 (Fiogger) | 1500 |
قانون منع استفاده از سلاحهاي شيميايي
حقوق بين‌الملل و ممنوعيت كاربرد سلاحهاي شيميايي
شايان يادآوري است كه در هر چهار كنوانسيون 1949 ژنو ماده«1» مقررداشته است كه طرفهاي معاهده، ملزم به رعايت و تضمين احترام به كنوانسيون حاضر در تمام شرايط هستند و بدين وسيله ماده«1» جايگاهي براي اصل ضرورت نظامي در مقابل ملاحظات انساني قائل نشده است. به علاوه، از جمله كارهايي كه ارتكاب آنها نقض حقوق مخاصمات مسلحانه تلقي شده، كاربرد سلاحهاي شيميايي و بيولوژيك است. براساس ماده«23» مقررات 1907 لاهه به‌كارگيري سلاحها،پرتاب شونده‌ها يا موادي كه مخصوص ايجاد بلايا و مصايب زائد است، ممنوع مي‌باشد. شايان يادآوري است كه كنوانسيون امضاء شده در 10اكتبر 1980 در ژنو و سه پروتكل تكميلي الحاقي به آن درباره ممنوعيت و محدوديت در به‌كارگيري برخي از سلاحهاي متعارف، كاربرد سلاحهايي را كه در آنها از تكه‌هايي استفاده مي‌شود كه تعيين موضع و مكان آنها با اشعة ايكس ممكن نيست منع‌كرده‌اند. اين امر تلاشي در راستاي استحكام اصل جلوگيري از بلايا و مصائب غيرضروري است.
از سوي ديگر، ممنوع ساختن كاربرد سلاحهايي كه جراحتهاي شديد در جنگ ايجاد مي‌كند، از اواخر قرن نوزدهم به عرصه حقوق بين‌الملل قراردادي راه يافت. اعلاميه سن‌پترزبورگ مورخ 11 دسامبر1868 كاربرد پرتاب شونده‌هايي را كه در بدن انسان شكفته مي‌شوند، ممنوع ساخت. در جريان كنفرانسهاي 1907 لاهه، ممنوعيتهاي تيراندازي از بالون، استفاده از گلوله‌هاي پخش شونده و نيز استفاده از گازهاي خفه كننده در جنگ اعلام گرديد. با توسعه سلاحهاي شيميايي و استفاده گسترده از آن در جنگ جهاني اول، ماده«171» معاهده صلح و رساي مورخ 1919و ماده «5» قرارداد واشنگتن مورخ 6 فوريه 1922 استفاده از گازهاي خفه كننده، سمّي يا مشابه آن و نيز هر نوع مايع، ماده يا روش مشابهي در زمان جنگ را ممنوع كردند. در تاريخ 17 ژوئن 1925 پروتكل ژنو درباره ممنوعيت استعمال گازهاي خفه‌كننده، سمي يا نظاير آن و منع روشهاي ميكربي جنگ تصويب شد.
در مقدمه پروتكل ژنو 1925(1304) تأكيد شده كه استعمال سلاحهاي شيميايي و بيولوژيك مورد تنفر افكار عمومي دنياي متمدن است و منع به كارگيري آن مطابق وجدان و مشي معمول ملل است. به موجب اين پروتكل، دولتهاي متعاهد متعهد مي‌شوند كه ممنوعيت استعمال سلاحهاي شيميايي را به رسميت بشناسند و اين ممنوعيت را شامل وسايل جنگ بيولوژيك نيز بدانند. مسئله ديگر اين است كه منع استفادة سلاحهاي شيميايي و بيولوژيك منحصر به مخاصمات بين‌المللي است يا شامل همه مخاصمات اعم از داخلي و بين‌المللي مي‌شود؟ هر چند قطعنامه 2677 مصوب 9 دسامبر 1970 مجمع عمومي سازمان ملل متحد از دولتها مي‌خواهد كه اين ممنوعيت را در هر مخاصمه بين‌المللي يا داخلي رعايت كنند، ولي دولتهاي عضو اتحاديه عرب به تفسيري مضيق از اين ممنوعيت اعتقاد داشتند. به آن انگيزه كه بتوانند استفاده عراق از سلاح شيميايي در 19 مارس 1988(28 اسفند1366) در شهر حلبچه را مشروع جلوه دهند.
پس از جنگ جهاني دوم و از اوايل دهه 1950 موضوع سلاحهاي شيميايي و بيولوژيك در دستور كار كميته خلع سلاح سازمان ملل متحد قرار گرفت. مجمع عمومي نيز همه ساله با صدور قطعنامه‌هاي متعدد بر اعتبار پروتكل ژنو و ضرورت خلع سلاح شيميايي‌ـ بيولوژيك تأكيد كرد. تلاشهاي مجمع درمورد سلاحهاي بيولوژيك در سال 1972 به نتيجه رسيد و كنوانسيون منع توسعه، توليد و ذخيره سازي سلاحهاي باكتريولوژيك و انهدام آنها به تصويب رسيد. بحث در مورد خلع سلاح كامل شيميايي در چارچوب مذاكرات دو جانبه و چند جانبه و كنفرانس خلع سلاح ادامه يافت و در ژانويه 1993 در كنفرانس خلع سلاح، كنوانسيون پاريس درباره منع توسعه، توليد، ذخيره‌سازي و به‌كارگيري سلاحهاي شيميايي و ضرورت انهدام آنها به امضاي بيش از 140 كشور رسيد. درمورد سلاحهاي شيميايي بايد گفت كه كنوانسيونها و پروتكلهاي مربوط به ممنوعيت كاربرد سلاحهاي شيميايي به گونه‌اي است كه دلالت بر عرفي بودن چنين ممنوعيتي دارند.
در تصديق عرفي بودن ممنوعيت كاربرد سلاح شيميايي، قطعنامه 5 دسامبر 1966 مجمع عمومي سازمان ملل(2162) به اتفاق آراء به تصويب رسيد. اين قطعنامه تأييد كرد كه پروتكل ژنو 1925 مشتمل بر ممنوعيتي است كه تمام كشورها را صرف نظر از عضويت يا الحاق آنها به معاهده، ملزم مي‌نمايد. جالب اينكه كشورهايي كه هنوز عضو پروتكل ژنو نبودند(مثل آمريكا و ژاپن) نيز، به اين قطعنامه رأي مثبت دادند.
عراق، تجهيز و توسعه سلاح هاي شيميايي
يكي از مقامات برجسته پنتاگون در اين رابطه در سال1366 اظهار داشت:«ما مي‌دانيم دو كارخانه آلمان غربي، به عراق در توليد سلاحهاي شيميايي ياري مي‌رسانند. يكي از آنها نقش برجسته‌اي در اين امر دارد و هنوز هم در عراق به كار خود ادامه مي‌دهد. اين كارخانه علاوه بر ماده «پستيزيدن»(Pestiziden) احتمالاً گاز خردل و گاز اعصاب هم توليد مي‌كند. يكي ديگر از اين كارخانه‌ها به نام «كارل‌كلب»(Karl Kolb) در نزديكي فرانكفورت واقع است و منبع تأسيساتي است كه در عراق به منظور توليد پستيزيدن و نيز گازهاي سمي براي توليد سلاحهاي شيميايي فعاليت مي‌كنند.»
به گزارش يكي از رهبران اتحاديه ميهني كردستان عراق، كارشناسان آلمان غربي در نزديكي سامرا مشغول توليد تسليحات شيميايي بوده‌اند. كردها اظهار داشتندكه كارشناسان آرژانتيني و برزيلي نيز در كارخانه‌هاي توليد سلاحهاي شيميايي در عراق مشغول به‌كار بوده‌اند. شواهدي وجود دارد كه نشان مي‌دهد بريتانيا نيز يكي از كشورهاي تهيه كننده وسايل و مواد شيميايي براي عراق است. كشف محموله مواد سمي شيميايي در يك كشتي به ثبت رسيدة عراقي در بندر نرماندي كه طي آن چهار بطري سموم شيميايي در سواحل نرماندي پخش گرديد، سبب شد كه پليس فرانسه در اين مورد به مردم اعلام خطر كند. اين كشتي مقدار 35000 تن «دي‌متيل‌فسفونات» را از بندر ليورپول انگلستان به مقصد كويت براي عراق حمل مي‌كرد. يك نماينده حزب كارگر در پارلمان انگلستان در مصاحبه با خبرنگاران، اين اقدام دولت انگليس را يك «معامله‌رسواكننده» ناميد.
شركت پتروشيمي فيليپس كه يك شعبه شركت آمريكايي در بلژيك است، در ژوئن 1983 مادة اوليه براي توليد ماده سمي خردل و مجموعاً 500 تن تيودي گليكول(TDG) را از طريق سفارش يك شركت هلندي به مسؤولان عراقي تحويل داده است. در طول سال 1365 نيز مشخص شد كه دو شركت هلندي از اجراي دستورالعمل دولت متبوع خود در زمينه عدم صدور مواد شيميايي به عراق، خودداري كرده، مواد شيميايي لازم را براي تهيه گازهاي سمي به اين كشور ارسال كرده‌اند. شركت آلماني«وست» در هامبورگ ظاهراً ماشين آلاتي به ارزش 20 ميليون مارك براي توليد مواد شيميايي «فسفر‌ـ تري‌كلرايد» و «فسفر وس‌اكسي‌كلرايد» به عراق فروخت. مجله «اشترن» ضمن اعلام اين خبر مي‌افزايد كه از اين مواد شيميايي مي‌توان بمبهاي شيميايي داراي گازهاي اعصاب«تابون» و«سارين» توليد كرد. عراق با خريد مواد شيميايي از ايالات متحده، آلمان غربي، هلند و كمك كارشناسان غربي و غيرغربي موفق به توليد چندين تن گاز اعصاب درهر هفته شد و همزمان با توليد عوامل شيميايي در كارخانه‌هاي خود به توسعه و خريد مقادير قابل توجهي تجهيزات حفاظتي شيميايي از اروپاي غربي و احتمالاً شوروي نيز اقدام كرد.
نمودار ها
.jpg "جنگ‌هاي شيميايي")
.jpg "جنگ‌هاي شيميايي")
.jpg "جنگ‌هاي شيميايي")
.jpg "جنگ‌هاي شيميايي")
.jpg "جنگ‌هاي شيميايي")
.jpg "جنگ‌هاي شيميايي")
.jpg "جنگ‌هاي شيميايي")
/خ
.jpg "چرا پیامبر (ص) فرموده است که سوره هود مرا پیر کرده است؟")
