فرهنگ كار در اسلام
چه جایگاهی در مبانی دینی و اعتقادی مادارد؟ آیا فرهنگ موجود كار در جامعه ما بافرهنگ دینی و ملی‌مان هماهنگ و همخوان‌است؟ آیا دین اسلام ما را به كار و كوشش و تلاش‌دعوت كرده است یا به تن‌پروری؟ حقیقت این‌است كه هم فرهنگ دینی ما و هم فرهنگ ملی مامشوق كار و كوشش است و فرهنگ كار فعلی ما باباورهای دینی و ملی متضاد است. پیامبرعظیم‌الشان اسلام حضرت محمد مصطفی(صلی الله علیه و آله و سلم) دست كارگر را می‌بوسید و از افراد بیكار و تنبل‌خشنود و راضی نبود و همواره در كاركردن ازدیگران پیش می‌گرفت، اما وضعیت امروز جامعه‌ما به جایی رسیده است كه كار كردن عیب است وبچه‌های كارگران و كشاورزان ترجیح می‌دهند كه‌عنوان كار پدر خود را جایی اعلام نكنند.
این درشرایطی است كه سایر ملت‌ها به خصوص‌ملت‌های اروپایی و مردم غیرمسلمان جهان به‌شدت برای كار ارزش قائل هستند و در كار وكوشش و عمل به دستورات و توصیه‌های قرآن‌مجید و روایات پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه اطهار (علیهم السلام) درزمینه كار از ما پیشی گرفته‌اند.
بنابراین از نظرمبنایی، ما آموزه‌های گرانبهایی درباره كار داریم‌كه متاسفانه مانند بسیاری از آموزه‌های دیگر دینی‌ما در كتابخانه‌ها مضبوط و كمتر در میدان عمل به‌آن توجه شده است. در قرآن مجید، آیات‌زیادی درباره ارزش كار و تاكید بر عمل صالح‌وجود دارد. قرآن به شدت انسان را از حرف‌زدن‌های بی‌عمل منع و همواره تاكید می‌كند كه‌فضل خدا نصیب كسانی خواهد شد كه اهل جهد وكوشش و تلاش باشند. در آیات ۳۹ تا ۴۱ سوره‌نجم آمده است: و این كه برای انسان بهره‌ای جزسعی و كوشش او نیست و سعی او به زودی دیده‌می‌شود و سپس به او جزای كافی داده خواهدشد. در یكی دیگر از آیات آمده است: آن كسی‌كه سرای آخرت را بطلبد و سعی و كوشش خود رابرای آن انجام دهد، در حالی كه ایمان داشته‌باشد، سعی و تلاش او پاداش داده خواهد شد.
(سوره اسراء، آیه ۱۹)
براساس یكی دیگر از آیات قرآن، هر كسی‌مسئول كاری است، كه انجام داده و بایدعكس‌العمل آن را چه خوب و چه بد پذیرا باشد.در آیه ۳۸ سوره مدثر به صراحت این موضوع‌مطرح شده است كه هر كسی در گرو اعمال‌خویش است. آیه ۹۷ سوره نحل بیانگر این‌مطلب است كه هر كس عمل صالح كند، خواه مردباشد، خواه زن، به او حیات پاكیزه می‌بخشیم وپاداش آنها را به بهترین اعمالی كه انجام داده‌اند، خواهیم داد.
▪ حضرت رسول اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
كسی كه برای‌تامین زندگی خانواده‌اش زحمت می‌كشد،همچون كسی است كه در راه خدا جهاد می‌كند -بر امت خویش، بیش از هر چیز از شكم پرستی وپرخوابی و بیكاری بیمناكم - از رحمت خدا دوراست هر كس كه بار زندگی خویش را به روی‌دوش مردم افكند - خداوند متعال دوست داردهنگامی كه یكی از شما مسلمانان كاری را انجام‌می‌دهد با دقت لازم كارش را ارائه دهد - آن‌كس كه از زحمت و تلاش و دسترنج خویش‌خورد، در روز قیامت مثل برق از پل صراطمی‌گذرد.
▪ حضرت علی (علیه السلام) می فرمایند:
برترین كار آن است كه‌رضای خدا در آن خواسته شود - انسان مومن‌همیشه اوقات مشغول كار است - كسی كه كار كند،نیرویش افزون گردد. روزی‌ها دارای وسیعه وسببی هستند، بنابراین در به دست آوردن روزی،به روش خوب و پسندیده عمل كنید و نیكویی رابكار برید - خداوند انسان دارای شغل و حرفه كه‌امانتدار باشد را دوست می‌دارد - بر شما باد كه‌دست از كار و تلاش برندارید چه در حال نشاط وچه در حال كسالت - به وسیله كار و كوشش، ثواب‌و پاداش بدست می‌آید نه با كسالت و تنبلی - به‌وسیله كارهای شایسته و نیك، درجات وارزش‌های انسان‌ها بالا می‌رود - عمل و كارمعرف انسان مومن است - هیچ كس از شما در راه‌خدا شب را به صبح نرسانید كه با ارزشتر از كسی كه‌برای رفع نیازهای خود و خانوده‌اش تلاش‌می‌كند - هر كسی به استقبال كارها رود، دارای‌بصیرت می‌شود - از تاخیر در كارها بپرهیزید،همچنین از دست دادن فرصت انجام كارهای‌خوب، زیرا آن موجب پشیمانی خواهد بود -كسالت و تنبلی آخرت را نابود می‌كند.
▪ امام جعفرصادق (علیه السلام می فرمایند:
ملعون است كسی كه بار زندگی خودرا بر دوش دیگران افكنده باشد. در طلب روزی‌خود سستی نورزید، زیرا پدران شما زحمت‌می‌كشیدند و تلاش می‌كردند تا آن را به دست‌آورند. با اعمال خود دعوت كننده مردم باشید ونه با زبان‌تان.
▪ امام باقر (علیه السلام) می فرمایند:
هرگز به آن چه نزد خداوندمتعال است دست پیدا نمی‌كنید مگر به وسیله‌عمل.
انسان‌است. تا همین چند سال پیش اكثر خانواده‌هاوقتی بچه‌های‌شان به سن و سال نوجوانی‌می‌رسیدند، آنها را با كار و كارگری آشنا می‌كردندو اكثر دانش‌آموزان و حتی دانشجویان تا دو دهه‌پیش در ضمن تحصیل كار می‌كردند و این یك‌افتخار بزرگ برای جوانان و نوجوانان بود كه‌خودشان به مرحله‌ای از زندگی رسیده‌اند كه‌می‌توانند با كار كردن روی پای خود بایستند واستقلال پیدا كنند.
اما متاسفانه در سال‌های اخیربا رواج فرهنگ سرمایه‌داری در كشور آن هم ازكثیف‌ترین نوع سرمایه‌داری یعنی سرمایه‌داری‌تجاری (نه سرمایه‌داری صنعتی) كه متكی بردلالی و واسطه‌گری و ربا و نزول‌خوری و زندگی‌انگلی است، شرایطی پیش آمد كه كار و كارگری‌در اذهان عمومی ننگ و عار قلمداد شد. نصرا...كوهی) یكی از كفاشان دست دوز قدیمی در این‌رابطه می‌گوید:(زمانی كه ما وارد این كار شدیم‌هم درآمد این كار كفاف زندگی ما را می‌كرد و هم‌این كه اعتبار و منزلت اجتماعی این كار بالا بود،اما متاسفانه امروز شرایطی حاكم شده است كه نه‌درآمد كاری این نوع كارها خوب است و نه اعتبارو منزلت آن و به همین دلیل جوانان زیربار این‌نوع كار ها نمی روند.
منبع: www.aftab.ir
این درشرایطی است كه سایر ملت‌ها به خصوص‌ملت‌های اروپایی و مردم غیرمسلمان جهان به‌شدت برای كار ارزش قائل هستند و در كار وكوشش و عمل به دستورات و توصیه‌های قرآن‌مجید و روایات پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) و ائمه اطهار (علیهم السلام) درزمینه كار از ما پیشی گرفته‌اند.
● جایگاه فرهنگ كار در اسلام
بنابراین از نظرمبنایی، ما آموزه‌های گرانبهایی درباره كار داریم‌كه متاسفانه مانند بسیاری از آموزه‌های دیگر دینی‌ما در كتابخانه‌ها مضبوط و كمتر در میدان عمل به‌آن توجه شده است. در قرآن مجید، آیات‌زیادی درباره ارزش كار و تاكید بر عمل صالح‌وجود دارد. قرآن به شدت انسان را از حرف‌زدن‌های بی‌عمل منع و همواره تاكید می‌كند كه‌فضل خدا نصیب كسانی خواهد شد كه اهل جهد وكوشش و تلاش باشند. در آیات ۳۹ تا ۴۱ سوره‌نجم آمده است: و این كه برای انسان بهره‌ای جزسعی و كوشش او نیست و سعی او به زودی دیده‌می‌شود و سپس به او جزای كافی داده خواهدشد. در یكی دیگر از آیات آمده است: آن كسی‌كه سرای آخرت را بطلبد و سعی و كوشش خود رابرای آن انجام دهد، در حالی كه ایمان داشته‌باشد، سعی و تلاش او پاداش داده خواهد شد.
(سوره اسراء، آیه ۱۹)
براساس یكی دیگر از آیات قرآن، هر كسی‌مسئول كاری است، كه انجام داده و بایدعكس‌العمل آن را چه خوب و چه بد پذیرا باشد.در آیه ۳۸ سوره مدثر به صراحت این موضوع‌مطرح شده است كه هر كسی در گرو اعمال‌خویش است. آیه ۹۷ سوره نحل بیانگر این‌مطلب است كه هر كس عمل صالح كند، خواه مردباشد، خواه زن، به او حیات پاكیزه می‌بخشیم وپاداش آنها را به بهترین اعمالی كه انجام داده‌اند، خواهیم داد.
● ارزش كار در سنت
▪ حضرت رسول اكرم (صلی الله علیه و آله و سلم) می فرمایند:
كسی كه برای‌تامین زندگی خانواده‌اش زحمت می‌كشد،همچون كسی است كه در راه خدا جهاد می‌كند -بر امت خویش، بیش از هر چیز از شكم پرستی وپرخوابی و بیكاری بیمناكم - از رحمت خدا دوراست هر كس كه بار زندگی خویش را به روی‌دوش مردم افكند - خداوند متعال دوست داردهنگامی كه یكی از شما مسلمانان كاری را انجام‌می‌دهد با دقت لازم كارش را ارائه دهد - آن‌كس كه از زحمت و تلاش و دسترنج خویش‌خورد، در روز قیامت مثل برق از پل صراطمی‌گذرد.
▪ حضرت علی (علیه السلام) می فرمایند:
برترین كار آن است كه‌رضای خدا در آن خواسته شود - انسان مومن‌همیشه اوقات مشغول كار است - كسی كه كار كند،نیرویش افزون گردد. روزی‌ها دارای وسیعه وسببی هستند، بنابراین در به دست آوردن روزی،به روش خوب و پسندیده عمل كنید و نیكویی رابكار برید - خداوند انسان دارای شغل و حرفه كه‌امانتدار باشد را دوست می‌دارد - بر شما باد كه‌دست از كار و تلاش برندارید چه در حال نشاط وچه در حال كسالت - به وسیله كار و كوشش، ثواب‌و پاداش بدست می‌آید نه با كسالت و تنبلی - به‌وسیله كارهای شایسته و نیك، درجات وارزش‌های انسان‌ها بالا می‌رود - عمل و كارمعرف انسان مومن است - هیچ كس از شما در راه‌خدا شب را به صبح نرسانید كه با ارزشتر از كسی كه‌برای رفع نیازهای خود و خانوده‌اش تلاش‌می‌كند - هر كسی به استقبال كارها رود، دارای‌بصیرت می‌شود - از تاخیر در كارها بپرهیزید،همچنین از دست دادن فرصت انجام كارهای‌خوب، زیرا آن موجب پشیمانی خواهد بود -كسالت و تنبلی آخرت را نابود می‌كند.
▪ امام جعفرصادق (علیه السلام می فرمایند:
ملعون است كسی كه بار زندگی خودرا بر دوش دیگران افكنده باشد. در طلب روزی‌خود سستی نورزید، زیرا پدران شما زحمت‌می‌كشیدند و تلاش می‌كردند تا آن را به دست‌آورند. با اعمال خود دعوت كننده مردم باشید ونه با زبان‌تان.
▪ امام باقر (علیه السلام) می فرمایند:
هرگز به آن چه نزد خداوندمتعال است دست پیدا نمی‌كنید مگر به وسیله‌عمل.
● ارزش كار در فرهنگ ملی ما
انسان‌است. تا همین چند سال پیش اكثر خانواده‌هاوقتی بچه‌های‌شان به سن و سال نوجوانی‌می‌رسیدند، آنها را با كار و كارگری آشنا می‌كردندو اكثر دانش‌آموزان و حتی دانشجویان تا دو دهه‌پیش در ضمن تحصیل كار می‌كردند و این یك‌افتخار بزرگ برای جوانان و نوجوانان بود كه‌خودشان به مرحله‌ای از زندگی رسیده‌اند كه‌می‌توانند با كار كردن روی پای خود بایستند واستقلال پیدا كنند.
اما متاسفانه در سال‌های اخیربا رواج فرهنگ سرمایه‌داری در كشور آن هم ازكثیف‌ترین نوع سرمایه‌داری یعنی سرمایه‌داری‌تجاری (نه سرمایه‌داری صنعتی) كه متكی بردلالی و واسطه‌گری و ربا و نزول‌خوری و زندگی‌انگلی است، شرایطی پیش آمد كه كار و كارگری‌در اذهان عمومی ننگ و عار قلمداد شد. نصرا...كوهی) یكی از كفاشان دست دوز قدیمی در این‌رابطه می‌گوید:(زمانی كه ما وارد این كار شدیم‌هم درآمد این كار كفاف زندگی ما را می‌كرد و هم‌این كه اعتبار و منزلت اجتماعی این كار بالا بود،اما متاسفانه امروز شرایطی حاكم شده است كه نه‌درآمد كاری این نوع كارها خوب است و نه اعتبارو منزلت آن و به همین دلیل جوانان زیربار این‌نوع كار ها نمی روند.
منبع: www.aftab.ir
.jpg "شخصیت معنوى امام خمینی (رحمه الله)")
