سيستان سرزمين شگفتيها و مهد دليران (2)

استان سیستان و بلوچستان
اهمیت بررسی ومطالعه شهر وروستا در منطقه سیستان

توجه روزافزون به برنامه ریزی های شهری ومنطقه ای باعث شکوفایی مطالعه رابطه شهر وروستا گردید،مطالعه وبررسی روابط شهرر روستا به منظور درک مسائل افزایش جمعیت شهر زابل وپیدایش راه حل های مناسب جهت برقراری یک روند توسعه متعادل در منطقه سیستان ضروری به نظر می رسد، که خود نیاز به شناخت فعالیت ها وعملکردهای روستاهای منطقه سیستان ومراکز شهری منطقه ونقطه مرکزی(شهر زابل)دارد.
همچنین مهاجرت روزافزون روستاییان به خارج از منطقه وبه مرکز شهرستان(شهرزابل)ونقاط شهری منطقه سیستان همزمان با خشکسالی دهه 40و50بوده است وتا دهه 70 هم ادامه داشته است.

مبانی نظری روابط شهر وروستا در منطقه سیستان

بررسی میانی نظری روابط شهر وروستا در منطقه سیستان ضمن اینکه راه گشای مراحل بعدی کار(برنامه ریزی وتوسعه)خواهد شد،بلکه جنبه های کاربدی آن را نیز افزایش خواهد داد.وسعی شده با بررسی مکان مرکزی- نقطه رشد(شهر زابل)نقاط پیرامونی
(مراکز بخش –نقاط شهری درجه دو منطقه) وسایر نقاط به صورت سلسله مراتبی وشبکه شهری وروابط فضایی، روش های سیستمی وتحلیل سیستم های ناحیه ای مشخص نمایم.
1)مکان مرکزی یا نقطه میانی-نقطه رشد= شهرزابلcentral place
2)منطقه پیرامونی complementary region(شهرهای ادیمی، محمدآباد، بنجار، دوست محمد، زهک)
3)سایر نقاط-روستاها=کنش متقابل وروابط فضایی

تحلیل سیستم های ناحیه ای سیستان

1) حرکت وجریان، حرکت جمعیت، جریان کالا، جریان انرژی، پول و...
2)شبکه ها مسیریابی شبکه های حمل ونقل ،تراکم شبکه راهها
در منطقه سیستان به علت ناپایداری ذاتی ودائمی، زندگی روستایی به غیر از هسته هایی که دسترسی به کانل های آب انتقال یافته از چاه نیمه داشته امکان پذیر است ووابستگی زیادی به مکان مرکزی (شهر زابل)از نظر اقتصادی، خدماتی،اداری وسیاسی دارندو علت این امر ارتباط مستقیم روستاها با محیط جغرافیایی است.وهمچنین از افزایش درآمد وسرمایه گذاری بیشتر در مکان مرکزی ومکان های پیرامونی متاثر می باشد.
با این که امروزه تلاش در پراکندگی متعادل سرویس وخدمات در سطح منطقه سیستان انجام می گیرد، ولی متاسفانه ادامه تمرکز خدمات اداری واقتصادی وخرید وبازار(روزانه) د رمکانمرکزی وپیرامونی موجب ماجعات مکرر روستائسان به نقاط شهری منطقه سیستان شده و در نتیجه قسمتی از درآمد ووقت(زمان)روستائیان بی جهت به هدر می رود، همچنین ادامه این وضع موجب گرایش دوتمایل به زندگی شهری واستفاده از امکانات زندگی شهری در میان روستائیان رشد خواهد کرد ومصرف های تازه (از تماس ساکنین روستاها با نقاط شهری)مقداری از درآمد آنان می رباید.
جدول(1) : وابستگی شهری- روستایی، جریانها وکنش متقابل

وابستگی ها	جریان ها	کنش متقابل
اقتصادی	کارگر، مواد غذایی، پول، وسایل نقلیه، انرژی، کالا، مواد اولیه	کارگر، سرمایه،بازاریابی، خرید وحمل ونقل
اجتماعی	مردم، آداب ورسوم، ارتباطات، رابطه تلفنی، رابطه درمانی	گروههای اجتماعی وخانوادگی، دوستان،اصناف
سیاسی	اختبارات، قدرت قانونی	عمل سیاسی

"درک فرآیند شهرگرایی وبررسی عوامل مختلف بنیانهای اقتصادی وتولیدی روستاها وهمچنین برنامه ریزی در جهت بهبود وضعیت مذکور نیازمند شناخت همه جانبه از فرآیند شکل گیری وتحولات فضاهای جغرافیایی است.روابط شهر وروستا به عنوان یکی از مهمترین عوامل موثر بر تحولات فضاهای جغرافیایی از اهمیت ویژه ای برخوردار است"(مکانیکی،173،1376)

رابطه شهر روستا در منطقه سیستان وشهرستان زابل

مناسبات شهر وروستا از جمله عواملی هستند که تحت کنترل نظامهای خاص اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و... ماهیت های مختلفی دارند.(پاپلی یزدی،272،1382)
عوامل موثر در روابط شهر ور وستا در منطقه سیستان وشهرستان زابل عبارتند از:
1)عوامل طبیعی(منطقه خشک سیستان)موقع خصوصی یا همان موقع جغرافیایی(عرض جغرافیایی)، واقع شدن منطقه سیستان در دشت، وضع آب وهوایی،کمبود آب وخشکسالی
2)شرایط اجتماعی حاکم بر محیط های شهری و روستای منطقه سیستان همانند خصوصیات و ویژگی های قومی وقبیله ای، آداب ورسوم وسنن منطقه سیستان ،عوامل فرهنگی،سیاسی ،نظامی و...
3)عامل بسیار مهم سیاسی وادرای تقسیمات سیاسی وادرای وخدمات ادرای سیاسی
4)عوامل ارتباطی همانند راه، جهت های توسعه شهرها وروستاها، بازار خرید وفروش، توسعه حمل ونقل، نیاز به ارتباط خدماتی وبازرگانی، موقعیت مناسب جغرافیایی وامر داد وستد ومبادلات کالا وحوزه نفوذ وپسکرانه (Hinterland)شهر زابل
5)عوامل اقتصادی نقش ناحیه ای شهر زابل در منطقه سیستان (پولی، سرمایه ای)تفاوت مکانی از نظر توزیع منابع اقتصادی
که همه عوامل در چگونگی توزیع شهرها وروستاها در منطقه سیستان موثر می باشند و پراکندگی ناهماهنگ و نحوه ارتباط متقابل بین آنها بی تاثیر از عوامل ذکر شده نیست.وموجب گرایش به شهرنشینی(مهاجرت روستائیان به شهر-زندگی شهری) وبهره مندی از امکانات شهری شده است .
افزایش تعامل میان روستا و شهر در سال های اخیر ، تاثیراتی به این شرح در نواحی پیرامون شهرها ، بویژه نواحی روستایی در منطقه سیستان بر جای نهاده است :
1-کاهش اراضی زیر کشت محصولات کشاورزی
2-تجدید روند مهاجرت های روستایی
3-تبدیل شدن بسیاری از روستا ها به سمت زندگی شهر ی
4-تغییر در کاربری زمین ها
5-افزایش قیمت زمین در نواحی روستایی
6-ترویج الگوهای مصرف شهری در روستاها
7-ایجاد تنوع در اقتصاد روستایی
8-ایجاد تنوع در فرصت های شغلی
9-انتقال آلودگی ها از شهرها به روستاها
روابط شهرو روستا از بعد مهاجرت جمعیت روستایی پس از خشکسالی ورشد سرمایه گذاری در شهر زابل جهش سریعی در مهاجرت روستایی به شهر زابل روی داد.ونحوه ودامنه روابط میان شهرر ورستا در منطقه سیستان به صورت های گوناگون برشکل پذیری رشد وتوسعه سکونتگاههای روستایی وهمچنین بر روابط درونی وبیرونی آنها اثر می گذارد.
عوامل روابط مالکیت سنتی وقدیمی- جغرافیایی – اقتصادی واجتماعی ونظام مبادله ای وبهره کشی بهره برداری وسیع ومتمرکز از نیروی انسانی روستاها در شهر زابل بین شهر وروستا که نسبت به وضعیت طبیعی وجغرافیایی منطقه سیستان وهمچنین عوامل ثانوی(مرکز شهرستان بودن شهر زابل – تنها نقطه شهری منطقه سیستان در گذشته) ورشد سرمایه گذاری در شهر وایجاد مکان های خدماتی جدید در شهر زابل(دانشگاه – مراکر بهداشتی- تجاری)نقش اداری خدماتی و سیساسی شهر زابل و تسلط تجاری روزافزون شهر با تکیه بردرآمد وسرمایه گ.ذاری ملی در ایجاد رابطه شهر وروستا درمنطقه سیستان موثر بوده است.

آینده روابط شهر ورستا در منطقه سیستان

روابط شهر وروستا ئر منطقه سیستان متاثر از مسایل ذیل خواهد بود:
1)نابرابریهای اقتصادی
2)فناوریهای ارتباطی والکترونیکی
3)رشد آموزش وتخصص وخودآگاهی در بین روستاییان
4)طبیعت گرایی شهرنشینان5)توسعه ورشد روستاها
روابط سنتی ومدرن شهروروستا در منطقه سیستان
1)حاکمیت ومدیریت
2)اشتغال ووضعیت اقتصادی
3)کنشهای متقابل اجتماعی،سیاسی، اقتصادی
4)توسعه پایدار
جدول شماره(2):
انواع رابطه میان سکونتگاههای شهری و روستایی از دید راندینلی
طبقه بندی وابستگی های مهم فضایی شهر وروستا

ردیف	نوع رابطه	عامل تاثیر گذار	نتیجه
1	ارتباط فیزیکی	شبلکه راه ها، ارتباطات اکولوژیک	کوتاه شدن فاصله شهر و روستا
2	ارتباط اقتصادی	بازارها، جریان مواد اولیه وکالا، جریان سرمایه،ارتباط تولیدی، جریان درآمد، جریان کالا میان نقاط	گسترش یافتن داد و سند شهر و روستا
3	تحرک های جمعیتی	جابه جایی دایمی یا پاندولی، مهاجرت موقت یا دائم-روزانه،هفتگی،ماهانه	ایجاد انگیزه برای مهاجرت در شهر ودافع در ورستا
4	فنی	سیستم مخابراتی، ارتیاطی	کاهش بعد  فضایی
5	تعامل اجتماعی	بازدیدها و مراسم ها، نحوه دیدار، نحوه خویشاوندی، سرانه وفعالیت های مذهبی- روابط متقابل اجتماعی	تغییرات اجتماعی در روستاها
6	روابط در زمینه توزیع خدمات (خدماتی)	جریان انرژی، شبکه مالی، ارتباط آموزشی، سیستم های توزیع خدمات درمانی، عرضه خدمات تخصصی، تجاری، سیستم های خدمات وحمل ونقل	کاهش شکاف میان دو جامعه شهری و روستایی
7	روابط اداری و سیاسی	وابستگی اداری، ارتباط متقابل ساخت، و ابستگی متقابل سازمانی،               وابستگی اداری و سیاسی	افزایش رفت و آمد شهرها

تعریف حوزه نفوذ ومنطقه نفوذ

حوزه یا منطقه نفوذ در ابعاد متعددی نظیر حوزه جغرافیایی، اداری، سیاسی، فرهنگی، کالبدی، خدماتی، فعالیتی وغیره به کار گزفته می شود. منطقه سیستان با مرکزیت شهر زابل به عنوان مکان مرکزی یک حوزه نفوذ ومنطقه نفوذ محسوب می شود که یک فضای جغرافیای مطالعه حوزه نفوذ یا منطقه نفوذ در مطالعه روابط شهر وروستا موجب ساماندهی مناطق جغرافیایی(شهرها وروستاها)می شود، وبین شهر زابل ودیگر نقاط منطقه سیستان نظیر مرکز بخش ها(شهر دوست محمد، بنجار، محمد آبادو ...)نقش سلسله مراتب وجود دارد،به لحاظ خصوصیات آب وهوایی، اکولوژیکی همگن ودارای مشخصات یکسانی می باشد.
مراد از بررسي و مطالعه حوزه نفوذ شهرزابل ، شناسايي آن دسته از سكونتگاههايي است كه به نوعي به شهر وابسته اند و باري را علاوه بر جمعيت شهر بر آن تحميل مي كنند در سلسله مراتب حوزه هاي نفوذ منطقه سیستان شهر مرکزی- میانی(زابل-نقطه رشد)وشهرهای پیرامونی(مرکز بخش ها) می باشد.وميزان تاثير و نفوذ خدمات اجتماعي ، فرهنگي و اقتصادي و سياسي شهرزابل در منطقه به صورت سلسله مراتبی می باشد.

اهمیت حوزه نفوذ در برقراری روابط شهر وروستا د رمنطقه سیستان

اهمیت حوزه نفوذ در این استه +که بعضانقش شهر راتعیین می کند وبه آن شکل می دهد، وسعت حوزه نفوذ شهر نیز با تعدد نقش ومیزان آن رابطه دارد.وبا توجه به این که شهر زابل مرکزیت اقتصادی، سیاسی، خدماتی و اجتماعی در منطقه سیستان تا قبل از شهرستان شده زهک به صورت کامل 8117 کیلومتر مربع بوده است وشعا پرتوافشانی آن در زمینه سیاسی، اقتصادی وخدمات بوده است.
با مشخص کردن حخوزه نفوذ شهر مرکزی وشهر پیرامونی منطقه سیستان می توان رابطه متعادلی را بین شهر مرکزی وشهرهای پیرامونی وسایر نقاط برقرار ساخت واز مهاجرت روستاییان که در واقع ساکنین منطقه نفوذ شهرها می باشدجلوگیری به عمل آورد وبرای جلوگیری مهاجرت وافزایش اختلاف درآمد میان نقاط شهری وروستای منطقه و همچنین توزیع عادلانه سرمایه گذاری لازم است که بر شهرهای نقاط پیرامونی(درجه دوم) وحوزه نفوذ آنها بیشتر مورد تاکید قرار گیرند ودر اولویت باشند.
نمودار(1) تاثیرات شهر وروستا

روابط شهر وروستا وفرصت های اشتغال در شهرها موجب مهاجرت روستاییان می باشدو در دید کلی در ارتباط شهر وروستا این ارتباط به ضرر روستا می باشد.

نقش شهرهای پیرامونی در روابط شهر و روستا در منطقه سیستان

1)توسعه خدمات رسانی در حوزه نفوذ شهرهای پیرامونی
2)افزایش فرصتهای اشتغال در روستاها ومنطقه تحت نفوذ شهرهای پیرامونی
3)سرمایه گذاری در روستاها و ومنطقه تحت نفوذ شهرهای پیرامونی
روش های شناخت حوزه نفوذ شهری
1)جریان حمل ونقل
2)خدماتی – درمانی
3)سیاسی- اداری
4)شرایط اجتماعی واقتصادی(بازار)
5)مهاجرت

آبادیها ومناطق واقع در حوزه نفوذ مستقیم وغیر مستقیم شهر زابل

منطقه سیستان را می توان به عنوان مجموعه ای از چند شهر کوچک وبزرگ وسکونتگاههای روستایی اطراف آن شهرها دانست .لذا حوزه نفوذ شهر زابل در نظر گرفته می شود. شهر زابل به عنوان کانون این حوزه اکثر جمعیت و فعالیت موجود در این حوزه را به خود اختصاص می دهد.
به عنوان مثال 2/30 درصد از جمعیت شهری ودر حدود 50 درصد کارگاههای اقتصادی منطقه زابل (شهرستان زابل) در شهر زابل استقرار دارد. این شهر با داشتن مهمترین خدمات برتر منطقه مانند دانشگاه زابل ، دانشگاه علوم پزشکی وبیمارستان اصلی شهر ومراکز اداری ، محل اصلی مراجعات ساکنین منطقه برای تأمین اینگونه نیازهاست. عدم وجود موانع طبیعی در اطراف شهر زابل ، امکان دسترسی نسبتاً مناسب برای تردد در منطقه وشهر زابل، (طرح مکان مرکزی کریستالر)عدم وجود مراکز ارائه خدمات همسطح زابل در منطقه باعث شده این شهر نقطه اصلی منطقه تا فواصل نسبتاً طولانی باشد وحتی در ارائه خدماتی نظیر آموزش عالی ،نقش فراتر از منطقه خود داشته باشد.
نقشه (1) حوزه نفوذ شهر زابل

بخش شیب آب

بخش پشت آب"به مرکزیت شهر ادیمی"تحت حوزه نفوذ مستقیم شهر زابل
روستاهای تحت حوزه نفوذ غیرمستقیم شهر زابل:قائم آباد، چرگ، ده عیسی، قل ملی، ده بزی، فقیر لشکری، بالا خانه و...
بخش شیب آب"به مرکزیت شهر محمد آباد"تحت حوزه نفوذ مستقیم شهر زابل
روستاهای تحت حوزه نفوذ غیرمستقیم شهر زابل:لوتک، شهرک علی اکبر، سه کوهه، سدکی، تیمورآباد، ورمال و...
بخش میانکنگی"به مرکزیت شهر دوست محمد"تحت حوزه نفوذ مستقیم شهر زابل
روستاهای تحت حوزه نفوذ غیرمستقیم شهر زابل:اکبرآباد، میلک، خمری، قرقری، تخت شاه، پهلوان و...
بخش مرکزی"به مرکزیت شهربنجار"تحت حوزه نفوذ مستقیم شهر زابل
روستاهای تحت حوزه نفوذ غیرمستقیم شهر زابل:کرباسک، دهنو، تپه دز، قاسم آباد، اسکل، نیاتک، ژاله ای، امامیه و...
شهرستان زهک"به مرکزیت شهر ازهک"تحت حوزه نفوذ مستقیم شهر زابل
روستاهای تحت حوزه نفوذ غیرمستقیم شهر زابل:جزینک، خمک، خواجه احمد، امیر نظام، گوری ، حسن خان و...
شهرزابل بر حسب اندازه و عملكردشان نيروي جاذبه گسترده اي دارد. شهرزابل با جذب جمعيت سرريز نواحي پيراموني وسایر نقاط روستایی منطقه سیستان توسعه مي يابند و بر اثر تراكم جمعيت تحت فشار قرار مي گيرند و در برخي موارد خود نيز فشار هايي را به حومه ها و نواحي اطراف منتقل مي سازند.مهمتر اينكه براي ادامه حيات خود روابط متعادل يا نامتعادل توليدي ، خدماتي ، اداري اجتماعي و مانند اينها با حوزه بر قرار مي سازند .

نتایج حاصل از پرسشنامه

جدول(3 )جنسیت پاسخ دهندگان به پرسشنامه(مهاجر روزانه به شهر زابل)

جنسیت	میزان به تعداد  نفر
مرد	52
زن	48

جدول(4) سن افراد پاسخ دهنده به پرسشنامه(مهاجر روزانه به شهر زابل)

سن	میزان به درصد
14-0	23%
44-14	37%
60-45	28%
60به بالا	12%

بیشترین سن مربوط به سن جوانی 44-14 می باشد کخه خود راهی شدن نیروی جوان به شهر باعث تلف رفتن نیروی جوانی نیروی کارفعال وهدر رفتن زمان وبهره وری از نیروی کار می شود وتماس افراد روستایی به ویژه جوانان با شهر ودرک تفاوت های نسبی اداری خدماتی بین شهر وروستا وآشنایی باکیفیت محیط زندگی شهری موجب افزایش میل به زندگی در شهر در روستاییان ایجاد می شود.
جدول(5) محل سکونت افراد پاسخ دهنده به پرسشنامه(مهاجر روزانه به شهر زابل)

محل سکونت	تعداد به درصد
شهرستان زهک	7%
بخش میانکنگی	25%
بخش شیب آب	23%
بخش پشت آب	28%
بخش مرکزی	18%

بیشترین کسانی که به شهر زابل سفر می کنند مربوط به بخش پشت آب(28%)شهر ادیمی می باشد.وکمترین آن مربوط به شهرستان زهک می باشد (7%)،واین خود نشان دهنده این نکته است که مکانهای که کمتر توسعه یافته اند- کمتر خدمات ارائه می دهند - از شدت مهاجرت روزانه بیشتری به شهر زابل روبه هستند .واین در حالی است که با شهرستان شدن شهر زهک مهاجرین روزانه کمتری به شهر زابل مهاجرت می کنند.ودیگر این که بخش مرکزی- شهر بنجار- و میانکنگی(دوست محمد از سطح خدمات رسانی بالاتری نسبت به ادیمی ومحمدآباد برخوردار می باشند ووابستگی نسبی کمتری به شهر زابل دارند، وبا توجه به وابستگی نقاط شهری و روستایی منطقه سیستان و تامین نیروی آنها توسط شهر زابل ووابستگی سیاسی واقتصادی و خدماتی نقاط به شهر زابل ( نقطه مرکزی) می توان بیان کرد که تمام منطقه سیستان تحت حوزه نفوذ شهر زابل می باشد.
جدول(6 ) علت سفر شما به شهر زابل چه می باشد؟(مهاجر روزانه به شهر زابل)

علت سفر	تعداد  به درصد
شاغل بودن در شهر	17%
خرید	32%
دیدن اقوام	9%
بهره مندی از خدمات سازمانها وادارات	52%

طبق نتایج پرسشنامه می توان اظهار نمود که علل اصلی مهاجرت های روزانه به شهر زابل به خاطر بهره مندی از خدمات اداراتوسازمانهای(52%) شهرزابل می باشد هرچند که وجود بازار – نقش اقتصادی شهر زابل -وشاغل بودن در شهر از دلایل بعدی می باشد.

راهکارها

برای برقراری تعادل میان شهر زابل و نقاط شهری و روستاهای منطقه سیستان وتوسعه موزون هردو تنها راه چاره ارتقای سطح زندگی مردم روستاو توسعه روستایی است وهمچنین افزایش خدمات رسانی وسرمایه گذاری در شهرهای پیرامونی(شهربنجار،ادیمی،دوست محمد ومحمدآباد)می باشد. واین امر ممکن نیست مگر این که بخش کشاورزی، صنایع تبدیلی کشاورزی وصنایع دستی وخدمات وابسته به آن متناسب با کیفیت سطح زندگی در کل منطقه سیستان از حالت رکود بیرون آمده وپابه پای فضای اقتصاد شهر زابل به صورت مکمل یکدیگر توسعه یابند که در آن شکاف بین شهرهای پیرامونی و روستاهای منطقه سیستان وشهر زابل به حداقل ممکن کاهش یابد. واین از طریق اعمال سياستها وبرنامه هاي جهت جلوگيري ازجريان يکطرفه سرازيرشدن سرمايه هاي مناطق پیرامونی و روستايي منطقه سیستان به شهرمرکزی امکان پذیر می باشد.
براي رسيدن به برابری در رابطه شهر وروستا درمنطقه سیستان لازم است شرکتهاي تعاوني توليد ومصرف درقالب بخش خصوصي درزمينه هاي صنايع روستايي( خصوصا صنایع بومی - محلی)ومحصولات کشاورزي ايجاد شودکه نقش دولت دراين ميان دادن وام، موافقت اصولي براي تامين شرکت وفراهم نمودن زمينه هاي لازم جهت استاندار نمودن محصولات توليدي وصادرات آنها توسط روستائيان است که به اين ترتيب دست واسطه هاي شهري نيزقطع گرديده است و سود اصلي نصيب فرد روستايي شده و از ضرر سرمايه گذاری در روستا جلوگيري بعمل آمده واشتغال زايي نيز بوجود مي آيد.( تفتي،1374،19) همچنین با بالا بردن سطح کيفي امکانات وخدمات درسطح روستاها، امکان دسترسي به خدمات درمانی، تفریحی،اداری،خریدو... در روستاها،گسترش مراکز اموزشي فني وحرفه اي دردهستانها،تغيير نوع بهره برداري از اراضي کشاورزي وتبديل کشت سنتي همسو بابازار درجهت اقتصادي نمودن کشاورزي و.. می توان باعث جلوگیری از ایئ رابطه نابرابر یا همان وابستگی روستا به شهر شد ومنطقه سیستان به صورت متوازن توسعه ورشد یابد.

نتیجه گیری

مطابعه روابط شهر و روستا از مهم ترین مباحث در برنامه ریزی های ناحیه ای و روستایی است زیرا با مطالعه و شناخت کلی و همه جانبه از یک ناحیه و با کشف استعداد ها و تواناییهای بالقوه موجود در محل ، می توان راه حلهای مناسبی برای رفع تناقضات و اختلافات ناحیه ای و خصوصاً تضادهای آشکاربین شهرها و روستا ها پیدا کرد.
مطالعه وتحیق درباره روابط شهر و روستا باید درجهت توسعه اجتماعی- اقتصادی منطقه صورت گیرد ودر برنامه ریزی توسعه شهر و روستا باید در یک مجموعه منسجم مورد توجه قرار گیردو همچنین در بررسی مربوط به رابطه شهر ورستا در منطقه سیستان چهار عامل وابستگی، جریانها، کنش متقابل وبرنامه ریزی توسعه با هم وهمزمان مورد تاکید قرار گرفته است.
با توجه به وابستگی بیشتر نقاط (همانند ادیمی )باید توجه بیشتری به این نقاط شود.وبا توجه به مطالبی که بیان شد می توان اظهار نمود که نقش مسلط شهرزابل موجب عدم توسعه دیگر نقاط شده، ونقاط شهری پیرامونی ونقاط رروستایی از لحاظ خدمات اداری واقتصادی به شهر زابل وابسته می باشند وبرای توسعه سایر نقاط جزء از طریق گسترش خدمات رسانی – سرمایه گذاری به سایر نقاط امکان پذیر نمی باشد.

پیوست

تصویر : موقعیت منطقه سیستان- شهرستان زابل در استان سیستان وبلوچستان

تصویر : موقعیت نقاط شهری وروستایی منطقه سیستان
خطوط ارتباطی ونقشه منطقه سیستان به مرکزیت شهر زابل

تصویر ماهوار ه ایی ازموقعیت مکان مرکزی شهر زابل در منطقه سیستان
تقسیمات اداری منطقه سیستان- شهرستان زابل

منابع:
http://aftab.ir
http://thesis.ui.ac.ir
http://fa.wikipedia.org
http://sistani.blogfa.com
http://www.civilica.com
http://www.state.yjc.ir
http://www.sabziran.ir
http://www.sci.org.ir
پورتال استان سیستان وبلوچستان
http://www.sbportal.ir
http://khschool.ir
http://www.sbportal.ir/
http://www.sci.org.ir/
http://www.sci.org.ir
مطالعات میدانی،آمار پرسشنامه،اردیبهشت 1387
رضوانی، علی اصغر.( بهمن 1382 ).روابط متقابل شهر وروستا(با تاکید برایران)،پیام نور،چاپ پنجم .
رضوانی،علی اصغر.(1382).رابطه شهر وروستا(مطالعات شهری و منطقه ای)، ماکان .
سازمان میراث فرهنگی وگردشگری.(1386).راهنمای گردشگری سیستان وبلوچستان،انتشارات گیتاشناسی.
شکوهی،حسین.(1382). دیدگاههای نو در جغرافیا، سمت.
فخرالدين تفتي، محمدحميد(1374). روابط شهر وروستا ونقش آن درتوسعه روستايي مورد دهستان شيرکوه يزد ، پايان نامه کارشناسي ارشد دانشگاه شهيد بهشتي.
فرخنده، سعیده.( 2005).رابطه متقابل شهر مشهد و روستاي خلق آباد،مقاله اینترنتی
مرکزآمار ایران.(1375).سرشماری عمومی نفوس ومسکن.
مرکزآمار ایران.(1385).سرشماری عمومی نفوس ومسکن.
مطالعات میدانی.(1387).
مکانیکی، جواد.(بهار و تابستان1376 ). مناسبات اقتصادی وتولیدی شهرو روستا(نمونه بیرجند)،مجله علوم انسانی دانشکده سیستان وبلوچستان،شماره مسلسل4.
موسسه تحقیقات جنگلها ومراتع.(1378)سیستان وبلوچستان،انتشارات گیتاشناسی.
/خ