مقدمه:
نماز از دیدگاه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و آنچه باید درباره پیامبر در مواجه با نماز بدانید مطلبی است که در حالات و رفتار و افعال پیامبر کاملا قابل مشهور بوده است.
زیرا در روایات داریم که پیامبر (ص )هرگاه که به نماز می‌ایستادند چهره‌اش به جهت خوف از خداوند تغییر می‌کرد.
نماز از دیدگاه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم)
بیان عایشه از حالات پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) در نماز
پیامبر بزرگوار اسلام (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) به حق، بنده حقیقی حضرت حقّ است، و به این معنا هر روز در پنج نوبت شهادت می‌دهیم «و اشهد ان محمّداً عبده و رسوله»،
یعنی: گواهی می‌دهیم که حضرت محمّد (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) بنده و فرستاده اوست. حضرتش گوی سبقت را در این وادی بر همگان و از همگان ربوده و در این معنی و دیگر معانی الگو و اسوه می‌باشد، که: «لقدکان لکم فی رسولِ اللهِ اسوةٌحسنةٌ. [۱]
»، یعنی: هر آنچه وجود رسول الله (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) برای شما الگوی نیکویی می‌باشد. در احوالش چنین نقل کرده‌اند:
«کان النّبی (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) اذا قام الی الصلوة یربد وجهه خوفاً من الله تعالی و کان لصدره اولجوفه ازیز کازیز المرجل»، یعنی: پیامبر خدا (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) هرگاه که به نماز می‌ایستادند چهره‌اش به جهت خوف از خداوند تغییر می‌کرد، و صدایی همچون جوشش دیگ از درون حضرت شنیده می‌شد. [۲]
[۳]
عایشه همسر پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌گوید: شبی حضرت از رختخواب برخاست و مشغول مناجات شد تا نزدیک صبح عبادت کرد و پس از آن گریه‌های سختی سر داد، به حضرت عرض کردم:
چرا خودت را به زحمت می‌افکنی در حالی‌که خداوند، گناهان گذشته و آینده تو را بخشیده است؟ فرمودند: ای عایشه! آیا به پاس این همه نعمت بنده شکرگذاری نباشم. [۴][۵]
در ابتدای وحی آنقدر بر پنجه پا به عبادت ایستاد تا پای مبارکش ورم کرد و آیه نازل شد: «طه (۱) ما انزلنا علیک القرآن لتشقی (۲)؛ [۶][۷]
یعنی ما قرآن را بر تو نازل نکردیم که خود را به سختی بیفکنی».
حالات پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) برای آماده شدن نماز
و نیز روایت شده است: «کان اذا قام الی الصلوة کانّه ثوب ملقی»، یعنی: وجود مبارک پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) هرگاه به نماز می‌ایستاد، گویا جامه‌ای پهن شده به روی زمین بود. [۸][۹]
علاّمه مجلسی در «حیوةالقلوب» می‌نویسد: پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) وقتی شب می‌خواست بخوابد، آب وضو را نزدیک سر خود می‌گذاشت و سر آب را می‌پوشاند و مسواک را زیر فراش خود قرار می‌داد، و قدری می‌خوابید و چون بیدار می‌شد.
نظر به اطراف آسمان می‌کرد، و آیات آخر سوره آل‌عمران را تلاوت می‌فرمود، سپس مسواک می‌کرد و وضو می‌گرفت، و چهار رکعت نماز می‌خواند، و رکوع و سجود را به قدری طول می‌داد که گویا سر از رکوع بر نخواهد داشت.
و همچنین سجود را طول می‌داد، و به رختخواب برمی‌گشت، و قدری می‌خوابید، سپس بیدار شده و باز نظر به آسمان می‌کرد، و آیات را می‌خواند و مسواک می‌کرد،.
و وضو می‌گرفت و به همان طریق چهار رکعت نماز خوانده و باز به رختخواب برمی‌گشت و قدری می‌خوابید و باز برمی‌خواست، و به همان آداب عمل می‌کرد. و نماز وتر و نافله صبح را می‌خواند و سپس به مسجد برای ادای نماز صبح می‌رفت. [۱۰]
استمداد پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) از نماز
«و عن حذیفة قال: کان رسول الله (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) اذا حزبه امر فزع الی الصّلاة»، یعنی: حذیفه گوید: شیوه رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) چنان بود که چون مشکلی برای او پیش می‌آمد، به نماز پناه می‌برد، و از آن استعانت می‌جست. [۱۱]
«و عن النبّی (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) قال: کانوا یعنی الانبیاء یفزعون اذا فزعوا الی الصّلاة»، از رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) روایت شده که فرمودند: پیامبران خدا چنان بودند که چون دچار نگرانی می‌شدند به نماز پناه می‌بردند. [۱۲]
«و عن الذین الدّرداء قال: کان رسول الله (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) اذا کانت لیلة ریح کان مفزعه الی المسجد حتّی یسکن، و اذا حدث فی السّماء حدث من کسوف شمس او قمر کان مفزعه الی الصّلاة»، یعنی: ابو درداء گوید:
رسم رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) چنان بود که چون شبی باد سهمگینی می‌آمد به مسجد پناه می‌برد، تا آرام گیرد، و چون در آسمان کسوف و خسوفی اتّفاق می‌افتد به نماز پناه می‌برد. [۱۳]
در احوالات اصحاب رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) و بزرگان نیز می‌نویسند که: در سختی‌ها و مشکلات و مصائب به نماز پناه می‌بردند، و از آن استمداد می‌جستند که از باب نمونه به این روایت توجّه کنید. از ابن عبّاس روایت شده که در مسیری می‌رفت که خبر مرگ فرزندش را به او دادند (در روایت دیگری دارد که خبر مرگ برادرش «قثّم» را به او دادند.) .
در این وقت او از مرکب پیاده شد و به کناری رفت و دو رکعت نماز به جای آورد و بازگشت و آنگاه گفت: ما همان کاری را که خدا به ما دستور داده بود انجام دادیم که می‌فرماید: «و استعینوا بالصبر و الصّلاة.... [۱۴]
سخنان امام علی(ع) درباره عبادات پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله)
در این‌باره حضرت امیر ـ علیه‌السلام ـ می‌فرمایند: پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ در هر سال در کوه حرا اقامت می‌گزید؛ من او را می‌دیدم و جز من او را کسی نمی‌دید. [15]
حتی روزی که پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ به اسلام (نبوت) مبعوث شدند، در غار مشغول عبادت بودند، و آنچه مسلم است اینکه شکل عبادت و مناجات حضرت مانند نمازی که بعد از بعثت بر حضرت و مسلمین واجب شد، نبوده است.
دیدگاه‌های گوناگون مفسران از نماز پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله)
در این رابطه بین مفسرین اختلاف هست که اولین سوره نازل شده به پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ چه بوده است؟ برخی گفته‌اند: عقیده آیات اولیه سوره علق نازل شده است.
برخی آیاتی از سوره مدثر می‌دانند و برخی نیز بر این باورند که سوره حمد (فاتحة الکتاب) اولین سوره‌ای است که بر پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ نازل شد [16]
ولی قول اول مشهور و طرفدار بیشتری دارد؛ لذا مسلم است که سوره حمد در مکه و در روزهای اول بعثت نازل شده است. [17]
اولین سوره کامل نازل شده بر پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله)
برخی معتقدند که سوره حمد اولین سوره کامل نازل شده به پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ است. [18]
اولین عبادات واجب شده بر پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله)
اولین چیزی که از عبادات بر پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ واجب شد نماز بود، طوری که در روزهای اول بعثت بود که جبرئیل به حضور حضرت رسید، و با آب وضو گرفت و نماز خواند و به پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ تعلیم داد.
اولین نماز خوانده شده به‌وسیله پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله)
اولین نمازی که پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ خواندند، نماز ظهر بود.
روایتی از پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) درمورد نماز
چنان‌که پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ فرمودند: «لا صلاة الاّ بفاتحة الکتاب»؛ یعنی نماز بدون حمد و فاتحة الکتاب نماز نیست و اسم نماز نمی‌شود به آن گذاشت. [۱9]
روایتی از امام علی(ع) در مورد نماز پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله)
از حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ نقل شده است که فرمود: پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ در اولین ساعات دعوت به رسالت اولین سخنش این بود که سوره حمد را از اول تا آخر خواندند.
در مدتی که در مکه بودند، نماز را با سوره حمد می‌خواندند و فرمودند: نماز درست نیست، مگر با خواندن سوره فاتحة الکتاب. [20] پس خواندن نماز بدون حمد با گفتار آن حضرت سازگار نیست.
نتیجه:
از مطلب نماز از دیدگاه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) ومواجهه پیامبر با نماز چند نکته قابل تامل است.
1-نماز، بر پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) در مکه و در روزهای اول بعثت واجب شده است
2-سوره حمد تنها سوره کامل است که بر پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ نازل شده و سوره حمد قبل از وجوب نماز نازل شده است.
3- پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ در تمام عمر شریفش در نمازها سوره حمد را قرائت می‌کردند نه سوره دیگری.
4.سپس آن را به خدیجه ـ سلام‌الله‌علیها ـ و علی ـ علیه‌السلام ـ نیز که جزء اولین اسلام آورندگان بودند، یاد داد.
پی نوشت:
۱. احزاب/سوره۳۳، آیه۲۱.
۲.سید بن طاوس، رضی‌الدین، فلاح‌السائل، ص۱۶۱.
۳. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۸۱، ص۲۴۸.
۴. طبرسی، علی بن حسن، مشکاة‌الانوار، ص۷۶.
۵. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۸۱، ص۲۶۲.
۶. طه/سوره۲۰، آیه۱.
۷. طه/سوره۲۰، آیه۲.
8. سید بن طاوس، رضی‌الدین، فلاح السائل، ص۱۶۱.
۹. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۸۴، ص۲۴۸.
۱۰. ارزش و اهمّیّت نماز به زبان ساده، ۴۵-۴۶.
۱۱. سیوطی، جلال‌الدین، تفسیر الدّرالمنثور، ج۱، ص۱۶۳.
۱۲. سیوطی، جلال‌الدین، تفسیر الدّرالمنثور، ج۱، ص۱۶۳.
۱۳. سیوطی، جلال‌الدین، تفسیر الدّرالمنثور، ج۱، ص۱۶۳.
۱۴. سیوطی، جلال‌الدین، تفسیر الدّر المنثور، ج۱، ص۱۶۷.
15.نهج‌البلاغه، فیض الاسلام، ص ۷۷۵.
16. قرطبی، جامع الاحکام القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ ه ق، ج ۱، ص ۱۱۴.
17.یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا، ج ۲، ص ۳۳.
18.معرفت، محمدهادی، التمهید، قم، جامعه مدرسین، چ اول، سال ۱۴۱۲ ه ق، ج ۱، ص ۱۲۶، به نقل از زمخشری.
19.قرطبی، جامع الاحکام القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ ه ق، ج ۱، ص ۱۱۵.
20.عمادزاده اصفهانی، حسین، تفسیر سوره حمد، تهران، نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۰، ص ۱۲۵.
منبع:
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حالات پیامبر در نماز»،
https://fa.wikifeqh.ir
https://wikiporsesh.ir
* این مقاله در تاریخ 1401/11/19 بروز رسانی شده است
نماز از دیدگاه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و آنچه باید درباره پیامبر در مواجه با نماز بدانید مطلبی است که در حالات و رفتار و افعال پیامبر کاملا قابل مشهور بوده است.
زیرا در روایات داریم که پیامبر (ص )هرگاه که به نماز می‌ایستادند چهره‌اش به جهت خوف از خداوند تغییر می‌کرد.
نماز از دیدگاه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم)
بیان عایشه از حالات پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) در نماز
پیامبر بزرگوار اسلام (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) به حق، بنده حقیقی حضرت حقّ است، و به این معنا هر روز در پنج نوبت شهادت می‌دهیم «و اشهد ان محمّداً عبده و رسوله»،
یعنی: گواهی می‌دهیم که حضرت محمّد (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) بنده و فرستاده اوست. حضرتش گوی سبقت را در این وادی بر همگان و از همگان ربوده و در این معنی و دیگر معانی الگو و اسوه می‌باشد، که: «لقدکان لکم فی رسولِ اللهِ اسوةٌحسنةٌ. [۱]
»، یعنی: هر آنچه وجود رسول الله (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) برای شما الگوی نیکویی می‌باشد. در احوالش چنین نقل کرده‌اند:
«کان النّبی (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) اذا قام الی الصلوة یربد وجهه خوفاً من الله تعالی و کان لصدره اولجوفه ازیز کازیز المرجل»، یعنی: پیامبر خدا (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) هرگاه که به نماز می‌ایستادند چهره‌اش به جهت خوف از خداوند تغییر می‌کرد، و صدایی همچون جوشش دیگ از درون حضرت شنیده می‌شد. [۲]
[۳]
عایشه همسر پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) می‌گوید: شبی حضرت از رختخواب برخاست و مشغول مناجات شد تا نزدیک صبح عبادت کرد و پس از آن گریه‌های سختی سر داد، به حضرت عرض کردم:
چرا خودت را به زحمت می‌افکنی در حالی‌که خداوند، گناهان گذشته و آینده تو را بخشیده است؟ فرمودند: ای عایشه! آیا به پاس این همه نعمت بنده شکرگذاری نباشم. [۴][۵]
در ابتدای وحی آنقدر بر پنجه پا به عبادت ایستاد تا پای مبارکش ورم کرد و آیه نازل شد: «طه (۱) ما انزلنا علیک القرآن لتشقی (۲)؛ [۶][۷]
یعنی ما قرآن را بر تو نازل نکردیم که خود را به سختی بیفکنی».
حالات پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) برای آماده شدن نماز
و نیز روایت شده است: «کان اذا قام الی الصلوة کانّه ثوب ملقی»، یعنی: وجود مبارک پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) هرگاه به نماز می‌ایستاد، گویا جامه‌ای پهن شده به روی زمین بود. [۸][۹]
علاّمه مجلسی در «حیوةالقلوب» می‌نویسد: پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) وقتی شب می‌خواست بخوابد، آب وضو را نزدیک سر خود می‌گذاشت و سر آب را می‌پوشاند و مسواک را زیر فراش خود قرار می‌داد، و قدری می‌خوابید و چون بیدار می‌شد.
نظر به اطراف آسمان می‌کرد، و آیات آخر سوره آل‌عمران را تلاوت می‌فرمود، سپس مسواک می‌کرد و وضو می‌گرفت، و چهار رکعت نماز می‌خواند، و رکوع و سجود را به قدری طول می‌داد که گویا سر از رکوع بر نخواهد داشت.
و همچنین سجود را طول می‌داد، و به رختخواب برمی‌گشت، و قدری می‌خوابید، سپس بیدار شده و باز نظر به آسمان می‌کرد، و آیات را می‌خواند و مسواک می‌کرد،.
و وضو می‌گرفت و به همان طریق چهار رکعت نماز خوانده و باز به رختخواب برمی‌گشت و قدری می‌خوابید و باز برمی‌خواست، و به همان آداب عمل می‌کرد. و نماز وتر و نافله صبح را می‌خواند و سپس به مسجد برای ادای نماز صبح می‌رفت. [۱۰]
استمداد پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) از نماز
«و عن حذیفة قال: کان رسول الله (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) اذا حزبه امر فزع الی الصّلاة»، یعنی: حذیفه گوید: شیوه رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) چنان بود که چون مشکلی برای او پیش می‌آمد، به نماز پناه می‌برد، و از آن استعانت می‌جست. [۱۱]
«و عن النبّی (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) قال: کانوا یعنی الانبیاء یفزعون اذا فزعوا الی الصّلاة»، از رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) روایت شده که فرمودند: پیامبران خدا چنان بودند که چون دچار نگرانی می‌شدند به نماز پناه می‌بردند. [۱۲]
«و عن الذین الدّرداء قال: کان رسول الله (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) اذا کانت لیلة ریح کان مفزعه الی المسجد حتّی یسکن، و اذا حدث فی السّماء حدث من کسوف شمس او قمر کان مفزعه الی الصّلاة»، یعنی: ابو درداء گوید:
رسم رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) چنان بود که چون شبی باد سهمگینی می‌آمد به مسجد پناه می‌برد، تا آرام گیرد، و چون در آسمان کسوف و خسوفی اتّفاق می‌افتد به نماز پناه می‌برد. [۱۳]
در احوالات اصحاب رسول خدا (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) و بزرگان نیز می‌نویسند که: در سختی‌ها و مشکلات و مصائب به نماز پناه می‌بردند، و از آن استمداد می‌جستند که از باب نمونه به این روایت توجّه کنید. از ابن عبّاس روایت شده که در مسیری می‌رفت که خبر مرگ فرزندش را به او دادند (در روایت دیگری دارد که خبر مرگ برادرش «قثّم» را به او دادند.) .
در این وقت او از مرکب پیاده شد و به کناری رفت و دو رکعت نماز به جای آورد و بازگشت و آنگاه گفت: ما همان کاری را که خدا به ما دستور داده بود انجام دادیم که می‌فرماید: «و استعینوا بالصبر و الصّلاة.... [۱۴]
سخنان امام علی(ع) درباره عبادات پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله)
در این‌باره حضرت امیر ـ علیه‌السلام ـ می‌فرمایند: پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ در هر سال در کوه حرا اقامت می‌گزید؛ من او را می‌دیدم و جز من او را کسی نمی‌دید. [15]
حتی روزی که پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ به اسلام (نبوت) مبعوث شدند، در غار مشغول عبادت بودند، و آنچه مسلم است اینکه شکل عبادت و مناجات حضرت مانند نمازی که بعد از بعثت بر حضرت و مسلمین واجب شد، نبوده است.
دیدگاه‌های گوناگون مفسران از نماز پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله)
در این رابطه بین مفسرین اختلاف هست که اولین سوره نازل شده به پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ چه بوده است؟ برخی گفته‌اند: عقیده آیات اولیه سوره علق نازل شده است.
برخی آیاتی از سوره مدثر می‌دانند و برخی نیز بر این باورند که سوره حمد (فاتحة الکتاب) اولین سوره‌ای است که بر پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ نازل شد [16]
ولی قول اول مشهور و طرفدار بیشتری دارد؛ لذا مسلم است که سوره حمد در مکه و در روزهای اول بعثت نازل شده است. [17]
اولین سوره کامل نازل شده بر پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله)
برخی معتقدند که سوره حمد اولین سوره کامل نازل شده به پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ است. [18]
اولین عبادات واجب شده بر پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله)
اولین چیزی که از عبادات بر پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ واجب شد نماز بود، طوری که در روزهای اول بعثت بود که جبرئیل به حضور حضرت رسید، و با آب وضو گرفت و نماز خواند و به پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ تعلیم داد.
اولین نماز خوانده شده به‌وسیله پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله)
اولین نمازی که پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ خواندند، نماز ظهر بود.
روایتی از پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) درمورد نماز
چنان‌که پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ فرمودند: «لا صلاة الاّ بفاتحة الکتاب»؛ یعنی نماز بدون حمد و فاتحة الکتاب نماز نیست و اسم نماز نمی‌شود به آن گذاشت. [۱9]
روایتی از امام علی(ع) در مورد نماز پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله)
از حضرت علی ـ علیه‌السلام ـ نقل شده است که فرمود: پیامبر اکرم ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ در اولین ساعات دعوت به رسالت اولین سخنش این بود که سوره حمد را از اول تا آخر خواندند.
در مدتی که در مکه بودند، نماز را با سوره حمد می‌خواندند و فرمودند: نماز درست نیست، مگر با خواندن سوره فاتحة الکتاب. [20] پس خواندن نماز بدون حمد با گفتار آن حضرت سازگار نیست.
نتیجه:
از مطلب نماز از دیدگاه پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) ومواجهه پیامبر با نماز چند نکته قابل تامل است.
1-نماز، بر پیامبر (صلّی‌الله‌علیه‌و‌آله) در مکه و در روزهای اول بعثت واجب شده است
2-سوره حمد تنها سوره کامل است که بر پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ نازل شده و سوره حمد قبل از وجوب نماز نازل شده است.
3- پیامبر ـ صلی‌الله‌علیه‌و‌آله ـ در تمام عمر شریفش در نمازها سوره حمد را قرائت می‌کردند نه سوره دیگری.
4.سپس آن را به خدیجه ـ سلام‌الله‌علیها ـ و علی ـ علیه‌السلام ـ نیز که جزء اولین اسلام آورندگان بودند، یاد داد.
پی نوشت:
۱. احزاب/سوره۳۳، آیه۲۱.
۲.سید بن طاوس، رضی‌الدین، فلاح‌السائل، ص۱۶۱.
۳. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۸۱، ص۲۴۸.
۴. طبرسی، علی بن حسن، مشکاة‌الانوار، ص۷۶.
۵. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۸۱، ص۲۶۲.
۶. طه/سوره۲۰، آیه۱.
۷. طه/سوره۲۰، آیه۲.
8. سید بن طاوس، رضی‌الدین، فلاح السائل، ص۱۶۱.
۹. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۸۴، ص۲۴۸.
۱۰. ارزش و اهمّیّت نماز به زبان ساده، ۴۵-۴۶.
۱۱. سیوطی، جلال‌الدین، تفسیر الدّرالمنثور، ج۱، ص۱۶۳.
۱۲. سیوطی، جلال‌الدین، تفسیر الدّرالمنثور، ج۱، ص۱۶۳.
۱۳. سیوطی، جلال‌الدین، تفسیر الدّرالمنثور، ج۱، ص۱۶۳.
۱۴. سیوطی، جلال‌الدین، تفسیر الدّر المنثور، ج۱، ص۱۶۷.
15.نهج‌البلاغه، فیض الاسلام، ص ۷۷۵.
16. قرطبی، جامع الاحکام القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ ه ق، ج ۱، ص ۱۱۴.
17.یعقوبی، ابن واضح، تاریخ یعقوبی، بیروت، دار صادر، بی‌تا، ج ۲، ص ۳۳.
18.معرفت، محمدهادی، التمهید، قم، جامعه مدرسین، چ اول، سال ۱۴۱۲ ه ق، ج ۱، ص ۱۲۶، به نقل از زمخشری.
19.قرطبی، جامع الاحکام القرآن، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۵ ه ق، ج ۱، ص ۱۱۵.
20.عمادزاده اصفهانی، حسین، تفسیر سوره حمد، تهران، نشر فرهنگ اسلامی، چاپ اول، ۱۳۷۰، ص ۱۲۵.
منبع:
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «حالات پیامبر در نماز»،
https://fa.wikifeqh.ir
https://wikiporsesh.ir
* این مقاله در تاریخ 1401/11/19 بروز رسانی شده است
