تنهاى تنها شدهام
نويسنده:محمدرضا احمدي
منبع:مجله پرسمان
منبع:مجله پرسمان
آيينه عزيز تمنا مىكنم به درد دل بنده حقير خداوند به صافى و صداقت آيينه پاسخ دهيد. با خواندن مشكلات جوانان در اين صفحه دوست داشتنى اين جرقه به ذهنم زده شد تا با شما مشكلم را در ميان بگذارم. اميدوارم پاسخ و راه حلى منطقى پيدا كنم. دوست عزيز! من دخترى 22 ساله هستم كه زياد اهل درد دل با كسى نيستم. تنها دوست صميمى و نزديكم را نيز به تازگى از دست دادهام؛ چون ازدواج كرده و مثل سابق ارتباط نداريم و تنهاى تنها شدهام. از ارتباط با خداوند نيز نااميد شدم و روزهاى شيرين جوانىام را با سختى و روحيهاى ضعيف مىگذرانم. چرا؟ چون حاجت و خواستهاى از درگاه خداوند دارم كه هر روز هر لحظه زندگى مرا به خود مشغول كرده گاهى به همه دعاها و... شك مىكنم. حاجت من هيچ گناه وعمل زشت و اشتباهى در آن نيست، پس چرا خداوند پاسخ نمىدهد. از خدا خواستم اگر گناهان من مانع اجابت دعاهايم مىشود، آنها را ببخشد. شما را به خدا جواب نامه مرا بدهيد و شما ديگر مرا نااميد نكنيد و از اين نامه سرسرى نگذريد. من كم كم افسرده و كم حرف و تنها شدم. پدر و مادر پيرى هم دارم كه نمىتوانم با آنها درددل كنم. آخه شما بگيد آدم وقتى تنهااميد و مونس تنهايىاش يعنى خداوند را صدا مىزند و جوابى نمىگيرد، چه راه چارهاى دارد؟ شما را به خدا برايم دعا كنيد. نمىدونيد با چه ذوقى منتظر عيدها مثلاً نيمه شعبان و مبعث مىشوم و با چه نيرويى دعا مىكنم ولى... از دوست بريدهام. وقت خالى چندانى هم ندارم ولى هر وقت كوتاهى هر زمانى فكرم مشغول است. باز هم خواهش مىكنم مرا منتظر نگذاريد. من به اندازه كافى در انتظار هستم نامه مرا چاپ كنيد و جواب بدهيد.
دانشجوى گرامى، سلام
از حسن اعتمادتان به صفحه آيينه خرسنديم. «آيينه» صفحهاى است شفاف و صاف و متعلق به شما دانشجويان جوياى صداقت و پاكى. «آيينه» در پى انعكاس واقعيات و آشكار ساختن چيزهايى است كه تاكنون در معرض نگاهتان واقع نشده است. «آيينه» صفحه دل شما و مونس تمام افرادى است كه مىخواهند درددلى داشته باشند. اميدواريم بتوانيم مهر تأييدى بر حسن ظن شما بزنيم.قبل از هر چيز اميدواريم خداوند، دعاى شما را قرين اجابت فرمايد. در عين حال بايد بدانيد كه گاه انسان طالب چيزى است بدون آن كه خيرش در آن باشد، قرآن مىفرمايد: «چه بسا از چيزى گريزان شويد در حالى كه خير شما در آن است و اى بسا چيزى را خواهانيد در حالى كه براى شما شرّ آفرين است.»
نيز در مواردى خداوند به علتهاى مختلف خواسته انسان را به تأخير مىاندازد يا به گونه ديگرى اجابت مىكند. همه اينها براساس حكمت و رحمت او است. بنابراين، به رحمت خداوند اميدوار باشيد و از او بخواهيد آنچه خودش برايتان مصلحت مىداند، مقرر فرمايد.
مسأله اجابت دعا از مسائل قطعى در همه اديان الاهى است. قرآن مجيد مىفرمايد:«اذا سئلك عبادى عنى فانى قريب اجيب دعوه الداع اذا دعان»؛ به عبارت ديگر، سنت الاهى بر آن تعلق گرفته كه برخى از امور را از طريق دعا و درخواست به انسان عنايت فرمايد و اين راه را براى همه بندگان حتى كسانى كه احياناً گناهانى دارند، بازگذاشته است. ليكن اين به معناى آن نيست كه هر بندهاى هر چه به هر شكل و در هر شرايطى درخواست كند تماماً مطابق خواست او اجابت شود؛ زيرا اجابت دعا نيز امرى قانونمند و ملائم با ديگر سنتهاى جارى الاهى در نظام تكوين و مشروط به شرايطى است؛ از جمله:
1) شرايط مناسب روحى دعا كننده از قبيل تضرع و تواضع در مقابل پروردگار
2) مصلحت بودن تحقق خواسته شخص دعا كننده؛ چرا كه در بسيارى موارد تحقق آن خواسته براى شخص سودمند نيست؛ مثلاً رسيدن به مقام يا امكاناتى خاص چه بسا نه تنها به نفع او نباشد بلكه ممكن است مايه دورى او از ايمان و تقوا گردد.
3) فرا رسيدن زمان مناسب براى تحقق مطلوب، مثلاً ممكن است فردى علاقهمند باشد يك شخصيت علمى ممتاز گردد و تلاش علمى فراوانى كند؛ ولى قطعاً در اندك زمان تحقق آن ممكن نيست و سالها بايد بگذرد تا نتيجه تلاشهاى خود را به دست آورد.
4) اخلاص در نيت و انقطاع كامل به خداوند؛ چرا كه عطايا به اندازه نيت و اخلاص سرازير مىشوند. در كلام حضرت امير(علیه السلام) در نهجالبلاغه آمده است:«ان العطيه على قدر النيه».
5) معقول بودن خواسته انسان
6) اقدام براى رسيدن به نتيجه و به كارگيرى ساير عوامل طبيعى نقش دارنده متناسب با سنتهاى الاهى در نظام خلقت.
7) از طرفى خداوند گاهى اجابت مطلوب انسان را به علتهايى كه صلاح مىداند و بر ما پوشيده است، به تأخير مىاندازد يا آن را به گونهاى ديگر تبديل مىكند و در واقع به شيوه بهترى اجابت مىشود بدون آن كه ما بدانيم.
8) نكته مهم ديگر اين كه استجابت در آيه شريفه معناى بسيار عميقى دارد؛ ولى غالباً برداشتهاى عمومى با مفهوم شگرف آن ناسازگار است.
ما همواره خيال مىكنيم كه اگر دقيقاً همان را كه ما طلب مىكنيم در همان زمان و باهمان شرايطى كه مىخواهيم عمل شود، دعايمان اجابت شده است؛ در حالى كه چه بسا همين پاسخ نيافتن اجابت از سوى خدا باشد. يعنى خداوند منان با طول دادن اجابت ما را بيشتر به حالت انابه و تضرع در درگاهش نگه مىدارد و اين لطف بزرگى است كه به اين وسيله ارتباط عبد با معبود حفظ مىگردد و در پى آن الطاف بىشمار ديگرى نصيبش مىشود. مولوى مىگويد:
1. شما خدا را شناختيد اما حق او را چنان كه بر شما واجب است ادا نكرديد. بنابراين، شناخت شما به كارتان نيامد.1
2. ايمان به رسول خدا(صلی الله علیه واله)آورديد، اما با سنت او مخالفت كرديد، پس فايده ايمان شما چيست؟
3. قرآن را خوانديد ولى عمل نكرديد.
4. گفتيد از آتش جهنم مىترسيد اما در هر وقت با گناهان خود بدنهاى خود را آماده عذاب ساختيد.
5. اظهار تمايل به بهشت كرديد اما كارى كه شما را از بهشت دور مىكند انجام داديد.
6. از نعمتهاى خدا استفاده كرده ولى سپاسگزارى نكرديد.
7. خداوند شما را به دشمنى شيطان امر كرده، شما با زبان با او دشمنى كرديد ولى در عمل با او مخالفت نكرديد.
8. عيبهاى مردم را جلوى چشم خود قرار داديد اما عيوب خود را پشت سرانداختيد. با توجه به اين امور چگونه انتظار اجابت دعا داريد. پس خودتان را اصلاح و تقوا پيشه كنيد تا دعاهاى شما مستجاب شود.2
در حديث ديگرى از امام صادق(علیه السلام) چنين نقل شده است: مردى خدمت اميرالمؤمنين(علیه السلام) آمد و عرض كرد من خدا را مىخوانم ولى اجابتى نمىبينم؟ حضرت فرمود: چون تو خدا را با صفاتى جز صفات او وصف مىكنى و مىخوانى. همانا دعا چهار چيز لازم دارد. اخلاص باطنى، حضور نيت و [قلب]، شناخت وسيله و انصاف داشتن در خواسته. آيا تو با آگاهى از اين چهار نكته دعا مىكنى؟ عرض كرد: خير. حضرت فرمود پس آنها را بشناس [و با توجه به اين نكات دعا كن تا مستجاب شود].3
به هر روى، آرزو داريم خدا دعاى شما را مستجاب كند. ما نيز دعا گوى شما هستيم، ليكن همواره خود نيز حالت دعا و تضرع و انابه و همچنين جهاد و تلاش عملى در راه نيل به مقصود را از دست ندهيد و از خدا بخواهيد آنچه خيرواقعى است مقدر فرمايد.
در پايان توجهتان را به توصيهها و راهكارهاى زير جلب مىكنيم:
الف) به صرف اين كه استجابت دعايتان به تأخير افتاده، ارتباطتان را با خداوند متعال قطع نكنيد، بلكه بر آن اصرار بورزيد كه خداوند اصرار بنده خود نسبت به خواستهاش را دوست دارد. مطمئناً اگر به صلاح شما باشد به شما عطا خواهد كرد. پس از دعا كردن و اصرار ورزيدن برخواسته خود هرگز خسته نشويد.
ب) اگر با دوستتان به خاطر ازدواجى كه كرده است ارتباط چندانى نداريد يا اصلاً هيچ رابطهاى نداريد، بهتر آن است بلكه ضرورت دارد با ديگران كه شايسته دوستى هستند طرح دوستى بريزيد و از اين تنهايى بيرون آييد و در صورت لزوم و در برخى مواقع با او درددل و گفتوگو كنيد؛ زيرا از نشانههاى انسان موفق داشتن دوستان صميمى است. نداشتن دوست و تنها ماندن و قطع ارتباط با ديگران تأثير منفى عميقى در روح انسان مىگذارد و به تدريج به دورى گزيدن از اجتماع مىانجامد كه خود منشأ برخى مشكلات ديگر است. بنابراين، با انتخاب دوستان صميمى كه از روحيه اجتماعى و شاد و با نشاطى برخوردارند و ايجاد ارتباط عاطفى با آنها و گفتوگو كردن درباره مسائل مختلف به تخليه هيجانى خود بپردازيد تا از حالت تنهايى و جدا بودن از افراد بيرون آييد. اين نكته هم مورد سفارش و توصيه رهبران دينى و ائمه اطهار(علیهم السلام) است و هم روانشناسان و دانشمندان جديد به اهميت آن پىبردهاند. براى تأكيد بر اين مطلب، همين سخن بس كه امام كاظم(علیه السلام) در روايتى مىفرمايد: «مؤمن بايد اوقات خود را به 4 بخش تقسيم كند: بخشى را به مناجات با خداوند، بخشى ديگر را به امرار معاش و كار كردن، بخش سوم را به بهرهمند شدن از حلالهاى مادى و استراحت و تفريح ... و بخش چهارم را به ارتباط با دوستان و آشنايان و گفتوگو با آنها بگذراند.» پس از داشتن ارتباط با دوستان شاد و اجتماعى و در عين حال متدين و مذهبى غفلت نكنيد.
ج) حتى المقدور در يك جاى خلوت و به مدت زياد تنها نمانيد و سعى كنيد با يك برنامهريزى حساب شده اوقات شبانه روز خود را پر كنيد. اوقات فراغت خودتان را با فعاليتهاى مختلف علمى، هنرى ورزشى و... پر كنيد. حتى براى مطالعه كردن در اتاق تنها نباشيد و به سالن مطالعه كتابخانه برويد.
د) در برنامههاى شاد و پرتحرك ورزشى، علمى، مذهبى و... كه با مشاركت و حضور ديگران انجام مىشود، شركت فعال داشته باشيد.
دانشجوى گرامى، سلام
از حسن اعتمادتان به صفحه آيينه خرسنديم. «آيينه» صفحهاى است شفاف و صاف و متعلق به شما دانشجويان جوياى صداقت و پاكى. «آيينه» در پى انعكاس واقعيات و آشكار ساختن چيزهايى است كه تاكنون در معرض نگاهتان واقع نشده است. «آيينه» صفحه دل شما و مونس تمام افرادى است كه مىخواهند درددلى داشته باشند. اميدواريم بتوانيم مهر تأييدى بر حسن ظن شما بزنيم.قبل از هر چيز اميدواريم خداوند، دعاى شما را قرين اجابت فرمايد. در عين حال بايد بدانيد كه گاه انسان طالب چيزى است بدون آن كه خيرش در آن باشد، قرآن مىفرمايد: «چه بسا از چيزى گريزان شويد در حالى كه خير شما در آن است و اى بسا چيزى را خواهانيد در حالى كه براى شما شرّ آفرين است.»
نيز در مواردى خداوند به علتهاى مختلف خواسته انسان را به تأخير مىاندازد يا به گونه ديگرى اجابت مىكند. همه اينها براساس حكمت و رحمت او است. بنابراين، به رحمت خداوند اميدوار باشيد و از او بخواهيد آنچه خودش برايتان مصلحت مىداند، مقرر فرمايد.
مسأله اجابت دعا از مسائل قطعى در همه اديان الاهى است. قرآن مجيد مىفرمايد:«اذا سئلك عبادى عنى فانى قريب اجيب دعوه الداع اذا دعان»؛ به عبارت ديگر، سنت الاهى بر آن تعلق گرفته كه برخى از امور را از طريق دعا و درخواست به انسان عنايت فرمايد و اين راه را براى همه بندگان حتى كسانى كه احياناً گناهانى دارند، بازگذاشته است. ليكن اين به معناى آن نيست كه هر بندهاى هر چه به هر شكل و در هر شرايطى درخواست كند تماماً مطابق خواست او اجابت شود؛ زيرا اجابت دعا نيز امرى قانونمند و ملائم با ديگر سنتهاى جارى الاهى در نظام تكوين و مشروط به شرايطى است؛ از جمله:
1) شرايط مناسب روحى دعا كننده از قبيل تضرع و تواضع در مقابل پروردگار
2) مصلحت بودن تحقق خواسته شخص دعا كننده؛ چرا كه در بسيارى موارد تحقق آن خواسته براى شخص سودمند نيست؛ مثلاً رسيدن به مقام يا امكاناتى خاص چه بسا نه تنها به نفع او نباشد بلكه ممكن است مايه دورى او از ايمان و تقوا گردد.
3) فرا رسيدن زمان مناسب براى تحقق مطلوب، مثلاً ممكن است فردى علاقهمند باشد يك شخصيت علمى ممتاز گردد و تلاش علمى فراوانى كند؛ ولى قطعاً در اندك زمان تحقق آن ممكن نيست و سالها بايد بگذرد تا نتيجه تلاشهاى خود را به دست آورد.
4) اخلاص در نيت و انقطاع كامل به خداوند؛ چرا كه عطايا به اندازه نيت و اخلاص سرازير مىشوند. در كلام حضرت امير(علیه السلام) در نهجالبلاغه آمده است:«ان العطيه على قدر النيه».
5) معقول بودن خواسته انسان
6) اقدام براى رسيدن به نتيجه و به كارگيرى ساير عوامل طبيعى نقش دارنده متناسب با سنتهاى الاهى در نظام خلقت.
7) از طرفى خداوند گاهى اجابت مطلوب انسان را به علتهايى كه صلاح مىداند و بر ما پوشيده است، به تأخير مىاندازد يا آن را به گونهاى ديگر تبديل مىكند و در واقع به شيوه بهترى اجابت مىشود بدون آن كه ما بدانيم.
8) نكته مهم ديگر اين كه استجابت در آيه شريفه معناى بسيار عميقى دارد؛ ولى غالباً برداشتهاى عمومى با مفهوم شگرف آن ناسازگار است.
ما همواره خيال مىكنيم كه اگر دقيقاً همان را كه ما طلب مىكنيم در همان زمان و باهمان شرايطى كه مىخواهيم عمل شود، دعايمان اجابت شده است؛ در حالى كه چه بسا همين پاسخ نيافتن اجابت از سوى خدا باشد. يعنى خداوند منان با طول دادن اجابت ما را بيشتر به حالت انابه و تضرع در درگاهش نگه مىدارد و اين لطف بزرگى است كه به اين وسيله ارتباط عبد با معبود حفظ مىگردد و در پى آن الطاف بىشمار ديگرى نصيبش مىشود. مولوى مىگويد:
آن يكى اللّه مىگفتى شبى
تا كه شيرين مىشد از ذكرش لبى
گفت شيطان: آخر اى بسيار گو!
اين همه «اللّه» را «لبيك» كو؟
مى نيايد يك جواب از پيش تخت
چد «اللّه» مىزنى با روى سخت
او شكسته دل شد و بنهاد سر
ديد در خواب او خضر اندر خَضَر
گفت: «هين» از ذكر چون واماندهاى
چون پشيمانى از آن كش خواندهاى؟
گفت: لبيكم نمىآيد جواب
زآن همى ترسم كه باشم رد باب
گفت: آن «اللّه» تو «لبيك» ماست
و آن نياز و سوز دردت پيك ماست
ترس و عشق تو كمند لطف ماست
زير هر يارب تو لبيكهاست
امام على(علیه السلام) در پاسخ به اين سؤال كه خداوند فرموده:«ادعونى استجب لكم؛ بخوانيد مرا تا اجابت كنم شما را» پس چرا دعا مىكنيم ولى دعايمان اجابت نمىشود؟ فرمود: زيرا دلهاى شما هشت خيانت كرده است:تا كه شيرين مىشد از ذكرش لبى
گفت شيطان: آخر اى بسيار گو!
اين همه «اللّه» را «لبيك» كو؟
مى نيايد يك جواب از پيش تخت
چد «اللّه» مىزنى با روى سخت
او شكسته دل شد و بنهاد سر
ديد در خواب او خضر اندر خَضَر
گفت: «هين» از ذكر چون واماندهاى
چون پشيمانى از آن كش خواندهاى؟
گفت: لبيكم نمىآيد جواب
زآن همى ترسم كه باشم رد باب
گفت: آن «اللّه» تو «لبيك» ماست
و آن نياز و سوز دردت پيك ماست
ترس و عشق تو كمند لطف ماست
زير هر يارب تو لبيكهاست
1. شما خدا را شناختيد اما حق او را چنان كه بر شما واجب است ادا نكرديد. بنابراين، شناخت شما به كارتان نيامد.1
2. ايمان به رسول خدا(صلی الله علیه واله)آورديد، اما با سنت او مخالفت كرديد، پس فايده ايمان شما چيست؟
3. قرآن را خوانديد ولى عمل نكرديد.
4. گفتيد از آتش جهنم مىترسيد اما در هر وقت با گناهان خود بدنهاى خود را آماده عذاب ساختيد.
5. اظهار تمايل به بهشت كرديد اما كارى كه شما را از بهشت دور مىكند انجام داديد.
6. از نعمتهاى خدا استفاده كرده ولى سپاسگزارى نكرديد.
7. خداوند شما را به دشمنى شيطان امر كرده، شما با زبان با او دشمنى كرديد ولى در عمل با او مخالفت نكرديد.
8. عيبهاى مردم را جلوى چشم خود قرار داديد اما عيوب خود را پشت سرانداختيد. با توجه به اين امور چگونه انتظار اجابت دعا داريد. پس خودتان را اصلاح و تقوا پيشه كنيد تا دعاهاى شما مستجاب شود.2
در حديث ديگرى از امام صادق(علیه السلام) چنين نقل شده است: مردى خدمت اميرالمؤمنين(علیه السلام) آمد و عرض كرد من خدا را مىخوانم ولى اجابتى نمىبينم؟ حضرت فرمود: چون تو خدا را با صفاتى جز صفات او وصف مىكنى و مىخوانى. همانا دعا چهار چيز لازم دارد. اخلاص باطنى، حضور نيت و [قلب]، شناخت وسيله و انصاف داشتن در خواسته. آيا تو با آگاهى از اين چهار نكته دعا مىكنى؟ عرض كرد: خير. حضرت فرمود پس آنها را بشناس [و با توجه به اين نكات دعا كن تا مستجاب شود].3
به هر روى، آرزو داريم خدا دعاى شما را مستجاب كند. ما نيز دعا گوى شما هستيم، ليكن همواره خود نيز حالت دعا و تضرع و انابه و همچنين جهاد و تلاش عملى در راه نيل به مقصود را از دست ندهيد و از خدا بخواهيد آنچه خيرواقعى است مقدر فرمايد.
در پايان توجهتان را به توصيهها و راهكارهاى زير جلب مىكنيم:
الف) به صرف اين كه استجابت دعايتان به تأخير افتاده، ارتباطتان را با خداوند متعال قطع نكنيد، بلكه بر آن اصرار بورزيد كه خداوند اصرار بنده خود نسبت به خواستهاش را دوست دارد. مطمئناً اگر به صلاح شما باشد به شما عطا خواهد كرد. پس از دعا كردن و اصرار ورزيدن برخواسته خود هرگز خسته نشويد.
ب) اگر با دوستتان به خاطر ازدواجى كه كرده است ارتباط چندانى نداريد يا اصلاً هيچ رابطهاى نداريد، بهتر آن است بلكه ضرورت دارد با ديگران كه شايسته دوستى هستند طرح دوستى بريزيد و از اين تنهايى بيرون آييد و در صورت لزوم و در برخى مواقع با او درددل و گفتوگو كنيد؛ زيرا از نشانههاى انسان موفق داشتن دوستان صميمى است. نداشتن دوست و تنها ماندن و قطع ارتباط با ديگران تأثير منفى عميقى در روح انسان مىگذارد و به تدريج به دورى گزيدن از اجتماع مىانجامد كه خود منشأ برخى مشكلات ديگر است. بنابراين، با انتخاب دوستان صميمى كه از روحيه اجتماعى و شاد و با نشاطى برخوردارند و ايجاد ارتباط عاطفى با آنها و گفتوگو كردن درباره مسائل مختلف به تخليه هيجانى خود بپردازيد تا از حالت تنهايى و جدا بودن از افراد بيرون آييد. اين نكته هم مورد سفارش و توصيه رهبران دينى و ائمه اطهار(علیهم السلام) است و هم روانشناسان و دانشمندان جديد به اهميت آن پىبردهاند. براى تأكيد بر اين مطلب، همين سخن بس كه امام كاظم(علیه السلام) در روايتى مىفرمايد: «مؤمن بايد اوقات خود را به 4 بخش تقسيم كند: بخشى را به مناجات با خداوند، بخشى ديگر را به امرار معاش و كار كردن، بخش سوم را به بهرهمند شدن از حلالهاى مادى و استراحت و تفريح ... و بخش چهارم را به ارتباط با دوستان و آشنايان و گفتوگو با آنها بگذراند.» پس از داشتن ارتباط با دوستان شاد و اجتماعى و در عين حال متدين و مذهبى غفلت نكنيد.
ج) حتى المقدور در يك جاى خلوت و به مدت زياد تنها نمانيد و سعى كنيد با يك برنامهريزى حساب شده اوقات شبانه روز خود را پر كنيد. اوقات فراغت خودتان را با فعاليتهاى مختلف علمى، هنرى ورزشى و... پر كنيد. حتى براى مطالعه كردن در اتاق تنها نباشيد و به سالن مطالعه كتابخانه برويد.
د) در برنامههاى شاد و پرتحرك ورزشى، علمى، مذهبى و... كه با مشاركت و حضور ديگران انجام مىشود، شركت فعال داشته باشيد.
براى آگاهى بيشتر ر.ك:
1. دعا آيت الله مشكينى.
2. تفسير الميزان و نمونه ذيل آيه 186 سوره بقره.
3. اصول كافى، ج4، كتاب الدعا.
پىنوشت:
1. ميزان الحكمه، ج 4، ص 1656.
2. اعلام الدين، حسن بن ابى الحسن ديلمى، ص 269 - 270.
3. ميزان الحكمه، ج 4، ص 1681.
