ويژگي هاي امام خميني (ره) در عرصه تعليم و تربيت

امام خميني ره شخصيت بزرگ و تاثيرگذاري در تاريخ ايران و جهان به شمار مي رود؛ از اين رو مي توان از ابعاد متنوعي به بررسي شخصيت اين رهبر بزرگ پرداخت ، متن پيشرو کوشيده به ويژگي هاي امام خميني ره در عرصه تعليم و تربيت از قول نزديکان و شاگردانش اشاره کند. شناخت معمار بزرگ انقلاب ، خميني کبيرره آسان نيست ؛ اين شخصيت بزرگ و وارسته با تلاش و رياضت در راه بندگي خدا، وجود خود را نوراني کرد و در پرتو نور خويش ، چهره هاي فروزاني را نيز تربيت کرد. او که از هوش و نبوغ سرشاري برخوردار بود نزد برادر بزرگش سيد «مرتضي پسنديده» تحصيل علم را آغاز کرد و پس از مدتي براي ادامه تحصيل به اراک رفت و هم زمان با تاسيس حوزه علميه قم به اين شهر مهاجرت کرد. روح الله نوجوان که هيچ گاه از درس خواندن و فهميدن خسته نمي شد، علوم بسياري را فراگرفت و ادبيات و فلسفه و رياضي و فقه را به خوبي آموخت. پس از مدتي روح الله جوان ، در سال 1359 ه.ق به عنوان يک مجتهد شناخته شد و هم زمان استاد موفق حوزه علميه نيز به شمار مي رفت ؛ امام خميني ره در عين اين که استاد حوزه علميه بود معلمي مبرز در فقه و اصول ، عرفان ، فلسفه و اخلاق و... بود که تدريس وي در اين حوزه ها نيز ويژگي هاي خاص خود را داشت که با ذکر بخشي از خاطرات شاگردان امام ره بهتر متوجه خصوصيات قابل توجه ايشان در تدريس خواهيم شد.
1- اخلاص: حضرت امام خميني ره پس از تبعيد به ترکيه و بعد از ورود به نجف ، بعد از پشت سر گذاشتن ديد و بازديدها، براي تدريس به مسجد «شيخ انصاري» که مملو از جمعيت بود رفته و روي منبر دوپله اي کوچکي نشسته بودند، در اين هنگام همه منتظر و سراپا گوش بودند و مي خواستند ببينند که امام بعد از اين همه مسايل تبعيد، زندان و... چه مي فرمايند؛ امام بعد از گفتن بسم الله الرحمن الرحيم فرمودند: خدايا! ما را به خودت متوجه فرما! خدايا! ما را از غير خودت منصرف گردان! من در همان وقت به ذهنم آمد که اين دعا درباره خود امام مستجاب شده است.
2- توجه ويژه به حضور منظم شاگردان: امام به نظم خيلي اهميت مي دادند؛ برخي از شاگردان چون به درسهاي متعدد مي رفتند، گاه دير سر کلاس حاضر مي شدند؛ ايشان از اين وضع ناراضي بود و به همين دليل روزي رو به شاگردان فرمود: «من نمي گويم به درس من بياييد، ولي سر هر درسي که مي رويد سعي کنيد از اول حاضر باشيد؛ درس مجلس روضه نيست که به هرجاي آن رسيديد، ثواب آن را ببريد.»
يک بار يادم هست که در مورد درس فرمود: «اگر براي درس خواندن مي آييد، بايد سرموقع حاضر باشيد و اگر براي ثواب مسجد مي آييد، جاي ديگر هم مسجد هست.»
3- مطالعه قبل از تدريس: يکي از ديگر ويژگي هاي جالب امام در تدريس اين بود که قبل از درس ، مدتي ملاقات هاي خود را کاملا تعطيل مي کردند و به کسي اجازه ملاقات نمي دادند؛ در اين اوقات به هيچ کاري جز مطالعه نمي پرداختند؛ پس از اتمام تدريس نيز مدتي ملاقات نداشتند، براي اين که بلافاصله مشغول نوشتن و تحرير مطالبي مي شدند که در جلسه درس مطرح کرده بودند.
4- نظم در ارائه مطالب: امام خميني ره مطالب درسي را خيلي عالي و مرتب تنظيم مي کرد و همين نظم کمک بسيار موثري در بهتر و زودتر فهميدن مطالب درسي بود؛ نکاتي را که مي خواستند تدريس کنند، دسته بندي شده و مرتب بود.
5- جديت و اهتمام در برپايي منظم کلاس: حضرت امام ره درس ها را به طور دقيق و منظم ، اعم از روزهاي باراني و برفي تشريف مي آوردند؛ حضور ايشان در سرساعت غيرقابل تغيير بود؛ حتي ايشان سه روز در اثر عارضه اي تب داشتند و نتوانستند براي درس فقه صبح که در مسجد «سلماسي» نزديک منزلشان تدريس مي کردند، تشريف بياورند؛ پيغام دادند که به منزل بياييد؛ يعني باز هم درس تعطيل نشد. با اين که امام ره کنار کرسي و لحاف روي پاهايشان کشيده شده بود مانند روزهاي ديگر به تدريس پرداختند.
6- استفاده بهتر از وقت کلاس: حضرت امام خميني (ره) بسيار مقيد بود که از وقت کلاس نهايت استفاده برده شود و وقت شاگردان به هيچ وجه تلف نشود؛ ايشان طوري طلبه ها را تربيت کرده بود که حتما_ با مطالعه قبلي سرکلاس حاضر شوند؛ به همين دليل ، هيچ گاه وقت کلاس را صرف بازگو کردن نقل قول ها که بسيار وقت گير هم بود نمي کرد و چون طلبه ها با مطالعه قبلي در جلسه درس حاضر مي شدند، چندين برابر استفاده مي کردند. در مدتي که ايشان تدريس مي کرد حتي يک بار ديده نشد که دير سرکلاس حاضر شوند؛ اين ها همه باعث مي شد طلبه هايي که در پاي درس ايشان مي نشستند به طور معمول چند برابر درس هاي ديگر، از درس امام استفاده کنند.
7- حوصله در تدريس: حضرت امام (ره) به نظر مي آمد که از تدريس خسته نمي شوند؛ غير از پاسخ دهي به اشکال هايي که در جريان تدريس پيش مي آمد، پس از درس هم مدتي چهار زانو مي نشستند، عمامه شان را روي زانو مي گذاشتند و به سوال ها پاسخ مي دادند؛ آن وقت ، تازه اول بحث بود تا اشکال وجود داشت ، ايشان نشسته بودند، وقتي ديگر کسي حرفي نداشت ، از جا بلند مي شدند و حرکت مي کردند.
8- ايجاد روحيه تحقيق در شاگردان: امام ره بر اين نکته بسيار مصر بودند که طلبه اي که در درس شرکت مي کند، طوري نباشد که تنها حالت ضبط صوت داشته باشد؛ يعني فقط مطالب را حفظ کند و حتي بفهمد.