هاليتوز؛ نفس بدبو
منبع:روزنامه قدس
«هاليتوز» از واژه «halitus» به معناي بازدم گرفته شده است و عبارت از نفس بدبو، زننده يا ناپسندي است كه از حفره دهان يا بيني خارج مي شود و به آن «fetor oris» يا «fetor ex ore» نيز مي گويند. به عبارتي به هر بوي بدي كه از حفره دهان يا بيني بيرون آيد، صرف نظر از آنكه منشأ آن در همين حفره باشد يا از ساير نقاط بدن منشأ گيرد «هاليتوز» گفته مي شود. هاليتوز يا بدبويي دهان يك شكايت شايع در بين بيماران مراجعه كننده به مطب متخصصان داخلي و گوش و حلق و بيني، دندانپزشكان و پزشكان عمومي مي باشد. بسياري از بيماران بدون گرفتن نتيجه خاصي، از مراكز درماني خارج مي شوند و گاه اين پديده باعث بروز مسايل جدي در خود و خانواده آنان مي گردد. هاليتوز مشكلي شايع است و گفته مي شود كه مي تواند به طور متناوب بيشتر افراد بالغ را دچار كند.
- فردي كه از بوي بد دهان خود آگاه است، ممكن است به گونه اي نسبت به پاكي دهان دچار وسواس شود كه به كارايي وي خدشه وارد كند.
- هاليتوز نشانه اي از يك وضعيت غير طبيعي است كه نياز به تشخيص و درمان دارد.
به طور نمونه، بسياري از بيماران به دليل پديده انطباق از بوي بد دهان خود بي خبرند و توسط يك عضو خانواده يا دوست از آن آگاه مي شوند. اگر بو براي پزشك آشكار نباشد، به چند روش مي توان احتمال آگاهي از آن را افزايش داد. يك روش آن است كه پزشك در كنار بيمار بايستد و با برگه اي جريان هواي بازدم بيمار را به سمت خود منحرف كند. ديگر آنكه اگر پزشك در معاينه منشأ بالقوه اي بيابد، با «آپليكاتور پنبه دار» نمونه اي از آن منطقه تهيه نمايد و خود يا يكي از اعضاي خانواده بيمار آن را بو كنند. اين كار نه تنها در تأييد وجود هاليتوز، بلكه در تعيين علت آن نيز مي تواند مفيد باشد.
بايد از بيمار خواست كه ابتدا با بيني بسته از راه دهان و سپس با دهان بسته از راه بيني تنفس كند، اگر فقط بازدم دهاني بدبو بود، بايد بيشتر به علل دهاني انديشيد و در غير اين صورت بايد به فكر علل ناشي از بيني يا ريه يا علل سيستميك بود. پس از تأييد وجود هاليتوز، بايد شرح حالي دقيق بويژه درباره حفره هاي دهان، بيني و سينوسها، دستگاه گوارش و ريه گرفت. مروري بر رژيم غذايي، سيگار و مصرف دارو مي تواند مفيد باشد. به دليل آنكه مري معمولاً بسته است، برخي از بيماري هاي مري و معده به طور پيوسته بو توليد نمي كنند و بو با آروغ ايجاد مي شود. وجود چنين شرح حالي و تأييد آن از سوي اعضاي خانواده مي تواند به تشخيص كمك كند. معاينه دقيق دهان، دندانها، بيني و حلق لازم است؛ زيرا اينها شايع ترين محلهاي هاليتوز هستند. معمولاً وضعيت پاتولوژيك جزيي نيست و براحتي يافت مي شود.
«پريودنتيت»، «ژنژيويت»، دندانهاي مصنوعي يا پرشده نامناسب يا ساير علل دنداني بايد به طور مناسب درمان شوند. ضايعات ويژه دهان، بيني، سينوسها، حلق، معده، ريه ها و بيماري هاي سيستميك بايد تشخيص داده و درمان شوند. طفره رفتن از بررسي بيمار و اكتفا كردن به توصيه استفاده از دهان شويه فقط تشخيص را عقب مي اندازد. استفاده از مسهل ها در درمان هاليتوز تأثير ندارد و نبايد تحت فشار بيماراني كه معتقدند يبوست سبب بوي بد دهان آنها شده، اين مسهل ها تجويز شود. در صورت وجود بيماري هاي رواني بايد به طور مناسب درمان شود.
اثر رژيمهاي درماني مختلف در از بين بردن عفونت «هليكوباكترپيلوري» ثابت شده است و پيشنهاد مي شود در بيماراني كه علتي براي هاليتوز در آنان يافت نمي شود، يك دوره درماني تجويز گردد. ممكن است استفاده از دهان شويه ها به طور موقت باعث كاهش هاليتوز گردد، بويژه دهان شويه هاي حاوي «كلرهگزيدين» مفيد گزارش شده اند. محصولات حاوي روي يا اسيد آسكوربيك بوي دهان را كم مي كنند.
اهميت بررسي هاليتوز
- با آزار ديگران به صورت يك مانع در برخوردهاي اجتماعي عمل مي كند و باعث كاهش كارايي فرد مي شود.- فردي كه از بوي بد دهان خود آگاه است، ممكن است به گونه اي نسبت به پاكي دهان دچار وسواس شود كه به كارايي وي خدشه وارد كند.
- هاليتوز نشانه اي از يك وضعيت غير طبيعي است كه نياز به تشخيص و درمان دارد.
عوامل مؤثر در ايجاد هاليتوز
هميشه نمي توان علتي براي هاليتوز يافت و معمولاً نيز چنين است. اين امر به دليل تنوع علل آن و اندك بودن بررسي هاي انجام شده است. بيمار شاكي از هاليتوز به سه گروه «اتيولوژيك» تقسيم مي شوند: گروه غير پاتولوژيك، گروه پاتولوژيك و گروه با منشأ رواني. اينها عمده ترين دلايل بروز هاليتوز هستند.ارزيابي هاليتوز
در برخورد با بوي بد دهان اولين كار تعيين اين نكته است كه آيا بوي بد فقط توسط بيمار احساس مي شود يا آنكه توسط پزشك يا ديگران نيز قابل تشخيص است. چنانچه وجود بو توسط پزشك يا فرد ديگري غير از بيمار تأييد نشود، مشكل رواني در كار است و مي تواند حتي دلالت بر بيماري هاي رواني جدي، چون اسكيزوفرني نمايد. اما در اين نتيجه گيري كه بويي وجود ندارد نبايد شتاب كرد؛ زيرا هاليتوز ممكن است منقطع باشد.به طور نمونه، بسياري از بيماران به دليل پديده انطباق از بوي بد دهان خود بي خبرند و توسط يك عضو خانواده يا دوست از آن آگاه مي شوند. اگر بو براي پزشك آشكار نباشد، به چند روش مي توان احتمال آگاهي از آن را افزايش داد. يك روش آن است كه پزشك در كنار بيمار بايستد و با برگه اي جريان هواي بازدم بيمار را به سمت خود منحرف كند. ديگر آنكه اگر پزشك در معاينه منشأ بالقوه اي بيابد، با «آپليكاتور پنبه دار» نمونه اي از آن منطقه تهيه نمايد و خود يا يكي از اعضاي خانواده بيمار آن را بو كنند. اين كار نه تنها در تأييد وجود هاليتوز، بلكه در تعيين علت آن نيز مي تواند مفيد باشد.
بايد از بيمار خواست كه ابتدا با بيني بسته از راه دهان و سپس با دهان بسته از راه بيني تنفس كند، اگر فقط بازدم دهاني بدبو بود، بايد بيشتر به علل دهاني انديشيد و در غير اين صورت بايد به فكر علل ناشي از بيني يا ريه يا علل سيستميك بود. پس از تأييد وجود هاليتوز، بايد شرح حالي دقيق بويژه درباره حفره هاي دهان، بيني و سينوسها، دستگاه گوارش و ريه گرفت. مروري بر رژيم غذايي، سيگار و مصرف دارو مي تواند مفيد باشد. به دليل آنكه مري معمولاً بسته است، برخي از بيماري هاي مري و معده به طور پيوسته بو توليد نمي كنند و بو با آروغ ايجاد مي شود. وجود چنين شرح حالي و تأييد آن از سوي اعضاي خانواده مي تواند به تشخيص كمك كند. معاينه دقيق دهان، دندانها، بيني و حلق لازم است؛ زيرا اينها شايع ترين محلهاي هاليتوز هستند. معمولاً وضعيت پاتولوژيك جزيي نيست و براحتي يافت مي شود.
درمان
اغلب توجه به بهداشت دهان و رسيدگي به پاتولوژي دنداني مشكل را برطرف مي كند. مسواك زدن ساده، بخصوص اگر همراه با مسواك زدن سطح زبان باشد، براي صبحگاه كافي است. شستشوي دهان با يك محلول دهان شويه آنتي سپتيك نيز مفيد است. نفس گرسنگي پس از خوردن غذا يا حتي آب كشيدن دهان برطرف مي شود. هاليتوز ناشي از خشكي دهان به هر دليل كه باشد با مرطوب كردن دهان بهبود مي يابد. اين كار مي تواند به كمك جرعه هاي مكرر آب، جويدن آدامسهاي بدون قند، تركيبات حاوي «كربوكسي متيل سلولز سديم» يا داروهاي محرك ترشح بزاق مثل «بتانكل» يا «پيلوكارپين» انجام شود.«پريودنتيت»، «ژنژيويت»، دندانهاي مصنوعي يا پرشده نامناسب يا ساير علل دنداني بايد به طور مناسب درمان شوند. ضايعات ويژه دهان، بيني، سينوسها، حلق، معده، ريه ها و بيماري هاي سيستميك بايد تشخيص داده و درمان شوند. طفره رفتن از بررسي بيمار و اكتفا كردن به توصيه استفاده از دهان شويه فقط تشخيص را عقب مي اندازد. استفاده از مسهل ها در درمان هاليتوز تأثير ندارد و نبايد تحت فشار بيماراني كه معتقدند يبوست سبب بوي بد دهان آنها شده، اين مسهل ها تجويز شود. در صورت وجود بيماري هاي رواني بايد به طور مناسب درمان شود.
اثر رژيمهاي درماني مختلف در از بين بردن عفونت «هليكوباكترپيلوري» ثابت شده است و پيشنهاد مي شود در بيماراني كه علتي براي هاليتوز در آنان يافت نمي شود، يك دوره درماني تجويز گردد. ممكن است استفاده از دهان شويه ها به طور موقت باعث كاهش هاليتوز گردد، بويژه دهان شويه هاي حاوي «كلرهگزيدين» مفيد گزارش شده اند. محصولات حاوي روي يا اسيد آسكوربيك بوي دهان را كم مي كنند.
