اسلام گرايي در غرب-بخش سوم
نويسنده:ياسر پرويز پور
اسلام در آمريكا
امروز اسلام در آمريكا به صورت يك پديده درآمده است: چيزي كه پيش از اين به عنوان يك شيوة زندگي خاص اعراب و يا يك اعتقاد ايماني بيگانه با اقوام يهودي و مسيحيت تلقي مي شد.اكنون به چنان وسعت و نيرويي دست يافته است كه بايد به آن به منزلة يك نهضت ديني مسلط نگريست نهضتي كه به سرعت در حال رشد است در حال حاضر (سال 71) 598 مسجد و مركز ديني اسلامي مشغول فعاليت اند و اگر چه در برآورد تعداد كساني كه خود را در زمرة مسلمانان آمريكا مي دانند تفاوت زيادي مشاهده مي شود معهذا آمار ارائه شده توسط محققين مختلف رقمي بين دو تا سه ميليون مي باشد ميزان توالد و تناسل در بين مسلمانان گرويدن روز افزون تعداد زيادي غير مسلمان به اسلام و موج مهاجرت مسلمانان به آمريكا ( در حدود 25 تا 30 هزار نفر در سال) ... نشان مي دهند كه در دهة اول قرن بیست و يكم به احتمال قوي شمار مسلمانان ايالات متحدة آمريكا به رقمي خواهد رسيد كه بعد از مسيحيان بزرگترين اقليت ديني اين كشور را تشكيل خواهند داد.مسلمانان آمريكاي شمالي را مي توان به دو گروه مشخص تقسيم كرد: 1) مهاجرين 2) بوميان گروه اول شامل كساني است كه خود يا پدر و يا اجدادشان از ساير نقاط جهان به اين سرزمين آمده اند و دانشجويان دانشگاه ها دراين گروه جاي دارند.بزرگترين رقم در اين گروه متعلق به لبناني هاست اما روي هم رفته شصت مليت مختلف را در ميان آنان مي توان ديد.پاكستاني – ايراني – افغاني – ترك و مسلمانان اروپاي شرقي ، گروه دوم يعني مسلمانان بومي كه عمدتاً شامل آفريقايي هاي ساكن و تبعة آمريكاست كه به تدريج به اسلام گرويده اند و تعداد آنان هم اكنون در حدود 75 هزار نفر است و هر روز نيز بر تعداد آنان افزوده مي شود.
اولين مساجد و مراكز مذهبي در آمريكا توسط افراد و گروه ها به منظور گردهم آيي و بررسي نيازهاي مذهبي و اجتماعي مسلمانان هر ناحيه برپا گرديد و فعاليت آنها منحصر به محدودة معيني بود.بعداز يك نسل نوعي فدراسيون نچندان مستحكم از برخي از اين مساجد و مراكز به منظور ايجاد ارتباط و همياري بين نواحي و ايالات مختلف تأسيس شد كه اين امر در ابتداي كار غالباً توسط لبناني ها صورت گرفت.اين فدراسيون امروزه به عنوان (فدراسيون انجمن هاي اسلامي) مشهور است كه ستاد مركزي آن در شهر ریترویت ، ايالت ميشيگان قرار دارد.از سال 1960 ، علاوه بر اين فدراسيون، سازمانهاي اسلامي ديگري نيز به تدريج با حمایت های خارجي تأسيس شده كه همان هدف ها را دنبال مي كنند اين سازمانها امروزه نقش بسيار مهمي در فعاليت هاي گوناگون مراكز و مساجد اسلامي ايفا مي كنند از جمله اين سازمانها مي توان به « اتحادية مسلمانان جهان» اشاره كرد كه دفتر مركزي آن در مكه است. اين اتحاديه يك دفتر محلي در ايالت متحدة آمريكا دارد كه اقدام به تشكيل « شوراي مساجد» نموده كه تاكنون 70 مسجد به عضويت آن درآمده اند فعاليتهاي عمده اين شورا عبارتند از: تأمين بودجة تأسيس مساجد ، توزيع قرآن كريم و جزوه هاي آموزشي ديني است.گروه فعال ديگر از مسلمانان عبارت است از ( جامعه اسلامي آمريكاي شمالي) كه به تازگي تأسيس شده و دو سازمان مشهور به (جماعات اسلامي آمريكا) و ( اتحاديه اسلامي دانشجويان) را زير چتر حمايت خود دارد.اين جامعه صدها شعبه و دفتر محلي در سراسر ايالات متحده آمريكا دارد.اتحاديه اسلامي دانشجويان كه در بسياري از دانشگاه ها داراي شعبه است،مجمع بسيار فعالي است كه كار تهيه و نشر و توزيع كتب و جزوات اسلامي بر عهده دارد و اعضاي آن به «مسلمانان بنياد گرا» شهرت دارند.مسلمانان مهاجر كنوني ،برخلاف مسلمانان مهاجر اوليه افرادي تحصيل كرده و داراي درجات دانشگاهي هستند اكنون در جامعه اسلامي در آمريكا درصد تحصيل كرده ها به نسبت از همة جوامع اسلامي ديگر در سراسر جهان بيشتر است.شمار زيادي از مسلمانان مقيم آمريكا در سالهاي اخير آموزش هاي تازه اي از اسلام دريافت كرده اند.اين كار توسط« جامعه اسلامي آمريكاي شمالي) صورت گرفته كه هدفش هدايت مسلمانان آمريكا به سوي يك زندگي مطابق با تعاليم اسلامي است.
بررسي مراكز اسلامي موجود در ايالات متحده از آن نظر حائز اهميت است كه انجمن ها و گروهاي اسلامي از تأثير روز افزوني در جامعه كنوني آمريكا برخوردارند.اهميت ديگر اين طرح به خاطر آن است كه تاكنون پژوهش قابل ملاحظه اي دربارة نقش مراكز اسلامي و مساجد در كمك به استقرار مسلمانان در جامعة آمريكا نگرفته است.مسلمانان مهاجر مانند همة افراد متعلق به مليت هاي مختلف كه به اين كشور آمده اند، همراه خود خصيصه اي سياسي، فكري و جغرافيايي ويژه خود را آورده و در زندگي و فعاليت هاي خويش منعكس مي كنند.به اين ترتيب مقداري نيرو و ظرفيت هاي سياسي ،اجتماعي و رواني گوناگون را به زندگي جديدي وارد مي كنند.آنها هويت ملي و قومي خود را با خود به آمريكا آورده اند.1 امروزه مسلمانان در بارة اصول اسلام ، قوانين شريعت و معيارهاي اسلامي بودن برداشت هاي بسيار متفاوتي دارند. مسلماناني كه در ايالات متحده آمريكا زندگي مي كنند نه فقط دربارة مسائل جهان اسلام نظريات متفاوت دارند بلكه در موقعيتي استثنايي قرار دارند به اين معني كه بايد برداشت خود را از اسلام و راههاي اجراي احكام آن را در بطن يك فرهنگ بيگانه با شرايط خاص آن كشور تطبيق دهند آنها از يك سو بايد بدانند كه اسلام چيست و مراعات دقيق احكام آنها چگونه خواهد بود و از سوي ديگر به عنوان افرادي كه در چهارچوب فرهنگ آمريكايي زندگي مي كنند در پاسخ هايي كه با مسلمانان آمريكا داشته اند و در مصاحبه ها كه انجام گرفته است بيش از پيش به پيچيدگي اين موقعيت واقف شديم.2
پيوند و ارتباط با فرهنگ آمريكايي
سوابق تاريخي حاكي از آن است كه در جهان اسلام مسجد هم براي عبادت و هم به عنوان مركز و پايگاهي جهت بحث و تبادل نظر و فعاليت سياسي مورد استفاده بوده است اگر چه در ايالت متحدة آمريكاست مسجد ديگر اين نقش را ندارد ولي بعضي مساجد جلسات بحث سياسي تشكيل مي دهند و گاهي سخنرانان را دعوت مي كنند تا دربارة مسائل سياسي صحبت كنند تعدادي از مساجد در موضوع تفهيم و تبليغ اسلام به غير مسلمانان فعال شده اند رهبران برخي از مساجد احساس مي كنند كه مسيحيان هر چه بيشتر دربارة اسلام مطلع شوند از حضور مسلمانان در جمع خود بيشتر استقبال خواهند كرد.سعي مي كنند با وسائل ارتباط جمعي تماس برقرار كنند و حاضرند با ارباب جرايد يا عوامل راديو و تلويزيون صحبت كنند و از اين طريق نظرياتشان را انتشار دهند.در عين حال برخي از مسلمانان معتقدند كه تماس زياد با اين نوع افراد بي خطر نيست.برخي از مساجد آمريكا مانند كليساها و کینه ها فعالانه تلاش مي كنند مهاجران را هر چه سريعتر با محيط زندگي آمريكا الفت بدهند تا جذب آن شوند.بعضي مساجد گزارش كردند كه به كمك پزشكان عضو مسجد ترتيبي داده اند تا خدمات پزشكي بسيار كم هزينه و حتي مجاني به مسلمانان ارائه كنند برخلاف آنچه كه در كشورهاي اسلامي رايج است در آمريكا مساجد از كمك هاي دولتي استفاده نمي كنند و بودجة آنها از اعانات مردم تأمين مي شود متأسفانه بسياري از مهاجرين از اين واقعيت اطلاع ندارند و حاضر نمي شوند كمك قابل ملاحظه اي به مسجد بكنند. نقش و وظايف امام مسجد در آمريكا با نقش امام مسجد در جوامع اسلامي كاملاً متفاوت است. در كشور اسلامي ، وظيفة امام منحصراً پيش نمازي است ولي وقتي كه به آمريكا مي آييد مي بينيد امام مسجد وظايف عديده اي برعهده دارند: ادارة مراسم تشييع ، تدفين مجالس ترحيم ، عقد ازدواج اسلامي و ... در واقع مسجد در آمريكا به همة امور مسلمين رسيدگي مي كند از تولد تا مرگ برعهده دارد.3
اسلام در هلند
اولين گروه از مسلماناني كه به اين كشور مهاجرت كردند از اندونزي وسورنيام بودند كه در هر دو مورد كمي قبل و بعد از استقلال اين دو كشور از هلند مهاجرت وجود داشته است. اما مسلمانان فقط بخش كوچكي از مهاجران اين كشور را تشكيل مي دهند در دهة 1960 هلند آغاز به امضاي توافقنامه اي پذيرش نيروي كار ابتدا از كشورهاي اروپاي جنوبي و سپس تركيه ،مغرب، تونس و يوگسلاوي كرد.مهاجرت براي كار باعث ورود تعداد زيادي از مسلمانان به هلند شد اما اين روند در 1974 پايان يافت پس از اين سال در ساير كشورهاي منطقه جمعيت مسلمانان به دليل شكل گيري خانواده اي جديد هنوز در حال افزايش است.آمارهاي هلند كه به مراجع ديني اشاره دارند داراي شكل موفق تري نسبت به ساير كشورها دارند.در اواخر دهه 1990 جمعيت مسلمانان هلند تقريباً 00/460 نفربود كه اين ميزان 3% از جمعيت هلند را تشكيل مي داد كه بيش از 4000 نفر از آنان هلندي هايي بودند كه به اسلام روي آورده بودند.پس از آن كه دولت هلند متوجه شد كه اغلب كارگران و خانواده آنها ديگر به كشورهايشان باز نخواهند گشت قانون مهاجرت هلند را در سال 1981 تصويب كرد كه حق رأي دادن و انتخاب شدن در انتخابات محلي را به آنان اعطا مي كرد.جوامع مسلمان هلند بيشتر در آمستردام، رتردام و ... رابطه دولت هلند با گروه هاي ديني بر اساس اصل لايُته تعريف شده است. كه مبتني بر جدايي دين و سياست است.اگر چه در طول تاريخ اين كشور كليساها رابطة تنگاتنگي با احزاب سياسي و اتحاديه هاي تجاري داشته اند تعداد زيادي از سازمانهاي اسلامي نيز در هلند وجود دارند مانند اتحاديه فرهنگ اسلامي تركيه كه رابطة بسيار نزديكي با ادارة امور ديني تركيه دارد.همان گونه كه در آلمان نيز اين اداره امامان مساجد محلي را تعيين مي كند و در سياست گذاري هاي آنان تأثير گذار است.اغلب همكاري آنان با رهبران اصلي شان در آلمان انجام مي گيرد.اتحاديه مسلمانان مراكش نيز در هلند وجود دارند كه مسؤول ساخت تعدادي از مساجد مي باشد. تخمين زده مي شود تقريباً 400 مسجد و نمازخانه در هلند وجود داشته باشد كه در سراسر اين كشور گسترده اند به منظور دستيابي به آرمان عدالت اجتماعي و همچنين در تلاش جهت اتحاد و حفظ جايگاه دين در جامعه هلند به عنوان سنگ بناي آن كليساها به اشكال مختلف سعي برآغاز گفتگو با جامعه مسلمانان داشته اند اين تلاش ها اغلب شامل كمك به ساخت مساجد و اماكن عمومي نيز مي شود. تعدادي از مساجد و مدارس مشتركاً توسط مسلمانان و مسيحيان اداره مي شوند بسياري از مساجد و مراكز اجتماع عمومي نيز دروس قرآن و عربي را آموزش مي دهند.5
اسلام در بلژيك
تخمين زده مي شود حدود چهارصد هزار مسلمان در بلژيك زندگي مي كنند و از سال 1947 م، اسلام به عنوان يكي از هفت دين و آئين مذهبي در كشور بلژيك به رسميت شناخته شده است با اين وجود و عليرغم انتخاب هيات اجرايي مسلمانان بلژيكي هنوز روند رسمي تر شدن آئين مسلمانان به طور كامل اجرا نشده است.در ميان مهمترين مسائل موجود اولين مسأله امور مالي مساجد به عنوان يك پايگاه اجتماعي و آموزشي امامان و معلمان دين اسلام است. حمايت گروهي از طرح اسلام و مسلمانان در بلژيك و اروپا در سازمان پادشاهي با دوربين توسعه يافت و در حقيقت تحت تأثير اين رهبران مذهبي اين طرح در مورد مسلماناني كه اصالتاً بلژيكي هستند بكار برده شد.كمبود اطلاعات موفق چه از لحاظ كمي و چه كيفي در اين منطقه فقط افزايش دهنده عدم شفافيت به وضوح در مسائل موجود است.با بازخواني وجوه اصلي چهره اسلام در بلژيك و بهبود تصويري كه يك شخص بلژيكي ممكن است از جامعه مسلمانان داشته باشد آغاز شد گام بعد بسيار مشكل تر بود گذشته از تفاوتهايي كه در ارتباط با مسلمانان و نژاد از جمله مغربي، تركي ، اروپايي و آسيايي و ... وجود دارد همچنين اختلافات اساسي بين اهل تسنن و شيعيان:دين اسلام با فرق و آئين ها مكاتب و جنبش هاي مختلفي شناخته مي شود.مسجد فقط براي اين هدف كه عده اي در آن نماز بگذارند نيست. گزارش ها نشان مي دهد كه اولين و شناخته ترين مركز چند منظوره در جوامع مسلمانان است كه در خود چندين فعاليت مختلف را جمع كرده است.از جمله مكاني براي آموزش قرآن ، آموزش زبان عربي و تركي، كتابخانه و مركز سازماندهي فعاليتهاي فرهنگي و داوطلبانه و مكاني جهت استقبال و خوش آمد گويي از افراد. 162 مسجد در منطقه فلافدروها ، 86 مسجد در منطقه والونيلي ها و 77 مسجد در منطقه مركزي كشور( بروكسل) به همين صورت 172 مسجد متعلق به اصالت عربي و 124 مسجد متعلق به ترك هاست مجوز قانوني كه در والونيا و بروكسل صادر شده است ، امامان را ملزم مي كند با اختيارات فدرالي خود به سروسامان دادن مسائل و موقعيت منطقه خود بپردازند.بلژيك به طور شديدي تحت فشار كاتوليك هاي رومي است و سياست شناسايي جوامع مذهبي را نيز پذيرفته است.
اسلام در آلباني
« كشوري اسلامي در دل اروپا»
از لحاظ سابقة تاريخي جزء امپراتوري بزرگ عثماني بوده است. بيشتر مردم آلباني از لحاظ گرايشهاي ديني سكولار و تقزيباً بي توجه به مسائل ديني محسوب مي شوند. كه اين امر نتيجة چند دهه اجبار سخت گيرانه به الحاد تحت حكومت كمونيستي اين كشور مي باشد كه در سال 1990 فرو پاشيد علي رغم حاكم بودن چنين حكومت سكولاريستي در اين كشور بيشتر مردم آلباني به طور سنتي و عرفي خود را به يك گروه ديني متعلق مي دانند در حالي كه بزرگترين گروه هاي ديني بطور سنتي به دست شهروندان مسلمان شكل گرفته اند (تخمين زده مي شود بين 65 و 70 % درصد مردم آلباني مسلمان باشند.)گروه هاي ديني مسلمانان به دو دسته تقسيم مي شوند:1) دسته اي كه وابسته به شكل ميانه رو و معتدل از اسلام سني هستند.2) دسته اي كه به مكتب بكتاشيه وابسته مي باشند ( فرقه اي از صوفيگري شيعه مي باشند كه در بعضي از موارد با بقيه مسلمانان فرق و احكام ديگري دارند.)پس از انقلاب آتاتورك در تركيه اين كشور به مركزي جهاني براي فرقة بكتاشيه گرديد.اگر چه اين فرقه از سوي دولت اين كشور به رسميت شناخته نشده است.پيروان مكتب بكتاشيه در آلباني تقريباً 20 % جمعیت مسلمانان اين كشور را تشكيل مي دهند. مسلمانان در سراسر آلباني گسترش يافته اند اما در مناطق مركزي بيشتر تمركز يافته اند و در مناطق جنوبي كمتر حضور دارند مسيحيان در تدكس عمداً در جنوب باقی مانده اند و کاتولیک ها در شمال کشور پراکنده شده اند.
طبق آمار تخمین زده شده میزان فعالیتها و مشارکتهای فعال در آیین های رسمی مذهبی وجود دارد بین 30 تا 40 % جمعیت این کشور می باشد بر اساس گزارشی سال 2002 کمیته دولتی فرق 17 انجمن و گروه مختلف مسلمان در این گروه فعالیت دارند.یکی از بزرگترین میراث 5 قرن اخیر حکومت عثمانی، تغییر این تا 70% درصد تبعیت آلبانی به اسلام بود.در این صورت پس از استقلال آلبانی از حکومت عثمانی این کشور به صورت کشوری با اکثریت غالب ملت مسلمان و تنها دولت اسلامی در اروپا ظهور کرده قانون اساسی آلبانی آزادی های مذهبی را به رسمیت شناختند و دولت نیز به طور عمومی به حقوق مذهبی افراد احترام می گذارد براساس قانون 1998 مصوب سال این کشور هیچ دینی ، دین رسمی این کشور ( مسلمان ، سنی ، بکتاشیه ، سعود).
امروز اسلام در آمريكا به صورت يك پديده درآمده است: چيزي كه پيش از اين به عنوان يك شيوة زندگي خاص اعراب و يا يك اعتقاد ايماني بيگانه با اقوام يهودي و مسيحيت تلقي مي شد.اكنون به چنان وسعت و نيرويي دست يافته است كه بايد به آن به منزلة يك نهضت ديني مسلط نگريست نهضتي كه به سرعت در حال رشد است در حال حاضر (سال 71) 598 مسجد و مركز ديني اسلامي مشغول فعاليت اند و اگر چه در برآورد تعداد كساني كه خود را در زمرة مسلمانان آمريكا مي دانند تفاوت زيادي مشاهده مي شود معهذا آمار ارائه شده توسط محققين مختلف رقمي بين دو تا سه ميليون مي باشد ميزان توالد و تناسل در بين مسلمانان گرويدن روز افزون تعداد زيادي غير مسلمان به اسلام و موج مهاجرت مسلمانان به آمريكا ( در حدود 25 تا 30 هزار نفر در سال) ... نشان مي دهند كه در دهة اول قرن بیست و يكم به احتمال قوي شمار مسلمانان ايالات متحدة آمريكا به رقمي خواهد رسيد كه بعد از مسيحيان بزرگترين اقليت ديني اين كشور را تشكيل خواهند داد.مسلمانان آمريكاي شمالي را مي توان به دو گروه مشخص تقسيم كرد: 1) مهاجرين 2) بوميان گروه اول شامل كساني است كه خود يا پدر و يا اجدادشان از ساير نقاط جهان به اين سرزمين آمده اند و دانشجويان دانشگاه ها دراين گروه جاي دارند.بزرگترين رقم در اين گروه متعلق به لبناني هاست اما روي هم رفته شصت مليت مختلف را در ميان آنان مي توان ديد.پاكستاني – ايراني – افغاني – ترك و مسلمانان اروپاي شرقي ، گروه دوم يعني مسلمانان بومي كه عمدتاً شامل آفريقايي هاي ساكن و تبعة آمريكاست كه به تدريج به اسلام گرويده اند و تعداد آنان هم اكنون در حدود 75 هزار نفر است و هر روز نيز بر تعداد آنان افزوده مي شود.
اولين مساجد و مراكز مذهبي در آمريكا توسط افراد و گروه ها به منظور گردهم آيي و بررسي نيازهاي مذهبي و اجتماعي مسلمانان هر ناحيه برپا گرديد و فعاليت آنها منحصر به محدودة معيني بود.بعداز يك نسل نوعي فدراسيون نچندان مستحكم از برخي از اين مساجد و مراكز به منظور ايجاد ارتباط و همياري بين نواحي و ايالات مختلف تأسيس شد كه اين امر در ابتداي كار غالباً توسط لبناني ها صورت گرفت.اين فدراسيون امروزه به عنوان (فدراسيون انجمن هاي اسلامي) مشهور است كه ستاد مركزي آن در شهر ریترویت ، ايالت ميشيگان قرار دارد.از سال 1960 ، علاوه بر اين فدراسيون، سازمانهاي اسلامي ديگري نيز به تدريج با حمایت های خارجي تأسيس شده كه همان هدف ها را دنبال مي كنند اين سازمانها امروزه نقش بسيار مهمي در فعاليت هاي گوناگون مراكز و مساجد اسلامي ايفا مي كنند از جمله اين سازمانها مي توان به « اتحادية مسلمانان جهان» اشاره كرد كه دفتر مركزي آن در مكه است. اين اتحاديه يك دفتر محلي در ايالت متحدة آمريكا دارد كه اقدام به تشكيل « شوراي مساجد» نموده كه تاكنون 70 مسجد به عضويت آن درآمده اند فعاليتهاي عمده اين شورا عبارتند از: تأمين بودجة تأسيس مساجد ، توزيع قرآن كريم و جزوه هاي آموزشي ديني است.گروه فعال ديگر از مسلمانان عبارت است از ( جامعه اسلامي آمريكاي شمالي) كه به تازگي تأسيس شده و دو سازمان مشهور به (جماعات اسلامي آمريكا) و ( اتحاديه اسلامي دانشجويان) را زير چتر حمايت خود دارد.اين جامعه صدها شعبه و دفتر محلي در سراسر ايالات متحده آمريكا دارد.اتحاديه اسلامي دانشجويان كه در بسياري از دانشگاه ها داراي شعبه است،مجمع بسيار فعالي است كه كار تهيه و نشر و توزيع كتب و جزوات اسلامي بر عهده دارد و اعضاي آن به «مسلمانان بنياد گرا» شهرت دارند.مسلمانان مهاجر كنوني ،برخلاف مسلمانان مهاجر اوليه افرادي تحصيل كرده و داراي درجات دانشگاهي هستند اكنون در جامعه اسلامي در آمريكا درصد تحصيل كرده ها به نسبت از همة جوامع اسلامي ديگر در سراسر جهان بيشتر است.شمار زيادي از مسلمانان مقيم آمريكا در سالهاي اخير آموزش هاي تازه اي از اسلام دريافت كرده اند.اين كار توسط« جامعه اسلامي آمريكاي شمالي) صورت گرفته كه هدفش هدايت مسلمانان آمريكا به سوي يك زندگي مطابق با تعاليم اسلامي است.
بررسي مراكز اسلامي موجود در ايالات متحده از آن نظر حائز اهميت است كه انجمن ها و گروهاي اسلامي از تأثير روز افزوني در جامعه كنوني آمريكا برخوردارند.اهميت ديگر اين طرح به خاطر آن است كه تاكنون پژوهش قابل ملاحظه اي دربارة نقش مراكز اسلامي و مساجد در كمك به استقرار مسلمانان در جامعة آمريكا نگرفته است.مسلمانان مهاجر مانند همة افراد متعلق به مليت هاي مختلف كه به اين كشور آمده اند، همراه خود خصيصه اي سياسي، فكري و جغرافيايي ويژه خود را آورده و در زندگي و فعاليت هاي خويش منعكس مي كنند.به اين ترتيب مقداري نيرو و ظرفيت هاي سياسي ،اجتماعي و رواني گوناگون را به زندگي جديدي وارد مي كنند.آنها هويت ملي و قومي خود را با خود به آمريكا آورده اند.1 امروزه مسلمانان در بارة اصول اسلام ، قوانين شريعت و معيارهاي اسلامي بودن برداشت هاي بسيار متفاوتي دارند. مسلماناني كه در ايالات متحده آمريكا زندگي مي كنند نه فقط دربارة مسائل جهان اسلام نظريات متفاوت دارند بلكه در موقعيتي استثنايي قرار دارند به اين معني كه بايد برداشت خود را از اسلام و راههاي اجراي احكام آن را در بطن يك فرهنگ بيگانه با شرايط خاص آن كشور تطبيق دهند آنها از يك سو بايد بدانند كه اسلام چيست و مراعات دقيق احكام آنها چگونه خواهد بود و از سوي ديگر به عنوان افرادي كه در چهارچوب فرهنگ آمريكايي زندگي مي كنند در پاسخ هايي كه با مسلمانان آمريكا داشته اند و در مصاحبه ها كه انجام گرفته است بيش از پيش به پيچيدگي اين موقعيت واقف شديم.2
پيوند و ارتباط با فرهنگ آمريكايي
سوابق تاريخي حاكي از آن است كه در جهان اسلام مسجد هم براي عبادت و هم به عنوان مركز و پايگاهي جهت بحث و تبادل نظر و فعاليت سياسي مورد استفاده بوده است اگر چه در ايالت متحدة آمريكاست مسجد ديگر اين نقش را ندارد ولي بعضي مساجد جلسات بحث سياسي تشكيل مي دهند و گاهي سخنرانان را دعوت مي كنند تا دربارة مسائل سياسي صحبت كنند تعدادي از مساجد در موضوع تفهيم و تبليغ اسلام به غير مسلمانان فعال شده اند رهبران برخي از مساجد احساس مي كنند كه مسيحيان هر چه بيشتر دربارة اسلام مطلع شوند از حضور مسلمانان در جمع خود بيشتر استقبال خواهند كرد.سعي مي كنند با وسائل ارتباط جمعي تماس برقرار كنند و حاضرند با ارباب جرايد يا عوامل راديو و تلويزيون صحبت كنند و از اين طريق نظرياتشان را انتشار دهند.در عين حال برخي از مسلمانان معتقدند كه تماس زياد با اين نوع افراد بي خطر نيست.برخي از مساجد آمريكا مانند كليساها و کینه ها فعالانه تلاش مي كنند مهاجران را هر چه سريعتر با محيط زندگي آمريكا الفت بدهند تا جذب آن شوند.بعضي مساجد گزارش كردند كه به كمك پزشكان عضو مسجد ترتيبي داده اند تا خدمات پزشكي بسيار كم هزينه و حتي مجاني به مسلمانان ارائه كنند برخلاف آنچه كه در كشورهاي اسلامي رايج است در آمريكا مساجد از كمك هاي دولتي استفاده نمي كنند و بودجة آنها از اعانات مردم تأمين مي شود متأسفانه بسياري از مهاجرين از اين واقعيت اطلاع ندارند و حاضر نمي شوند كمك قابل ملاحظه اي به مسجد بكنند. نقش و وظايف امام مسجد در آمريكا با نقش امام مسجد در جوامع اسلامي كاملاً متفاوت است. در كشور اسلامي ، وظيفة امام منحصراً پيش نمازي است ولي وقتي كه به آمريكا مي آييد مي بينيد امام مسجد وظايف عديده اي برعهده دارند: ادارة مراسم تشييع ، تدفين مجالس ترحيم ، عقد ازدواج اسلامي و ... در واقع مسجد در آمريكا به همة امور مسلمين رسيدگي مي كند از تولد تا مرگ برعهده دارد.3
اسلام در هلند
اولين گروه از مسلماناني كه به اين كشور مهاجرت كردند از اندونزي وسورنيام بودند كه در هر دو مورد كمي قبل و بعد از استقلال اين دو كشور از هلند مهاجرت وجود داشته است. اما مسلمانان فقط بخش كوچكي از مهاجران اين كشور را تشكيل مي دهند در دهة 1960 هلند آغاز به امضاي توافقنامه اي پذيرش نيروي كار ابتدا از كشورهاي اروپاي جنوبي و سپس تركيه ،مغرب، تونس و يوگسلاوي كرد.مهاجرت براي كار باعث ورود تعداد زيادي از مسلمانان به هلند شد اما اين روند در 1974 پايان يافت پس از اين سال در ساير كشورهاي منطقه جمعيت مسلمانان به دليل شكل گيري خانواده اي جديد هنوز در حال افزايش است.آمارهاي هلند كه به مراجع ديني اشاره دارند داراي شكل موفق تري نسبت به ساير كشورها دارند.در اواخر دهه 1990 جمعيت مسلمانان هلند تقريباً 00/460 نفربود كه اين ميزان 3% از جمعيت هلند را تشكيل مي داد كه بيش از 4000 نفر از آنان هلندي هايي بودند كه به اسلام روي آورده بودند.پس از آن كه دولت هلند متوجه شد كه اغلب كارگران و خانواده آنها ديگر به كشورهايشان باز نخواهند گشت قانون مهاجرت هلند را در سال 1981 تصويب كرد كه حق رأي دادن و انتخاب شدن در انتخابات محلي را به آنان اعطا مي كرد.جوامع مسلمان هلند بيشتر در آمستردام، رتردام و ... رابطه دولت هلند با گروه هاي ديني بر اساس اصل لايُته تعريف شده است. كه مبتني بر جدايي دين و سياست است.اگر چه در طول تاريخ اين كشور كليساها رابطة تنگاتنگي با احزاب سياسي و اتحاديه هاي تجاري داشته اند تعداد زيادي از سازمانهاي اسلامي نيز در هلند وجود دارند مانند اتحاديه فرهنگ اسلامي تركيه كه رابطة بسيار نزديكي با ادارة امور ديني تركيه دارد.همان گونه كه در آلمان نيز اين اداره امامان مساجد محلي را تعيين مي كند و در سياست گذاري هاي آنان تأثير گذار است.اغلب همكاري آنان با رهبران اصلي شان در آلمان انجام مي گيرد.اتحاديه مسلمانان مراكش نيز در هلند وجود دارند كه مسؤول ساخت تعدادي از مساجد مي باشد. تخمين زده مي شود تقريباً 400 مسجد و نمازخانه در هلند وجود داشته باشد كه در سراسر اين كشور گسترده اند به منظور دستيابي به آرمان عدالت اجتماعي و همچنين در تلاش جهت اتحاد و حفظ جايگاه دين در جامعه هلند به عنوان سنگ بناي آن كليساها به اشكال مختلف سعي برآغاز گفتگو با جامعه مسلمانان داشته اند اين تلاش ها اغلب شامل كمك به ساخت مساجد و اماكن عمومي نيز مي شود. تعدادي از مساجد و مدارس مشتركاً توسط مسلمانان و مسيحيان اداره مي شوند بسياري از مساجد و مراكز اجتماع عمومي نيز دروس قرآن و عربي را آموزش مي دهند.5
اسلام در بلژيك
تخمين زده مي شود حدود چهارصد هزار مسلمان در بلژيك زندگي مي كنند و از سال 1947 م، اسلام به عنوان يكي از هفت دين و آئين مذهبي در كشور بلژيك به رسميت شناخته شده است با اين وجود و عليرغم انتخاب هيات اجرايي مسلمانان بلژيكي هنوز روند رسمي تر شدن آئين مسلمانان به طور كامل اجرا نشده است.در ميان مهمترين مسائل موجود اولين مسأله امور مالي مساجد به عنوان يك پايگاه اجتماعي و آموزشي امامان و معلمان دين اسلام است. حمايت گروهي از طرح اسلام و مسلمانان در بلژيك و اروپا در سازمان پادشاهي با دوربين توسعه يافت و در حقيقت تحت تأثير اين رهبران مذهبي اين طرح در مورد مسلماناني كه اصالتاً بلژيكي هستند بكار برده شد.كمبود اطلاعات موفق چه از لحاظ كمي و چه كيفي در اين منطقه فقط افزايش دهنده عدم شفافيت به وضوح در مسائل موجود است.با بازخواني وجوه اصلي چهره اسلام در بلژيك و بهبود تصويري كه يك شخص بلژيكي ممكن است از جامعه مسلمانان داشته باشد آغاز شد گام بعد بسيار مشكل تر بود گذشته از تفاوتهايي كه در ارتباط با مسلمانان و نژاد از جمله مغربي، تركي ، اروپايي و آسيايي و ... وجود دارد همچنين اختلافات اساسي بين اهل تسنن و شيعيان:دين اسلام با فرق و آئين ها مكاتب و جنبش هاي مختلفي شناخته مي شود.مسجد فقط براي اين هدف كه عده اي در آن نماز بگذارند نيست. گزارش ها نشان مي دهد كه اولين و شناخته ترين مركز چند منظوره در جوامع مسلمانان است كه در خود چندين فعاليت مختلف را جمع كرده است.از جمله مكاني براي آموزش قرآن ، آموزش زبان عربي و تركي، كتابخانه و مركز سازماندهي فعاليتهاي فرهنگي و داوطلبانه و مكاني جهت استقبال و خوش آمد گويي از افراد. 162 مسجد در منطقه فلافدروها ، 86 مسجد در منطقه والونيلي ها و 77 مسجد در منطقه مركزي كشور( بروكسل) به همين صورت 172 مسجد متعلق به اصالت عربي و 124 مسجد متعلق به ترك هاست مجوز قانوني كه در والونيا و بروكسل صادر شده است ، امامان را ملزم مي كند با اختيارات فدرالي خود به سروسامان دادن مسائل و موقعيت منطقه خود بپردازند.بلژيك به طور شديدي تحت فشار كاتوليك هاي رومي است و سياست شناسايي جوامع مذهبي را نيز پذيرفته است.
اسلام در آلباني
« كشوري اسلامي در دل اروپا»
از لحاظ سابقة تاريخي جزء امپراتوري بزرگ عثماني بوده است. بيشتر مردم آلباني از لحاظ گرايشهاي ديني سكولار و تقزيباً بي توجه به مسائل ديني محسوب مي شوند. كه اين امر نتيجة چند دهه اجبار سخت گيرانه به الحاد تحت حكومت كمونيستي اين كشور مي باشد كه در سال 1990 فرو پاشيد علي رغم حاكم بودن چنين حكومت سكولاريستي در اين كشور بيشتر مردم آلباني به طور سنتي و عرفي خود را به يك گروه ديني متعلق مي دانند در حالي كه بزرگترين گروه هاي ديني بطور سنتي به دست شهروندان مسلمان شكل گرفته اند (تخمين زده مي شود بين 65 و 70 % درصد مردم آلباني مسلمان باشند.)گروه هاي ديني مسلمانان به دو دسته تقسيم مي شوند:1) دسته اي كه وابسته به شكل ميانه رو و معتدل از اسلام سني هستند.2) دسته اي كه به مكتب بكتاشيه وابسته مي باشند ( فرقه اي از صوفيگري شيعه مي باشند كه در بعضي از موارد با بقيه مسلمانان فرق و احكام ديگري دارند.)پس از انقلاب آتاتورك در تركيه اين كشور به مركزي جهاني براي فرقة بكتاشيه گرديد.اگر چه اين فرقه از سوي دولت اين كشور به رسميت شناخته نشده است.پيروان مكتب بكتاشيه در آلباني تقريباً 20 % جمعیت مسلمانان اين كشور را تشكيل مي دهند. مسلمانان در سراسر آلباني گسترش يافته اند اما در مناطق مركزي بيشتر تمركز يافته اند و در مناطق جنوبي كمتر حضور دارند مسيحيان در تدكس عمداً در جنوب باقی مانده اند و کاتولیک ها در شمال کشور پراکنده شده اند.
طبق آمار تخمین زده شده میزان فعالیتها و مشارکتهای فعال در آیین های رسمی مذهبی وجود دارد بین 30 تا 40 % جمعیت این کشور می باشد بر اساس گزارشی سال 2002 کمیته دولتی فرق 17 انجمن و گروه مختلف مسلمان در این گروه فعالیت دارند.یکی از بزرگترین میراث 5 قرن اخیر حکومت عثمانی، تغییر این تا 70% درصد تبعیت آلبانی به اسلام بود.در این صورت پس از استقلال آلبانی از حکومت عثمانی این کشور به صورت کشوری با اکثریت غالب ملت مسلمان و تنها دولت اسلامی در اروپا ظهور کرده قانون اساسی آلبانی آزادی های مذهبی را به رسمیت شناختند و دولت نیز به طور عمومی به حقوق مذهبی افراد احترام می گذارد براساس قانون 1998 مصوب سال این کشور هیچ دینی ، دین رسمی این کشور ( مسلمان ، سنی ، بکتاشیه ، سعود).
منابع
1) نقش اسلام در برابر غرب- اثر مارگرت مارکوس ، ترجمه سید غلامرضا سعیدی ( انتشارات دارالتبلیغ اسلامی).
2) سیمای تمدن غرب – نوشتۀ سید مجتبی موسوی لاری، آبان 1360 ( دفتر انتشارات اسلامی –قم) .
3) اسلام و جهان معاصر – نوشتۀ انور جندی ، ترجمۀ حمید رضا آژیر – سال 1371 _ مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی ).
4) گسترش ارزشهای اسلامی در ایالات متحدۀ آمریکا ، اثر دیوان یازبک حداد و آدیر ت – لومیس ، ترجمه دکتر افضل وثوقی – سال 1371 .( انتشارات سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی ).
5) Wikipedia . org-ترجمه علی نورایی یگانه ، روزنامه رسالت – سه شنبه 22 / 9/ 84 سال 20 – شماره 5750 ، صفحه 7 .
6) ژولین هامر ( gulian hammer) روزنامه رسالت – سه شنبه 22 / 9/ 84 سال 20 ، شماره 5750 ، ص 7 .
پاورقی ها:
1. برگرفته از کتاب « ارزشهای اسلامی در ایالات متحده» ق مقدمه از صفحه 15 تا 19 .
2. برگرفته از کتاب «ارزشهای اسلامی در ایلات متحده» ق مقدمه صفحه 20 تا 25 .
3. برگرفته از کتاب « ارزشهای اسلامی در ایالات متحده » صفحه 45 .
4. برگرفته از کتاب (ارزشهای اسلامی درایالات متحدۀ آمریکا) صفحات 80 تا 100 .
5. منبع ژولین هامر ( gulian hammer) روزنامه رسالت 22 / 9/ 84 – ص7 .
6. منبع wikipedia.orgروزنامه رسالت سال 20 – 22/9/ 84 .
