نویسنده: علی امرایی
کتابشناسی: شهر فرنگ اروپا (چکیده‌ای از پیدا و پنهان قرن بیستم)/ پاتریک اوئورژنیک / ترجمه‌ی خشایار دیهیمی/ ماهی/124 ص
کتاب «شهر فرنگ اروپا» گزارشی از سده‌ی بیست اروپاست. کتاب حاوی اطلاعاتی است که به صورت ادیبانه و روان، از نظریات و اکتشافات و پیشرفت‌های علمی و تغییر و تحول لایه‌های زندگانی و اوضاع تاریخی ملل مختلف اروپائیان حکایت می‌کند و این همه در سایه‌ی وضعیت پرآشوب و بحران زده‌ی انسان اروپایی این سده است. سدهای که می‌تواند آغاز آن، «جنگ بین‌الملل اول»، «انقلاب صنعتی و از هم پاشیدن جهان سنتی» و یا آغاز «پیشنه‌ی میمون‌پنداری انسان» باشد. اما به طور قطع دو حادثه‌ی بزرگ و شگرف آن جنگ بین‌الملل اول و دوم است و بسیاری از پدیده‌های این سده، حاصل شده از این جنگ‌‌هاست. جنگ‌هایی که منجر به روی کار آمدن رژیم‌هایی توتالیتر و خودکامه شدند. کمونیسم و نازیسم و فاشیسم حاصل این رژیم‌‌هاست و تاریخ، خود شرح جنایات آن ها.کتاب ارتباطی هر چند خلاصه‌وار از ظهور و کشف پدیده‌های مختلف سده است و بریده بریده به بیان رویدادها و ارتباط آن با رویدادهای دیگر می‌پردازد: چه زمانی حمام رفتن منظم می‌شود؟ چه زمانی روان‌کاوی رونق می‌گیرد؟ ژنتیک چگونه پیشرفت می‌کند؟... و اینها همه اقتضائات زمانه است. نویسنده دائم بین آغاز و میانه‌ها و پایان سده رفت و برگشت می‌کند که هر چه بهتر به تحلیل اوضاع این سده بپردازد و از ورود به سیری ترتیبی و تقویمی پرهیز دارد.
به اعتقاد نویسنده در آستانه‌ی سده‌ی بیست همه در انتظار عصری دیگر بودند: «در پایان قرن نوزدهم مردم در شهرها بی‌صبرانه منتظر و چشم به راه قرن تازه بودند، احساس می‌کردند قرن نوزدهم مسیرهایی را که بشر باید در آینده طی کند مشخص کرده است...». برپایی نمایشگاه جهانی پاریس در سال 1900 به ستایش آینده و راه‌های پیش‌رو می‌پردازد و آغازی بر پایان‌های سخت و دشوار بشریت را نوید می‌دهد. حتی در 1914 که جنگ اول آغاز شده بود، مردم امید داشتند این جنگ، پایانی بر همه‌ی جنگ‌ها باشد. اما باور مردم پس از جنگ چیز دیگری شده بود و مردمان از دوران خوشِ قبل از جنگ می‌گفتند و آن را «دوران طلایی» نامیدند. کمونیسم و فاشیسم همه جا را گرفت، حاکمیت دموکراتیک زیر سؤال رفت و بشریت خسته از انسان زمانه‌ی خود، روی کار آمدن انسان جدید و بلکه خلق جدیدی را انتظار می‌کشیدند.
پاتریک اوئورژنیک با روشی توصیفی و استفاده از آمار و ارقام و استفاده‌ی جذاب از آنها طریقی برای شناخت وضع اروپا می‌جوید و سعی در ترسیمی فاجعه‌بار از این سده دارد. البته در جاهایی نیز اسیر مشهورات شده و به آنها تکیه کرده و مبنای تحلیل‌های خود قرار داده است. از جمله آنکه مسئله‌ی یهودی‌سوزی و مرارت‌های قوم یهود را که مورخین بزرگ اروپا آن را زیر سؤال برده‌اند، می‌پذیرد و بارها و بارها به عنوان مظهری از نژادپرستی و نمونه‌هایی از فلاکت باری معرفی می‌کند. او سعی می‌کند در خلال آمار و ارقام به طرز فکر اروپائیان و تغییرات آنها و نظریه‌پردازی‌ها و شکل‌گیری نظامات اجتماعی و جهانی در وضعیت تاریخی بپردازد. حتی بعضاً از اکتشافاتی نام می‌برد که ممکن است در اذهان، چندان با اهمیت جلوه نکند ولی در هر حال بیان کننده‌ی تغییراتی تاریخی- انسانی است و نشان می‌دهد که چگونه حرکت و سلوک انسان آن دیار به واسطه‌ی این اکتشافات تغییر می‌کند و انسان را از خویشتن، هر روز دورتر می‌راند.
گزیده‌گویی، شاعرانه سخن گفتن و نوع روایت نویسنده و تطبیق حوادث و خصوصیات و پدیده‌های تاریخی بر قوت کتاب افزوده است و مخاطب را در مسیری رمانتیک‌وار به مسیر خود در شناخت سده‌ی بیست پیش می‌برد.
منبع مقاله :
ماهنامه سوره اندیشه 84 و 85
