برخی بازی‌هایِ جنبشی برای کودکان

 بازی‌هایی برای تحریکِ احساس و تقویت نیروی تمرکز

یادگیری کودک همواره در روندی طبیعی در حال تکمیل است. این امر به کودک کمک می‌کند تا به درستی به جایگاه خود در محیط پیرامونش آگاه شود. کودک با جستجوی خاص خود با روندهای حرکتی و روابط آشنا و توانایی فکری‌اش تقویت می‌شود. از این رو، یاد می‌گیرد که با کمک تمام چیزهایی که می‌بیند، می‌شنود، انجام می‌دهد، لمس می‌کند و می‌بوید؛ چیزها را کامل درک کند و دانش خود را افزایش دهد. امّا تنها امور مثبت بر این روند تأثیر نمی‌گذارند، بلکه بسیاری از تأثیرهای منفی نیز در این روند دخیلند که ممکن است پرورش کودک را دچار اختلال کنند. آسیب‌هایی به احساس وارد می‌شود، حواس دیگر نمی‌توانند آزادانه پرورش یابند و کودک فقط محیط خود را به طور محدود درک می‌کند. سلامت جسمی و روحی دچار اختلال می‌شود و مانع از پرورشِ همه جانبه‌ی کودک می‌گردد. او تحت تأثیر اختلال‌هایی همچون عدم قدرت تمرکز، رفتار ستیزجویانه، بی‌حالی، مشکلات زبانی، مشکلات ارتباطی، ویژگی‌های متمایز ادراکی و... قرار می‌گیرد. هدف جنبش‌شناسی این است که این‌گونه اختلال‌ها را شناسایی کرده و موانع موجود را از راه برداشته و روند رشد طبیعی را دوباره به حرکت درآورد.
واژه‌ی جنبش‌شناسی از ریشه‌ی یونانی «جنبش» مشتق شده است. از جنبش‌شناسی، نظریه‌ی جنبشی یا حس جنبشی برداشت می‌شود. تحرک و جنبش تنها بر سلامتِ جسمی و روحی تأثیر نمی‌گذارد، بلکه بر «تفکر فعال» نیز تأثیری سازنده بر جای می‌گذارد. با تمرین‌های جنبش عملی و ساده، کودک دوباره در وضعیتی قرار می‌گیرد که محیط خود را به روشنی حس کند. نیروی تمرکز قوی‌تر می‌شود و حواس دوباره بیدار می‌شوند. بنابراین پرورش و شکوفایی کودک دوباره بدون مانع صورت می‌گیرد.
تمرین‌های جنبشی ساده‌ی عملی را می‌توان دسته جمعی با همه بچّه‌ها در حلقه‌ی صبحگاهی‌شان انجام داد. همچنین، می‌توان این تمرین‌ها را پیش از انجام دادن پیشنهادهای منظم شده یا اصولاً به عنوان زنگ تفریح در هنگام انجام دادن آن پیشنهادها، کار کرد. این تمرین‌ها به آسانی انجام می‌شوند، به فضای بسیار کمی نیاز دارند و شادی می‌آفرینند. چنانچه این بازی‌ها با قاعده و منظم انجام شوند، به سرعت نتیجه‌بخش و موفقیت‌آمیز خواهند بود. بچّه‌ها آرام‌تر، متعادل‌تر، خشنودتر، متمرکزتر و دارای قابلیت پذیرش بیشتری می‌شوند و شادی و علاقه بیشتری به آنچه آن‌ها را در برمی‌گیرد، نشان می‌دهند.

هدف:

برانگیختن حواس به منظور تقویت نیروی تمرکز و تقویت احساس

راه رفتن به روش ضربدری

هدف:

با کمکِ این تمرین احساس و تفکر دوباره متعادل می‌شوند. تمام عضلاتی که برای تعادلِ جسمی مهم هستند، برانگیخته می‌شوند.
بچّه‌ها با بالا آوردن پاهای خود و حرکت دادن بازوهای‌شان به این طرف و آن طرف، راه می‌روند. در این حین، دست‌های خود را به صورت ضربدری به زانوهای‌شان می‌زنند (دست راست را به زانوی چپ، دست چپ را به زانوی راست). راه رفتن می‌تواند با آواز یا موسیقی همراه شود.

ساعت پاندولی

هدف:

تحریک حس تعادل، آرامش
کودک در حالی‌که ایستاده است، به گونه‌ای که از ایستادن خود مطمئن باشد، پاها را کج بر روی هم می‌گذارد. سپس بالاتنه‌ی خود را به سمت جلو خم می‌کند. در این حین، زانوها نباید هرگز تحت فشار باشند. بازوها آزاد به پایین رها می‌شوند و به این طرف و آن طرف، بالا و پایین حرکت داده می‌شوند. بالا تنه نیز در این حرکت با دست‌ها همراهی می‌کند. چنانچه حرکت به سمت بالا منتهی شود «دم»، و اگر به سمت پایین منتهی شود «بازدم» صورت می‌گیرد. اکنون جای پاها عوض و بازی از نو انجام می‌شود.

سکه یادبود

هدف:

این‌گونه ماساژهای نرم، کودک را سرحال می‌آورد و به او آرامش می‌دهد. از آنجا که کودکان در اغلب اوقات به دلیل فشار محیط گوش‌های خود را می‌گیرند، این بازی کمک می‌کند که آن‌ها گوش‌های خود را دوباره باز کنند و بیشتر پذیرای محیط شوند.
این بازی را می‌توان ایستاده یا نشسته انجام داد. نفرات، لاله گوش را با انگشت شست و سبابه خود می‌گیرند. انگشت شست در بیرون و انگشت سبابه در درون لاله‌ی گوش قرار می‌گیرد.
لاله‌ی گوش با این دو انگشت به طرف بالا و پایین ماساژ داده و به پایین کشیده می‌شود. این بازی دست کم باید سه بار تکرار گردد تا گوش گرم شود و خون به خوبی در آن جریان یابد.

تحریک نشاط آور

هدف:

این بازی چشم و مغز را روشن می‌کند، تمام بدن را سرحال می‌آورد، دقت و آمادگی دریافت اطلاعات را افزایش می‌دهد.
این تمرین در حالت نشسته یا ایستاده صورت می‌گیرد. کودک با انگشت شست و سبابه یک دستِ خود با فشاری ملایم بافتِ نرم چپ و راست سینه‌ی خود را می‌مالد و با دستِ دیگر، اطراف ناف را ماساژ می‌دهد. ماساژ تقریباً بین 20 تا 30 ثانیه طول می‌کشد، سپس دست‌ها عوض می‌شوند.

سقفی در برابر باران

هدف:

عملکرد نیمکره‌ی چپ و راست مغز متعادل می‌شود.
این بازی را می‌توان به حالت ایستاده یا نشسته انجام داد. کودک انگشتان دست چپ و راست خود را جلوی بدن درهم فرو برده و محکم قفل می‌کند و سقفی با آن‌ها می‌سازد. در این هنگام، چشم‌های خود را می‌بندد و بر بازی تمرکز می‌کند. انگشت‌ها چند ثانیه‌ای در آن حالت نگه داشته می‌شوند. پس از آن، دست‌ها را از هم باز و انگشت‌ها را باز و بسته می‌کنند و بازی دوباره تکرار می‌شود.

خرسِ خُرناس کش

هدف:

کودک با دقت نفس می‌کشد، اکسیژن مغز تأمین می‌شود و بنابراین تمرکز افزایش می‌یابد.
این بازی را می‌توان در حالت نشسته یا ایستاده انجام داد. کودک یک بار خُرناس‌کشان از راه بینی نفس می‌کشد و سپس زوزه کشان از راه دهان نفس را بیرون می‌دهد (دستِ کم سه بار انجام می‌شود- سپس تا ده بار تکرار می‌گردد).

تنفس دماغی

هدف:

اکسیژن مغز تأمین می‌شود، تنفس با زمین ارتباط می‌یابد و نیروی مرکز تقویت می‌شود.
این بازی را می‌توان در حالت نشسته یا ایستاده انجام داد. کودک با انگشت شستِ خود یکی از سوراخ‌های بینی را می‌بندد و با سوراخِ دیگر نفس عمیق می‌کشد. سپس با انگشت سبابه سوراخ دیگر بینی را می‌گیرد و اکنون نفس را از راه سوراخ باز شده به بیرون می‌فرستد و در ادامه از طریق همان سوراخ دوباره نفس می‌کشد و الی آخر. (تمرین حداقل سه بار انجام شود).

بازی‌های ماساژی کوچک

هدف:

این بازی‌های ماساژی، نیروی تازه‌ای به بدن می‌دهند.
- یک دست بر روی ناف و دست دیگر بر روی باسن گذاشته می‌شود. جلو و پشت بدن با حرکت‌های دایره‌وار ماساژ داده می‌شود (تقریبا 30 ثانیه).
- یک دست بر روی ناف و انگشتِ شستِ دستِ دیگر زیر لب پایینی و چهار انگشت دیگر روی لب بالایی گذاشته می‌شود. با دو دست به گونه‌ای ماساژ داده می‌شود که احساس خوشایندی پیدا شود.
- یک دست بر روی ناف و دست دیگر بر روی جناغ سینه گذاشته می‌شود؛ سپس به نرمی ماساژ می‌دهند.

تعادلِ دوباره

هدف:

تقویت آرامش؛ افزایش آمادگی پذیرش و آموزش تعادل
کفِ یک دست در گودی پشت سر و انگشتان دست دیگر بر روی ناف گذاشته می‌شود. در این حالت، چند ثانیه‌ای فشار وارد و هم‌زمان تنفس شود. سپس جای دست‌ها عوض می‌گردد.

خمیازه انرژی‌زا

هدف:

نیروی تازه‌ای که به بدن می‌دهد؛ گرفتگی عضلات پس از فعالیت شدید برطرف می‌شود؛ نیروی تمرکز افزایش می‌یابد.
کودک در حالی‌که دهانش را کاملاً باز می‌کند، فک پایینی را ماساژ می‌دهد. عمل بازدم با یک بار فشار هوا به بیرون انجام می‌شود. بدین ترتیب، خمیازه‌ای شدید کشیده می‌شود.
منبع مقاله: بیرمان، اینگرید؛ (1385)، بازی‌هایی برای تقویت احساس، ترجمه محمّد حبیبی. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ سوم
منبع مقاله :
بیرمان، اینگرید؛ (1385)، بازی‌هایی برای تقویت احساس، ترجمه محمّد حبیبی. مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی، چاپ سوم