تاریخ کشف مس

طبق گفته‌ی م. برتوله، شیمیدان فرانسوی، بشر مس را از بیش از پنج هزار سال قبل شناخته است. دانشمندان دیگر عقیده دارند قدمت شناخت مس به پیشتر نیز می‌رسد. مس و آلیاژ آن با قلع، موسوم به برنز، برای مدت زمانی طولانی پرمصرفترین فلزات بوده‌اند. این دو ماه مشخص کننده‌ی عصری از تاریخ بشرند که به آن عصر برنز یا مفرغ می‌گویند. چرا مس چنین نقش مهمی در تاریخ بشر ایفا کرده است؟ زیرا مس در طبیعت نسبتاً فراوان است و می‌توان به آسانی آن را به دست آورد. در ابتدا، بشر تنها از مس طبیعی استفاده می‌کرد ولی با افزایش تقاضا مجبور به استفاده از سنگ معدن و استخراج مس از آن گردید. اصولاً تصفیه‌ی مس از سنگ معدنی که حاوی مقدار قابل ملاحظه‌ای از این فلز باشد آسان است. بیش از سه هزار سال قبل از میلاد مسیح برای ساختن ابزار گوناگون به کار برده می‌شد. مصریان در ساختن هرم خئوپس (1) (خوفو) از قطعات سنگی عظیمی که به وسیله‌ی ابزار مسی تراشیده می‌شد استفاده کرده‌اند.
در میان معادن مس در عصر باستان، معدنی واقع در جزیره‌ی قبرس از همه معروفتر بوده و نام انگلیسی مس از نام لاتین این معدن، یعنی «کوپروم» (2)، گرفته شده است.
زمانی که انسان طرز تهیه‌ی برنز را آموخت، ابزار سنگی جای خود را به ابزار برنزی دادند. به احتمال قوی، برنز اولین بار برحسب تصادف ساخته شد. این موضوع از روی یافته‌های باستان‌شناسی متعلق به 3500 سال پیش از میلاد مسیح در جزیره‌ی کرت، که در آنها علاوه بر ابزار مسی آلات و ادوات برنزی نیز وجود دارد، معلوم گردیده است. ابتدا برنز بسیار گران تمام می‌شد و، به همین دلیل، تنها برای ساختن جواهرات و قطعات زینتی استفاده می‌شد. در مصر باستان آئینه را از برنز می‌ساختند. برنز، مانند مس، ماده‌ای عالی و کارآمد برای مجسمه‌سازان و کسانی بود که اشیای ظریف هنری می‌ساختند. قرنها پیش، در حدود قرن پنجم پیش از میلاد، انسان روش قالبگیری مجسمه از برنز را آموخته بود. پیشرفت ویژه در ساخت مجسمه از برنز در یونان باستان، با شروع دوره‌ی موکناییان (3) حاصل شد. در عصر حاضر، مس و برنز همچنان نقش خود را در زمینه‌ی یاد شده حفظ کرده‌اند.
انسان، علاوه بر برنز، آلیاژ جالب دیگر مس، برنج، را در گذشته‌های بسیار دور می‌شناخت. این آلیاژ از ذوب کردن مس با سنگ معدن روی به دست می‌آمد. مصریان باستان، هندیان، آشوریها، رومیها، و یونانیها مس، برنز، و برنج را می‌شناختند. مس و برنز، هر دو، برای ساختن اسلحه به کار گرفته می‌شدند. باستان‌شناسان، در حفاریهای مربوط به قرون هشتم تا ششم پیش از میلاد، در آلتای، سیبری و ماورای قفقاز به چاقو، سر نیزه، سپر، و کلاهخود برنزی و مسی برخورده‌اند. در یونان باستان و روم نیز از مس و برنز برای ساختن سپر و کلاهخود استفاده می‌شده است. پس از اختراع سلاح گرم، مس مورد استفاده‌ی جدیدی نیز در این‌گونه سلاحها پیدا کرد.

پی‌نوشت‌:

1. Cheops
2. Cuprum
3. Mycenaean

منبع مقاله :
تریفونوف، دیمیتری نیکولایویچ ، تریفونوف، ولادیمیر؛ (1390)، تاریخچه‌ی کشف عناصر شیمیایی، برگردان: عبدالله زرافشان، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، چاپ چهارم