نویسنده: علی غفوری
مغولان در چین
مغولان طوایف متعدد و پراکنده‌ای در شمال چین بودند که علی‌رغم جنگاوری و جسارت به دلیل پراکنده بودن از یکدیگر خطری جدی برای دولت‌های متمدن محسوب نمی‌شدند، اما در 1174 با مرگ یسوکای، پسر 12 سالهای به نام تموچین رئیس یک قبیله‌ی مغولی شد.وی در اوایل کار به دلیل صغر سن نتوانست کار چندانی از پیش ببرد، ولی در طی چند سال به قدرت مهیبی دست یافت و در 1188 خود را خان تمام مغولان یعنی چنگیزخان خواند. اما او برای ریاست بر کلیه‌ی قبایل مغولی هنوز کارهای زیادی برای انجام دادن داشت، از جمله مبارزه با قبایل بزرگ نایمان.
نایمان‌ها از گذشته‌های بسیار دور جزو قبایل قدرتمند مغول بودند و به سادگی انقیاد چنگیز را نمی‌پذیرفتند. در 1206 پس از چند نبرد هولناک، سرانجام نایمان‌ها شکست خورده و از هم پاشیدند. تموچین سپس با حمله‌ای ناگهانی به قبیله تاتارهای سفید، آنها را شکست داد و پادشاه آنها را به هلاکت رساند. نبرد بعدی چنگیز مبارزه با قره ختایی‌ها بود و این نیرو را نیز شکست داد.
چنگیز اکنون برای به پایان رساندن فتوحات خود در آسیای شرقی یک کار مهم داشت و آن شکست چین بود. در این زمان در چین سلسله‌ی کین حکومت می‌راند. فرمانروایان این سلسله دارای قدرتی چشمگیر بوده و آمادگی مقابله با چنگیز را داشتند، اما حملات متعدد، منظم و دامنه‌دار مغولان بر علیه آنها، قدرت مقاومت آنها را متلاشی کرد. چنگیز بین سالهای 1215 تا 1218، سه بار به شمال چین لشکر کشید و بهترین شهرهای چین را تصرف کرد. این نبردها 14 سال طول کشید و از نظر اهمیت کم‌تر از حمله چنگیز به غرب آسیا نبود.
نتایج نبرد
از 1188 تا 1218 میلادی یعنی طی 30 سال تموچین، فرزند یسوکای، از مردی گمنام در یک قبیله‌ی کوچک مبدل به مالک بی‌چون و چرای شرق آسیا شد و اگرچه این 30 سال به ویژه نبردهای 14 ساله او با چین شمالی کم‌تر مورد توجه بوده، اما دلیل اصلی قدرت یافتن او و فتح ماوراءالنهر، فلات ایران و مرکز روسیه را باید در پیروزی او بر چین و غلبه‌اش بر قبایل مغول دانست و در همین نبردها موفق به فراگیری فنون قلعه‌گیری شد. این فنون بعدها برای فتح شهرهای بزرگ و آباد خراسان و ترکستان بسیار به کار می‌آمد. از طرف دیگر، منطقه شمالی چین از جمعیت بسیار زیادی برخوردار بود و همین جمعیت زیاد سبب شد تا چنگیز در لشکرکشی‌های خود از لحاظ نفرات هیچ‌گاه کمبودی نداشته باشد. و نکته سوم این که اگر چنگیز در نبرد با چینی‌ها مغلوب می‌شد و یا آن که به نتیجه خاصی نمی‌رسید، هرگز این قدرت را نمی‌یافت که به نواحی آباد ایران و اعماق روسیه و اوکراین لشکرکشی کند و شاید پای مغولان به سرزمین‌های گرم غربی هرگز نمی‌رسید.منبع مقاله :
غفوری، علی؛ (1386)، 100 جنگ بزرگ تاریخ، تهران: هیرمند، چاپ دوم
