نویسنده: علی غفوری
نبرد اهرام
ناپلئون در 1797 پس از شکست اتریش تمام توجه خود را به از کار انداختن انگلستان. اما به این نتیجه رسید که انگلیس به دلیل داشتن مستعمرات و نیروی دریایی نیرویی بی‌رقیب است و به سادگی از پای درنمی‌آید.ناپلئون فکر می‌کرد با فتح مصر می‌تواند ارتباطات انگلیس را قطع کند و مقدمات حمله به هند منبع اصلی درآمد انگلیس را فراهم کند. از طرف دیگر فتح مصر برای او می‌توانست حرکتی ارضاکننده باشد و خود را در سطح مردان چون سزار و اسکندر ببیند. بدین ترتیب در 19 مه 1798 با 350 کشتی و 30 هزار سرباز از بندر تولون عازم مصر شد. وی پس از آن که شایع کرد قصد دارد از طریق جبل‌الطارق خود را به ایرلند برساند توانست ناوگان نلسون، دریاسالار بزرگ انگلیسی، را فریب دهد و از چنگ او بگریزد. وی پس از تصرف مالت (جزیره‌ای در مسیر راه اروپا و مدیترانه) در 19 ژوئن خود را به اسکندریه رساند و در 2 ژوئیه آماده حرکت به سمت پایتخت مصر شد.
مصر در این زمان به طور رسمی در تصرف عثمانی بود اما عملاً «ممالیک» که گروهی فئودال بودند، بدان حکومت می‌کردند. ناپلئون پس از فتح بدون دردسر اسکندریه در 20 ژوئیه 1798 در حالی که به سوی جنوب مصر در حرکت بود، نزدیک اهرام ثلاثه با نیروهای عمده ممالیک برخورد کرد.
قدرت توپخانه فرانسه و تکنیک درخشان فرانسوی‌ها سبب شد ممالیک که هنوز به سلاح‌های قرون وسطایی و شمشیر متکی بودند، سریع شکست بخورند. ممالیک که در چند قرن اخیر حاکم بلامنازع مصر بودند، در اثر این شکست که منجر به مرگ چند هزار سرباز و از دست رفتن توپخانه‌شان بود، کاملاً از هم پاشیدند.
نبرد سوریه
ناپلئون که متوجه شد اعراب و عثمانی هیچ‌کدام قدرت دفاعی قابل توجهی ندارند و برعکس نیروی 30 هزار نفره او بسیار پرقدرت و باتجربه است، پس از درهم کوبیدن چند شورش مختصر در مصر به مقابله با نیروهای اعزامی ترک به سوریه حمله کرد. ناپلئون پس از فتح العریش و عبور از شبه جزیره سوئز به یافا حمله برد و پس از نبردی خونین که 2 روز طول کشید، شهر تسخیر شد و تمامی افراد پادگان قتل عام شدند و به چهار هزار سرباز ترک که قول آزادی در ازای تسلیم داده شده بود، بدترین جفای ممکنه انجام شد چرا که این نفرات را فرانسوی‌ها به کنار دریا برده و همه آنها را با گلوله کشتند. شاید این اقدام را بتوان منفی‌ترین جنایت ناپلئون در دوران فرمانروایی‌اش دانست اگرچه خود او 3 روز مردد بود با این 4 هزار سرباز چه کار باید بکند.ورود انگلستان به صحنه‌ی نبرد
انگلستان که از پیشرفت سریع ناپلئون در خاورمیانه به وحشت افتاده بود تصمیم گرفت در عکا مقاومتی جدی علیه ناپلئون سازمان دهد. بنابراین یک سردار خود به نام سیدنی اسمیت را به این شهر فرستاد تا با کمک توپخانه و ده هزار سرباز ترک، سنگین‌ترین مقاومت را در برابر این سردار فرانسوی نشان دهند. نبرد آغاز شد اما این بار جان‌سختی مدافعان سبب شد شجاعت مردان ناپلئون راه به جایی نبرد و جنگی که از اواخر مارس شروع شده بود تا 20 می 1799 به طول انجامد، فرانسوی‌ها زمانی دست از محاصره برداشتند که تعداد جنازه‌های فرانسوی به 3 هزار نفر (در پای قلعه محکم عکا) رسید. عکا برای ناپلئون شرقی‌ترین نقطه پیشرفت در آسیا بود. وی به خوبی پی برد انگلیس با کمک قدرت‌های منطقه‌ای اجازه‌ی نفوذ بیش‌تری را به این دولت نمی‌دهد بنابراین به قاهره برگشت.نبرد دلتا
ناپلئون در ژوئیه 1799 باخبر شد ترکان عثمانی با کمک نیروی دریایی انگلیس ارتشی بزرگ را فراهم آورده که قصد فتح قاهره را دارد. ناپلئون طبق عادت همیشگی نجات را در حمله پیش‌دستانه دید و در 25 ژوئیه به سپاه 40 هزار نفری ترک حمله کرد و جنگ سختی درگرفت. در این نبرد نیز 15 هزار سرباز ترک از بین رفتند و عملاً شمشیر ترکان عثمانی در مصر برای همیشه کند شد.نتیجه نبردهای مصر و سوریه
پیروزی سریع و غافلگیرکننده‌ی ناپلئون به نیروهای عثمانی و ممالیک نشان دهنده‌ی پایان یک عصر بود. قدرت شرق پایان یافته بود یک ژنرال فرانسوی با پیمودن صدها مایل دریایی با سپاهی 30 هزار نفره به دو کشور با قدمت 4 هزار ساله در آفریقا و آسیا حمله می‌کند و تنها بی‌علاقگی او به باقی ماندن در منطقه سبب بازگشت‌اش به اروپا می‌شود. شکست سپاه ممالیک و سپاه بزرگ ترک (با وجود کمک انگلیسی‌ها) بخش دردناکی از تاریخ شرق است. اگرچه هدف ناپلئون ضربه زدن به انگلستان بود اما با این اقدام دولت عثمانی را به شدت تضعیف کرد و ناکارآمدی این دولت را در نگهداری مستعمرات شرقی‌اش نشان داد. انگلستان نیز که در این مقطع به عنوان کمک‌کننده به عثمانی وارد عمل شده بود، اکنون به خوبی دریافته بود عثمانی دیگر امپراتوری پرقدرت 3 قرن قبل نیست و «باقی می‌ماند تا زمانی که انگلستان بخواهد مرگ ده‌ها هزار سرباز ممالیک و عثمانی نشان از عقب‌ماندن شرق در تکنیک‌های نبرد نوین داشت. بعدها مشابه این شکست‌ها در بسیاری از نقاط تکرار شد و منجر به حذف عثمانی، تضعیف ایران، تصرف کامل هند، تضعیف چین، فتح الجزایر و مراکش و ... شد.ناپلئون هنگام شروع نبرد با ممالیک در مقابل اهرام ثلاثه به سربازان خود گفته بود: «4 هزار سال تاریخ به شما می‌نگرد فرانسه را سربلند کنید.»
منبع مقاله :
غفوری، علی؛ (1386)، 100 جنگ بزرگ تاریخ، تهران: هیرمند، چاپ دوم
