مکان: فرانسه، نوفل لوشاتو
موضوع : ویژگیهای جمهوری اسلامی
[کلود شایه: (1-2) در ابتدای اقامت حضرتعالی، ما خدمتتان رسیدیم و قبلاً هم صحبت کرده و اطلاع دادیم، که هیچ گونه ممانعتی برای ماندنتان در فرانسه وجود ندارد.]
امام: متشکرم[کلود شایه: حضرتعالی فراموش نفرموده‌اید، که در دفعه قبل خطوط کلی جنبش را تشریح فرمودید. من در تماس خودم با مقامات عالیه، اهداف نهضت را به آنها منتقل کردم. در عین حالی که توجه داریم که مسائل حضرتعالی، مسائلی است مربوط به امور داخلی ایران، مع ذلک حالا آمده‌ایم عرض کنیم، که ما به تمامی این مسائل توجه داریم و توجه کرده‌ایم. شرایط قبلی، به سرعت تغییر می‌کند و رو به جلو است؛ و فکر نمی‌کنیم که باید به این مسائل مشغول شویم، و توجه داشته باشیم. همکار من که بیشتر از من صلاحیت دارد این بار همراه من آمده است، تا این توجیهات را به نظر حضرتعالی برساند. وزیر امور خارجه فرانسه توجه خاص و عمیقی دارد که این شخص را همراه من به ملاقات جنابعالی فرستاده است.
ژاک روبر: (3) از فرصت و ملاقاتی که به ما داده و ما را پذیرفته‌اید تشکر می‌کنم و توجه شما را به این نکته جلب می‌کنم که همان طور که موسیو شایه گفتند، هدف ما دخالت در امور ایران نیست؛ بلکه منظور از این ملاقات و مذاکره، کسب اطلاع است. دولت فرانسه علاقه مند است، آنچه را که در دنیا اتفاق می‌افتد بفهمد؛ و طبیعتاً در سیاست خود مستقل عمل می‌کند. این اطلاعات را ما برای سیاست مستقل خود لازم می‌دانیم. ما، نسبت به مردم ایران علاقه قدیمی داریم. من در وزارت خارجه فرانسه مسئول امور خاورمیانه و امور ایران هستم. مسائل سختی که در ایران در ماههای گذشته رخ داده است توجه ما را به خود جلب کرده است. نفوذ قطعی شما در ایران، ما را بر آن داشته است که خدمت شما برسیم و چند سئوال در این باره بکنیم. اولین مطلب، تحلیل کلی از مسائل ایران خصوصاً راجع به دولت بختیار و احتمال تشکیل شورای سلطنت است.]امام: مکرر گفته‌ایم که ما و ملت، تحمل شورای سلطنت و شاه را نخواهیم کرد. تمامی بدبختیهای ما، از شاه و رژیم سلطنت است. بختیار هم مثل اسلافش چند روزی خواهد بود و کنار خواهد رفت.
[ژاک روبر: منظور شما این است که حتی رفتن شاه به خارج هم راه حل نیست؟]
امام: خیر.[ژاک روبر: آیا استعفای کامل [شاه] مورد نظر است؟]
امام: استعفای کامل! او الآن هم کنار است. استعفا مطرح نیست. ما از اول او را قانونی نمی‌دانستیم؛ حالا هم که همه رأی به خلع او داده‌اند. مردم رژیم سلطنت را نمی‌خواهند؛ هم را نفی کرده‌اند، سلطنت خلاف قوانین ماست.[ژاک روبر: آنچه که ما از اول این بحران فهمیدیم، رژیم سلطنت براساس قانون اساسی 1906 است و ادامه این رژیم از قبل است. مسئله اساسی، عدم اجرای قانون است، که قدرت مذهبی را در درجه اول قرار می‌دهد. آیا این تغییر کرده است؟]
امام: اصل قانون اساسی این است که سلطنت و همه رژیمها باید به تصویب مردم باشد. مسئله رژیم، بدون رضایت مردم، هیچ اساس ندارد. مردم الان تماماً نه شاه و نه سلطنت پهلوی را می‌خواهند، و نه رژیم سلطنتی را؛ بلکه جمهوری «جمهوری اسلامی» را می‌خواهند.[ژاک روبر: بنابراین آنچه مطرح است سلطنت این یا آن خانواده مورد نظر نیست؛ آنچه در این قانون اساسی به جای سلطنت، جایگزین می‌شود جمهوری- جمهوری اسلامی است. ممکن است بحثی درباره این جمهوری و اسلامی بکنید؟]
امام: اصل جمهوری همین است که در مملکت شما هم هست؛ که آرای عمومی مردم آن را تعیین می‌کند. اسلامی می‌گوییم، چرا که قانون اساسی ما براساس آن است. قانون اساسی فعلی را بررسی می‌کنیم، آنچه با اسلام موافق است می‌پذیریم و هر جا که تناقضی دارد رد می‌کنیم. جمهوری است، یعنی دموکراتیک؛ و اسلامی است، یعنی قانون آن اسلامی است.[ژاک روبر: بجز ریاست جمهور، آیا نظرتان حضور پارلمان، و احزاب و مقابله احزاب هم هست؟]
امام: بله؛ همه اینها هست.[ژاک روبر: آیا تغییر، مثل فرانسه است؟]
امام: بله، همین طور است؛ اما قانون ما اسلام است.[ژآک روبر: فرض کنیم که شاه رفته است؛ در چنین شرایطی کسانی که قدرت را در مرحله انتقالی به دست می‌گیرند تا انجام انتخابات، آیا در دست مذهبیهاخواهد بود یا کسانی که مورد تأیید مذهبیها باشند؟]
امام: در دست کسانی که ما تعیین می‌کنیم و کسانی خواهند بود که شورایی آنها را تعیین خواهد کرد.[ژاک روبر: از شرایط فعلی ایران متأسفم. آخرین سئوال ما درباره ارتش است. نظر شما چیست؟ آن را حفظ خواهید کرد؟ قدرت مذهبی با ارتش کنار می‌آید؟]
امام: با اصل ارتش مخالفتی نداریم. هر کشوری ارتش لازم دارد. ارتش را باید تصفیه کرد. اشخاصی استفاده جو هستند و خائنند. اما جناحهای دیگر خدمتگزار به وطن هستند و باید محفوظ بمانند. البته ارتش با این عرض و طول که بیشتر بودجه مملکت را فرو می‌برد قابل تحمل نخواهد بود.[ژاک روبر: ما در این مسافرت «منظور مسافرت وزیر امور خارجه فرانسه به کشورهای همسایه ایران است» به کشورهای عربی اطراف خلیج رفته بودیم. از مسائل مربوط به ایران سخت ناراحتند که عدم ثبات ایران همه منطقه را به هم می‌زند. شاه حسین هم وقتی به فرانسه آمد از همین مسائل نگران بود، شاید هم حافظ اسد، که چه خواهد شد. مورد علاقه است که بدانیم به نظر حضرت آیت الله در آینده وضع ثبات منطقه چه خواهد شد. به علت اهمیت آن برای دنیا و وزن ایران در منطقه و دنیا، ثبات ایران را چگونه حفظ می‌کنید؟]
امام: ثبات ایران با نبودن شاه بهتر حفظ می‌شود. بودن شاه عدم ثبات را به وجود آورده است، و تمامی ابعاد ملی، سیاسی و اجتماعی ایران فرو ریخته است. اینها باید در مدتی ترمیم گردد. اما در مورد ثبات منطقه، دولت ایران وضع ژاندارم را نخواهد داشت که برای حفظ مصالح دیگران امنیت را حفظ کند. اما ایران با سایر کشورهای منطقه در حفظ آرامش و ثبات همکاری خواهد کرد.[ژاک روبر: یکی از کشورهایی که با ما صحبت می‌کرد، اظهار نگرانی می‌کرد که تحولات اخیر ایران ممکن است موجب تجزیه ایران بشود. آیا چنین چیزی امکانپذیر است؟]
امام: این تبلیغات و تشبثات شاه است. دروغ است. واقعیت قضیه این است که هرگز احتمال چنین چیزی نیست و واقعیت ندارد.[ژاک روبر: مسئله مورد سئوال این است که روسیه قدرت بزرگ جهانی همسایه شماست که قرارداد 1921 را با ایران دارد و به موجب آن هر کشوری که به خاک ایران نیرو پیاده کند یا نیروهایی به مرزهای ایران نزدیک شوند و خطری برای روسیه باشد آنها به ایران نیرو وارد خواهند کرد. با توجه به اینکه روسها از این قرارداد صحبت می‌کنند، و امریکایی‌ها ناوهای جنگی خود را به خلیج فارس آورده‌اند؛ این سؤالها مطرح می‌گردد.]
امام: این قرارداد با روسها اصل آن غیرقانونی است؛ اصل آن هم امکان به وجود آمدن را ندارد. آنطور نیست که هر کدام از این دو اجازه بدهند که دیگری وارد شود. وقتی جنبش به حرکت درمی‌آید باید تمامی جوانب آن را بپذیرد.[ژاک روبر: دولت فرانسه مخالف جنگهای ابرقدرتهاست.]
امام: ما هم مخالفیم.[ژاک روبر: در بین کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، کارهایی در حال انجام است. کارهایی انجام می‌شود در سطح سازمان ملل متحد و سایرین که ما هم جزو آنها هستیم. تمام خارجیهای مقیم تهران، نگران وضع آینده هستند؛ که آیا این روابط ادامه خواهد یافت؟ چه خواهد شد؟ برخی اقلیتهای مذهبی خصوصاً یهودیها ابراز نگرانی کرده‌اند. نظرتان چیست؟]
امام: بعد از استقرار حکومت اسلامی، قراردادها مورد بررسی قرار خواهند گرفت. آنچه که مورد قبول باشد و به مصالح ما باشد قبول می‌کنیم. خارجیها و اقلیتها، همه محترمند. اقلیتهای مذهبی در اسلام احترام دارند، آزادی دارند. بدانید آنها بهتر به زندگی خود ادامه خواهند داد. نماینده یهودیان آمد اینجا، و من به آنها اطمینان دادم که با آنها به احترام رفتار خواهد شد.پی‌نوشت‌ها:
1- نماینده مخصوص کاخ الیزه.
2- این ملاقات هنگامی صورت گرفت که چند روز قبل، چند تن از وکلای مجلس فرانسه، راجع به ادامه اقامت امام خمینی در فرانسه سئوالاتی کرده بودند. در ضمن مدت ویزای سه ماهه امام در شرف پایان بود و برای اقامت در فرانسه باید ویزای توریستی سه ماهه تجدید می‌شد.
3- مدیر کل سیاسی و مسئول امور خاورمیانه و ایران و رئیس امور کنسولی در وزارت امور خارجه فرانسه.
صحیفه امام، ج5، ص 309 تا 313.
