نویسنده: پرویز ورجاوند
ویژگی جایگاه جغرافیایی شهر لار، در نزدیکی خلیج فارس و استان‌های معتبری چون فارس و کرمان، از دیرباز باعث آبادانی آن و رونق بازارش بوده است. ابن‌بطوطه در 731 از «بازارهای نیکو»ی آن یاد می‌کند. در دوران صفویه نیز بر رونق آن افزوده می‌شود. بازار قیصریه‌ی لار را، که در زمان شاه عباس اول صفوی ساخته شده است، می‌توان یکی از نمونه‌های باارزش هنر معماری بازار ایران به شمار آورد. این بازار از آثار ملوک «گُرگینی» است که تا سال 1011 در لارستان حکمروایی داشتند و آخرین آنها «شاه ابراهیم خان» بود که توسط الله‌وردیخان والی فارس و سردار معروف شاه عباس از قدرت برکنار شد. در فارسنامه‌ی ناصری (1) درباره‌ی بنای این اثر چنین آمده:... اکنون از آثار ملوک گرگینی در شهر لار، مسجد جامع و چهاربازار مشهور به قیصریه است که دیوار و طاق‌های داخلی و خارجی آنها را از گچ خالص و سنگ تراشیده، منبت و مقرنس ساخته‌اند؛ و چندین مرتبه آن را تعمیر کرده‌اند و در سال 1015 حاجی قنبر علی‌بیک ذوالقدر جهرمی، وزیر خطه‌ی لار، قیصریه را تعمیری لایق کرد. بازار لار از دو راسته عمود بر هم، یکی شمالی - جنوبی به طول 124/4متر و دیگری شرقی - غربی به طول 117/6 متر بنا شده است. چهارسوی زیبای قیصریه با طرح هشت گوش و طول وعرض 13/6 متر و گنبد سنگی بلند، به ارتفاع 18 متر از آثار ارزشمند معماری ایران به شمار می‌رود. در چهارکنج چهارسو، چهار حجره با طرح پنج ضلعی ساخته شده است. در پشت حجره‌ها، گرداگرد هشتیِ چهارسو، دالان سرپوشیده‌ای به عرض 4/3 متر قرار دارد که در دو سوی آن حجره‌هایی بنا شده است. دالان‌های سرپوشیده یا بازارک‌های دور هشتیِ چهارسو، از ویژگی‌های استثنایی قیصریه‌ی لار به شمار می‌رود. طاق‌های ضربی بازار با هجده متر ارتفاع، بلندی چشمگیری دارد. در قیصریه‌ی لار دو کتیبه هست، یکی راجع به تعمیرات اساسی و بنیادی دوران شاه عباس صفوی که در پای گنبد چهارسوق قرار دارد؛ روی این کتیبه، هشت بیت، به خط نستعلیق نوشته شده که تاریخ 1014 را دارد. کتیبه‌ی دوم راجع به کارهای تعمیرات دوران ناصرالدین شاه قاجار است که توسط فتحعلی‌خان، حاکم فارس، صورت گرفته است. این کتیبه بر روی سنگ مرمر کنده شده و در پیشانی سردر ورودی جنوبی قیصریه نصب شده و تاریخ آن 1300 است. کفِ بازار قیصریه‌ی لار از خیابان و میدان مقابل آن پایین‌تر قرار گرفته؛ این اختلاف سطح را پلکان‌های سنگی پر کرده است. از نکات مهم این بنا - با وجود زلزله‌های به نسبت ویرانگری که در لار رخ داده است، استحکام آن است. سیلوا فیگوئروا (2)، سفیر اسپانیا در دربار شاه عباس بزرگ، در 1026 از بازار لار چنین یاد می‌کند: «بانی این بازار - که بی‌شک یکی از زیباترین و فاخرترین بناهای سراسر قاره‌ی آسیاست و می‌تواند با مجلل‌ترین فروشگاه‌های اروپا برابر کند - الله‌وردیخان، سلطان شیراز است... در یک کلام ساختمان این بازار به قدری مجلل است که می‌تواند رونق‌بخش زیباترین شهرهای جهان باشد». گفته شده که بنای قیصریه‌ی لار الگویی برای بنای بازار وکیل شیراز بوده است. در اطراف بازار قیصریه، تعدادی کاروان‌سرا هست که تاریخ ساخت بنای آنها به دوران صفویه می‌رسد.
پی‌نوشت‌ها
1. فسائی، ج2، ص 1506.
2. ص 88-89.
پروشانی، ایرج و دیگران؛ (1389)، بازار در تمدن اسلامی، ترجمه‌ی سعید ارباب‌شیرانی، تهران، نشر کتاب مرجع، چاپ اوّل
