اخـلاق فـردى و مـدیـریـتـى و خـصـوصیات رهبرى حضرت امام خمینى (ره ) دردرجـات بسیار عالى قرار داشت و از ایشان یک نمونه انسان کامل ساخته بود, کـه سـخـن گفتن درباره هر کدام از خصوصیات اخلاقى و مدیرتى ایشان بحث مـسـتـقـلـى رامـى طـلـبـد که در این مقاله به برجسته ترین آن ها در ارتباط با فرماندهى عالى و رهبرى جنگ مى پردازیم .
(هـر یـک از ایـن هـا [حـامـیـان رژیم عراق ] بخواهند تعدى بکنند ما تا آخرین نفرمان مى ایستیم مقابلش ) (3) هـنـگـامـى کـه امریکا ناوهاى جنگى خود رابراى حمایت از رژیم عراق به سوى مـنطقه خلیج فارس گسیل مى داشت , مسئولان مملکتى در این باره با حضرت امام گفتگوکرند و نظر ایشان را جویا شدند امام با شجاعت تمام فرمود: (اگـر مـن بـودم , بـا ورود اولـیـن نـاو امـریکایى به خلیج فارس , آن را هدف قرارمى دادم .) (4)
عـکـس الـعـمـل سـاده و آرام امـام در بـرابـر هجوم سراسرى دشمن به کشور ایران بارزترین نمونه این طماءنینه بود که فرمود:
(یک دزدى آمده یک سنگى انداخته و فرار کرده ) (6) فـرمـانـدهـان و طراحان عملیات هاى جنگ پس از روزها مطالعه و شناسایى و بررسى امکانات و تجهیزات و تهیه راه کارهاى عملیاتى و نظامى باز هم به هنگام اجـراى عـمـلـیات هاى مهم اضطراب و نگرانى خویش را از سر انجام عملیات و عـدم اطمینان از موفقیت آن را پنهان نمى کردند و به (نفس مطمئنه ) امام پناه مى جستند.رهنمودهاى امام قبل از عملیات فتح المبین و الفجر 8 به فرماندهان نمونه اى دیگراز آرامش و اطمینان قلبى حضرت امام (ره ) بود که تاءثیرى عجیب در پیروزى رزمندگان اسلام داشت . (7)
حضرو پر شور جوانان در عرصه جهاد و شهادت , گرایش توده مردم و نوجوانان بـه ارزش هـاى انسان ساز و متعالى اسلام و شکوفایى این ارزش ها در جبهه هاى جنگ همه در پرتو رهنمودها و راهنمایى هاى پیامبرگونه عارف و عالمى وارسته واسـتـکـبـار سـتـیزى که مراحل و مدارج عالى سیر و سلوک را پیموده صورت گـرفته است , اما خصلت توضع و فروتنى امام هیچ گاه اجازه نمى داد که از کار خود سخن به میان آورد و خویشتن را یک خدمتگزار معرفى مى کرد و مى فرمود: (اگر به من خدمتگزار بگویند, بهتر از این است که رهبر) (8) هرگاه در جمع رزمندگان حضور مى یافت خود را خجل زده معرفى مى کرد و خـود رااز خـیـل مـشتاقان جنگ و شهادت عقب مانده مى دانست . اوج مرتبه و عالى ترین درجه تواضع و فروتنى امام نسبت به رزمندگان , جمله معروفى است که در وصف دلاورى نوجوان شهید, حسین فهمیده بیان نموده اند:
(رهـبـر ما آن طفل دوازده ساله اى است که با قلب کوچک خود, که ارزشش از صـدهازبان و قلم ما بزرگتر است , با نارنجک خود را زیر تانک دشمن انداخت و آن رامنهدم نمود و خود نیز شربت شهادت نوشید. (9)
(ایـنـجـانـب دسـت یـکـایک شما را مى فشارم ) (10) , (من بین خود و شما فاصله اى نمى بینم ) (11) گویاى عمق و ارادت و محبت قلبى امام به دلاوران دفاع مقدس بود. بـى پـیـرایـگى رفتار امام در جمع فرماندهان و رزمندگان جبهه ها و برداشتن مـانـع هـاى احـتـرامـات رسـمى و رایج میان یک رهبر و فرمانده عالى جنگ با نـیـروهـاى تـحت امردر ملاقات هاى خصوصى تصویرگر گوشه اى از محبت و صـمـیمت قلبى امام به رزمندگان بود و صحنه هاى دیدارهاى خصوصى امام با رزمندگان مشحون ازصحنه هاى دل پذیر و ارتباط عاطفى و محبت و صمیمت است . (12)
مـظـلوم نمایى و تظاهر به مسلمان بودن و از جمله اقداماتى بود که براى فریب مـلـت سـلحشور ایران از سوى رژیم بعث صورت مى گرفت , اما هوشیارى و زیر کـى مـنـحـصـر بـه فرد حضرت امام (ره ) با موضع گیرى هاى دقیق و سنجیده خویش تمام این توطئه هاى فریبنده دشمن را خنثى نمود. از ایـن رو حـامـیـان رژیـم بـعث عراق و سیاست گزاران استکبار جهانى براى پـیش گیرى از پیروزیهاى مداوم ظفرمندان جبهه هاى نبرد که از شکست حصر آبـادان تـا فتح بستان و نبرد چزابه تا عملیات مهم فتح المبین و نیز فتح معجزه آسـاى خـرمـشـهـرضـربات کوبنده خود را بر پیکر رژیم بعث وارد آورده بودند حیله اى جدیداندیشیدند تا افکار مجامع بین المللى و رسانه هاى خبرى و ملت و کشورهاى اسلامى و به خصوص رزمندگان دلاور اسلامى را از جبهه هاى جنگ ایران و عراق به نقطه اى دیگر معطوف کنند.
ایـن تـوطـئه بزرگ , طر ح ریزى و تهاجم وحشیانه و غافلگیرانه اسرائیل غاصب بـه کـشـور لـبـنان بود و مى رفت که این حیله کارساز شود, اما با موضع گیرى هـوشـیـارانه وصریح حضرت امام (ره ) درباره چگونگى پشتیبانى رزمندگان از مردم بى پناه لبنان و فلسطین این توطئه نیز خنثى شد.
امام فرمود:(ما را همان این است که باید از راه شکست عراق دنبال لبنان برویم نه مستقلا) (19)
(هـر کـس مـى تـوانـد جـبـهـه بـایـد بـرود و هر که نمى تواند در پشت جبهه کمک کند) (20)
(هـمـه در هـم ذوب شـویـد و تـو و مـن را از میان بردارید و چون ید واحده و قدرت واحده به دشمن بتازید) (22)
(بـه پشتیبانى مادى و معنوى خود از جبهه هاى نبردو رزمندگان ادامه دهند وسپاهیان نور را حمایت کنند) (23)
دشـمـن بـعـثـى نـیـز با در اختیار داشتن امکانات تبلیغى استکبار جهانى و به تعبیرى (امپراتورى خبرى و رسانه اى ) با کمک کارشناسان و مشاوران خارجى و بـهره ورى ازامکانات و شیوه هاى گوناگون , جنگ روانى خود را براى مشوه جلوه دادن چهره جمهورى اسلامى در میان مسلمانان جهان و جلب حمایت هاى مـنـطـقـه اى براى تقویت رژیم عراق به راه انداخته بود. دراین جنگ روانى هم حـضرت امام بادرایت و ژرف نگرى تمام , با این شیوه هاى تبلیغى و روانى دشمن مقابله نمود.
امـام مبناى تصمیم گیرى هاى مهم خود رابر اساس اطلاعات دقیق از وضعیت جـنـگ و مـشـورت بـا مـسؤلان لشگرى و کشورى بنیان مى نهاد, رهنمودهاى حضرت امام براجراى عملیات هاى نظامى و دفاعى و ورود به خاک عراق , (24) اقـدامـات مـقـابـله به مثل در جنگ شهرها (25) و قبول قطعنام598 سازمان ملل (26) بر همین اصل واساس استوار بود.
الـف ـ شـوراى عالى دفاع و قرار گاه خاتم الانبیا و جانشینى فرماندهى کل قوا دربرنامه ریزى هاى نظامى (27)
ب ـ شوراى عالى پشتیبانى جنگ براى جذب نیرو و تهیه امکانات (28)
ج ـ تشکیل ستاد مناطق بمباران شده (29)
د ـ تـعـیـیـن وزارت امـور خـارجـه جمهورى اسلامى براى تبیین سیاست هاى دفاعى ایران در مجامع بین المللى (30)
ه ـ تشکیل شوراى عالى بازسازى مناطق جنگى (31)
هـرگـاه پیام هاى حماسى و شور آفرین حضرت امام همانند جمله هاى : (امروز روزحـضـور در حـجـلـه جـهـاد و شـهـادت و مـیـدان نـبرد است , روز نشاط عاشقان خداست ) (32) صادر مى شد, هم جبهه هاى نبرد را از جوانان پر شور و بـا اخلاص آکنده مى ساخت و هم در گرماگرم نبرد, چون آبشار نور بر دل هاى تـشـنـه و مشتاق جهاد و شهادت جارى مى گشت و توان رزم آنان را دو چندان مى ساخت و در یک کلام (معجزه ) مى آفرید.
پـیـام امـام بـه فـرمـانـدهـان جـبهه پس از عملیات بدر, بارزترین نمونه تاءثیر مـعنوى پیام هاى امام در تقویت روحیه رزمندگان و فرماندهان در بحرانى ترین شرایط جنگ است . (33)
تـوجـه دادن رزمـندگان به اراده و قدرت خداوند تبارک و تعالى در پیروزى و جـنگ ,تذکر به اعتماد و اعتقاد به نصرت الهى , تاکید بر ذکر خداوند و تهجد در جـبـهه ها,پرهیز دادن از غرور و توجه دادن نیروها به توانایى هاى قدرت ایمان و اخـلاص دررزمـنـدگـان در مـقابل تجهیزات دشمن از جمله تذکرات امام به رزمندگان بود.
اصولا دراندیشه و سیره حضرت امام هر گونه تلاش و اقدامات سیاسى , فرهنگى ونـظامى بدون در نظر گرفتن بعد الهى و معنوى فاقد هرگونه ارزش اسلامى است , ازاین رو به رزمندگان اسلام آمیختگى عمل ظاهرى را به معنویت دینى و الهى تذکرداد و فرمود:
(زدن و پـیـروز شـدن و فـتح کردن و همه اینها اگر آن بعد معنوى اش نباشد همه اش شکست است .) (34)
(بـایـد... در تـجهیز کلیه آحاد و افراد این کشور بر اساس اصول و فرمول خاص دفـاع هـمـه جـانـبـه تـا رسیدن به تشکل واقعى و حقیقى بسیح و ارتش بیست میلیونى کوشش نمود). (35) به فرماندهاى نظامى نیز فرمود: (نیروهاى نظامى ما هرگز نباید از کید و مکر دشـمـنـان غـافـل بـمـانند و در هر شرایطى باید بنیه دفاعى کشور در بهترین وضعیت باشد.) (36)
(گـویى خود آیت اللّه خمینى (ره ) شخصا هر روز اینجا (جبهه ها) حاضر شده و آن هارا به جهاد دعوت مى کند.) (37) ارتـباط طلایه داران فتح با امام امت , همان رابطه مرید با مراد, سالک الى اللّه با پـیـر ومـرشد, و محب با محبوب است . رفتار و حالاتى که رزمندگان اسلام در صحنه هاى مختلف و عر صه هاى پیکار دفاع مقدس نسبت به حضرت امام از خود نـشـان داده انـد, رمـز و رازى از حدیث دل دادگى و دلباختگى عاشقان شیفته اسـت کـه کـارنـامـه جهاد و دفاع آنان با معیار عشق محک خورده است . در این بخش از مقاله به برخى از این موارد اشاره خواهید داشت :
بـسـیـارى از نیروهاى مسلح کشورها در شرایط سخت و بحرانى جنگ به جهت دفـاع از آب و خـاک و نـوامیس کشور و یارعایت سلسله مراتب و اجراى مقررات نـظـامـى آن کشور و یا احیانا در یافت پاداش و ترس از مجازات , از فرمانده خود اطاعت مى کنندو انگیزه هاى دیگرى در اطاعت پذیرى آنها دخالت ندارد. ولـى رزم جـویـان عـرصـه پـیـکـار و دفـاع مـقـدس جـمهورى اسلامى ایران دیـدگـاهـشـان نـسبت به اجراى دستورات حضرت امام بالاتر از اطاعت از یک فـرمانده کل قوا بود.آنان دستورات امام را با عشق و علاقه و ارادتى خاص انجام مى دادند و هدفشان رضایت خاطر امام بود.
رزمـنـدگـان تـمـام سـخـتى ها و زحمات طاقت فرساى عملیات را براى یک لحظه خوشحالى امام تحمل مى کردند. سردار باکرى در جمع نیروهایى که براى آموزش نظامى و آمادگى رزمى جهت شرکت در عملیات خیبر به جبهه ها آمده بودندگفت :
(عزیزان من نـحـواحـسـن انـجـام دهـیـد بـلـکـه بتوانیم در عملیات آینده دل امام را شاد کنیم .) (40)
رزمـنـدگـان پـس از نام مبارک ائمه معصومین : با ذ کر و یاد امام و عطر سلام وصـلـوات به مرادشان مشام جان را خوشبو مى ساختند و شعار (براى سلامتى امام صلوات ) از پرطرفدارترین شعارهایى بود که در سراسر جبهه گوش جان را نوازش مى داد.
بـهره گیرى از کلمات قصار امام درباره جنگ در تابلو نوشته ها و استناد به آنها وگـفـتـگـوى رزمندگان از جمله عبارت هایى بود که فضاى جبهه ها را عطر آگین مى ساخت .
هـر گـاه رزمـنـدگـان , هـمسنگرى را مى دیدند که احتمال داشت به خدمت حضرت امام برسد, سلام خالصانه و لبریز از عشق و محبت خویش را به حضور آن بـزرگـوار تـقـدیم مى داشتند و دیگر سخنى از خانواده و یا مشکلات خویش به زبان نمى راندند.
بـراسـتـى کـه سـیـماى جذاب و دلرباى امام جلوه اى از جمال جمیل الهى بود کـه عاشقانش در سخت ترین شرایط عملیات به یاد چهره ملکوتى و زیباى امام و وعده دیدارش جانى تازه در کالبدشان دمیده مى شد.
1 ـ شجاعت ,
در فـرهـنـگ مـبـارزات سـیـاسـى حضرت امام (ره ) واژه ترس وجود ندارد در دوران قـیام علیه طاغوت و رویارویى با امریکا و رهبرى هشت سال دفاع مقدس بـاشـجاعت و دلیرى وارد مبارزه شد. (او ترس را ترساند که به دل ها ى اولیاى الـهى راه نیابد... او هرگز نترسید و نترساند.) (1) هنگامى که وزیردفاع امریکا عـلنا تهدیدکرده بود که امریکا در این جنگ هر زمانى که صلاح بداند ازدوستان عـرب خـودپشتیبانى خواهد کرد. (2) حضرت امام (ره ) در پاسخ به این گونه تهدیدهاى نظامى دشمنان فرمود:(هـر یـک از ایـن هـا [حـامـیـان رژیم عراق ] بخواهند تعدى بکنند ما تا آخرین نفرمان مى ایستیم مقابلش ) (3) هـنـگـامـى کـه امریکا ناوهاى جنگى خود رابراى حمایت از رژیم عراق به سوى مـنطقه خلیج فارس گسیل مى داشت , مسئولان مملکتى در این باره با حضرت امام گفتگوکرند و نظر ایشان را جویا شدند امام با شجاعت تمام فرمود: (اگـر مـن بـودم , بـا ورود اولـیـن نـاو امـریکایى به خلیج فارس , آن را هدف قرارمى دادم .) (4)
2 ـ طماءنینه ,
دل آرام و قـلـب مـطـمـئن حضرت امام (ره ) پیامد ایمان محکم و اعتقاد راسخ به دریاى بى کران الطاف الهى بود. طماء نینه اى که حوادث ناگوار و کمر شکن قادر به متزلزل کردن و در هم شکستن آن نبود. حضرت امام عالم را محضر حق تعالى مى دید وبه الطاف و عنایات الهى اعتماد داشت و مصداقى از آیه : (الا بذکر اللّه تطمئن القلوب ) (5) بـود و ایـن عـنصر مهم تاءثیرى شگرف در تصمیم گیرى هاى ایشان در رهبرى دفاع مقدس داشت .عـکـس الـعـمـل سـاده و آرام امـام در بـرابـر هجوم سراسرى دشمن به کشور ایران بارزترین نمونه این طماءنینه بود که فرمود:
(یک دزدى آمده یک سنگى انداخته و فرار کرده ) (6) فـرمـانـدهـان و طراحان عملیات هاى جنگ پس از روزها مطالعه و شناسایى و بررسى امکانات و تجهیزات و تهیه راه کارهاى عملیاتى و نظامى باز هم به هنگام اجـراى عـمـلـیات هاى مهم اضطراب و نگرانى خویش را از سر انجام عملیات و عـدم اطمینان از موفقیت آن را پنهان نمى کردند و به (نفس مطمئنه ) امام پناه مى جستند.رهنمودهاى امام قبل از عملیات فتح المبین و الفجر 8 به فرماندهان نمونه اى دیگراز آرامش و اطمینان قلبى حضرت امام (ره ) بود که تاءثیرى عجیب در پیروزى رزمندگان اسلام داشت . (7)
3 ـ تواضع و فروتنى ,
شـخـصـیت عظیم و معنوى حضرت امام (ره ), مهم ترین عامل در تحول معنوى وروحـى مـلـت ایـران و رزمـندگان جبهه هاى نور علیه ظلمت در هشت سال دفاع مقدس بود.حضرو پر شور جوانان در عرصه جهاد و شهادت , گرایش توده مردم و نوجوانان بـه ارزش هـاى انسان ساز و متعالى اسلام و شکوفایى این ارزش ها در جبهه هاى جنگ همه در پرتو رهنمودها و راهنمایى هاى پیامبرگونه عارف و عالمى وارسته واسـتـکـبـار سـتـیزى که مراحل و مدارج عالى سیر و سلوک را پیموده صورت گـرفته است , اما خصلت توضع و فروتنى امام هیچ گاه اجازه نمى داد که از کار خود سخن به میان آورد و خویشتن را یک خدمتگزار معرفى مى کرد و مى فرمود: (اگر به من خدمتگزار بگویند, بهتر از این است که رهبر) (8) هرگاه در جمع رزمندگان حضور مى یافت خود را خجل زده معرفى مى کرد و خـود رااز خـیـل مـشتاقان جنگ و شهادت عقب مانده مى دانست . اوج مرتبه و عالى ترین درجه تواضع و فروتنى امام نسبت به رزمندگان , جمله معروفى است که در وصف دلاورى نوجوان شهید, حسین فهمیده بیان نموده اند:
(رهـبـر ما آن طفل دوازده ساله اى است که با قلب کوچک خود, که ارزشش از صـدهازبان و قلم ما بزرگتر است , با نارنجک خود را زیر تانک دشمن انداخت و آن رامنهدم نمود و خود نیز شربت شهادت نوشید. (9)
4 ـ محبت و صمیمیت امام با رزمندگان ,
هـمـان گـونـه کـه رزمـنـدگـان اسلام خداجویان جبهه هاى نبرد به ساحت مـقـدس شخصیت معنوى رهبرشان عشق مى ورزیدند, امام عاشقان نیز علاقه و مـحـبتى خاص نسبت به فرزندان معنوى خویش اظهار مى کردند. و در حقیقت ارادت وعـلاقـه بـیـن مـریـد و مـراد یک پیوند دو جانبه بود, جلوه هاى الفت و صمیمت و محبت امام نسبت به رزمندگان در گفتار و کردارش به طور کامل نمایان بود. جملاتى همانند:(ایـنـجـانـب دسـت یـکـایک شما را مى فشارم ) (10) , (من بین خود و شما فاصله اى نمى بینم ) (11) گویاى عمق و ارادت و محبت قلبى امام به دلاوران دفاع مقدس بود. بـى پـیـرایـگى رفتار امام در جمع فرماندهان و رزمندگان جبهه ها و برداشتن مـانـع هـاى احـتـرامـات رسـمى و رایج میان یک رهبر و فرمانده عالى جنگ با نـیـروهـاى تـحت امردر ملاقات هاى خصوصى تصویرگر گوشه اى از محبت و صـمـیمت قلبى امام به رزمندگان بود و صحنه هاى دیدارهاى خصوصى امام با رزمندگان مشحون ازصحنه هاى دل پذیر و ارتباط عاطفى و محبت و صمیمت است . (12)
5 ـ قاطعیت ,
در دوران مـبـارزه بـا رژیـم سـتـمـشاهى قاطعیت امام راه گشاى برنامه ها و سـیـاست هاى مبارزه بود که حتى اطرافیان و شاگردان ایشان به شگفتى و کار سـاز بـودن آن اعـتـراف داشـتـنـد. در امور رهبرى و فرماندهى عالى جنگ هم قاطعیت امام گره هاى کور و بن بست هاى ایجاد شده در برنامه ریزى هاى رزمى و نـظـامـى را بـاز مـى کرد. از مهم ترین جلوه هاى قاطعیت امام دستور شکست حـصـرآبـادان (13) , آزاد سـازى سوسنگرد (14) , و عزل فرماندهى نیروهاى مسلح (15) بود.6 ـ سازش نپذیرى و استقامت در مبارزه ,
ظلم ستیزى و پایدارى امام در برابر توطئه هاى دشمنان , روحیه اى سازش ناپذیر ومـقـاوم از ایـشان پدید آورده بود. حضرت امام در سیره عملى و روشن مبازات خـودبه آیات شریفه (لا تظلمون و لا تظلمون ) (16) و (فاستقم کما امرت و من تاب معک ) (17) , تاءسى مى جست و هیچ گاه نقشه هاى ظالمانه و سلطه طلبانه و تحمیلى دشمن را بر نمى تافت . فـشـارهـاى شـدیـد نـظـامـى , تبلیغاتى و روانى حامیان دشمن در کمک هاى تـسـلـیحاتى به رژیم بعث عراق براى پذیرفتن خواسته هاى استکبار جهانى هیچ تاءثیرى در روحیه مقاوم و سازش ناپذیر امام نداشت و مى فرمود: (مـا تـا آخـریـن نـفر و تا آخرین منزل و تا آخرین قطره خود براى اعلاى کلمه اللّه ایستاده ایم .) (18) ایـن روحـیـه و صـفـت مطلوب حضرت امام (ره ) تاءثیر عجیبى در رزمندگان اسلام داشت به گونه اى که شیرمردان عرصه پیکار در شرایط سخت نبرد باتمام توان واراده خویش پایدارى مى کردند و دشمن مجهز به سلاح هاى پیشرفته را به استیصال مى کشاندند.7 ـ نیرنگ شناسى ,
دشـمـن در موقعیت و زمان هاى مختلف حیله هاى متفاوت و گوناگونى را به کـارمـى بـسـت و بـا بـهـره گـیـرى از شیوه هاى جنگ روانى تلاش مى کرد تا انگیزه هاى اسلامى را در رزمندگان از بین ببرد و اراده آنان را در دفاع مقدس از میهن اسلامى سست نماید.مـظـلوم نمایى و تظاهر به مسلمان بودن و از جمله اقداماتى بود که براى فریب مـلـت سـلحشور ایران از سوى رژیم بعث صورت مى گرفت , اما هوشیارى و زیر کـى مـنـحـصـر بـه فرد حضرت امام (ره ) با موضع گیرى هاى دقیق و سنجیده خویش تمام این توطئه هاى فریبنده دشمن را خنثى نمود. از ایـن رو حـامـیـان رژیـم بـعث عراق و سیاست گزاران استکبار جهانى براى پـیش گیرى از پیروزیهاى مداوم ظفرمندان جبهه هاى نبرد که از شکست حصر آبـادان تـا فتح بستان و نبرد چزابه تا عملیات مهم فتح المبین و نیز فتح معجزه آسـاى خـرمـشـهـرضـربات کوبنده خود را بر پیکر رژیم بعث وارد آورده بودند حیله اى جدیداندیشیدند تا افکار مجامع بین المللى و رسانه هاى خبرى و ملت و کشورهاى اسلامى و به خصوص رزمندگان دلاور اسلامى را از جبهه هاى جنگ ایران و عراق به نقطه اى دیگر معطوف کنند.
ایـن تـوطـئه بزرگ , طر ح ریزى و تهاجم وحشیانه و غافلگیرانه اسرائیل غاصب بـه کـشـور لـبـنان بود و مى رفت که این حیله کارساز شود, اما با موضع گیرى هـوشـیـارانه وصریح حضرت امام (ره ) درباره چگونگى پشتیبانى رزمندگان از مردم بى پناه لبنان و فلسطین این توطئه نیز خنثى شد.
امام فرمود:(ما را همان این است که باید از راه شکست عراق دنبال لبنان برویم نه مستقلا) (19)
شیوه ها و تدابیر رهبرى امام خمینى (ره )
حـضـرت امـام خـمینى (ره ) به عنوان رهبر و فرمانده کل قوا و فرماندهى عالى جـنـگ ,تـعـیـیـن و هـدایت استراتژى جنگ را بر عهده داشت و در این مدت با بـهره گیرى ازشیوه ها و تدابیر خاص خویش هشت سال دفاع مقدس را رهبرى نمود و اعجاب وشگفتى سیاستمداران دشمن را برانگیخت .1 ـ بـسـیج همگانى و سازماندهى مردم و نیروهاى مسلح تحت دو یگان عمده
رزمى و پشتیبانى بـراى آنـکـه کـلـیـه نـیروهاى داوطلب بتوانند در حد توانایى ها و استعدادهاى خـویـش در ایـن امـر مـهم سهیم باشند, امام اقدام به این مهم نمودند و در این رابطه فرمودند:(هـر کـس مـى تـوانـد جـبـهـه بـایـد بـرود و هر که نمى تواند در پشت جبهه کمک کند) (20)
2 ـ توسعه تشکیلات نظامى و فرمان بر تشکیل نیروهاى سه گانه سپاه
ایـن امـر مـوجـب شـد تـا سـپـاه بـتـواند با هماهنگى بیشتر با نیروهاى ارتش , درعرصه هاى نبرد حضور قوى ترى داشته باشند. (21)3 ـ هماهنگى و انسجام در نیروهاى مسلح
هـمان گونه که در اندیشه سیاسى امام وحدت و یکپارچگى اقشار مختلف ملت واحـزاب گـوناگون عامل پیروزى ملت ایران به شمار مى آید. انسجام نیروهاى نـظامى را نیز ضامن اقتدار نیروهاى مسلح در دفاع مقدس مى دانست . از این رو امام به نیروهاى ارتش , سپاه و بسیج فرمود:(هـمـه در هـم ذوب شـویـد و تـو و مـن را از میان بردارید و چون ید واحده و قدرت واحده به دشمن بتازید) (22)
4 ـ هماهنگى و به کارگیرى امکانات پشت جبهه
امـام نـیـروهـاى پـشـت جبهه اعم از دستگاه هاى اجرایى و تبلیغى و سیاسى را بـه هـمـاهـنـگـى بـا یـکـدیگر و توجه به مسائل جنگ دعوت مى کردند و کلیه فـعـالـیـت هاى سیاسى , تبلیغى و اقتصادى پشت جبهه را با دفاع مقدس مرتب ط مـى سـاخـتـنـد وهـمـواره ارگان ها و سازمان هاى دولتى را در جهت تقویت و آمادگى رزمى مردم وپشتیبانى از جنگ به کار مى گرفتند و مى فرمودند:(بـه پشتیبانى مادى و معنوى خود از جبهه هاى نبردو رزمندگان ادامه دهند وسپاهیان نور را حمایت کنند) (23)
5 ـ مقابله با عوامل بازدارنده داخلى و تبلیغات دشمن
در دوران دفـاع مـقدس حوادث گوناگونى پدید مى آمد, برخى از این حوادث مانندرقابت هاى جناح هاى مختلف در کشور معلول شرایط سیاسى داخل کشور بـود, کـه بـعـضـا فـضاى سیاسى کشور را ملتهب مى ساخت , برخى از پیشامدها راعـوامـل آگـاه ومـزدور دشـمـن پدید مى آوردند و برخى دیگر نتیجه اعمال گـروه هـاى نـاآگاه داخلى بود و هر کدام از این حوادث به طور مستقیم یا غیر مـستقیم مى توانست در حضوررزمندگان اسلام در جبهه هاى براى ادامه دفاع مـقـدس مشکل ایجاد نماید. اماحضرت امام باشیوه هاى در خور تحسین رهبرى خـویـش , تـاءثـیـر منفى و شکننده هریک از این حوادث را بر عرصه هاى نبرد و روحیه رزمى و معنوى رزمندگان اسلام راخنثى مى کرد.دشـمـن بـعـثـى نـیـز با در اختیار داشتن امکانات تبلیغى استکبار جهانى و به تعبیرى (امپراتورى خبرى و رسانه اى ) با کمک کارشناسان و مشاوران خارجى و بـهره ورى ازامکانات و شیوه هاى گوناگون , جنگ روانى خود را براى مشوه جلوه دادن چهره جمهورى اسلامى در میان مسلمانان جهان و جلب حمایت هاى مـنـطـقـه اى براى تقویت رژیم عراق به راه انداخته بود. دراین جنگ روانى هم حـضرت امام بادرایت و ژرف نگرى تمام , با این شیوه هاى تبلیغى و روانى دشمن مقابله نمود.
6 ـ رعایت اصول تصمیم گیرى
حـضـرت امـام (ره ) اطـلاعات و اخبار کافى و لازم را از طریق نمایندگان خود درنـیـروهـاى مـسـلـح و یـگـان هـاى رزمى و فرماندهاى قرارگاه ها به دست مى آوردند.امـام مبناى تصمیم گیرى هاى مهم خود رابر اساس اطلاعات دقیق از وضعیت جـنـگ و مـشـورت بـا مـسؤلان لشگرى و کشورى بنیان مى نهاد, رهنمودهاى حضرت امام براجراى عملیات هاى نظامى و دفاعى و ورود به خاک عراق , (24) اقـدامـات مـقـابـله به مثل در جنگ شهرها (25) و قبول قطعنام598 سازمان ملل (26) بر همین اصل واساس استوار بود.
7 ـ تفویض اختیارات
گـسـتـردگـى و تـخـصـصى بودن امور جنگ باعث شده بود که حضرت امام مسؤلیت برخى از مسائل اجرایى و کارشناسى مرتبط با جنگ را به مسؤلان کشور تفویض نماید و خودشان سیاست کلى و راهبردى دفاع مقدس را ترسیم و برانجام آنـهـانـظـارت مـى کردند از این رو مسئولیت ها را بدین گونه تفویض و تعیین فرمودند:الـف ـ شـوراى عالى دفاع و قرار گاه خاتم الانبیا و جانشینى فرماندهى کل قوا دربرنامه ریزى هاى نظامى (27)
ب ـ شوراى عالى پشتیبانى جنگ براى جذب نیرو و تهیه امکانات (28)
ج ـ تشکیل ستاد مناطق بمباران شده (29)
د ـ تـعـیـیـن وزارت امـور خـارجـه جمهورى اسلامى براى تبیین سیاست هاى دفاعى ایران در مجامع بین المللى (30)
ه ـ تشکیل شوراى عالى بازسازى مناطق جنگى (31)
8 ـ تشویق به نبرد
هـنر مدیریت و رهبرى امام , نفوذ معنوى ایشان در قلب میلیون ها انسان مخلص ومتعهد و شیفته به ولایت و رهبرى بود.هـرگـاه پیام هاى حماسى و شور آفرین حضرت امام همانند جمله هاى : (امروز روزحـضـور در حـجـلـه جـهـاد و شـهـادت و مـیـدان نـبرد است , روز نشاط عاشقان خداست ) (32) صادر مى شد, هم جبهه هاى نبرد را از جوانان پر شور و بـا اخلاص آکنده مى ساخت و هم در گرماگرم نبرد, چون آبشار نور بر دل هاى تـشـنـه و مشتاق جهاد و شهادت جارى مى گشت و توان رزم آنان را دو چندان مى ساخت و در یک کلام (معجزه ) مى آفرید.
9 ـ تقویت روحیه رزمندگان
کـلـمـات دلـنشین و نافذ و روح بخش پیام ها و سخنان حضرت امام در دل و و جـان رزمـنـدگـان اثـر شـگـرفـى مى گذاشت , سخنرانى هاى ایشان در جمع فـرمـانـدهـان قـرارگـاه ها و رزمندگان دلاور و پیام هایى که به مناسبت هاى مختلف براى رزمندگان صادر مى گردید, قوت قلبى براى دلاورمردان جبهه ها بود.پـیـام امـام بـه فـرمـانـدهـان جـبهه پس از عملیات بدر, بارزترین نمونه تاءثیر مـعنوى پیام هاى امام در تقویت روحیه رزمندگان و فرماندهان در بحرانى ترین شرایط جنگ است . (33)
10 ـ توجه دادن رزمندگان به معنویت
حـضرت امام (ره ) دائما رزمندگان و فرماندهان قرارگاه ها را به مسائل معنوى تـوجـه مـى داد تـا حـمـاسه سازى رزم آوران عرصه پیکار با عرفان دینى و الهى آمیخته باشد.تـوجـه دادن رزمـندگان به اراده و قدرت خداوند تبارک و تعالى در پیروزى و جـنگ ,تذکر به اعتماد و اعتقاد به نصرت الهى , تاکید بر ذکر خداوند و تهجد در جـبـهه ها,پرهیز دادن از غرور و توجه دادن نیروها به توانایى هاى قدرت ایمان و اخـلاص دررزمـنـدگـان در مـقابل تجهیزات دشمن از جمله تذکرات امام به رزمندگان بود.
اصولا دراندیشه و سیره حضرت امام هر گونه تلاش و اقدامات سیاسى , فرهنگى ونـظامى بدون در نظر گرفتن بعد الهى و معنوى فاقد هرگونه ارزش اسلامى است , ازاین رو به رزمندگان اسلام آمیختگى عمل ظاهرى را به معنویت دینى و الهى تذکرداد و فرمود:
(زدن و پـیـروز شـدن و فـتح کردن و همه اینها اگر آن بعد معنوى اش نباشد همه اش شکست است .) (34)
11 ـ تقویت بنیه دفاعى
اهـتـمـام فـراوان حـضرت امام برتقویت بنیه دفاعى و حمایت هاى ایشان از بالا بـردن کـیفیت و کمیت امکانات و تجهیزات نظامى و تاءمین بودجه هاى جنگ و دفـاع مقدس از خصوصیات تدبیر رهبرى ایشان در دفاع مقدس بود. این اهتمام حـضـرت امـام تـا روزهـاى پایانى جنگ نیز ادامه داشت و طى دستورالعملى به مسؤلان سیاسى نظامى فرمود:(بـایـد... در تـجهیز کلیه آحاد و افراد این کشور بر اساس اصول و فرمول خاص دفـاع هـمـه جـانـبـه تـا رسیدن به تشکل واقعى و حقیقى بسیح و ارتش بیست میلیونى کوشش نمود). (35) به فرماندهاى نظامى نیز فرمود: (نیروهاى نظامى ما هرگز نباید از کید و مکر دشـمـنـان غـافـل بـمـانند و در هر شرایطى باید بنیه دفاعى کشور در بهترین وضعیت باشد.) (36)
تاثیر ارتباط معنوى امام خمینى (ره ) با رزمندگان
در هـشـت سـال دفـاع مقدس رزمندگان اسلام , حضرت امام خمینى (ره ) در خـطـوطنـبرد جبهه هاى جنگ حضرو فیزیکى نداشتند, اما شخصیت پر نفوذ و مـعـنـوى وعـرفـانى ایشان هر روز در تمام نقاط جبهه حکمفرما بود و تاءثیرات عمیق و شگرف این حضور معنوى در روحیه و عملکرد رزمندگان کاملا مشهود و مـلـموس بود. این موضوع شگفتى صاحب نظران , راویان و گزارشگران حاضر در جـبـهه را بر انگیخته بود. یکى از خبرنگاران غیرایرانى که از جبهه هاى جنگ بـازیـد کـرده و روحـیـات رزمـنـدگان اسلام را از نزدیک مشاهده کرده است درگزارش خود مى نویسد:(گـویى خود آیت اللّه خمینى (ره ) شخصا هر روز اینجا (جبهه ها) حاضر شده و آن هارا به جهاد دعوت مى کند.) (37) ارتـباط طلایه داران فتح با امام امت , همان رابطه مرید با مراد, سالک الى اللّه با پـیـر ومـرشد, و محب با محبوب است . رفتار و حالاتى که رزمندگان اسلام در صحنه هاى مختلف و عر صه هاى پیکار دفاع مقدس نسبت به حضرت امام از خود نـشـان داده انـد, رمـز و رازى از حدیث دل دادگى و دلباختگى عاشقان شیفته اسـت کـه کـارنـامـه جهاد و دفاع آنان با معیار عشق محک خورده است . در این بخش از مقاله به برخى از این موارد اشاره خواهید داشت :
1 ـ عشق رزمندگان به امام ,
عـلاقـه و محبت شدید و زاید الوصف رزمندگان امام به بارزترین جلوه از تاءثیر عمیق شخصیت معنوى امام بر رزمندگان است : محبتى که تجلى عشق عرفانى و معنوى است و ریشه و سر منشاء بسیارى از تاءثیرات دیگر است . آرى ایـنـجـا (صـحـبـت عـشـق اسـت و عـشـق ) و قـلـم از تـرسـیـمش بر خودمى شکافد (38) نـذر بـراى سـلامـتـى حـضـرت امـام و طول عمر ایشان , اظهار عشق و علاقه درسـخـت تـریـن شـرایـط خط مقدم جبهه در حال مجروحیت و هنگام اسارت گوشه هایى از ارادت رزمندگان به حضرت امام است .2 ـ عشق خانواده ایثارگران به امام ,
بازماندگان شهیدان و ایثارگران , بالندگى و رشد و سلامتى مکتب حیاتبخش اسلام و خط امام را در گرو قربانى شدن و فدایى دادن در این راه مى دانستند و جوانان ونونهالان به خون خفته خویش را قربانیان این راه قلمداد مى نمودند. در یـکـى از دیـدارهـاى خـانـواه شـهـدا بـا امـام خمینى (ره ), مادرى با لهجه خـرمـشـهـرى فـریاد مى زد: اى امام فرزندى ندارم تا درراه اسلام قربانى کنم , خدا مرا فداى تو کند. (39)3 ـ اطاعت پذیرى عاشقانه ,
تفاوت رهبرى امام در دفاع مقدس با سایر رهبران و فرماندهان جنگ ها در تاریخ وجـهـان را بـایـد درنـفوذ معنوى شخصیت امام و تاءثیر آن در رفتار و عملکرد نیروهاى رزمى جست و جو کرد.بـسـیـارى از نیروهاى مسلح کشورها در شرایط سخت و بحرانى جنگ به جهت دفـاع از آب و خـاک و نـوامیس کشور و یارعایت سلسله مراتب و اجراى مقررات نـظـامـى آن کشور و یا احیانا در یافت پاداش و ترس از مجازات , از فرمانده خود اطاعت مى کنندو انگیزه هاى دیگرى در اطاعت پذیرى آنها دخالت ندارد. ولـى رزم جـویـان عـرصـه پـیـکـار و دفـاع مـقـدس جـمهورى اسلامى ایران دیـدگـاهـشـان نـسبت به اجراى دستورات حضرت امام بالاتر از اطاعت از یک فـرمانده کل قوا بود.آنان دستورات امام را با عشق و علاقه و ارادتى خاص انجام مى دادند و هدفشان رضایت خاطر امام بود.
رزمـنـدگـان تـمـام سـخـتى ها و زحمات طاقت فرساى عملیات را براى یک لحظه خوشحالى امام تحمل مى کردند. سردار باکرى در جمع نیروهایى که براى آموزش نظامى و آمادگى رزمى جهت شرکت در عملیات خیبر به جبهه ها آمده بودندگفت :
(عزیزان من نـحـواحـسـن انـجـام دهـیـد بـلـکـه بتوانیم در عملیات آینده دل امام را شاد کنیم .) (40)
4 ـ یاد امام ,
در جـمـع رزمـنـدگـان با ارتباط و انس دائمى و ناگسستنى کاروانیان نور با شخصیت معنوى امام موجب شده بود که نام و یاد و تصویر امام همواره در سراسر جبهه هاحضور داشته باشد.رزمـنـدگـان پـس از نام مبارک ائمه معصومین : با ذ کر و یاد امام و عطر سلام وصـلـوات به مرادشان مشام جان را خوشبو مى ساختند و شعار (براى سلامتى امام صلوات ) از پرطرفدارترین شعارهایى بود که در سراسر جبهه گوش جان را نوازش مى داد.
بـهره گیرى از کلمات قصار امام درباره جنگ در تابلو نوشته ها و استناد به آنها وگـفـتـگـوى رزمندگان از جمله عبارت هایى بود که فضاى جبهه ها را عطر آگین مى ساخت .
5 ـ اشتیاق به دیدار امام ,
دیـدار (جـمـال جـانـان ) بـهـتـریـن و بیشترین آرزوى مشتاقان و شیفتگان و دلـبـاختگان (حسن روى ) حضرت امام بود. آنان براى دستیابى به وصال و لقاى محبوب خویش لحظه شمارى مى کردند و گفت و گوى خصوصى شان اظهار علاقه به ملاقات باامام بود.هـر گـاه رزمـنـدگـان , هـمسنگرى را مى دیدند که احتمال داشت به خدمت حضرت امام برسد, سلام خالصانه و لبریز از عشق و محبت خویش را به حضور آن بـزرگـوار تـقـدیم مى داشتند و دیگر سخنى از خانواده و یا مشکلات خویش به زبان نمى راندند.
بـراسـتـى کـه سـیـماى جذاب و دلرباى امام جلوه اى از جمال جمیل الهى بود کـه عاشقانش در سخت ترین شرایط عملیات به یاد چهره ملکوتى و زیباى امام و وعده دیدارش جانى تازه در کالبدشان دمیده مى شد.
پی‌نوشتها:
1- بنیان مرصوص , جوادى آملى , ص 31.
2- بولتن خبرگزارى جمهورى اسلامى , 10/2/61.
3- صحیفه نور, ج 19, ص 134.
4- پـابـه پـاى آفـتاب , امیر رضا ستوده , ج 1, ص 243 به نقل از حاج سید احمد خمینى .
5- سوره رعد (13), آیه 28.
6- صحیفه نور, ج 13, ص 191.
7- ر.ک .امـام و دفـاع مقدس , ص 50 و 51, 74 تا 76 و پا به پاى آفتاب , ج 3, ص 121.
8- صحیفه نور, ج 12, ص 192.
9- همان , ج 14, ص 60.
10- همان , ج 20, ص 247.
11- همان , ج 21, ص 8.
12- ر.ک . امام و دفاع مقدس , ص 49 و گمشده اى در افق , رضا پریزاد, ص 134.
13- ر.ک . صحیفه امام , ج 13, ص 333.
14- ر.ک . پـا بـه پـاى آفـتـاب , ج2 , ص 199, خاطرات حضرت آیت اللّه خامنه اى مدظله العالى .
15- ر.ک .صحیفه امام , ج 14, ص 420, حکم عزل بنى صدر.
16- بقره (2) / 279.
17- هود (11) / 112.
18- صحیفه نور, ج 19, ص 59.
19- همان , ج 16, ص 213 و صحیفه امام , ج 16, ص 393.
20- همان , ج 19, ص 289.
21- ر.ک . صحیفه نور, ج 19, ص 228, حکم حضرت امام به فرمانده کل سپاه .
22- صحیفه نور, ج 18, ص 230.
23- همان , ج 20, ص 215.
24- ر.ک . صحیفه نور, ج 13, ص 122 و مجله بصائر, ش 27 و ص 71.
25- ر.ک . حـقـیـقـت هـا و مـصـلـحت ها, ص 90 و 91, مصاحبه با آقاى هاشمى رفسنجانى .
26- ر.ک . جـمـهـورى اسـلامـى , 1/5/67, ص 10, خـطـبه هاى حضرت آیت اللّه خامنه اى در نماز جمعه تهران .
27- ر.ک . صحیفه نور, ج 13, ص 117 و صحیفه امام ج 18, ص 355.
28- ر.ک . صحیفه نور, ج 20, ص 16.
29- ر.ک . همان , ج 18, ص 142.
30- ر.ک . همان , ج 20, ص 245 و تاریخ سیاسى جنگ تحمیلى عراق علیه ایران , ولایتى , ص 286.
31- ر.ک . صحیفه امام ج 16, ص 310.
32- صحیفه نور, ج 20, ص 195.
33- ر. ک امام و دفاع مقدس , ص 86.
34- صحیفه نور, ج 19, ص 129.
35- همان , ج 21, ص 19.
36- همان , ج 20, ص 240.
37- جـمهورى اسلامى , 12/11/65, ص 9, گزارش خبرنگار شبکه اول تلویزیون آلمان .
38- صحیفه نور, ج 21, ص 32.
39- آشنایان نا آشنا, فرزانه مافى : ص 79.
40- خداحافظ سردار, سید قاسم ناظمى , ص 47.
