فرهنگ لغت شیمی

شیمی علم اتم‌ها، پیوندها و مولكول‌هاست. دانشی كه می‌تواند خواص ماده، چگونگی تغییرات و شیوه تولید آن‌ها را از هسته اتم گرفته تا كهكشان‌ها بررسی كند و رشته شیمی، رشته‌ای است كه به پرورش متخصصانی می‌پردازد كه با مطالعه و تحقیق و آزمایش به ابداع و نوآوری پرداخته و یا فرآورده‌های شیمیایی را كنترل می‌كنند.
در این مقاله با برخی از اصطلاحات مهم رشته ی شمیی آشنا می شویم.
قانون تعادل شیمیایی: مطابق با این قانون، در هر واکنش برگشت پذیر در حالت تعادل، سرعت روبه جلوی واکنش به طور مستقیم متناسب با سرعت واکنش معکوس می باشد.
قانون ترکیب حجم ها: در یک واکنش شیمیایی که تحت فشار و دمای ثابت رخ می دهد، نسبت حجم های گاز واکنش دهنده و محصولات حاصله در کل اعداد تعریف شده می باشد.
قانون حفاظت از انرژی: مطابق با قانون حفاظت از انرژی، کل انرژی موجود در یک سیستم بسته همیشه ثابت است. این موضوع می تواند به صورت اینکه انرژی در یک سیستم بسته نه ایجاد می شود و نه از بین می رود، خلاصه کرد.
قانون حفاظت از ماده: قانون حفاظت از ماده بیان می کند که کل جرم یک سیستم در یک حالت بسته، با وجود تغییرات که در سیستم اتفاق می افتد، بدون تغییر باقی می ماند.
قانون نسبت های معین (قانون ترکیب ثابت): این قانون بیان می کند که در هر ترکیب شیمیایی، جرم عناصر تشکیل دهنده همیشه در نسبت یکسانی می باشد.
قانون نسبت های متعدد: این قانون بیان می کند که هنگامی که دو عنصر به منظور ایجاد دو ترکیب متفاوت توسط انواع مشابهی از پیوندها با هم ترکیب می شوند، نسبت آن عناصر اعدادی ساده می باشد.
قانون فشار نسبی (قانون دالتون): این قانون بیان می کند که فشار کل یک مخلوط گازی معادل با جمع فشارهای جزئی ترکیبات گازهای مختلف مخلوط می باشد.
اصل لوشاتلیه: در طول یک واکنش شیمیایی در حالت تعادل، اگر هر گونه تغییری در شرایطی مانند تغییر در دما و فشار یا غلظت واکنش دهنده ها ایجاد شود، یک تغییر در واکنش به منظور مقابله با تغییرات و حفظ تعادل شیمیایی مشاهده می شود.
اسید لوئیس: این اسید یک ماده از ترکیب شیمیایی بوده که به راحتی جفت الکترون تنها را به منظور تکمیل قاعده ی هشتایی خود می پذیرد.
باز لوئیس: این باز، ماده ای بوده که می تواند جفت الکترون تنها را در طول تشکیل واکنش اهدا کند.
پلیمر: یک زنجیره ی بزرگی از مولکول ها که در نتیجه ی تکرار واحدهای ساختاری اساسی تشکیل شده که در آن هر واحد با استفاده از پیوندهای کوالانسی به همدیگر متصل هستند.
پلیمریزاسیون: فرایندی که در آن واحدهای کوچکتر به منظور تشکیل ساختار سه بعدی بزرگ از زنجیره ی پلیمرها با هم ترکیب می شوند.
پوزیترون: یک پوزیترون ذره ای ریز بوده که در طول فروپاشی رادیواکتیو تولید و انتشار می یابد. این ذره یک بار مثبت را حمل کرده و جرم آن برابر با جرم یک الکترون می باشد.
پروپان: یک ترکیب آلی بوده که شامل سه اتم کربن می باشد که توسط پیوندهای یگانه به هم متصل هستند. پروپان در طبیعت بی رنگ، بی بو و بسیار قابل اشتعال می باشد.
نظریه ی کوانتوم: که به عنوان مکانیک کوانتومی نیز نامیده می شود با رفتار اشیاء مختلف در سطح اتمی و زیر اتمی سروکار دارد.
آنالیز کیفی: آنالیز کیفی اجزاء موجود در یک ترکیب یا مخلوط خاص را با ترکیب ناشناخته، شناسایی می کند.
آنالیز کمی: یک شکل از آنالیز شمییایی بوده که به تعیین مقدار یک جزء خاص موجود در یک نمونه ی مشخص کمک می کند.
عدد کوانتوم: عددی است که برای تعیین سطوح انرژی الکترون های موجود در یک اتم مورد استفاده قرار می گیرد.
نیمه ی عمر رادیو اکتیوم: یک روش مورد استفاده برای محاسبه ی سن اشیاء باستانی ساخته ی دست بشر یا طبیعی، با کمک ثابت نیمه ی عمر رادیواکتیو عناصر موجود در آن ها می باشد.
رادیواکتیویته: پدیده ی فروپاشی هسته ی اتم های ناپایدار که منجر به از دست دادن انرژی در قالب انواع مختلف اشعه ها مانند ذرات آلفا و بتا، اشعه های گاما و غیره می گردد.
رادیو ایزوتوپ: یک اتم بوده که هسته ی بسیار ناپایداری داشته که باعث فروپاشی رادیواکتیو شده و منجر به انتشار مواد رادیو اکتیو می گردد.
قانون رائول: این قانون بیان می کند که در یک محلول ایده آل در حالت تعادل، مجموع فشار بخار، وابسته به فشار بخار هر جزء و کسر مولی آن ها در محلول می باشد.
عناصر خاکی کمیاب: مجموعه ای از عناصر بوده که در دو دوره (یا ردیف) از جدول تناوبی قرار دارند.
سرعت واکنش: در طول یک واکنش شیمیایی، سرعت واکنش می تواند به عنوان سرعتی که در آن تبدیل واکنش دهنده‎ ها به محصولات اتفاق می افتد، تعریف شود.
واکنش دهنده ها: در یک واکنش شیمیایی، آن دسته از مواد شمییایی که به منظور تشکیل محصولات نهایی مورد استفاده قرار می گیرند را واکنش دهنده ها می نامند.
سینتیک واکنش: مطالعه ی سرعتی که در آن یک واکنش شیمیایی اتفاق می افتد.
معرف: یک معرف یک ماده ی شیمیایی بوده که در طول یک واکنش شیمیایی اضافه شده و به تولید، تشخیص و اندازه گیری مواد دیگر کمک می کند.
واکنش ردوکس: یک واکنش شیمیایی بوده که هر دو فرایندهای اکسایش و کاهش به واسطه ی تبادل الکترون ها بین اتم های شرکت کننده اتفاق می افتد.
عامل کاهنده: یک ماده ی شمییایی بوده که برای کاهش واکنش دهنده ی دیگر در یک وکنش شیمیایی اکسید می شود.
کاهش: فرایند شمییایی که شامل به دست آوردن الکترون ها توسط یک اتم یا یک یون می باشد.
واکنش برگشت پذیر: واکنش شیمیایی که در جهت رو به جلو و همچنین روبه عقب اتفاق می افتد.
برشته کردن: یک واکنش شیمیایی معمول بوده که به منظور استخراج فلزات از سنگ معدن سولفید آن ها مورد استفاده قرار می گیرد. این فرایند شامل حرارت دهی سنگ معدن در فشار بالا در حضور اکسیژن اتمسفری به منظور خلاص شدن از سولفید می باشد. در این روش، فلز یا به صورت آزاد و یا در قالب یک اکسید به دست می آید.
نمک: نمک یک ترکیب شیمیایی به دست آمده توسط خنثی سازی مواد اسیدی و بازی می باشد. نمک طعامی که ما در خانه مورد استفاده قرار می دهیم نیز توسط خنثی سازی اسید و باز تولید می شود.
هیدروکربن های اشباع شده: ساده ترین شکل ترکیبات هیدروکربنی بوده که در آن همه ی اتم های کربن به کمک پیوندهای یگانه به همدیگر متصل هستند.
محلول اشباع شده: محلولی بوده در آن حلال در یک حالت کاملا اشباع قرار داشته و نمی تواند مقدار بیشتری از ماده ی حل شونده را در خود حل کند.
قانون دوم ترمودینامیک: این قانون بیان می کند که در هر فرایند چرخه ای، تبدیل صد درصد انرژی گرمایی به کار غیر ممکن است.
پیوند یگانه: یک نوع از پیوند شیمیایی بوده که شامل تنها یک جفت الکترون به اشتراک گذاشته شده بین دو اتم می باشد.
املاح: ماده ای است که در یک حالت حل شده در حلال وجود دارد.
حلال: در یک محلول، ماده ای که در آن مواد حل شونده می توانند حل شوند را حلال می گویند.
استوکیومتری: شاخه ای از شیمی بوده که با اندازه گیری مقادیر واکنش دهنده و محصولات یک واکنش شیمیایی سروکار دارد.
فرمول ساختاری: هنگامی که ساختار مولکول یک ترکیب در یک شکل گرافیکی نشان داده می شود، آن را فرمول ساختاری می نامند.
ایزومرهای ساختاری: ترکیباتی که دارای مجموعه ای از اتم ها با فرمول ساختاری یکسان بوده اما در الگوهای هندسی با هم تفاوت دارند، را ایزومرهای ساختاری می نامند.
واکنش جانشینی: یک واکنش شیمیایی بوده که در آن یگ کروه عاملی موجود در یک ترکیب شیمیایی معین توسط گروه عاملی جدید جایگزین می گردد.