تبیین علل عقب‌ماندگی مسلمانان از دیدگاه امام خمینی

امام خمینی در درس اول ولایت فقیه می‌فرماید: ما از دو ناحیه ضربه خورده‌ایم:

1. از ناحیه‌ی دشمنان بیرونی:

به نظر امام مهم‌ترین جریان بیرونی مخالف مسلمانان، یهودیان می‌باشند که از همان صدر اسلام با پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به صورت آشکار و پنهان به مبارزه برخاسته و تا امروز به این رفتار خصمانه را ادامه داده‌اند. این دشمنان خارجی در طی قرن‌های متمادی به مسلمانان ضربه زده‌اند؛

2. از ناحیه داخلی:

امام خمینی بعضی از اشکالات داخلی را متوجه حوزه‌های علمیه می‌دانست، چرا که حوزه‌ها تنها به احکام عبادی پرداخته و از احکام اجتماعی اسلام غفلت کرده‌اند؛ این در حالی است که عبادیات تنها یک ردصد از احکام اسلام را تشکیل می‌دهد و بقیه مربوط به احکام اجتماعی است؛ پس باید اسلام به طور کامل معرفی شود.
به طور خلاصه می‌توان علل عقب‌ماندگی را بر اساس دو دیدگاه بررسی کرد:

الف) دیدگاه ضد دینی:

از همان دوران قاجار نشانه‌هایی از این رفتار ظهور پیدا کرد. پس از آنها، در حدود 53 سال، اداره‌ی مملکت ایران در دست حکومت‌های ضد دین پهلوی اول و دوم بود و این خاندان با اقدامات ضد دینی، کارنامه‌ی سیاهی از خود به جا گذاشتند.

ب) دیدگاه دین‌گرا:

با پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357، دیدگاه دین‌گرا حاکم گردید. شایان ذکر است که حوادثی که در دوران قبل از انقلاب اتفاق افتاد، هر کدام ناظر به یک دیدگاه خاص بوده‌اند؛ مثلاً جنبش تنباکو و نهضت ملی شدن صنعت نفت، رویکرد ضد استعماری داشتند، نهضت مشروطه رویکردی ضداستبدادی داشت و انقلاب اسلامی ایران هم ویژگی‌های ضد استعماری و ضداستبدادی داشت و هم خواستار تأسیس نظام اسلامی، احیای اندیشه‌ی دینی و عملی به اسلام بود؛ از این رو در شعار محوری خود (استقلال، آزادی، جمهوری اسلامی) به هر سه جنبه‌ی فوق نظر داشت: «استقلال» به معنای طرد استعمار، «آزادی» به معنای نفی استبداد و دیکتاتوری و «جمهوری اسلامی» به معنای آن است که مردم ایران خواستار حکومتی بودند که هم رضایت الهی و هم رضایت مردم را تأمین کند.
منبع مقاله :
لک‌زایی، نجف، (1391)، تحولات سیاسی- اجتماعی ایران معاصر، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، چاپ دوم