آموزش اطاعت درست به فرزندان

 در 3 تا 6 سالگی
بحث در مورد آموزش اطاعت كوركورانه كودك و پیروی از هر دستور شما نیست، زیرا در صورت واقع‌بین بودن می‌دانیم كه هرگز چنین اتفاقی نمی‌افتد. با توجه به این امر، می‌توانید مفهوم كلمه اطاعت را رفتار توأم با احترام به خودتان و دیگران، در نظر بگیرید. آموختن احترام به دیگران، بر آموزش «اطاعت» ترجیح دارد، زیرا كودكانی كه عشق محبت و همدردی نسبت به دیگران را می‌آموزند، احترام به آنها را نیز یاد می‌گیرند؛ بنابر این رفتار مناسبی خواهند داشت. توصیه‌های این فصل از كتاب، شما را به اندیشیدن به اثر كارهایتان بر محیط پیرامون وادار می‌كند.

قوانین پادشاه

از فرزندتان بخواهید نقش پادشاه سراسر جهان را بازی كند و سه كاری را كه میل دارد انجام دهد، نام ببرد. آیا قوانینی باید وجود داشته باشد؟ چه نوع قوانینی؟ برای كسانی كه از این قوانین سرپیچی كنند، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ مشاهده خواهید كرد كودكان در این موارد خیلی قاطع هستند- بنابراین، می‌توانید بعضی از این قوانین را در زندگی روزمره خود به كار ببرید.

بی‌توجهی كنید

«كاتلین بلانگر (1)، مددكار اجتماعی و مادر چند فرزند، می‌گوید: «روزی تلاش می‌كردم حقیقت بزرگی را برای كودكانم بازگو كنم و آنها را تحت تأثیر قرار دهم. آنها همه رو به روی من ایستاده بودند. من گفتم: «چیز مهمی كه باید تشخیص دهید این است كه...» كه ناگهان به فكر مسأله دیگری افتادم و گفتم «نان یادم رفت» آنها در ابتدا سرا پا گوش بودند، ولی من با گفتن جمله‌ای كه اصلاً ربطی به موضوع اصلی نداشت، تمركز افكارشان را بر هم زده بودم. در حالی كه هرگز تصور انجام چنین رفتاری با یك همكار یا فرد «مهم» دیگر در مخیله‌ام نمی‌گنجید. با این رفتارم به فرزندانم بی‌احترامی كرده بودم. چگونه می‌توانم انتظار داشته باشم آنها را دیگران رفتار احترام‌آمیز داشته باشند؟ ای كاش این تنها مورد این نوع رفتار بود، ولی متأسفانه تعداد دفعات این نوع برخورد با خانواده‌ام بی‌شمار بوده است. نشان دادن احترام از طریق توجه كامل به فرزندانتان، همانند رفتار با بزرگترها، بخش مهمی از آموزش حرف‌شنوی به كودكان است.

از كلمات استفاده كنید

خانم بلانگر می‌افزاید: «ما اغلب فكر می‌كنیم فرزندانمان موارد مهم را به علت اهمیتشان می‌آموزند و فراموش می‌كنیم درباره آن مسائل با كودكان صحبت كنیم. می‌توانیم هر گاه به ما احترام گذاشته می‌شود و نیز گاهی كه مورد بی‌احترامی قرار می‌گیریم، درباره احترام بحث و گفتگو كنیم و توجه كودكان را به نحوه برخوردار احترام‌آمیز مثلاً نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری با یكدیگر هنگام دست دادن، در چگونگی نگریستن به یكدیگر، گوش دادن به حرفهای طرف مقابل و آموختن اینكه: چه رفتارهای حاكی از بی‌احترامی از آنان سرزده است، مثل دادن القاب بد به یكدیگر، سوء استفاده از بقیه افراد، بر زبان راندن حرفهایی كه اعتقادی به آن ندارند، جلب كنیم. بدین منظور، می‌توانیم حركات و كلمات را توأم با هم مورد استفاده قرار دهم. برای درك آن احساس می‌توانید نقش بازی كنید.»
مثلاً، اگر مادر چندین بار از فرزندانش جمع‌آوری لباسهایشان را خواسته است، ولی آنها به این خواسته بی‌اعتنایی نموده‌اند، مادر حالا چه حسی دارد؟ اگر كودك پیش‌دبستانی مورد بی‌توجهی دوستانش واقع شود، چه احساسی خواهد داشت؟ اگر فردی با مهربانی به خاطر چیزی از شما تشكر و یا در را برای شما باز می‌كند، و یا چیزی را كه روی زمین انداخته‌اید بلند می‌كند و به دست شما می‌دهد، چه احساسی خواهید داشت؟ بحث كنید و چنین كارهای احترام‌آمیز یا بی‌احترامی را با كلمات شرح دهید و بر اهمیت رفتارهای مهربانه تأكید نمایید.

اجازه دهید بخشش را بیاموزند

آیا فرزندتان لباسهای قدیمی و كوچك شده، اسباب‌بازیهای بلا استفاده و اشیای دیگر را جمع‌آوری و به یك مؤسسه خیریه محلی اهدا كرده است؟ این روش، راه بسیار خوبی برای همكاری در نشان دادن حس همدردی و نوع دوستی به دیگران است. به نظر من، كودكان از همان سنین خردسالی باید بیاموزند در زندگی همه چیز دست‌یافتنی نیست. این روش، احترام و اندیشیدن به افراد دیگر و خارج از دایره خانواده نزدیك را نیز به كودكان می‌آموزد.

احترام به نفس را آموزش دهید

بسیاری از افرادی كه در زندگی خود به مشكلات متعدد و طولانی مدت دچار بوده‌اند، احترام به نفس خود را از دست می‌دهند.
«ریچارد ولیندا ایر (2) » در كتاب خود به نام ارزشها را به فرزندان خود بیاموزید، تجربه‌ای شخصی را مطرح می كنند. آنان اظهار می‌دارند یكی از فرزندانشان دائم درباره خودش جملات منفی برزبان رانده است. ریچارد سرانجام تصمیم می‌گیرد راه حلی برای این مشكل بیابد. بدین منظور، او یك هفته تمام آن جملات منفی را یادداشت و در پایان هفته هر آنچه را شنیده بوده، گزارش می‌كند. پسرش - بدون اطلاع از اینكه این جمله‌ها اظهار نظرهای او درباره خودش بوده‌اند- اظهار می‌دارد: این طور صحبت كردن درباره شخص دیگر بسیار زشت است. و اضافه می‌كند به هیچ كس اجازه نمی‌دهد درباره یكی از دوستان یا اعضای خانواده‌اش این‌گونه صحبت كند. بعد از این مرحله، او متوجه می‌شود این حرفها را درباره خودش بر زبان رانده است. آیا فرزند شما نیز همیشه خود را تحقیر می‌شمارد؟ همه جمله‌ها، كلمه‌ها و حركتهای او و حتی خودتان را زیر نظر داشته باشید. به منظور تشویق و تحسین شخصیت منحصر به فرد و دقیق كودك، به او كمك كنید با شفافیت به اطراف نگاه و به گونه‌ای سازنده و نه مخرب، كار كند.

در مورد دلسوزی و ترحم صحبت كنید

مثالهای تاریخی بزرگی را از زندگی‌نامه افرادی كه نسبت به همنوعشان دلسوزی و مهربانی ورزیده‌اند، برای كودكان شرح دهید (مثل مادر ترزا، مارتین لوترلینگ، فلورانس نایتینگل). درباره افراد مشهوری كه از خود گذشتگی آنها می‌تواند الهام‌بخش فرزند شما برای رسیدن به كمال مطلوب باشد، حرف بزنید و برای كودك داستانهای واقعی از زندگی آنان شرح دهید.

قهرمانان زندگی واقعی را بیابید

فهرستی از قهرمانان ورزشی، خواننده‌ها و یا بازیگرانی كه تواضع و فروتنی از خود نشان نمی‌دهند، تهیه كنید. در مرحله بعد، فهرستی از قهرمانان ورزشی، خواننده‌ها و یا بازیگران متواضع و فروتن سینما و تلویزیون بنویسید. با كودك درباره آنچه فكر می‌كند این دو گروه را از یكدیگر متمایز می‌سازد، صحبت كنید. درباره كارهایی كه افراد متكبر باید انجام دهند تا الگوهای بهتری برای سایرین باشند، صحبت كنید. بعدها، وقتی كودك رفتاری غیرمهربانانه نسبت به فردی از خود نشان می‌دهد، می‌توانید به او یادآوری كنید قدری شبیه به «فلان شخصیت محبوب» عمل كند و نمونه‌ای از انسانهای حقیقی به او نشان دهید تا آنها را سرمشق خود قرار دهد.

تشویق به اعتراف

كودكان معمولاً دوست ندارند به خطای خود اعتراف كنند.
مثلاً، پسرم لیام معروف است به اینكه ادعا می‌كند «كس دیگری اینكار را كرده است»، فرقی ندارد «این كار» چه باشد. چندی پیش متوجه شدم «كسی» یك اسباب‌بازی را در محل جدیدی قرار داده است و من چون از این كار خوشحال شده بودم، میل داشتم به آن كودك پاداشی بدهم، ولی هیچ یك از فرزندانم - با تصور تنبیه شدن - مسئولیت آن عمل را بر عهده نمی‌گرفت. سرانجام لیام گفت: «الكس این كار را كرده است» از این رو دریافتم این كار را واقعاً لیام انجام داده است. بدین ترتیب، آلكس مورد تشویق من واقع شد. برای لیام باور كردنی نبود، پس به سمت من آمد و گفت: «نه! كار خودم بوده است!» هنوز هم لیام همیشه بی‌تقصیر و بی‌گناه نیست، ولی آن روز را به خاطر دارد و به هر كاری كه انجام داده- خوب یا بد- اعتراف می‌كند!

تشویق به انضباط فردی

شخصاً فهرستی تهیه كنید و از فرزندتان بخواهید او نیز از سه موردی كه شما در زندگی فردی‌تان به نظم و انضباط بیشتری نیاز دارید، فهرستی تهیه كند(مثلاً تماشای كمتر تلویزیون، ورزش بیشتر، خوردن هله هوله كمتر). درباره این مواد با كودكان بحث و برای تغییرشان برنامه‌ریزی كنید. برنامه نوشته شده را به در یخچال آویزان و به یكدیگر برای عملی كردن این نظم خود خواسته جدید كمك كنید. این عمل به كودك می‌آموزد انگیزه رفتارهای خوب می‌تواند از درون خود شخص ناشی شود.

مالكیت كودك را محترم بدارید

محترم داشتن اشیا همانند احترام به افراد باید به كودكان آموخته شود. به آنها بیاموزید چگونه كتابها را به شیوه درست در قفسه‌ها جای دهند. آنها را وادار كنید اسباب‌بازیهایشان را آخر روز جمع و جور كنند و اجازه دهید در تا كردن و كنار گذاشتن لباسهای شسته شده، به شما كمك كنند. همچنین، طریقه صحیح امانت گرفتن چیزی و سپس پس دادن آن را بیاموزید. درك كلی این نوع احترام به كودك در مطیع و فرمانبردار بودن بیشتر، هنگامی كه كار مربوط به جمع و جور كردن و نیز پس دادن سالم اشیای قرض گرفته شده باشد، كمك می‌كند. كودكان معمولاً نسبت به «چرایی» اشیاء بسیارپذیر هستند. اگر شما بگویید، «آن چیز را كنار بگذار چون من می‌گویم» احتمال بسیار كمتری نسبت به انجام آن وجود دارد تا اینكه بگویید، «بگذارش كنار، چون نمی‌خواهیم در حیاط كثیف شود».

به حریم خصوصی احترام بگذارید

بر اساس عقیده «امیلی پست» (3) كارشناس و مشاور آداب معاشرت، یكی از بهترین راههای آموزش احترام به حریم خصوصی دیگران، احترام گذاشتن به حریم خصوصی خود كودكان است. در گفتگوهایشان دخالت نكنید. به تلفنهایشان گوش فرا ندهید و وسایلشان را بازرسی نكنید. حتی هنگامی كه كودك هنوز خیلی خردسال است، برای ورود به اتاقش باید در بزنید و منتظر «بیایید داخل» بشوید، آنگاه به اتاق وارد شوید.

پی‌نوشت‌ها:

1. Kathleen Blanger.
2. Richard and Linda Eyre.
3. Emily Post.

منبع مقاله :
كندی، میشل؛ (1392)، آداب‌دانی و نزاكت، برگردان: زهرا جعفری، مشهد: به نشر (انتشارات آستان قدس رضوی)، چاپ دوم.