نویسنده: میشل كندی
برگردان: زهرا جعفری
برگردان: زهرا جعفری
در 2 تا 6 سالگی
هیچ چیز بیشتر از جیغ و فریاد كودكی كه داد می‌زند «مال منه!» نمی‌تواند بازی كودكان را به هم بزند. والدین حاضر در صحنه جدال، بلافاصله جانب یكی از كودكان را می‌گیرد و در نتیجه كل بازی ممكن است به هم بخورد، آموزش استفاده مشترك و چگونگی آن، كار مشكلی است، كودكان اغلب دوست دارند با چند اسباب‌بازی خاص و مورد علاقه‌شان بازی كنند كه ناگهان چند كودك غریبه از راه می‌رسند و میل دارند با آنها بازی كنند- كه این مسأله می‌تواند به دلخوریها و هرج و مرج فراوان در كودك میزبان منجر شود. اما آموزش استفاده مشترك موفقیت‌آمیز از اسباب‌بازیها برای كودكان لازم و ضروری است و توصیه‌های زیر در این مسیر شما را راهنمایی می‌كند.
ایجاد محیط مناسب برای استفاده مشترك
هنگام محدود بودن اسباب‌بازیها و فعالیتها و بازیها،كودكان تمایل بیشتری به استفاده مشترك از آنها پیدا می‌كنند. كودكان نو پا هم هنگام استفاده از یك اسباب‌بازی خاص، بهتر می‌توانند كنار یكدیگر بازی كنند. پازلها، مكعبها، مجموعه خانه بازی، لباسهای قدیمی، كلاهها، كفشها و قطعات بزرگ كاغذی برای نقاشیهای گروهی، همه گزینه‌های مناسبی هستن كه كودكان را هنگام بازی، به گفتگو و همكاری با یكدیگر تشویق می‌كنند.نزدیك‌تر شوید
«جَن فال» (1) متخصص و مشاور كودك و رشد، توصیه می‌كند:«هنگامی كه فرزندتان به خاطر یك اسباب‌بازی دعوا را شروع می‌كند، به كودكان نزدیك شوید. اغلب اوقات با حضور یك بزرگتر در آن دور و حوالی، كودكان جر و بحث را متوقف نموده و خود تصمیم به كنترل اوضاع می‌گیرند و یا برای كمك گرفتن به سمت شما خواهند آمد. بهترین روش این است كه خود حل مشكل را انجام دهند». با تحت نظر قرار دادن كودكان نوپای در حال بازی با یكدیگر و حضور در نزدیكی آنها، كودكان را به بازی خوب و قشنگ ترغیب خواهید كرد و در صورت بروز مشاجره و اختلاف، بهتر خواهید توانست در قضیه دخالت كنید.
كودكان را به معاوضه تشویق كنید
زمانی كه فرزند شما از استفاده مشترك از چیزی بخصوص اسباب‌بازی امتناع می‌كند، می‌توانید معامله‌ای را به او پیشنهاد كنید: «كری می‌خواهد به نوبت با عروسك آبی بازی كند، پس آن را با عروسك صورتی تو عوض می‌كند» و یا خود مدت معیّنی را برای این كار تعیین كنید: «كری می‌تواند پنج دقیقه با عروسك آبی بازی كند.»برای بازی هر یك با اسباب‌بازی انتخاب شده‌شان، زمان معیّنی تعیین كنید. و بدین منظور، ساعت زنگدار یا تایمر آشپزخانه را تنظیم كنید و به كودكان بیاموزید به محض به صدا در آمدن زنگ ساعت، باید اسباب‌بازیهایشان را معاوضه كنند.
كودكان را به استفاده مشترك وادار نكنید
مجبور كردن كودكان نو پا به استفاده مشترك اسباب‌بازیهایشان صرفاً نوعی زورگویی را برای آنها نمونه‌سازی می‌كند و موجب ایجاد احساس بی‌دفاع بودن در آنان می‌گردد و ممكن است موجب تنفر آنها از استفاده مشترك شود. بزرگترها می‌توانند با تحسین و تشویق كردن كودكانی كه با علاقه‌مندی دیگران را در اسباب‌بازیهایش شریك كرده و برای استفاده مشترك از اسباب‌بازیهای كودكان دیگر در‌خواستی مؤدبانه داشته است، استفاده مشترك را گسترش دهند. همچنین می‌توانند به فرزندشان بیاموزند از كودك دیگر بپرسد «ممكن است من بعد از تو با آن اسباب‌بازی بازی كنم؟» تمرین این روشها در خانه بسیار ساده است و شرایط را برای استفاده مشترك آسانتر می‌سازد.از داراییهای ویژه كودكان محافظت كنید
معمولاً پتو یا عروسك مورد علاقه كودك، نوعی احساس امنیت را در او به وجود می‌آورد. هنگام بازی كودكان نو پا با یكدیگر، از آنان انتظار نداشته باشید و یا آنها را به استفاده مشترك از این نوع اشیا تشویق نكنید. به كودكان دیگر بفهمانید به اشیای خاص متعلق به فرزندتان نباید دست بزنید، برای آن كودكان شرح دهید آن شیء برای فرزند شما جایگاه ویژه‌ای دارد و او مجبور نیست آن را در اختیار دوستانش قررا دهد. برای اجتناب از درگیری بین كودكان، می‌توانید آن شیء ویژه را قبل از ورود سایر كودكان به منزلتان، از زیر دست و پا بردارید و در گوشه‌ای مخفی كنید.نمایش لباس برگزار كنید
ما در خانواده لباسهای كهنه و دست دوم فراوانی داریم؛ ولی گاهی جلب رضایت مالك اولیه برای قرار دادن آنها در مجموعه لباسهایی كه باید توسط دیگران «مورد استفاده» قرار بگیرند، مشكل است. من معمولاً و همیشه در مقابله با این مشكل، نمی‌توانم دریابم كه آیا كودك صاحب شلوار واقعاً به آن دلبستگی خاص دارد و یا تنها مایل نیست آن را در اختیار خواهر یا برادر كوچكترش قرار دهد!اگر لباس مورد نظر برای كودك بزرگتر كوچك شده است، از فرزند بزرگتر بخواهید آنها را بپوشد و به صورت نمایش لباس با آنها رژه برود. بدین ترتیب شخصاً و بلافاصله نامناسب و اندازه نبودن این لباسها را درك خواهد نمود و به دست به دست شدن آنها رضایت خواهد داد.
برای حل اختلافها مداخله كنید
هنگام جدال كودكان به خاطر استفاده مشترك، دخالت و غائله را ختم كنید و فرصت را برای گفتگو درباره این موقعیت مغتنم بشمارید. چنانچه اجازه بدهید دعوا تا مرحله مجروح شدن یكی از كودكان و یا غلبه یك كودك بر دیگری و قاپیدن اسباب‌بازی از دستش ادامه یابد، فرصتی مناسبی را برای آموزش همكاری، گفتگو و توافق بین كودكان از دست داده‌اید.به كودكان نو پا حق انتخاب بدهید
كودكان نو پا دوست دارند احساس كنند تا حدودی بر محیط اطرافشان كنترل دارند. با ارائه انتخابهایی، در آنها این احساس كنترل را ایجاد كنید تا اعتماد به نفس در آنان تقویت شود و در آموختن تصمیم‌گیریهای نیازمند تفكر، به آنان كمك كرده باشید. این خصوصیات شخصیتی است كه در آینده كودك، او را به استفاده مشترك و تفكر منطقی تشویق و وادار می‌كند.«یكی برای تو، یكی برای من»
روش خوبی برای وادار كردن كودكان به تقسیم خوراكیهایشان با یكدیگر، قانون «یكی برای تو، یكی برای من» است. اجازه دهید كودك پاكت بیسكویت را باز كند ولی به جای برداشتن یك مشت برای خود، یكی برای خودش بردارد و یكی به كودك دیگر بدهد.این روش نه تنها موجب یكسان بودن سهم هر یك از كودكان خواهد بود، بلكه توجه به اطرافیان را نیز به كودك یادآوری می‌كند. اگر بیم دعوا بر سر تكه بزرگتر كیك وجود دارد (تكه كیك او بزرگتر از مال منه!) من روش كمی حیله‌گرانه‌ای به كار می‌برم؛ چنانچه قطعه‌ای از كیك اندكی از قطعه دیگر بزرگتر است- و كودك آن را برای خود برداشته است- من آن قسمت بزرگتر را بر می‌دارم و به كودك دیگر می‌دهم. روش خشنی است، ولی حریص و طمعكار نبودن و رعایت آداب میهمانداری را به كودك می‌آموزد. قطعات خوراكی را به عمد كوچك و بزرگ نبرید، زیرا اغلب كودكان كوچك‌ترین تبعیضی را نیز درك می‌كنند.
با ثبات قدم، هدف را دنبال كنید
هنگام داوری و حل و فصل دعوای بین كودكان، حتماً «راه حلها»یی برای كمك به آنان پیدا كنید و آنها را پیگیری كنید. مثلاً چنانچه به یكی از كودكان قول دادید پس از پایان بازی كودك دیگر، او هم می‌تواند با اسباب‌بازی مورد نظرش بازی كند، دقت كنید كه این فرصت به او دا ده شود، حتی اگر آن اسباب‌بازی (یا دعوا) كاملاً فراموش شده باشد. در صورت اعتماد كودكان در عمل به توافقهای انجام شده، مصالحه و سازشهای بعدی آسانتر انجام خواهند گرفت.در صورت شكست تمام راه حلها، اسباب‌بازی را كنار بگذارید
چنانچه كودكان هیچ سازش و مصالحه‌ای را نپذیرند و به دعوا به خاطر اسباب‌بازی ادامه دهند، از آخرین حربه خود استفاده كنید. خطاب به كودكان بگویید، اگر درست بازی نكنند -اسباب‌بازی را برای یك روز از دسترس آنها دور می‌كنید - و در صورت نیاز به این گفته خود عمل كنید. احتمالاً اعتراضها و داد و فریاد و اشك ریختنهای فراوانی را شاهد خواهید بود، ولی محكم بر قول خود باقی بمانید و به آرامی به كودكان بفهمانید امروز دیگر دعوا به خاطر آن اسباب‌بازی تمام شده است و آنها را به سمت بازی دیگری راهنمایی كنید.پی‌نوشت:
1. Jan Faull.
منبع مقاله::كندی، میشل؛ (1392)، آداب‌دانی و نزاكت، برگردان: زهرا جعفری، مشهد: به نشر (انتشارات آستان قدس رضوی)، چاپ دوم.
