زمینه های امنیت جهانی در عصر انتظار
نويسنده: فهیمه رئوف
چکیده
از این مفهوم چون دیگر مفاهیم و واژه ها برداشت های متفاوت شده است . در برداشت منفی آن انتظار یعنی اینکه انسان منتظر فارغ از هر مسئولیت و دغدغه های فردی و اجتماعی دست روی دست بگذارد، تا خود امام (عجل الله تعالی فرجه الشریف ) بیاید و همه کارها را درست کند . فسادها را یکباره از بین ببرد . در این حالت از انتظار، شخص منتظر در برابر تحولات بین المللی و پدیده های چون حکومت جهانی ، امنیت جهانی و … راه انزوی را در پیش گرفته و این مقولات را بسیار ناهمگون با مسئلة انتظار می داند.اما معنای دومی که از انتظار می شود و از آن به انتظار سازنده ، هدفمند و مثبت تعبیر می شود؛ بدین معنا خواهد بود که انتظار یعنی امیدواری همراه با آمادگی خود و جوامع بشری . در این معنا انتظار مفهومی پویا و سازنده است و انتظار تلاشی هدفمند است که شخص منتظر سعی و تلاش می کند تا زمینه های ظهور و حکومت جهانی و دادگر حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف ) را فراهم کند. در برابر تحولات بین المللی و پدیدهای نو منفعل نیست ، راه انزوا را در پیش نمی گیرد، بلکه حضوری فعال در تمام عرصه ها دارد. بسترهای فکری، فرهنگی و اجتماعی جامعه را برای گسترش عدالت و دادگری مهدوی آماده می کند.
عدالت همه جانبه و فراگیر حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف ) یکی از نتایج و آثار آن استقرار امنیت کامل است. امنیت نیز چون انتظار، مقوله ای همیشگی و همراه دیرین بشر است .
امنیت یعنی نبود ترس و وحشت از آرزوهای همیشگی بشر است، که این مقوله با وسعت جهانی اش در حکومت جهانی مهدوی تحقق می پذیرد.
و اما در عصر انتظار هم که مقدمة ظهور است می توان زمینه های تحقق امنیت جهانی را فراهم نمود. چنین به نظر می رسد که در عصر انتظار مواردی را می توان یافت که بستر های مناسب برای تحقق امنیت جهانی می باشند. اگر عوامل بروز ناامنی را مورد بررسی قرار دهیم در می یابیم که فقر وجهل و بی عدالتی و یأس و ناامیدی از مهمترین عوامل ناامنی و جنگ و بروز اختلاف است. در عصر طلایی ظهور که عدالت همه جانبه و فراگیر تحقق می پذیرد، و رفاه و امنیت کامل در سر تا سر گیتی استقرار می یابد، تا آن جا که اگز زنی با زیور آلات خود از عراق به شام سفر کند کسی و چیزی مزاحم او نمی گردد و این چنین اطمینان و امنیت سایه می افکند.
عصر انتظار که مقدمه ای دوران ظهور است می توان زمینه چینین امنیتی را فراهم آورد. توجه به موارد زیر می تواند بسترهای امنیت را در عصر کنونی فراسوی بشریت بگشاید : ۱- ترویج ارزش های اخلاقی ، چرا که بشریت امروز سخت نیازمند معنویت است . تعالی و رشد اخلاق انسانی و توجه به معنویت، امنیت فردی و اجتماعی را تأمین می کند. ۲- گسترش امید واقعی ، انسان باورمند، به آیندة جهان و فردای روشن را، از پس تاربکی های امروز دیدن، دارای سلامت روانی بوده و افسرده و سرخورده نخواهد بود . بنابراین ، می بایست آینده روشن جهان را به بشریت دچار بحرانهای گوناگون شده ارائه کرد و عصر طلایی ظهور به ویژه عدالت فراگیر ان را به زیبایی ترسیم کرد تا بشریت شناختی و باوری از آینده داشته باشد و برای تحقق آن دوران و شرایط آن آمادگی های لازم را کسب نماید.
تلاش در بهبودی وضعیت اقتصادی و توجه به شکوفایی خرد و اندیشه از دیگر زمینه هایی است که می توان در تحقق امنیت نقش مؤثر و بسزایی داشته باشد. ترسیم و تصور آرمان شهر مهدوی و گفتگوی از آن برای جهانیان می تواند شناختی نسبت به آینده باشد تا آمادگی های لازم برای تحولات آینده و آگاهی به آن کسب گردد.
کلید واژه ها : امنیت ، انتظار ، معنویت ، عدالت ، امید .
مقدمه
آنچه در متون دینی و بخصوص معارف شیعی آمده است ، موعود « حضرت مهدی» حجت خداست که با ظهورش دین احیا شده ، سنت ها و ارزش های والای انسانی برقرار و عدالت همه جانبه و امنیت « رفاه کامل مستقر می شود. اینهمه در پرتوی شکوفایی خرد و اندیشه و کمال عقل با هدایتگری امام معصوم (علیه السلام) تحقق می پذیرد.
برای چنین تحول عظیمی در عصر انتظار که دوران تلاش و حرکت و فعالیت است باید بسترها و زمینه های مناسب را فراهم نمود.
جریان اوضاع جهان و پیشرفتهای بدست آمده در امور مادی و صناعی، روابط بین المللی و دیگر مؤلفه ها سبب گردیده است تئوری دهکده جهانی و جهانی شدن مطرح گردد. و این می تواند زمینه ای برای تأسیس حکومت واحد جهانی حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فراهم کند هرچند که جهانی شدن با حکومت جهانی مهدوی بسیار متفاوت و متمایز است .
استقرار امنیت کامل و صلح جهانی از مهمترین ره آوردهای حکومت جهانی دوران ظهور است، که می توان بسترهای آن را در عصر انتظار شناخت و برای تحقق آن تلاش کرد.
البته باید توجه نمود که امنیت و رفاه کامل و صلح همه جانبه که آروزی دیرین بشر است، در زمان ظهور محقق می شود اما از آنجا که انتظار مقدمه¬ی ظهور است در عصر انتظار هم ظرفیت هایی برای امنیت و صلح جهانی وجود دارد که در این نوشتار به برخی از آن اشاره می شود.
انتظار، تلاشی هدفمند
تا در راه کسب کمال حرکت نموده و از خطر سقوط در فساد و تباهی در امان بمانند. در اسلام و به خصوص تشیع به امر انتظار توجه خاص شده است انتظار یعنی تصویری از آینده ی پر از سعادت ، انتظار یعنی ایمان به امامت و رهبری الهی و عدالت پیشه که در همة متون دینی به آن تذکر داده شده است. در آیات حیات بخش قرآن از آن سخن به میان آمده است ، در احادیث و روایات نبوی و اهل بیت عصمت و طهارت (علیهم السلام) مورد توصیه و تشویق قرار گرفته است توجه به آیات و بازخوانی روایات ما را به پویایی معنای انتظار آگاه می کند .
در قرآن کریم آیات متعددی وجود دارد که انسان را به آینده نوید داده و امید وار می سازد برخی از این آیات عبارت اند از :
هوَ الذَّی اَرسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و کفی بالله شهیدا »(فتح ، ۲۸)
«او خدایی است که پیامبرش را به هدایت و دین حق فرستاده است تا آنرا بر همة ادیان پیروز گرداند و بر حقیقت این سخن گواهی خداوند کافی است »
آیه ای دیگر با اندکی تفاوت با آیه ی قبل در سورة صف ذکر گردیده است :
” هٌوَ الذَّی اَرسل رسوله بالهدی و دین الحق لیظهره علی الدین کله و لوکره المشرکون”(صف،۹)
«او کسی است که پیامبرش را با هدایت و دین حق فرستاده است تا آن را بر همة ادیان پیروز گرداند هر چند برای مشرکان نا خوشایند باشد».
آیه ای دیگر: »و نرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض ونجعلهم ائمه و نجعلهم الوارثین»(قصص ،۵)
« ما اراده نموده ایم بر مستضعفان زمین منت نهاده ، آنان را پیشوا قرار داده و وارث زمین گردانیم».
در آیات مذکور و دیگر آیات روشن بخش قرآن ، پیروزی نهایی حق و غلبة دین حق (اسلام)-(براساس ان الدین عند الله الاسلام _ آل عمران ۱۹) و بر چیده شدن هر گونه ستم و ظلمی و تشکیل حکومت مستضعفان و استقرار کامل ارزش های والای انسانی وعده داده شده است از طرف دیگر چون خدای متعال قادر و قاهر مطلق است کسی نمی تواند مانع تحقق ارادة الهی گردد چنان که در آیة (لوکره المشرکون) به آن اشاره می نماید. هرچند کافران و منافقان برای خاموش کردن نور الهی به هر وسیله ای تمسک می جویند گاهی از طریق محاصرة اقتصادی ، به راه اندازی جنگ ها ، تفرقه افکنی ، تهاجم فرهنگی ، و به انحراف کشیده جامة مسلمین ولی سر انجام وعده های الهی که غلبة حق و پیروزی شایسته کاران است تحقق می پذیرد. چرا که خداوند می فرماید «والعاقبه للمتقین» این نوید و بشارت حق است که سر انجام سعادتمند با متقیان است .
سخن علامه طباطبایی در این باره چنین است: دین حق سر انجام پیروز است نوع انسان به موجب فطرتی که خداوند در نهادش قرار داده خواستار سعادت حقیقی خود می باشد ، و سعادت واقعی انسان در این است که زندگی جسم و جانش هر دو تأمین شود. دنیا و آخرت هر دو منظور گردد و دانستیم که اسلام و دین توحید نیز در پی همین مطلب است ». و سپس جهت حاکمیت همه جانبة دین را چنین توضیح می فرمایند : « اسلامی که ما از آن بحث می کنیم عبارت از همان هدف نهایی است که اصولاً نوع انسان به سوی آن رهسپار می باشد، . کمالی است که انسان به موجب غرایز خود دانسته یا ندانسته به سوی آن روان است و تجربه های قطعی که در انواع مختلف موجودات به عمل آمده چنین نتیجه می دهدکه اصولا نظام خلقت هر نوعی از انواع موجودات را به سوی هدف و کمالی که متناسب با او است سوق می دهد و انسان از این قاعده مستثنی نیست » ( المیزان ج۴،ص۲۲۶).
آنچه از آیات به دست می آید غلبه و پیروزی نهایی دین حق است که این امر با استناد به روایات در زمان حکومت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) تحقق می پذیرد
در روایات هم با تأکید و توجه خاصی از انتظار سخن گفته شده است تا آنجا که یکی از وظایف مهم بلکه بالاترین وظیفه که برتر و والاتر از آن نیست مسئلة انتظار فرج است.وجود شریف پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند : « افضل اعمال امتی انتظار فرج الله عزوجل» (بحار ج۵۲ ص ۱۲۲)
«برترین اعمال امت اسلامی انتظار گشایش از خداوند متعال است و در حدیث شرف دیگری فرمودند : «افضل العبادت انتظار الفرج » (بحار ج ۵۲ ص ۱۲۵)
«برترین عبادت ها انتظار فرج است»
مفهوم انتظار
انتظار که امر پر اهمیت و دارای فضائل بسیار می باشد همچون دیگر واژگان و مفاهیم دینی اسلامی دو گونه معنا شده و دو برداشت از آن شده است . برخی دربارة انتظار چنین تفکری دارند که مفهوم انتظار و معنای انتظار فرج این است که یک مسلمان شیعه به جای تزکیة نفس ،تهذیب اخلاق ، اصلاح خود و اصلاح جامعة خویش ، امر به معروف و نهی از منکر و فارغ از هرگونه مبارزه با بی عدالتی و ستمگری ها و فساد و تباهی ها در گوشه ای بخزد و پیوسته فقط مشغول گریه و زاری باشد و دور از اجتماع و مسئولیت های اجتماعی فردی خود فقط و فقط به خواندن دعا و اذکار به پردازد و روزگار را با این باور به سر ببرد که باید منتظر باشیم تا امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) بیاید و خود همة کارها را انجام دهد .
استاد شیهد مرتضی مطهری از این نوع انتظار ، تعبیر به انتظار ویرانگر نموده و چنین می نویسد : «برداشت قشری از مردم از مهدویت و قیام و انقلاب مهدی موعود این است که صرفاً ماهیت انفجاری دارد ،و فقط و فقط از گسترش و اشاعه و رواج ظلم ها و اختناق ها و حق کشی ها و تباهی ها ناشی می شود». (قیام و انقلاب مهدی ص ۶۲)
این انتظار که انتظار منفی• است بزرگترین عامل انحطاط و تن دادن به ذلت و توجیه وضع موجود است.
بنا بر برداشت فوق از انتظار هر اصلاحی محکوم است و برعکس هر گناه و فسادی ، هرظلم وتبعیضی هر پلیدی و آلودگی به جهت اینکه مقدمة این انقلاب بزرگ و اصلاح کلی است روا خواهد بود و به تعبیر استاد شهید : « این جاست که گناه هم فال است و هم تماشا ، هم لذت و کام جویی است و هم کمک به انقلاب نهایی ».همان،۶۳)
در این نگاه و این فهم از انتظار اگر شخص خود اهل گناه و فساد نباشد در ضمیر و اندیشة او رضایتمندی از کارگناه کاران و فساد پیشه گان وجود دارد چرا که اینان مقدمات ظهور را فراهم می نمایند. در این باور در برابر تحولات بین المللی موضعی منفعل و انزوا د پیش گرفته می شود.
انتظار پویا
با دقت در مفهوم انتظار استفاده می شود که در او دو عنصر اساسی به چشم می خورد :
۱/نفی وضع موجود ۲/ به دست آوردن وضعیت مطلوب
با توجه به این دو رکن اساسی انتظار، فرد منتظر همواره جهت به دست آوردن شرایط مطلوب تلاش و حرکت می کند بنابراین انتظار با حرکت، پویایی ، تلاش و فعالیت توأم است و با ایستایی و بی تفاوتی ناسازگار، و در برابر پدیدها و فرصت های پیش آمده برای بدست آمد و شرایط مطلوب و تلاش می کند.
در همین مورد نکته ای در خور ذکر است آن این که یکی از اسم ها ی مبارک حضرت مهدی ((قائم)) است که انسان شیعه با شنیدن این نام مبارک به پا می ایستد که با این حرکت بگوید شیعة علوی و فاطمی هر لحظه برای مبارزه و جان فشانی در راه آرمان ها ی مقدس حضرت مهدی آمادۀ قیام است این قیام نشان می دهد که منتظر حقیقی هرگز ذلت پذیر نیست و همواره عزیز و سربلند است.
محمد رضا حکیمی در این باره می نویسد « دربارة قیام به هنگام ذکر نام ((قائم)) مطالبی ذکر کرده اند، از جمله این که این احترام موجب توجه خاص آن امام به قیام کننده می شود. لیکن حکمت اجتماعی و اقدامی آن نیز نباید مورد غفلت قرار گیرد . آمادگی افراد در هر حال برای ((قیام)) و مبارزه و جهاد در راه تحکیم عدالت جهانی و حفظ حقوق انسان ها واجد اهمیت به سزا است . شیعة منتظر- بلکه هر مسلمان در عصر غیبت باید همواره دارای چنین هدفی باشد و در راه تحقق آن به وسایل گوناگون بکوشد ، و تا آنجا این آمادگی را داشته باشد و ابراز داشته باشد که هرگاه نام پیشوای قیام (قائم) ذکر می شود به پا خیزد و آمادگی همه جانبة خویش را نشان دهد و این آمادگی را همیشه در خود دیگران تلقین و در خود و دیگران تحکیم کند» (خورشید مغرب ص ۲۶۳).
از مطالب فوق این نتیجه را می توان گرفت که ره آورد انتظار حرکت آفرینی ، فعالیت ، تلاش ، امید و اشتیاق همراه با تلاش است . تربیت یافته گان در مکتب تعالی بخش و سازندة انتظار ، با امید وشوق به آرزوی روز ظهور و تحقق وعده های الهی به سر می برند و خود و جامعة خود را مهیای چنین حماسة بزرگ می نمایند.
جایگاه امنیت
همزاد بودن انسان با نیاز به امنیت و توجه خاص انسان به آن و امنیت را جزء نیازهای نظری بشر قرار داده است.
آرامش ، رشد و شکوفایی انسان بروز همه استعدادها و رسیدن به همه کمالات انسانی در سایه امنیت به دست می آید .
درباره امنیت و معنای متفاوت آن سخن های فراوان گفته شده است.
امنیت در لغت مقابل ترس و اضطراب و مترادف با آرامش است. صاحبنظران علوم سیاسی از زوایای مختلف امنیت را تعریف نموده اند که در مجموع امنیت عبارت است که وجود احساس رضایت و اطمینان خاطر و نبود ترس، اجبار و تهدید . برطرف نمودن عوامل ترس و نا امنی از اساسی ترین امور برای تأمین امنیت است.
اینست که در متون دینی نیز از جاگاه ویژه ای بر خوردار است . در روایات اهل بیت گران تر سنگ تر از امینت نعمتی وجود ندارد .
علی (علیه السلام ) می فرماید : « لا نعمة اهنآ من الامن .» « هیچ نعمتی گواراتر از امنیت نیست.»
و در جای دیگر اصل اساسی زندگی را منیت می دانند : « ماهیته العیش فی الامن.»
و باز در روایت دیگر فرموده اند : « شر الاوطان ما لم یأمن فیه القطان » « بدترین اوطنها جایی است که اقامت کنندگان آن احساس امینت نداشته باشند.»
دقت « درروایات فوق و دیگر احادیث اهمیت جایگاه فوق العاده « امنیت » برای ما روشن می گردد. اهمیت امنیت نه تنها به لحاظ روانی و جهت اجتماعی آن است بلکه حتی در سطح بین الملل نیز حائز اهمیت فراوانی است و لذا امنیت جهانی و فراگیر چیزی است که در آیات و روایات مربوط به عصر ظهور نوید آن داده شده است.
بدون تردید امنیت کامل فردی و اجتماعی و رفاه و آسایش همگانی در عصر ظهور حضرت حجت (علیه السلام) اتفاق خواهد افتاد . امنیت و صلحی که بشر در طول تاریخ همواره آروزی آن را داشته است . امنیت و صلحی که بر سراسر گیتی سایه می افکند تا آنجا که حتی بین حیوانات نیز آشتی برقرار می شود.
از عمده عواملی که باعث چنین امنیت کامل و صلح همه جانبه می شود می توان موارد زیر را مد نظر داشت . از آنجا که در دوران ظهور علم و دانش توسعه می یابد ، جهل و نادانی و خرافات که عامل بروز بسیاری از نا امنی های اجتماعی است ازبین می رود.
با توسعه اقتصاد و تقسیم مساوی اموال بین انسان ها فقر و تهیدستی ریشه کن می گردد . و در نتیجه فساد و بی عفتی از بین می رود . تجلی عدالت مهدوی با گستره و ابعادش ، بساط ظلم و ستم را بر می چیند و فضای امن و امان و آرامش خاطر و اطمینان فراهم می گردد.
ارتباط امنیت و انتظار
« خداوند به مؤمنان و شایسته کاران وعده داده است که آنها را جانشین زمین قرار دهد و دینی که خداوند آن را برای آنها پسندیده است مستقر سازد و دوران ترس آنها ا تبدیل به امنیت نماید تا بدون ترس خدای خود را بندگی نمایند و چیزی را شریک او قرار ندهند در این آ یه شریفه خدای متعال به سه امر وعده فرموده و مژده داده است : ۱- حکومت جهانی مؤمنان ۲- استقرار دین خدا ۳ - استقرار امنیت کامل .
آنچه از روایات و احادیث رسول گرامی اسلام و اهلبیت مطهرش نقل شده است سنتها و وعدهای الهی است که در آیات قران به آن اشاره شده و نوید دورانی روشن را می دهد. این وعده ها در عصر ظهور آخرین حجت خداوند مهدی (عجل الله تعالی فرجه) محقق خواهد شد.
عصر ظهور که با جنبش عظیم علمی و فکری جهل و نادانی محو خواهد شد و با نزول برکات آسمانی وجود جوشش ذخایر زمینی و تقسیم و تساوی اموار پیشرفتهای اقتصادی فقر و تهدستی که از عوامل مهم نا امنی در سطح جهان است، از بین خواهد رفت. با استقرار عدالت فراگیر و وسیع همه جانبه، ظلم و تبعیض ریشه کن شده و فاصله های طبقاتی محو و نابود خواهد شد. در نتیجه، با از بین رفتن جهل و نادانی ، وحشت و ترس ، ظلم و فقر، «امنیت جهانی» حاصل می شود، و انسان ها بدون دلهره و اضطراب فضای سالم انسانی ره سعادت و کمال را طی خواهند کرد. گرچه این تحولات، در عصر ظهور محقق می شود، اما در عصر انتظار هم که مقدمات ظهور باید محقق گردد و در مواجهه با این تحولات موضعی فعال و تلاشی هدفمند را اتخاذ نمود. گرچه انتظار با مقولاتی چون جهانی شدن به معنای ترویج لیبرالیسم، تسلط بازار اقتصاد آزاد بر جهان و حاکمیت و غلبه فرهنگ غربی ( البته غرب نه به معنی جغرافیایی آن) در تعارض و تضاد است و همچنین مقوله امنیت جهانی اگر به معنای وجود قدرت واحد و آن هم حاکمیت یک جانبه آمریکا باشد، (که اکنون این تئوری به شدت از سوی دول غربی مطرح و پیگیری می شود و در پی تحقق آن تلاش می کنند؛) با انتظار که مکتب اعتراض(نارضایتی از وضع موجود و تلاش برای دست یابی به وضع مطلوب) است ناسازگاری دارد . اما اولاً: می توان امنیت مد نظر حکومت امام مهدی(عج) را به جهانیان عرضه کرد و در راه تحقق آن تلاش کرد، و ثانیاً: با وجود اعتراض به وضعیت موجود و راه کارهای ارائه شده از ناحیه قدرتمندان جهان، حضوری فعال در تمام عرصه ها داشت. چرا که اعتراض و تعارض ( فرهنگ انتظار) با پدیده های مثل (جهانی شدن) و( امنیت و صلح جهانی) دو پیامد را می تواند به دنبال داشته باشد.
الف- اینکه شخص منتظر به دلیل ناسازگاری با وضعیت موجود، راه انزوا و گوشه گیری را در پیش بگیرد و بی تفاوت و بر کنار از هر واقعه و حادثه ای باشد؛ و چه بسا فارغ از هر گونه مبارزه با بی عدالتی و فساد و تباهی در گوشه بخزد و پیوسته فقط مشغول گریه و زاری باشد؛ و دور از اجتماع و مسئولیتهای اجتماعی و فردی خود به این پندرا گرفتار آید که باید منتظر بود تاامام عصر (عج) بیاید و خود همة کارها را انجام دهد و بلکه چنین گمان رود رود هر چه وضع بدتر شود بهتر است و زمان ظهور نزدیک تر ! در این نگاه منتظر به خود و زندگی شخصی اش می اندیشد، با جامعه، حوادث و پدیدهای آن کاری ندارد بلکه در باور او هر اصلاحی محکوم است ! و به عکس هرگناه و فسادی، هر ظلم و تبعیضی روا خواهد بود ! باید جامعه در لجنزار گناه و فساد غوطه ور گردد تا فرج نزدیک تر شود .
ب- پیامد دوم در مواجهه با تحولات بین المللی و مقولاتی چون «امنیت» و «صلح جهانی» و «جهانی شدن» و پدیده هایی از این قبیل این است که شخص منتظر ، میدان را به حریف وا نمی نهد، او حضوری فعال، مستمر و مداوم برای اصلاح وضع موجود دارد؛ زیرا انتظار به معنای ایمان به امامت و رهبری الهی و عدالت پیشه و عشق به عدالت و ارزشهای انسانی، همراه با تلاش برای برقراری حکومت جهانی و استقرار امنیت جهانی و صلح جهانی است .
شخص منتظر بی تفاوت و بدون دغدغه نیست، بلکه در متن اجتماع بوده و در زمره مبارزان با ستم و ظلم و فساد بی عدالتیها قرار می گیرد تا زمینه ظهور دادگستر فراهم آید. چرا که در این نگاه، انتظار حرکتی هدفمند و تلاشی جهت دار است که دارای دو عنصر اساسی است، نفی وضع موجود به دست آوردن وضعیت مطلوب با توجه به این دو رکن اساسی انتظار فرد منتظر همواره برای بدست آودن شرایط مطلوب تلاش می کند بنابراین انتظار با حرکت، پویایی، تلاش و فعالیت توأم است؛ و با ایستایی و بی تفاوتی ناسازگار. در باور این منتظران روزی خواهد رسید که وضعیت مطلوب فرا می رسد و جور و جفا رخت بر می بندد فساد و تبعیض تجاوز و آدم کشی ، سلطه طلبی ، انحصار ، قدرت طلبی ، خودکامگی و … به یکباره از بین می رود . چرا که از دیدگاه قرآن و سنت نبوی ، احادیث ائمه، متون و معارف دینی سرانجام حاکمیت زمین از آن بندگان صالح خداوند است
در این حالت از انتظار انسان که امید به فردای بهتر دارد از یک سو با باطل و ستم ها در می آویزد و از سوی دیگر با حق و عدالت در می آمیزد . این می طلبد که درضمن نامطلوب دانستن وضعیت موجود تلاش برای تحقق وضع مطلوب و در صدد اصلاح آن باشد. و دین ایجاب می کند تا از تمام امکانات لازم در این زمینه بهره ببریم و در ترسیم فضای حکومت جهانی مهدوی کوشش نموده و جهانیان و افکار جهان را متوجه آن کنیم تا زمینه های آن فراهم آید.
چرا که اگر بخواهیم در دنیای کنونی همگام با تحولات بین المللی حرکت نماییم و هم « منتظر» به معنایی که گفته آمد، باشیم ناگزیریم حضوری فعال در تمام عرصه ها داشته باشیم و ظرفیت های فرهنگ انسان ساز و پویای انتظار بهره های کافی را ببریم . در مکتب عالی انتظار همانگونه که زمینه های تحقق حکومت جهانی را می توان یافت، بسترها و زمینه های تحقق امنیت جهانی (البته نه آن امنیتی همه جانبه و آرمانی حکومت مهدوی) را می توان فراهم آورد، که به برخی ازآن ها در این نوشتار اشاره می گردد.
ترویج معنویت و ارزش های اخلاقی
و اگر بشر متوجه به مقوله های معنوی شود و در پرتو آن رشد نموده و تربت شود به ارزش های اخلاق جایگاه شایسته ی قائل باشد و پایبند به اخلاق انسانی گردد، و با آرامش روان در خانواده ، مدرسه و اجتماع خواهد بود و اگر انسان ها از چنین آرامشی برخودار باشند می تواند در سطح کل و امنیت جهانی تأثیر گذار باشد.
شکوفایی خرد و اندیشه
در دوران ظهور و حکومت جهانی و ایده آل و آرمانی حضرت مهدی (عج) دامنه علوم گسترش یافته و خرد و اندیشه به شکوفائی نهایی خود می رسد و در پرتو علم و دانش انسانها طعم شیرین امنیت را در تمام ابعادش می چشند امام باقر(علیه السلام) می فرمایند : « اذا اقم قائمنا وضع یده علی رؤس العباد ، فجمع به عقولهم و اکمل به احلامهم » (بحار الانوار ، ج ۵۲ ، ص ۳۳۶)
« قائم ما ، به هنگام تحول مهم ظهور ،نیروهای عقلانی توده ها را تمرکز می دهد، و خردها و دریافتهای خلق را به کمال می رساند.» (محمد حکیمی ، ص ۹۹ )
در حدیث دیگری امام باقر (علیه السلام) می فرمایند : « و تؤتون الحکمة فی زمانه حتی ان المرأة تتقضی فی بیتها فی کتاب الله تعالی و سنة الرسول الله (صلی الله علیه واله) » (بحار ، ج ۵۲ ، ص۳۵۲/)
« در زمان حکومت مهدی (علیه السلام) به همه مردم حکمت داده می شود تا آنجا که زنان در خانه ها با توجه به کتاب و سنت پیامبر (صلی الله علیه واله) قضاوت می نمایند .
یا در حدیث گران سنگ دیگری که امام صادق (علیه السلام ) فرموده اند : علم و دانش به ۲۷ حرف تقسیم شده است ، اما تا کنون بیش از دو قسمت آن در دسترس بشر قرار نگرفته است، اما وقتی قائم ما (علیه السلام) قیام می فرمایند ۲۵ قسمت دیگر را آشکا می کند .»
آن گونه که از این روایات و دیگر احادیث استفاده می گردد، دوران ظهور که عصر استقرار امنیت کامل است، علم ودانش به اوج خود رسیده و در پرتوی آن عدالت ، امنیت و … آشکار می شود.
در عصر انتظار که مقدمه ظهور است، چرا که فرموده اند : « … فیواطئون للمهدی (عج) یعنی : سلطانه» منتخب الاثر ج ۲ ، ص ۳۱۹/ این که باید، زمینه های ظهور را در عصر انتظار فراهم کرد، و آنچه در عصر ظهور به وقوع می پیوندد در عصر انتظار باید بسترش فراهم آید، و مقصود از این زمینه سازی می تواند زمینه سازی فرهنگی، فکری ، علمی و … باشد . بنابراین، می توان در زمان انتظار بسترها و زمینه های رشد عقلی – علمی و توسعه دانش را فراهم نمود تا در پرتوی آن بستر امنیت نیز حاصل گردد.
بهبود وضعیت اقتصادی
در دوران انتظار که مقدمه ظهور است ، بهبودی وضعیت اقتصادی می تواند عامل ایجاد «امنیت » به شمار آید. این توانمندی را باید منتظران دارا باشند، چرا که مسئولیت خطیر منتظران که آماده سازی خود و جامعه است، برخورداری از توان مالی و اقتصادی را نیز می طلبد .
وآیات پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله) و اهل بیت مکرمش سیمای اقتصادی دروان ظهور را چنین ترسیم نموده اند : « یکون فی امتی المهدی … تنعم امتی فی زمانه نعیماً لم یتنعموا مثله قط : البر و الفاجر ، یرسل السماء علیهم مدرارا و و لا تدخر الارض شیئاً من نباتها … » بحار ، ج ۵۱ ، ص ۷۸/ در امت من مهدی (علیه السلام) قیام می کند … و در زمان او مردم به نعمتهایی می رسند که در هیچ زمانی به آن نعمتها دست نیافته اند، آسمان بر همه، هم نیکوکار و هم بدکار ببارد، و زمین چیزی از ذخایر و روییدن های خود را پنهان نمی کند.
در حدیث شریف دیگری امام صادق (علیه السلام) می فرمایند: ان قائمنا اذا قام اشرقة الارض بنور ربها … و یطلب الرجل منکم من یصله بماله و یأخذ منه ذکاته فلا یجد احداً یقبل منه ذلک واستغنی الناس بما رزقهمم الله من فضله » (بحار ،ج ۵۲ ، ص ۳۳۷/)
« هرگاه قائم ما (حضرت مهدی (علیه السلام) ) قیا م کند ، زمین با نور خدای متعال نورانی می گردد و شما برای دادن مال یا ذکات دنبال کسی می گردید، کسی را نمی یابید که از شما قبول کند و مردمان همه به فضل الهی بی نیاز می گردند . »
در حکومتی که عدالت در تمام ابعادش گسترش می یابد تأمین معیشت کل جامعه بشری، و ایجاد وفاق و امنیت اقتصادی مورد تأکید است .
از سوی دیگر، روشن است فقر و تهی دستی در فساد و بی عفتی، نا امنی و … تأثیری تردید ناپذیر دارد. پیامدهای بسیار ناگوار بر جامعه و فرد می گذارد و آدمی را دچار رکود و سستی نموده و حیثیت انسانی و اجتماعی او را به مخاطره می اندازد. بنابراین، بسیاری فقر و تهی دستی را یکی از عوامل بی ثباتی و نا امنی اجتماعی شمرده اند.
بهبودی وضعت اقتصادی و توجه به رفاه و تأمین نیاز های معیشتی انسان می تواند قدمی برای ایجاد امنیت باشد .
دوران انتظار که دوران فراموشی تکالیف نیست، بلکه دوران مسئولیتهای خطیر و فراهم آوردن مقدمات ظهور است، در پیشرفت و رونق اقتصاد (سالم) نیز باید تلاش شود چرا که وظیفه منتظران که آماده سازی خود و اجتماع است، برخورداری از توان مالی و اقتصادی را نیز می طلبد. علاوه بر این که برای زدودن فقر از چهره اجتماع و تأمین امنیت اقتصادی و در پرتوی آن استقرار امنیت روانی و همه جانبه باید تلاش نمود، بهره مندی از امکانات مادی از بعد دیگر هم می تواند برای منتظران مورد توجه باشد، و آن عبارت است از : تبلیغ و گسترش دین و معارف که نیازمند هزینه است « حفظ دین و فرهنگ دینی و دیگر مظاهر و شئون دین و همچنین گسترش و تبلیغ آن نیازمند قدرت مالی و اقتصادی است.
جامعه متدین باید بکوشد تا از راه کسب حلال – چه کشاورزی چه صنعتی و چه دیگر راه ها – توانگر و با تمکن باشد تا آن توانگری و توانمندی را به هنگان لزوم در خدمت نشر دین خدا و آرمانهای والای انسانی بکار گیرد. » محمد حکیمی ، ص ۲۴۱
نوید « امید واقعی »
در این بین مقوله « انتظار » به خصوص در آموزه های شیعی می تواند « امید واقعی » برای فردایی بهتر و آینده ای بدور از بحران های کنونی ، بدون ظلم و تبعیض و ستم را برای جهان و بشریت نوید دهد.
امید به تحول بزرگ و رویداد عظیم قیام حضرت حجت ، امان زمان (علیه السلام) روح و قوام بخش انتظار است. در فرهنگ انتظار امید به آینده ی زیبا و انسانی ترسیم شده است. در مکتب زنده و پویای « انتظار » بحرانهای کنونی و رنج و اندوه بشر از وضعیت نامطلوب موجود، پایان پذیر تصویر شده و وضعیت مطلوب نویده داده شده است. در پرتو این تفکر و بینش، انسان از یأس ، سرخودگی و افسردگی رهایی می یابد . چنانکه انسان منتظر تربیت یافته در مکتب انتظار فعال ، پویا، با نشاط و برخوردار از سلامت روانی است. به این امید بخشی انتظار، در متون روشن بخش دین اسلام اشاره شده است. امام علی (علیه السلام) در این باره می فرمایند : « انتظرو الفرج و لا یتأسوا من روح الله … فان احب الاعمال الی الله عزوجل انتظار الفرج » بحار ، ج ۵۲ ، ص ۱۲۳/
« چشم به راه فرج باشید، و از رحمت الهی نا امید مباشید ،زیرا که بهترین اعمال در نزد خداوند انتظار فرج است.»
در حدیث شریف به امید برای گشایش و چشم براه بودن و پرهیز از یأس و نا امیدی اشاره شده است.
در حدیث شریف دیگری امیر المؤمنان (علیه السلام) آینده را چنین ترسیم می نمایند : « … الا و من ادرکها منا یسری فیها بسراج منیر ، و یحذ و فیها علی مثال الصالحین ، لیحل فیها ربقاً ، و یعتق فیها رقاً و یصدع شعباً و یشعب صدعاً فی سترة عن الناس لا یبصر القائف اثره و لو تابع نظره … » نهج البلاغه ، ص ۳۸۷ .
… آگاه باشید کسی که از ما آن روزگار سیاه و پر فتنه را دریابد و با چراغ روشن در آن گام می نهد ، به نور امامت و ولایت آن تاریکی ها را از هم می شکافد و با روش و منش شایستگان رفتاری می نماید ، تا بندها را بگشاید و بشریت را از اسارت قید و بند ( هوای نفس) رهایی بخشد ، اجتماع کفر را پراکنده و پراکندگی اسلام را جمع نماید ، [آن حضرت این کارها را انجام می دهد] و از دیده ها پنهان است … .
ترسیم عدالت مهدوی
« لقد ارسلنا رسلنا بالبینات و انزلنا معهم الکتب و المیزان لیقوم الناس بالقسط » حدید ، ۲۵/
« رسولان خود را با دلایل روشن ارسال کردیم و با آنان کتاب و میزان را فرستادیم تا در بین مردم دادگری کنند.»
امام مهدی (علیه السلام) باظهورش و تأسیس حکومت توحیدی اش با از بین بردن موانع درک حقایق و معارف الهی وازبین بردن مظاهر کفر و شرک ، عدالت، آرزوی دیرین و همیشگی بشر، را درهمه شئون مختلف جامعه بشری پیاده می نماید . گرچه حکومت مهدوی دارای آثار مهمی چون استقرار امنیت همه جانبه ، اجرای احکام اسلام ، حاکمیت توحید ، تحول در تفکرات، تأسیس حکومت بر مبنای توحید، ارتقا و تعالی افراد، تساوی اموال و از بین رفتن فقر و فساد و … است و اما عدالت و اجرای آن در همه ی ابعاد از مهمترین رخدادهای آن عصر طلایی است.
حضرت حجت با برداشتن موانع رشد و کمال انسان و رهایی انسان از قید و بندها زمین را سرار ازعدل می نماید: « … یملا الارض به عدلاً و قسطاً کما ملئت جوراً و ظلماً … » منتخب الاثر ، ص ۳۰۲ .
در حکومت مبتنی بر عدل ، در سه جهت، تحول ایجاد می گردد، که می تواند مؤلفه های امنیت باشد.
۱- رابطه انسان با خود
۲- رابطه انسان با جامعه
۳- رابطه انسان و طبیعت
« و لو ان اهل القری و آمنوا واتقوا لفتحنا علیهم برکاتٍ من السماء و الارض » اعراف ، ۹۶/
و اگر اوضاع جهان چنین شود، که خواهد شد فقر و فاصله های طبقا تی که مهمترین عوامل زمینه ساز عدم امنیتی باشند از بین می رود، که این امنت را قرآن در آیه ۵۵ سوره نور وعده داده است که قبلاً بحثی از آن گذشت.
بر اساس دیدگاه اسلامی و به خصوص شیعی، تحقق عدالت در سطوح مختلف ، در حکومت جهانی حضرت مهدی (عج ) تحقق می یابد و این عدالت فراگیر و همه جانبه است .
عدالت در حکومت جهانی حضرت در سطوح و ابعاد مختلف پیاده می شود. از جمله:
عدالت اقتصادی :
عدالت امنیتی:
عدالت فرهنگی :
عدالت اجتماعی:
آیة الله مکارم شیرازی در این خصوص می نویسد: « همانگونه که نور آفتاب و نسیم های روح بخش و ابرهای باران و سایر مواهب و نیروهای جهان طبیعت به این مرزها [ نژاد ، جغرافیا ، تفاوت رنگ ها و زبان ها و ... ] ابداً توجیهی ندارند و همة روی کرة زمین را دور می زنند و دنیا را عملاً یک کشور می دانند، ما انسان ها نیز به همین مرحله از رشد فکری برسیم .» سپس می افزاید : « و اگر خوب دقت کنیم می بینیم این طرز تفکر در میان آگاهان و روشنفکران جهان در حال تکوین و تکامل است، و روز به روز بر تعداد کسانی که به مسئله «جهان وطنی» می اندیشند افزوده می شوند» مکارم شیرازی ، ص ۸۲/
بنابران جامعه منتظران و اجتماعات انسانی در پرتوی خرد و اندیشه و تعالی فرهنگ به این سطح از شعور و آگاهی خواهند رسید که پذیرای حکومت واحد جهان شمول با رهبری حضرت مهدی (عج) که ره آورد آن عدالت فراگیر، استقرار امنیت کامل ، حاکمیت دین ، محوری بودن توحید ، اجرای احکام و حقوق و … است؛ باشند.
این بود آنچه که در حد بضاعت مزجاة توانستیم نه آنچه خواستیم .
« اللهم انا نرغب الیک فی دولة کریمه تعز بها الاسلام و اهله و تذل بها النفاق و اهله تجعلنا من الدعاة الی طاعتک و القادة الی سبیلک ترزقنا بها کرامة الدنیا و الاخرة »
فهرست منابع
*قرآن
نهج البلاغه ، ترجمه محمد علی انصاری قمی قم ، نوین ، تهران ، بی تا .
۱- بحار الانوار ، الشیخ محمد باقر مجلسی ، دار احیاء التراث العربی ، بیروت ، ۱۴۰۳ ه.ق ، ۱۹۸۳ م .
۲- المیزان ، طباطبایی ، سید محمد حسین ، ترجمه؛ محمد رضا صالحی کرمانی ؛ بنیاد علمی فکری علامه طباطبایی ، ۱۳۶۶/
۳- انتظار ، مذهب اعتراض ، مزینانی ، علی ، بی تا ، بی نا.
۴- خورشید مغرب ، حکیمی ، محمد رضا ، دلیل ما، قم ، ۱۳۸۲/
۵- جهانی سازی مهدوی و جهانی ازی غربی ، حکیمی ، محمد ، قم ، دلیل ما، ۱۳۸۵/
۶- قیام و انقلاب مهدی از دیدگاه فلسفه تاریخ ، مطهری ، مرتضی ، صدرا ، رجب ، ۱۳۹۸ ه.ق.
۷- مفاتیح الجنان ، شیخ عباس قمی .
۸- منتخب الاثر الامام الثانی عشر ع ج ۲، الصافی الگلپایگانی ، لطف الله ، ۱۴۲۲ ه.ق ، بی نا.
۹- مهدی انقلابی بزرگ ، مکارم شیرازی ، ناصر ، هدف ، قم ، بی تا .
۱۰- موعود شماره ۱، سال ۱۳۷۶/
