تنوع غذايي و نحوه ايجاد آن براي کودکان
نويسنده:بلاندين مارکاده و دکتر هانري بوشه
تعريف
تعريف
منظور از تنوع غذايي،گنجاندن انواع مواد غذايي غير از شير درجيره غذايي کودک است.براي ايجاد اين تنوع،مجموعه اي از مواد غذايي انتخاب مي شوند و در اين انتخاب،حواس متعدد کودک از نظر چشايي،بويايي، و بينايي مورد توجه قرار مي گيرد:
*بوهاي مختلف مواد غذايي
*رنگ هاي مختلف
*مزه و طعم جديد و متفاوت از شير
غذايي که به کودک داده مي شود،غذايي است که در واقع به او تحميل مي شود.کودک هيچ قدرت انتخابي ندارد و ممکن است بسياري از آنها خوشايند او نباشد.بنابراين،دادن هرگونه ماده غذايي جديد به کودک،ابتدا بايد در حدي معقول و معتدل باشد.گاهي اوقات،کودک غذايي را براي بار اول قبول مي کند،ولي از خوردن همان غذا در مراحل بعدي خودداري مي ورزد.در اين گونه مواقع،نبايد اصرار کرد بلکه مي بايستي چند روزي فاصله گذاشت و دوباره آن را تجربه کرد.قبول نکردن بعضي از غذاها از طرف کودک، امري طبيعي است زيرا او با طعم و مزه اي جديد روبه رو مي شود که
برايش ناشناخته است و مشکل مي تواند عادت قبلي خود را رها کند. حتي ممکن است طعم و مزه جديد را دوست نداشته باشد.کودک بايد آمادگي قبول غذاها را داشته باشد. بنابراين،در اين گونه موارد بايد عقب نشيني کرده و چند روز بعد،دوباره غذاها را تجربه کنيد. خواهيد ديد که کودک غذاهايي را که زماني دوست نداشته و نمي خورده،با کمال ميل قبول مي کند.
در آغاز زندگي،آنزيم هاي گوارشي هضم و جذب و سيستم تصفيه ي بدن (کبد و کليه)کودک به اندازه کافي براي مقابله با انواع مختلف مواد غذايي آمادگي ندارد.بنابراين،نبايد در عرضه انواع مواد غذايي به کودک زياده روي کرد.سعي کنيد اين تنوع به طور تدريجي انجام گيرد. همچنين مي بايستي از توأم کردن مزه هاي مختلف و پيشنهاد چند مزه به طور هم زمان پرهيز کرد، زيرا کودک فرصت کافي براي متمايز کردن آنها پيدا نمي کند.کودک بايد مزه ها را يک به يک بشناسد و آزادانه آنها را قبول و يا رد کند.
تنوع غذايي جالب است،ولي ضروري نبوده و بايد به آن عادت کرد.اگر کودک غذايي را قبول نکرد نبايد مأيوس شد.به خود بگوييد:«اهميتي ندارد بعداً دوباره تجربه خواهم کرد.»بعد،کودک را در آغوش گرفته و با بوسه اي شيشه شير را در اختيارش قرار دهيد.
*مزه طعم نمک:انواع سبزي
*مزه شيرين:انواع کمپوت
با دادن مواد داراي مزه هاي مختلف (انواع سوپ سبزي و کمپوت) متوجه خواهيد شد که کودک کدام يک از مزه ها را برديگري ترجيح مي دهد و يا اصولاً به هيچ يک رغبتي نشان نداده و فقط به خوردن شير قناعت مي کند. وارد کردن مواد غذايي جديد به جيره روزانه کودک مي بايستي بسيار با احتياط و به طورتدريجي انجام گيرد و با ميل و رغبت کودک تطبيق کند.از شدت مکيدن سرشيشه و تداومي که در خوردن نشان مي دهد،مي توانيد درک کنيد که ماده غذايي جديد را خيلي زياد،خيلي کم،و يا اصلاً دوست ندارد. کودک در صورت عدم علاقه به خوردن هر ماده غذايي،با تغيير قيافه از مکيدن خودداري مي کند و ميل دارد که از شير تغذيه کند.گاهي پيش مي آيد که کودک براي اولين باراز خوردن غذايي خودداري کرده،ولي بعدها با علاقه فراواني آن را بخورد و حتي پس از اتمام شدن غذا،دلخوري خود را با گريه نشان دهد.عده اي از کودکان به طعم و مزه هاي جديد علاقه اي نشان نداده و ترجيح مي دهند که فقط از شير تغذيه کنند.اين نوع برخورد کودک با غذاها و بي ميلي او اهميت زيادي ندارد چرا که به اين ترتيب نمايي از شخصيت او را کشف مي کنيد؛نه تنها سليقه او بلکه خصوصياتش را از طرز برخوردي که در رد و يا قبول پيشنهاد شما از خود نشان مي دهد،خواهيد شناخت.هرگز در مورد غذا به کودک اصرار نکنيد،هرگز، هرگز.درچنين مواقعي با پزشک مشورت کرده و توصيه هاي او را در تنوع غذايي به کار بگيريد.
عده اي از کودکان غذاهاي پيشنهادي را تا چند روز و حتي چند هفته قبول مي کنند،ولي بعداً حالتي از بي ميلي و يا اکراه از خود نشان مي دهند و با واکنشي مثل گريه،شيون و رها کردن شيشه،عدم رضايت خود را از سوپ هاي تکراري هر روزه نشان مي دهند.اين موضوع خيلي ساده است؛غذاي يکنواخت و مکرر خوش آيند هيچ کس نيست.به واکنش بزرگترها در برابر غذاهاي تکراري توجه کنيد و به کودک حق بدهيد که اظهار نارضايتي کند.
وقتي کودک به خوردن سوپ،کمپوت و غذاهايي عادت کرد که با شير تهيه نمي شوند،به تدريج از تنوع و تناوب غذايي خانواده پيروي مي کند. صبح ها پس از بيدار شدن شير مي خورد،موقع ناهار سوپ (باشيشه و سرپستانک و يا قاشق)مي خورد و غذايي با يک دسر کامل مي شود. ساعت چهار بعد از ظهر عصرانه اي با مقداري شير و شب نيز سوپي غليظ و پر انرژي مي خورد.
اکنون،کودک پنج يا شش ماهه است.در اين دوره،بايد در تهيه غذاي کودک دقت و ظرافت خاصي داشت.نبايد يک نوع سوپ را به طور پي در پي به او خوراند.از مصرف غذاهاي مانده بايد خودداري کرد. سوپ هايي که تا به حال مي خورده سبز رنگ بوده اند،اما از اين به بعد بايد غذاهاي او با رنگ هاي متنوع تري تهيه شوند و مزه شان نيز متفاوت باشد. مثلاً مي توانيد پوره لوبيا سبز را با کدو حلوايي مخلوط کرده و براي کاستن مزه تند آن قدري سيب زميني اضافه کنيد.پس از شناختن سليقه کودک،مي توانيد مخلوط دو ماده غذايي يا بيشتر را به او بدهيد.
در سنين حدود شش ماهگي،کودک تقريباً با انواع غذاها آشناست.درهفت ماهگي،مي توان گل کلم،کلم،سس بشامل و شکلات را وارد فهرست غذايي او کرد.
هميشه به ياد داشته باشيد که تنوع غذايي و ساعات دلپذيري که صرف خوردن غذا مي شود،براي همه خوش آيند و خوب است. بنابراين سعي کنيد ساعات صرف غذا،به لحظاتي لذت بخش و دلپذير براي کودک مبدل شود.براي نيل به اين هدف،بايد تمام عوامل تشکيل دهنده يک وعده غذاي گوارا و دلپذير به کار گرفته شوند؛تنوع،رنگ هاي زيبا،مزه هاي خوب،خوش رويي، خنده... و غيره.
گاهي اوقات کودک مريض مي شود،مثلاً تب مي کند،سرما مي خورد، اسهال مي گيرد و يا دندان در مي آورد. در چنين مواقعي،کودک نيز مانند بزرگسالان اشتهايي به خوردن غذا ندارد و خوردن غذاهاي گوشتي (مرغ، گوشت گرم وغيره)و يا غذاهاي ديگر براي او نامطبوع است. او پس از گذشت چند روز و بهبودي کامل،دوباره ميل خود را به دست مي آورد و تغذيه اش طبيعي مي شود.کودک تا سنين هشت و نه ماهگي،درخوردن غذاهاي گوناگون پيشرفت زيادي مي کند.او در اين سن مي تواند بنشيند، حرکت کند و کمتر بخوابد.او غذاهاي اصلي را با قاشق مي خورد.و زماني که سرگرم خوردن غذاها هستيد،در کنار شما و با حرکات و ژست هاي خاص سعي مي کند چيزي را از سفره بردارد و يا با زدن قاشق بر روي ميز خود را سرگرم مي کنداو با علاقه زياد،غذا خوردن پدر،مادر و خواهران و برادران خود را تماشا مي کند و گاهي غذايي را با دست نشان مي دهد. آنچه که او مي خواهد به او بدهيد و مطمئن باشيد که مقدار زيادي نخواهد خورد. چنين برخوردي با او باعث مي شود خود را هنگام صرف غذا،همراه افراد خانواده حس کند.وقتي او علاقه خود را مثلاً به سيب زميني سرخ کرده، لوبيا سبز،تکه هاي گوشت،املت،پنير و غيره نشان مي دهد، موقعيتي است که بتوانيد به انتخاب و سليقه او پي ببريد و مزه هايي را که دوست دارد، بشناسيد.حضور او بر سر ميز غذا،رابطه او را با ساير افراد خانواده عميق تر مي کند.اگرچه هميشه مي توان رابطه اي خاص با کودک برقرار کرد، ولي ساعات صرف غذا که همه افراد خانواده دور هم جمع مي شوند،از نظر ارتباطي ارزش زيادي دارند.
در طول سه ماهه چهارم،کودک کم کم مي تواند غذاهايي را بخورد که ساير افراد خانواده مي خورند.تصور نکنيد که غذاهاي او هميشه بايد به صورت پوره درآيد. حتي وقتي که دندان هايش کامل نشده اند،مي توانيد غذاها را با چنگال له کرده و به او بدهيد.به اين ترتيب عادت مي کند غذا را بجود و شما نيز از آشپزي جداگانه براي او خلاص مي شويد.
زمان مي گذرد و کودک به يک سالگي مي رسد. حالا ديگر شروع به راه رفتن مي کند،با غذاي خانواده آشنا شده و مي تواند ميز غذا را با ديگران همراهي کند.بعضي از کودکان به غذاي خانوادگي علاقه اي نشان نمي دهند و هنوز هم مي خواهند شير بخورند.اين امر اهميت خاصي ندارد و اغلب پزشکان معتقدند که کودک مي تواند تا يک سالگي از شير تغذيه کند.بنابراين به کودکان علاقه مند به شير نبايد به اصرار غذاي ديگري داد.ميل و رغبت کودکان ازنه تا دوازده ماهگي براي مصرف غذاهاي ديگر بيشتر مي شود و کودک سعي مي کند از پدر و مادرش تقليد کند.او در شروع،مقدار کمي مزه مي کند و درصورت مطلوب بودن غذا با ذائقه اش،مقدار بيشتري مي خورد، ولي با اين وجود حاضر به رها کردن شيشه شير خود نيست.
در طول سال دوم،کودک بر حسب علاقه اش به خوردن بعضي از غذاها،به آساني شيشه شير را رها مي کند که البته اين امر ارتباط زيادي با نوع علاقمندي و روند زندگي او دارد.
عادت مي کنند.بهتر است که اين نوع ميوه و آب ميوه ها را براي شيرين کردن ماست کودک به کار ببريد.
ايرادي که مي شود به اين غذاها گرفت دارم اين است که مصرف آنها جنب و جوش و رايحه هاي اشتهاآور و دلپذير آشپزخانه را که نويد نزديک شدن ساعت صرف غذا را مي دهد،از بين مي برد.اين جنب و جوش و بوهاي مختلف براي کودک خاطره مي سازد،چرا که او اعمال شما و مسائل جنبي آنها را فراموش نمي کند.غذاهاي آماده را مي توان با غذاهاي خانگي مخلوط کرده و به کودک داد تا مزه و طعم غذاها کمي عوض شوند.
توصيه به مادران اين است که اگر فرصت کوتاهي به دست آوردند، به بازار رفته و بعضي از وسايل لازم را خريداري کرده و سعي کنند حتي در صورت نبود وقت کافي،غذايي ساده براي کودک خود تهيه کنند.مطمئن باشيد که کودک از آن لذت خواهد برد.
منبع: کتاب آشپزي نوين براي کودکان
/خ
*بوهاي مختلف مواد غذايي
*رنگ هاي مختلف
*مزه و طعم جديد و متفاوت از شير
غذايي که به کودک داده مي شود،غذايي است که در واقع به او تحميل مي شود.کودک هيچ قدرت انتخابي ندارد و ممکن است بسياري از آنها خوشايند او نباشد.بنابراين،دادن هرگونه ماده غذايي جديد به کودک،ابتدا بايد در حدي معقول و معتدل باشد.گاهي اوقات،کودک غذايي را براي بار اول قبول مي کند،ولي از خوردن همان غذا در مراحل بعدي خودداري مي ورزد.در اين گونه مواقع،نبايد اصرار کرد بلکه مي بايستي چند روزي فاصله گذاشت و دوباره آن را تجربه کرد.قبول نکردن بعضي از غذاها از طرف کودک، امري طبيعي است زيرا او با طعم و مزه اي جديد روبه رو مي شود که
برايش ناشناخته است و مشکل مي تواند عادت قبلي خود را رها کند. حتي ممکن است طعم و مزه جديد را دوست نداشته باشد.کودک بايد آمادگي قبول غذاها را داشته باشد. بنابراين،در اين گونه موارد بايد عقب نشيني کرده و چند روز بعد،دوباره غذاها را تجربه کنيد. خواهيد ديد که کودک غذاهايي را که زماني دوست نداشته و نمي خورده،با کمال ميل قبول مي کند.
در آغاز زندگي،آنزيم هاي گوارشي هضم و جذب و سيستم تصفيه ي بدن (کبد و کليه)کودک به اندازه کافي براي مقابله با انواع مختلف مواد غذايي آمادگي ندارد.بنابراين،نبايد در عرضه انواع مواد غذايي به کودک زياده روي کرد.سعي کنيد اين تنوع به طور تدريجي انجام گيرد. همچنين مي بايستي از توأم کردن مزه هاي مختلف و پيشنهاد چند مزه به طور هم زمان پرهيز کرد، زيرا کودک فرصت کافي براي متمايز کردن آنها پيدا نمي کند.کودک بايد مزه ها را يک به يک بشناسد و آزادانه آنها را قبول و يا رد کند.
تنوع غذايي جالب است،ولي ضروري نبوده و بايد به آن عادت کرد.اگر کودک غذايي را قبول نکرد نبايد مأيوس شد.به خود بگوييد:«اهميتي ندارد بعداً دوباره تجربه خواهم کرد.»بعد،کودک را در آغوش گرفته و با بوسه اي شيشه شير را در اختيارش قرار دهيد.
ازچه موقعي مي توان مواد غذايي غير از شير را به کودک داد؟
*مزه طعم نمک:انواع سبزي
*مزه شيرين:انواع کمپوت
با دادن مواد داراي مزه هاي مختلف (انواع سوپ سبزي و کمپوت) متوجه خواهيد شد که کودک کدام يک از مزه ها را برديگري ترجيح مي دهد و يا اصولاً به هيچ يک رغبتي نشان نداده و فقط به خوردن شير قناعت مي کند. وارد کردن مواد غذايي جديد به جيره روزانه کودک مي بايستي بسيار با احتياط و به طورتدريجي انجام گيرد و با ميل و رغبت کودک تطبيق کند.از شدت مکيدن سرشيشه و تداومي که در خوردن نشان مي دهد،مي توانيد درک کنيد که ماده غذايي جديد را خيلي زياد،خيلي کم،و يا اصلاً دوست ندارد. کودک در صورت عدم علاقه به خوردن هر ماده غذايي،با تغيير قيافه از مکيدن خودداري مي کند و ميل دارد که از شير تغذيه کند.گاهي پيش مي آيد که کودک براي اولين باراز خوردن غذايي خودداري کرده،ولي بعدها با علاقه فراواني آن را بخورد و حتي پس از اتمام شدن غذا،دلخوري خود را با گريه نشان دهد.عده اي از کودکان به طعم و مزه هاي جديد علاقه اي نشان نداده و ترجيح مي دهند که فقط از شير تغذيه کنند.اين نوع برخورد کودک با غذاها و بي ميلي او اهميت زيادي ندارد چرا که به اين ترتيب نمايي از شخصيت او را کشف مي کنيد؛نه تنها سليقه او بلکه خصوصياتش را از طرز برخوردي که در رد و يا قبول پيشنهاد شما از خود نشان مي دهد،خواهيد شناخت.هرگز در مورد غذا به کودک اصرار نکنيد،هرگز، هرگز.درچنين مواقعي با پزشک مشورت کرده و توصيه هاي او را در تنوع غذايي به کار بگيريد.
عده اي از کودکان غذاهاي پيشنهادي را تا چند روز و حتي چند هفته قبول مي کنند،ولي بعداً حالتي از بي ميلي و يا اکراه از خود نشان مي دهند و با واکنشي مثل گريه،شيون و رها کردن شيشه،عدم رضايت خود را از سوپ هاي تکراري هر روزه نشان مي دهند.اين موضوع خيلي ساده است؛غذاي يکنواخت و مکرر خوش آيند هيچ کس نيست.به واکنش بزرگترها در برابر غذاهاي تکراري توجه کنيد و به کودک حق بدهيد که اظهار نارضايتي کند.
وقتي کودک به خوردن سوپ،کمپوت و غذاهايي عادت کرد که با شير تهيه نمي شوند،به تدريج از تنوع و تناوب غذايي خانواده پيروي مي کند. صبح ها پس از بيدار شدن شير مي خورد،موقع ناهار سوپ (باشيشه و سرپستانک و يا قاشق)مي خورد و غذايي با يک دسر کامل مي شود. ساعت چهار بعد از ظهر عصرانه اي با مقداري شير و شب نيز سوپي غليظ و پر انرژي مي خورد.
اکنون،کودک پنج يا شش ماهه است.در اين دوره،بايد در تهيه غذاي کودک دقت و ظرافت خاصي داشت.نبايد يک نوع سوپ را به طور پي در پي به او خوراند.از مصرف غذاهاي مانده بايد خودداري کرد. سوپ هايي که تا به حال مي خورده سبز رنگ بوده اند،اما از اين به بعد بايد غذاهاي او با رنگ هاي متنوع تري تهيه شوند و مزه شان نيز متفاوت باشد. مثلاً مي توانيد پوره لوبيا سبز را با کدو حلوايي مخلوط کرده و براي کاستن مزه تند آن قدري سيب زميني اضافه کنيد.پس از شناختن سليقه کودک،مي توانيد مخلوط دو ماده غذايي يا بيشتر را به او بدهيد.
در سنين حدود شش ماهگي،کودک تقريباً با انواع غذاها آشناست.درهفت ماهگي،مي توان گل کلم،کلم،سس بشامل و شکلات را وارد فهرست غذايي او کرد.
هميشه به ياد داشته باشيد که تنوع غذايي و ساعات دلپذيري که صرف خوردن غذا مي شود،براي همه خوش آيند و خوب است. بنابراين سعي کنيد ساعات صرف غذا،به لحظاتي لذت بخش و دلپذير براي کودک مبدل شود.براي نيل به اين هدف،بايد تمام عوامل تشکيل دهنده يک وعده غذاي گوارا و دلپذير به کار گرفته شوند؛تنوع،رنگ هاي زيبا،مزه هاي خوب،خوش رويي، خنده... و غيره.
گاهي اوقات کودک مريض مي شود،مثلاً تب مي کند،سرما مي خورد، اسهال مي گيرد و يا دندان در مي آورد. در چنين مواقعي،کودک نيز مانند بزرگسالان اشتهايي به خوردن غذا ندارد و خوردن غذاهاي گوشتي (مرغ، گوشت گرم وغيره)و يا غذاهاي ديگر براي او نامطبوع است. او پس از گذشت چند روز و بهبودي کامل،دوباره ميل خود را به دست مي آورد و تغذيه اش طبيعي مي شود.کودک تا سنين هشت و نه ماهگي،درخوردن غذاهاي گوناگون پيشرفت زيادي مي کند.او در اين سن مي تواند بنشيند، حرکت کند و کمتر بخوابد.او غذاهاي اصلي را با قاشق مي خورد.و زماني که سرگرم خوردن غذاها هستيد،در کنار شما و با حرکات و ژست هاي خاص سعي مي کند چيزي را از سفره بردارد و يا با زدن قاشق بر روي ميز خود را سرگرم مي کنداو با علاقه زياد،غذا خوردن پدر،مادر و خواهران و برادران خود را تماشا مي کند و گاهي غذايي را با دست نشان مي دهد. آنچه که او مي خواهد به او بدهيد و مطمئن باشيد که مقدار زيادي نخواهد خورد. چنين برخوردي با او باعث مي شود خود را هنگام صرف غذا،همراه افراد خانواده حس کند.وقتي او علاقه خود را مثلاً به سيب زميني سرخ کرده، لوبيا سبز،تکه هاي گوشت،املت،پنير و غيره نشان مي دهد، موقعيتي است که بتوانيد به انتخاب و سليقه او پي ببريد و مزه هايي را که دوست دارد، بشناسيد.حضور او بر سر ميز غذا،رابطه او را با ساير افراد خانواده عميق تر مي کند.اگرچه هميشه مي توان رابطه اي خاص با کودک برقرار کرد، ولي ساعات صرف غذا که همه افراد خانواده دور هم جمع مي شوند،از نظر ارتباطي ارزش زيادي دارند.
در طول سه ماهه چهارم،کودک کم کم مي تواند غذاهايي را بخورد که ساير افراد خانواده مي خورند.تصور نکنيد که غذاهاي او هميشه بايد به صورت پوره درآيد. حتي وقتي که دندان هايش کامل نشده اند،مي توانيد غذاها را با چنگال له کرده و به او بدهيد.به اين ترتيب عادت مي کند غذا را بجود و شما نيز از آشپزي جداگانه براي او خلاص مي شويد.
زمان مي گذرد و کودک به يک سالگي مي رسد. حالا ديگر شروع به راه رفتن مي کند،با غذاي خانواده آشنا شده و مي تواند ميز غذا را با ديگران همراهي کند.بعضي از کودکان به غذاي خانوادگي علاقه اي نشان نمي دهند و هنوز هم مي خواهند شير بخورند.اين امر اهميت خاصي ندارد و اغلب پزشکان معتقدند که کودک مي تواند تا يک سالگي از شير تغذيه کند.بنابراين به کودکان علاقه مند به شير نبايد به اصرار غذاي ديگري داد.ميل و رغبت کودکان ازنه تا دوازده ماهگي براي مصرف غذاهاي ديگر بيشتر مي شود و کودک سعي مي کند از پدر و مادرش تقليد کند.او در شروع،مقدار کمي مزه مي کند و درصورت مطلوب بودن غذا با ذائقه اش،مقدار بيشتري مي خورد، ولي با اين وجود حاضر به رها کردن شيشه شير خود نيست.
در طول سال دوم،کودک بر حسب علاقه اش به خوردن بعضي از غذاها،به آساني شيشه شير را رها مي کند که البته اين امر ارتباط زيادي با نوع علاقمندي و روند زندگي او دارد.
غذاهاي آماده
شيشه هاي حاوي ميوه يا آب ميوه
عادت مي کنند.بهتر است که اين نوع ميوه و آب ميوه ها را براي شيرين کردن ماست کودک به کار ببريد.
شيشه هاي حاوي سبزي،گوشت و يا مخلوط آنها
ايرادي که مي شود به اين غذاها گرفت دارم اين است که مصرف آنها جنب و جوش و رايحه هاي اشتهاآور و دلپذير آشپزخانه را که نويد نزديک شدن ساعت صرف غذا را مي دهد،از بين مي برد.اين جنب و جوش و بوهاي مختلف براي کودک خاطره مي سازد،چرا که او اعمال شما و مسائل جنبي آنها را فراموش نمي کند.غذاهاي آماده را مي توان با غذاهاي خانگي مخلوط کرده و به کودک داد تا مزه و طعم غذاها کمي عوض شوند.
توصيه به مادران اين است که اگر فرصت کوتاهي به دست آوردند، به بازار رفته و بعضي از وسايل لازم را خريداري کرده و سعي کنند حتي در صورت نبود وقت کافي،غذايي ساده براي کودک خود تهيه کنند.مطمئن باشيد که کودک از آن لذت خواهد برد.
منبع: کتاب آشپزي نوين براي کودکان
/خ
