آل عجلي

از خاندانهاي قديمي علمي شيعه در قزوين و ري و کوفه و حله. اين طايفه قبيله‌ي بزرگي در قزوين بوده که تيره‌ها و شاخه‌هاي متعدد داشته و بعضي از قزوين به ري و کوفه و حله هجرت نموده و قرنها رهبري و زعامت شيعيان را در دست داشته‌اند. بعضي از علما و مشاهير رجال اين سلسله در عراق و ايران عبارتند از: 1) عباس (م1251ق) فرزند محمدبن سنان قزويني آل عجلي، از ولات در شهر قزوين بوده و زعامت تامه داشته است، صاحب التدوين اظهار مي‌دارد که در يک سال هزار نفر به نيابت از طرف وي به زيارت حج رفتند و اين در اسلام بي سابقه است؛ 2) ابوالخير عاصم فرزند حسين بن محمدبن احمدبن ابي حجر قزويني آل عجلي، از فحول علماي اماميه و شعراي اهل بيت عصمت، منتخب الدين وي را فاضل ثقه وصف مي‌کند، صاحب التدوين او را از بزرگان آل عجلي مي‌خواند که زعامت تامه در قزوين داشت، بخشنده و دلير و فاضل بود و چهارده بيت از اشعاري را که در مدح وي سروده‌اند درج نموده، از مؤلفات وي: کتاب التمثيل و کتاب شجون الحکايات است؛ 3) ابي محمدحسن فرزند احمدبن محمد بن الهيثم رازي آل عجلي، از برجستگان شيعه و ثقات علماي اماميه در اواخر قرن چهارم و مطلع قرن پنجم بوده است. نجاشي مي‌نويسد: «ثقه، خود و پدرش و جدش از وجوه اصحاب بودند. از مردم ري بود و در آخر عمر خويش کوفه را مسکن خود قرار داد، وي را در کوفه ملاقات نمودم و داراي مؤلفاتي است، از آن جمله کتاب المثاني و الجامع في الحديث»؛ 4) ابوالقاسم معقل فرزند احمدبن محمدبن فضل بن محمدبن سنان بن حليس قزويني آل عجلي، از زعماي علماي شيعه در قزوين، صاحب التدوين وي را اديب فاضل و از اهل سخاء و ثروت وصف نموده که پدر او احمدبن محمد اموال زيادي در نواحي زنجان و ابهر از خود باقي گذاشته و مورد احترام خلفا و وزراي عصر خويش بوده است؛ 5) ابوالحارث قسوره فرزند علي بن حسين بن محمدبن احمد بن ابي حجر قزويني آل عجلي، مجتهد شاعر، منتجب الدين در فهرست خويش وي را فاضلي شاعر وصف مي‌کند، صاحب التدوين او را از وزراي جمال الملک عمربن نظام الملک مي‌خواند که از اهل فضل بوده و با فضلا محبتي داشته است؛ 6) کمال الدين ابوغالب قسوره قزويني آل عجلي، عالم فاضل صالح، از علماي اماميه در قرن ششم؛ 7) شهاب الدين محمد فرزند حسين بن اعرابي قزويني آل عجلي، وي برادر ضياء الدين ناصر فرزند حسين آل عجلي است، هر دو برادر را شيخ منتجب الدين در فهرست خود ذکر نموده است؛ 8) محمدمنصور (م598ق) فرزند احمدبن ادريس بن حسين بن القاسم ابن عيسي حلي آل عجلي مشهور به ابن ادريس، از کبار فقهاي اماميه، صاحب کتاب السرائر که مدار فتواي علماي اماميه است.
کتابنامه: التدوين في ذکر اخبار قزوين (خطي)؛ الثقات العيون، 172 به بعد؛ الذريعه، 430/4؛ رجال النجاشي، 48؛ ضيافة الاخوان 231-233؛ فهرست اسماء الرجال» کتاب التدوين، محدث ارموي، 27، 36، 37، 96؛ فهرست منتخب الدين، 15، 123، 146، 190، 193؛ النابس، 33، 50، 100؛ نوابغ الرواة، 83.
منبع مقاله :
گروه نويسندگان، (1391) دائرةالمعارف تشيع، تهران: حکمت، چاپ اول