کمر درد (علل,علایم , پیش گیری و درمان)

تقسیم بندی علل درد کمر

• تحت فشار قرار گرفتن ریشه های عصب نخاعی که به اندام تحتانی می روند: می تواند سبب بروز درد تیز و تیر کشنده و بی حسی و گزگز شدن در اندام تحتانی شود. تحت فشار قرار گرفتن ریشه های اعصاب نخاعی (مثل عصب سیاتیک ) علل مختلفی دارد که عبارتند از :
a. پارگی و فتق دیسک : معمولاً تغییرات تخریبی در دیسکها از دهه سوم شروع شده و این تغییرات سبب کاهش توان دیسک در انجام خاصیت ضربه گیری و مستعد شدن آن به تخریب و فتق میشود.
b. تنگی کانال نخاعی: تغییرات تخریبی در مهره ها و دیسک ها بدنبال افزایش سن و علل دیگر و نیز بیماریهای مفصلی همراه سبب تنگی کانال نخاعی شده و ایجاد علائم مربوط به تحت فشار قرار گرفتن نخاع که شامل درد در هنگام ایستادن طولانی مدت یا راه رفتن مسافتی کوتاه است می شود و همچنین امکان دارد خشکی صبحگاهی در ناحیه کمر وجود داشته باشد.
c. تنگی کانال عبوری ریشه های عصبی: همراه با کاهش ضخامت و حجم دیسکها با افزایش سن فضای مفصلی کاهش یافته و با کوچکترین ضربه التهاب ایجاد شده سبب تحت فشار قرار گرفتن اعصاب نخاعی هنگام خروج از فضای بین مهره ای می شوند.
• درد ناشی از کشیدگی ماهیچه ای یا رباط های کمر: درد ناشی از اختلال عضلانی بصورتی است که در نواحی خاص در لمس آن ناحیه حساسیت و درد ایجاد شود و نیز دامنه حرکات در آن ناحیه کاهش یافته باشد. این درد با تحت کشش قرار دادن آن ناحیه عضلانی تسکین می یابد.
• درد ناشی از عفونتهای ستون مهره : اغلب در شب تشدید و با نشستن و ایستادن طولانی مدت هم تشدید می گردد و اغلب همراه با تب و یک مشکل زمینه ای مثل اعتیاد تزریقی یا ضعف ایمنی یا است.
• درد ناشی از تومورهای ستون مهره : که اغلب با کاهش وزن همراهی دارند و عموماً در سنین بالا دیده می شوند.
توجه:
بسیاری از دردهایی که در ناحیه کمر احساس می شوند دردهای ارجاعی از سایر نقاط هستند بعنوان مثال بیماریهای کلیه, آپاندیسیت , عفونتهای لگنی ( در زنان ) و بیماریهای تخمدان و التهابات مثانه همگی می توانند سبب بروز درد در ناحیه کمر شوند که باید همواره به این علل توجه خاص شود.

نشانه های درد ناشی از آسیب کمر

• دردی که امکان دارد به جلو, کناره ها یا عقب ساق تیز بکشد یا محدود به ناحیه تحتانی کمر باشد.
• دردی که با فعالیت بدتر شود.
• دردی که در شب یا در نتیجه نشستن طولانی مدت مثلاً رانندگی طولانی بدتر شود.
• دردی که همراه با گزگز شدن یا ضعف در بخشی از پا شود.

چه موقع به پزشک مراجعه شود

• در حوادث اخیر رانندگی مثل پرتاب از موتور یا سقوط از ارتفاع که به کمر آسیب وارد شده است.
• دردکمر بدنبال صدمات خفیف وارد شده به کمر در افراد بالای 50 سال.
• سابقه مصرف کورتون در فردی که کمردرد دارد.
• دردکمر در فردی که سابقه پوکی استخوان دارد مثلاً قبلاً دچار شکستگی ران شده است.
• دردکمر در افراد بالای 70 سال.
• سابقه قبلی سرطان در حضور دردکمر اخیراً‌ ایجاد شده.
• بروز کمردرد جدید در حضور عفونت اخیر.
• کمردرد در حضور تب بالای 38 درجه سانتی گراد.
• کمردردی که با استراحت تشدید می شود.
• کمردرد همراه با کاهش وزن اخیر.
• همچنین بروز کمردرد به همراه ایجاد اختلالات عصبی مثل عدم توانایی در ایستادن روی پاشنه پا یا بالا و پائین بردن با در محل مفصل مچ پا یا ایستادن روی انگشتان پا نیاز به معاینه توسط پزشک دارد.
• همچنین بروز کمردرد بهمراه اختلال در کنترل فعالیت مثانه و روده مثل بی اختیاری یا اختلال در قطع و شروع جریان ادراری نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد.

شرح حال

• آیا سابقه ای از بلند کردن جسم سنگین و بدنبال آن شروع درد وجود دارد یا خیر
• آیا شروع کمردرد ناگهانی بوده یا تدریجی
• چه حرکاتی دردکمر را تشدید یا تسکین می دهد
• آیا سابقه ای از کمردرد قبلی دارد یا خیر
• آیا بیماری اخیر داشته است یا خیر
• آیا اختلال روده ای یا مثانه ای دارد یا خیر
• در خانمها آیا اخیراً ترشح, درد شکمی یا خونریزی غیر طبیعی داشته اند یا خیر
• بر حسب شرایط سوالهای دیگر نیز پرسیده خواهد شد

معاینه بالینی

• از فرد خواسته می شود روی پاشنه و انگشتان پا بایستد ( این امر برای بررسی آسیب ریشه های عصبی انجام می گیرد(.
• رفلکس های پا ( زانو- مچ ) بررسی می شود.
• فرد روی تخت می خوابد و یک یا هر دو پای بیمار توسط پزشک یا خود بیمار بالا آورده می شود, این تست برای بررسی قدرت عضلانی درگیری احتمالی عصبی در ناحیه کمر و ارزیابی فشار احتمالی روی عصب سیاتیک انجام می گیرد.
• یک معاینه حسی اندام تحتانی لازم است صورت گیرد.
• برای بررسی دردهای ارجاعی احتمال دارد معاینه مقعد یا لگنی صورت گیرد.

تصویربرداری

•چنانچه علائم خطر ( علائم خطری که لازم است به پزشک مراجعه شود و قبلاً‌ بیان شد ) وجود نداشته باشد احتمال اینکه در تصویربرداری تشخیص خاصی مطرح شود کم است و از آنجا که 90% دردهای حاد در غیاب علائم خطر طی یکماه بهبود می یابند اغلب پزشکان در این موارد تصویربرداری را لازم نمی دانند.
•رادیوگرافی ساده: اغلب در بررسی درد حاد کمردرد جایی ندارد بخصوص در 30 روز اول . تنها در مواردی که ضربه شدید به کمر وارد شده باشد یا ضربه متوسط در افراد بالای 50 سال به کمر وارد شده باشد و یا در افراد دچار پوکی استخوان و نیز آنها که کورتون مصرف می کنند رادیوگرافی می تواند مفید باشد.
•میلوگرافی: به بررسی کانال نخاعی در عکس ساده رادیوگرافی که در آن یک ماده حاجب به درون کانال نخاعی تزریق می شوند گویند. از زمان روتین شدن MRI استفاده از این روش کاهش یافته است. امروزه بهمراه CT اسکن و در مواردی خاص برای تصمیم گیری در مورد انجام جراحی صورت می گیرد.
•ام آر آی : روش گران اما بسیار مفیدی برای بررسی ستون مهره است. در این روش به فرد اشعه داده نمی شود. استفاده روتین از آن در درد حاد کمر جایی ندارد مگر در مواردی که نیاز به جراحی اورژانس وجود دارد. همچنین MRI امکان دارد در مواردی که درد بیش از یکماه است که ادامه دارد و برای رد سایر علل زمینه ای انجام گیرد.
•سی تی اسکن : روش نوین از انجام رادیوگرافی است که در آن می توان مقاطع بسیاری از محل ضایعه تهیه کرد.
•الکترومیلوگرام: روشی است که اغلب در دردهای مزمن کمر و برای تمایز قابل شدن بین درد عصبی و درد عضلانی استفاده می شود.

درمان کمردرد

درمان در خانه :

• برخی مطالعات نشان داده اند که قراردادن یک بالش کوچک در سمت داخل یا زیر زانو هنگام خواب دردکمر امکان دارد بهتر شود.
• در مورد دردهای حاد انجام ورزشهای کمر معمولاً سودی ندارد اما در دردهای مزمن ( بیش از یکماه ( ورزش می تواند با تقویت عضلات درد را کاهش و کیفیت زندگی را بهبود بخشد.
• داروهایی مثل ایبوبروفن و استامینوفن می تواند در کوتاه مدت دردکمر را تسکین بخشند اما توجه کنید چنانچه دچار زخم معده یا خونریزی گوارشی شده اید قبل از مصرف این داروها با پزشک مشاوره شود.
• گرم کردن و سرد کردن موضعی می تواند درد را بهبود بخشد.
• اغلب متخصصان معتقدند که استراحت طولانی در بستر با دوره بهبودی طولانی تری همراه است.

درمان طبی :

درمان طبی با این پیش فرض باید صورت گیرد که 90% از دردهای حاد کمر طی یکماه بهبود خودبخودی دارند لذا درمان در خانه و استراحت اولین درمان در درد حاد کمری است. اغلب متخصصان توصیه می کنند که بمدت دو روز استراحت در بستر و کاهش فعالیت صورت گیرد و مدت بیشتری از 2 روز را لازم نمی دانند. استفاده از گرما درمانی ( حوله گرم ) و یا سرما درمانی ( یخ درمانی ) می تواند مفید باشد. اما جهت درمان طبی بر حسب سابقه پزشکی فردـ آلرژی های احتمالی و سایر داروهای مصرفی توسط فرد پزشک داروی مناسب را انتخاب و تجویز می کند. این داروها می توانند از داروهای زیر انتخاب گردند :
1- داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی: داروهای اصلی مورد استفاده در درد حاد کمر می باشند و انواع مهم آنها عبارتست از ناپروکسن و ایبوبروفن.
2- استامینوفن: فقط اثر ضد درد دارد و برخلاف داروهای بالا اثر ضد التهاب ندارد.
3- شل کننده های عضلانی: برخی اعتقاد دارد که اسپاسم عضلانی از علل دردکمر است و این داروها با رفع این انقباض نابجا باعث کاهش درد می شوند.
4- ضد دردهای اپیوئیدی: می توانند در کاهش درد مفید باشند اگر چه زمان بهبودی را تسریع نمی کنند. این داروها می توانند سبب یبوست, وابستگی و کاهش پاسخ به محرکها شوند. اعتقاد بر این است که استفاده کوتاه مدت از این داروها مفید است.
5- استروئیدها ( کورتون ): استروئیدهای خوراکی جایی در درمان ندارند. تزریق در فضای مفصلی خلفی می تواند در افرادی که دچار درد مزمن سیاتیکی اند مفید باشد.

جراحی:

گاهی جهت درمان درد سیاتیک و نیز درد عصبی پیشرونده ناشی از فتق دیسک ضرورت دارد.

پیشگیری از کمردرد

• انجام ورزشهای با تماس پائین مثل شنا, پیاده روی و دوچرخه سواری با افزایش میزان تناسب و توان می توانند در کاهش ابتلا به کمردرد مفید باشند.
• تقویت عضلات شکم میزان ابتلا به کمردرد و در موارد وجود کمر درد شدت آنرا کاهش می دهد.
• افرادی که کار آنها مستلزم بلند کردن اجسام سنگین است یا ورزشکارانی که با وزنه سروکار دارند باید حتماً از کمربندهای پهن محافظ کمر استفاده کنند.
• هرگز از کفشهای پاشنه بلند بمدت طولانی استفاده نکنید.
• در هنگام ایستادن طولانی مدت هر از گاهی به روی یک تکیه گاه یا دیوار تکیه کنید تا از فشار بر روی کمر کاسته شود.
• هم تشک های خیلی نرم و هم تشک های سفت سبب کمردرد می شوند لذا از تشک مناسب استفاده نمائید.
• هرگز اجسامی را که برای شما سنگین هستند بلند نکنید. در هنگام بلند کردن اجسام کمر باید عمود بر زمین و نه خم شده به جلو باشد باید اجسام را در حالیکه نزدیک بدن شما هستند با زانوها بلند کنید.

پیش آگهی

• پیش آگهی افرادی که مبتلا به علائم خطر هستند بسته به بیماری زمینه ای آنهاست.
• بیش از 90% افرادی که دردکمر را تجربه می کنند و مشکل خاصی ندارند طی یکماه بهبود می یابند و 50% از آنها امکان دارد دوباره دچار کمردرد مجدد شوند.
• بیش از 80% از افراد با درد سیاتیک با یا بدون جراحی بهبود می یابند.
منبع: موسسه طب ورزش پارس می باشد
/خ