با انجام آزمايش DNA شهدا گمنام نمي‌مانند
نويسنده: بهاره صفوي
سال‌ها از پايان جنگ گذشته، اما براي خانواده‌هاي مفقودان انتظار هنوز پايان نيافته است و حالا اين انتظار با خونشان عجين شده است. در طول اين سال‌ها و طي عمليات تفحص، بيش از 50 هزار جسد شهيد از مناطق عملياتي پيدا شده كه حدود 10 درصد آنان بدون نام و نشان هستند و اگرچه در حال حاضر 800 حرم شهداي گمنام در كشور ايجاد شده، اما همچنان پيكر 7 هزار رزمنده تاكنون مفقودالاثر مانده است.
در چنين شرايطي، پژوهشگران كشورمان همگام با برخي از پيشرفته‌ترين كشورهاي جهان به فناوري تعيين هويت مولكولي دست يافته‌اند كه به كمك آن مي‌توان تنها با يك قطره خون به انتظار پايان داد.
در طرحي گسترده، بنياد حفظ آثار و نشر ارزش‌هاي دفاع مقدس كشور با همكاري استادان دانشگاه امام حسين(ع)، دانشگاه علوم پزشكي بقيه` الله(عج) و ديگر متخصصان متعهد كشور، در مركز تحقيقات ژنتيك كوثر در تلاشند با انجام آزمايش‌هايDNA بر بقاياي شهداي گمنام، آنها را شناسايي كنند.
دكتر محمود تولايي ، رئيس پژوهشكده فناوري‌هاي نوين زيستي و عضو هيات علمي دانشگاه بقيه` الله`، از جوانب مختلف اين طرح مي‌گويد.
آقاي دكتر! چطور شد كه طرح شناسايي شهداي گمنام شكل گرفت و مطرح شد؟
دانش زيست فناوري يا علم دست ورزي ژن وكار با سلول‌هاي موجودات زنده، قابليت‌هاي زيادي را در اختيار دانشمندان قرار داده است. همان‌طور كه در عرصه‌هاي بهداشت و سلامت، كشاورزي، انرژي، محيط زيست و... شاهد اين پيشرفت‌ها هستيم. يكي از اين قابليت‌ها استفاده از اين دانش براي خدمت به حقيقت، كشف جرم و كاهش آلام حادثه ديدگان است. تشخيص هويت ژنتيكي بخصوص از نيمه دوم دهه 1990 در كشورهاي پيشرفته مورد توجه قرار گرفته و از سال 2000 ارتش آمريكا و معدودي از ارتش‌هاي كشورهاي پيشرفته براي كمك به تشخيص هويت نيروهايشان در مواقع اضطراري به تهيه بانك اطلاعات ژنتيكي نيروهاي «هاي ريسك» خود اقدام كرده‌اند.
با توجه به اهميت شناسايي شهداي گمنام با استفاده از استخوان‌ها و بقاياي پيكرهاي مطهر به دست آمده توسط گروه‌هاي تفحص، تحقيقات در اين حوزه از سال 82 آغاز و نسبت به ثبت اطلاعات ژنتيكي آنها نيز اقدام شده است.
پس در اين زمينه فاصله چنداني با دنيا نداريم.
با توجه به جديد بودن اين بحث در جهان، فاصله زيادي با كشورهاي پيشرو در اين زمينه نداريم و در واقع همگام با برخي از پيشرفته‌ترين كشورهاي جهان به فناوري موسوم به تعيين هويت مولكولي دست يافته‌ايم؛ البته اين كار در بررسي و مطالعه استخوان‌ها خلاصه نمي‌شود و از طرف ديگر، بانك اطلاعات گسترده‌اي از مشخصات ژنتيكي خانواده‌هاي شهداي مفقودالاثر در حال تهيه است كه اميدواريم بتوانيم با بررسي و تطبيق اطلاعات اين بانك با مشخصات ژنتيكي در حال جمع‌آوري از شهداي گمنام، كمك موثري به شناسايي هويت آنها و پايان انتظار خانواده‌هاي معظم اين شهدا بكنيم.
به كاربرد گسترده اين روش در شناسايي هويت اشاره كرديد. در كل براي چه افرادي اين كار بايد انجام شود؟
تاكنون براي گروهي از افراد كه در مشاغل پرخطر نظامي مشغول كارند، كارت هويت ژنتيك تهيه شده است. ما اين آمادگي را داريم كه براي افراد درخواست كننده ظرف مدت يك هفته و حتي كمتر با در اختيار داشتن نمونه خون، كارت ژنتيك تهيه كنيم تا در مواقع لزوم مورد استفاده قرار گيرد. افرادي چون خلبانان، نيروهاي مسلح، ملوانان، خبرنگاران و افراد ديگري كه در صحنه‌هاي پرخطر حضور مي‌يابند، جزو گروه‌هاي هدف به شمار مي‌روند و با اجراي كامل اين طرح و ايجاد بانك اطلاعات ژنتيكي، امكان تشخيص هويت افرادي كه در معرض سوانح و خطراتي چون سقوط هواپيما، آتش‌سوزي، انفجار، زلزله، سيل و... قرار دارند بسهولت فراهم ميشود، چرا كه با داشتن باركد ژنتيكي افراد در بانك مي‌توان تا سال‌ها بعد با استفاده از يك تار مو، يك قطره خون يا چند ميلي‌متر مربع از بافت بدن فرد كه پس از حوادث ناگوار در محل باقي مي‌ماند، اطلاعات ژنتيكي وي را استخراج و هويت وي را شناسايي كرد.
كار اصلي شما در شناسايي شهدا در اين طرح چيست؟
ما با بهره‌گيري از قطعه كوچكي از نمونه پيكر شهداي گمنام، يك بانك اطلاعاتي و از نمونه خانواده‌هاي مفقودان هم يك بانكDNA يا ژنتيكي تشكيل مي دهيم و با استفاده از دانش زيست فناوري، ارتباط بين بانك معلوم كه خانواده‌ها هستند و بانك مجهول كه پيكرها هستند را بررسي و به شناسايي مفقودان كمك مي‌كنيم.
چرا از شيوه شناساييDNA در اين طرح كمك گرفتيد؟
استفاده از شيوه مولكولي براي تعيين هويت، جديدترين و كم‌اشتباه‌ترين شيوه‌اي است كه از دهه 90 به بعد مورد توجه قرار گرفته است. بدن انسان از ميليون‌ها سلول تشكيل شده است. همه اين سلول‌ها بجز گلبول‌هاي قرمز هسته دارند كه كل اطلاعات ژنتيكي فرد درون اين هسته محفوظ است.
در واقع تمامي اطلاعات ژنتيكي ما روي كروموزم‌ها هستند كه اين كروموزم‌ها از 4 نوع باز آلي تشكيل شده‌اند. توالي و ترادف بازهاي آلي، قسمت‌هاي كوتاه ژني تكرار شونده‌اي را روي ژنوم انساني پديد مي‌آورند كه به آنها ماهواره‌هاي كوچك مي‌گويند. حدود 650 هزار ماهواره كوچك روي ژنوم انساني قابل شناسايي است، اما تحقيقات بين‌المللي مشخص كرده حدود 20 تا 30 نقطه در شناسايي افراد داراي اهميت است وقتي ما در مطالعاتمان ژن‌ها را از هسته سلول جدا مي‌كنيم، جزئيات حدود 10 نقطه را مورد مطالعه قرار مي‌دهيم كه در اين صورت احتمال خطا در اين روش كه به انگشت‌نگاريDNA موسوم است، به كمتر از يك در 500 ميليون (چيزي در حد صفر) مي‌رسد.
با بهره‌گيري از قطعه كوچكي از نمونه پيكر شهداي گمنام، يك بانك اطلاعاتي و از نمونه خانواده‌هاي مفقودان هم يك بانك DNA تشكيل مي دهيم و با استفاده از دانش زيست فناوري ، به شناسايي مفقودان كمك مي‌كنيم.
از آنجا كه خصوصيات ژنتيكي فرد در تك تك سلول‌هايش وجود دارد، استفاده از اين شيوه به پژوهشگران امكان مي‌دهد با در اختيار داشتن يك قطعه مو، يك قطره خون، يك قطعه استخوان يا حتي آثار بزاق دهان يك فرد نسبت به شناسايي او اقدام كنند.
اين مساله اهميت بسزايي در شناسايي مجرمان، شناسايي اجساد غيرقابل شناسايي بر اثر حوادثي كه منجر به سوختگي و از بين رفتن خصوصيات ظاهري مي‌شوند و همچنين اثبات ابويت دارد.
بنابراين از اين روش به عنوان مطمئن‌ترين شيوه احراز هويت در جهان استفاده ميشود.
روش جاري تنها طريق ممكن و مطمئن براي شناسايي نمونه‌هاي مفقود شده با پيشرفته‌ترين روش‌هاي علمي موجود بوده و در حال حاضر براي شناسايي قربانيان حوادث مختلف مورد استفاده قرار مي‌گيرد. طبيعي است اين بررسي تنها براي مفقوداني قابل استفاده است كه پيش از دفن نمونه‌اي از شهيد برداشته شده و در آزمايشگاه در اختيار باشد. از طرفي چون در وهله اول، هر نمونه ناشناخته مي‌تواند شانس وابستگي به هر يك از مجموعه خانواده‌هاي شهداي مفقود را در سراسر كشور داشته باشد، بنابر اين لازم است 2 بانك ژني يكي از خون والدين شهداي مفقود يا گمنام و ديگري بانك ژني اجزاي به جا مانده از پيكر شهيد بزرگوار تهيه شود.
پس چون قبلا از شهيدان نمونه ژنتيكي نداشته‌ايم كه با مقايسه بتوان مطمئن شد، بانك خون خانواده‌ها هم نياز است؟
اطلاعات ژنتيكي يك فرد در عين آن‌كه يك تصوير منحصر به‌فرد است 50 درصد با خصوصيات ژني پدر و 50 درصد با خصوصيات ژني مادرش شباهت دارد و مطالعات مولكولي اين امكان را فراهم مي‌آورد كه با در دست داشتن خصوصيات ژني يك فرد، پدر يا مادرش را از مجموعه‌اي از افراد در دست مطالعه مشخص كنيم.
مراحل اجرايي و روندي كه منجر به شناسايي از ميان اين همه استخوان ميشود، چيست؟
در آزمايشگاه از روش‌هاي علمي استاندارد فناوري زيستي نوين براي دستيابي بهDNA نمونه‌هاي به دست آمده و تطبيق آن باDNA وابستگان پيكرها بهره گرفته ميشود.
عزيزان جستجوگر وايثارگر ما در جبهه‌هاي نبرد حق عليه باطل امروز با جستجو ميان خاك‌ها، شيارها و سنگرهاي باقيمانده از سال‌هاي دفاع مقدس، پيكر شهيدان را جستجو مي‌كنند و اين پيكرها همراه با يك كارت سبز يا شناسنامه به معراج شهدا تحويل داده مي‌شوند و سپس در اختيار ما قرار مي‌گيرند. ما در اين آزمايشگاه ضمن انجام بررسي‌هاي آنتروپومتري يا پيكرشناسي، از هر پيكر نمونه‌هايي كه در اختيار است را در فرم‌هاي مخصوصي علامتگذاري مي‌كنيم. در اين فرم‌ها اطلاعات مربوط وحتي جزيي‌ترين اجزايي كه همراه پيكر بوده مثل ساعت، انگشتر يا لباس خاص را ثبت مي‌كنيم و در نهايت يك قطعه كوچك در حد 5سانتي‌متر از استخوان برمي‌داريم؛ البته گاهي ممكن است فقط يك دندان را برداريم و با همان قطعه كوچك، فرآيندهاي بعدي كه تهيه پودر و استخراجDNA است در ديگر بخش‌هاي اين آزمايشگاه صورت مي‌گيرد.
اما اين رشته‌ها چگونه استخراج مي‌شوند؟
نمونه‌هايي كه از تفحص مفقودان به دست مي‌آيد پس از رفع آلودگي و شستشو با روش‌هاي خاص تحت شرايط سرد به شكل پودرهاي بسيار ظريفي درمي‌آيند تا براي مراحل مختلف آزمايشگاهي آماده شوند. در بخش ديگر آزمايشگاه بااستفاده از بافرهاي مختلف و شرايط مناسب مواد معدني، كلسيم و فسفر از پودر به دست آمده جدا شده، غشاي سلول تخريب ميشود و در واقع به هسته سلول مي‌رسيم. سپس با روش‌هاي ديگر، غشاي هسته سلول را بايد باز كنيم. در پايان اين فرآيند، كلافDNA را از سلول‌هاي استخواني به دست مي‌آوريم كه پس از كنترل كيفيت براي پروفايلينگ ارسال ميشود.
اگر تنها تارمو يا دنداني باقي مانده باشد چطور؟
حتي اگر هدف ما بررسيDNA از نمونه‌هاي دندان هم باشد همين مراحل را انجام مي‌دهيم و يك دندان در شرايط مناسب و سرد پودر ميشود.
پس چرا همچنان شهداي گمنام دفن مي‌شوند؟
تكميل اين بانك‌ها و به نتيجه رسيدن، زمانبر است؛ اما از آنجا كه اولا هيچ طريق سريع‌الوصول ديگري وجود ندارد و ثانيا والدين بزرگوار شهدا اغلب در سنين كهنسالي هستند، لازم است هرچه سريع‌تر نسبت به اخذ نمونه‌هاي خون والدين اقدام شود تا با اين تلاش علمي و استعانت از خداوند متعال، امكان وصول به پاسخ هرچند در طول زمان ميسر گردد.
در نظر داشته باشيد در بسياري از موارد، اجساد مطهر شهدا طي مدتي طولاني در شرايط نامناسب محيطي قرارگرفته‌اند و ممكن است بعضي از آنها جهت آزمايش‌هاي مورد نظر مناسب نباشند و در برخي موارد كار شناسايي را ناممكن مي‌سازد.
مجريان طرح در تلاشند با اتخاذ روش‌هاي مناسب، امكان بررسي نمونه‌هايي كه هر دو يا يكي از والدين به رحمت ايزدي پيوسته‌اند را نيز فراهم كنند.
اما تاكنون تعداد زيادي از شهدا به عنوان شهيد گمنام به خاك سپرده شده‌اند. آيا اين شهيدان هم در اين طرح مدنظر قرار گرفته‌اند؟
تاكنون بيش از 500 نمونه از بقاياي استخوان‌هاي اين شهدا مورد مطالعه قرار گرفته و اطلاعات ژنتيك آنها در مراحل مختلف بررسي هستند، اين استخوان‌ها پس از كدگذاري به خاك سپرده مي‌شوند و همزمان با پيشرفت اين طرح و غني شدن بانك اطلاعاتي مفقودان و خانواده‌ها ان‌شاء‌الله طي يكي دو سال آينده سرعت شناسايي مفقودان بيشتر خواهد شد و به مرور خانواده‌ها از نشان مزار عزيزانشان آگاه مي‌شوند. از زمان اجراي اين طرح و برابر هماهنگي با مسوولان ذي‌ربط جستجوي مفقودان، مقرر شده است از تمام شهداي به دست آمده از عمليات تفحص، نمونه كوچكي به آزمايشگاه منتقل شود و با كدگذاري لازم در مناطق مختلف كشور دفن شوند تا پس از سپري شدن زمان تشكيل بانك‌هايDNA مورد اشاره، امكان راهنمايي خانواده‌هاي معظم ميسر شود.
منبع: جام جم آنلاين
/س
در چنين شرايطي، پژوهشگران كشورمان همگام با برخي از پيشرفته‌ترين كشورهاي جهان به فناوري تعيين هويت مولكولي دست يافته‌اند كه به كمك آن مي‌توان تنها با يك قطره خون به انتظار پايان داد.
در طرحي گسترده، بنياد حفظ آثار و نشر ارزش‌هاي دفاع مقدس كشور با همكاري استادان دانشگاه امام حسين(ع)، دانشگاه علوم پزشكي بقيه` الله(عج) و ديگر متخصصان متعهد كشور، در مركز تحقيقات ژنتيك كوثر در تلاشند با انجام آزمايش‌هايDNA بر بقاياي شهداي گمنام، آنها را شناسايي كنند.
دكتر محمود تولايي ، رئيس پژوهشكده فناوري‌هاي نوين زيستي و عضو هيات علمي دانشگاه بقيه` الله`، از جوانب مختلف اين طرح مي‌گويد.
آقاي دكتر! چطور شد كه طرح شناسايي شهداي گمنام شكل گرفت و مطرح شد؟
دانش زيست فناوري يا علم دست ورزي ژن وكار با سلول‌هاي موجودات زنده، قابليت‌هاي زيادي را در اختيار دانشمندان قرار داده است. همان‌طور كه در عرصه‌هاي بهداشت و سلامت، كشاورزي، انرژي، محيط زيست و... شاهد اين پيشرفت‌ها هستيم. يكي از اين قابليت‌ها استفاده از اين دانش براي خدمت به حقيقت، كشف جرم و كاهش آلام حادثه ديدگان است. تشخيص هويت ژنتيكي بخصوص از نيمه دوم دهه 1990 در كشورهاي پيشرفته مورد توجه قرار گرفته و از سال 2000 ارتش آمريكا و معدودي از ارتش‌هاي كشورهاي پيشرفته براي كمك به تشخيص هويت نيروهايشان در مواقع اضطراري به تهيه بانك اطلاعات ژنتيكي نيروهاي «هاي ريسك» خود اقدام كرده‌اند.
با توجه به اهميت شناسايي شهداي گمنام با استفاده از استخوان‌ها و بقاياي پيكرهاي مطهر به دست آمده توسط گروه‌هاي تفحص، تحقيقات در اين حوزه از سال 82 آغاز و نسبت به ثبت اطلاعات ژنتيكي آنها نيز اقدام شده است.
پس در اين زمينه فاصله چنداني با دنيا نداريم.
با توجه به جديد بودن اين بحث در جهان، فاصله زيادي با كشورهاي پيشرو در اين زمينه نداريم و در واقع همگام با برخي از پيشرفته‌ترين كشورهاي جهان به فناوري موسوم به تعيين هويت مولكولي دست يافته‌ايم؛ البته اين كار در بررسي و مطالعه استخوان‌ها خلاصه نمي‌شود و از طرف ديگر، بانك اطلاعات گسترده‌اي از مشخصات ژنتيكي خانواده‌هاي شهداي مفقودالاثر در حال تهيه است كه اميدواريم بتوانيم با بررسي و تطبيق اطلاعات اين بانك با مشخصات ژنتيكي در حال جمع‌آوري از شهداي گمنام، كمك موثري به شناسايي هويت آنها و پايان انتظار خانواده‌هاي معظم اين شهدا بكنيم.
به كاربرد گسترده اين روش در شناسايي هويت اشاره كرديد. در كل براي چه افرادي اين كار بايد انجام شود؟
تاكنون براي گروهي از افراد كه در مشاغل پرخطر نظامي مشغول كارند، كارت هويت ژنتيك تهيه شده است. ما اين آمادگي را داريم كه براي افراد درخواست كننده ظرف مدت يك هفته و حتي كمتر با در اختيار داشتن نمونه خون، كارت ژنتيك تهيه كنيم تا در مواقع لزوم مورد استفاده قرار گيرد. افرادي چون خلبانان، نيروهاي مسلح، ملوانان، خبرنگاران و افراد ديگري كه در صحنه‌هاي پرخطر حضور مي‌يابند، جزو گروه‌هاي هدف به شمار مي‌روند و با اجراي كامل اين طرح و ايجاد بانك اطلاعات ژنتيكي، امكان تشخيص هويت افرادي كه در معرض سوانح و خطراتي چون سقوط هواپيما، آتش‌سوزي، انفجار، زلزله، سيل و... قرار دارند بسهولت فراهم ميشود، چرا كه با داشتن باركد ژنتيكي افراد در بانك مي‌توان تا سال‌ها بعد با استفاده از يك تار مو، يك قطره خون يا چند ميلي‌متر مربع از بافت بدن فرد كه پس از حوادث ناگوار در محل باقي مي‌ماند، اطلاعات ژنتيكي وي را استخراج و هويت وي را شناسايي كرد.
كار اصلي شما در شناسايي شهدا در اين طرح چيست؟
ما با بهره‌گيري از قطعه كوچكي از نمونه پيكر شهداي گمنام، يك بانك اطلاعاتي و از نمونه خانواده‌هاي مفقودان هم يك بانكDNA يا ژنتيكي تشكيل مي دهيم و با استفاده از دانش زيست فناوري، ارتباط بين بانك معلوم كه خانواده‌ها هستند و بانك مجهول كه پيكرها هستند را بررسي و به شناسايي مفقودان كمك مي‌كنيم.
چرا از شيوه شناساييDNA در اين طرح كمك گرفتيد؟
استفاده از شيوه مولكولي براي تعيين هويت، جديدترين و كم‌اشتباه‌ترين شيوه‌اي است كه از دهه 90 به بعد مورد توجه قرار گرفته است. بدن انسان از ميليون‌ها سلول تشكيل شده است. همه اين سلول‌ها بجز گلبول‌هاي قرمز هسته دارند كه كل اطلاعات ژنتيكي فرد درون اين هسته محفوظ است.
در واقع تمامي اطلاعات ژنتيكي ما روي كروموزم‌ها هستند كه اين كروموزم‌ها از 4 نوع باز آلي تشكيل شده‌اند. توالي و ترادف بازهاي آلي، قسمت‌هاي كوتاه ژني تكرار شونده‌اي را روي ژنوم انساني پديد مي‌آورند كه به آنها ماهواره‌هاي كوچك مي‌گويند. حدود 650 هزار ماهواره كوچك روي ژنوم انساني قابل شناسايي است، اما تحقيقات بين‌المللي مشخص كرده حدود 20 تا 30 نقطه در شناسايي افراد داراي اهميت است وقتي ما در مطالعاتمان ژن‌ها را از هسته سلول جدا مي‌كنيم، جزئيات حدود 10 نقطه را مورد مطالعه قرار مي‌دهيم كه در اين صورت احتمال خطا در اين روش كه به انگشت‌نگاريDNA موسوم است، به كمتر از يك در 500 ميليون (چيزي در حد صفر) مي‌رسد.
با بهره‌گيري از قطعه كوچكي از نمونه پيكر شهداي گمنام، يك بانك اطلاعاتي و از نمونه خانواده‌هاي مفقودان هم يك بانك DNA تشكيل مي دهيم و با استفاده از دانش زيست فناوري ، به شناسايي مفقودان كمك مي‌كنيم.
از آنجا كه خصوصيات ژنتيكي فرد در تك تك سلول‌هايش وجود دارد، استفاده از اين شيوه به پژوهشگران امكان مي‌دهد با در اختيار داشتن يك قطعه مو، يك قطره خون، يك قطعه استخوان يا حتي آثار بزاق دهان يك فرد نسبت به شناسايي او اقدام كنند.
اين مساله اهميت بسزايي در شناسايي مجرمان، شناسايي اجساد غيرقابل شناسايي بر اثر حوادثي كه منجر به سوختگي و از بين رفتن خصوصيات ظاهري مي‌شوند و همچنين اثبات ابويت دارد.
بنابراين از اين روش به عنوان مطمئن‌ترين شيوه احراز هويت در جهان استفاده ميشود.
روش جاري تنها طريق ممكن و مطمئن براي شناسايي نمونه‌هاي مفقود شده با پيشرفته‌ترين روش‌هاي علمي موجود بوده و در حال حاضر براي شناسايي قربانيان حوادث مختلف مورد استفاده قرار مي‌گيرد. طبيعي است اين بررسي تنها براي مفقوداني قابل استفاده است كه پيش از دفن نمونه‌اي از شهيد برداشته شده و در آزمايشگاه در اختيار باشد. از طرفي چون در وهله اول، هر نمونه ناشناخته مي‌تواند شانس وابستگي به هر يك از مجموعه خانواده‌هاي شهداي مفقود را در سراسر كشور داشته باشد، بنابر اين لازم است 2 بانك ژني يكي از خون والدين شهداي مفقود يا گمنام و ديگري بانك ژني اجزاي به جا مانده از پيكر شهيد بزرگوار تهيه شود.
پس چون قبلا از شهيدان نمونه ژنتيكي نداشته‌ايم كه با مقايسه بتوان مطمئن شد، بانك خون خانواده‌ها هم نياز است؟
اطلاعات ژنتيكي يك فرد در عين آن‌كه يك تصوير منحصر به‌فرد است 50 درصد با خصوصيات ژني پدر و 50 درصد با خصوصيات ژني مادرش شباهت دارد و مطالعات مولكولي اين امكان را فراهم مي‌آورد كه با در دست داشتن خصوصيات ژني يك فرد، پدر يا مادرش را از مجموعه‌اي از افراد در دست مطالعه مشخص كنيم.
مراحل اجرايي و روندي كه منجر به شناسايي از ميان اين همه استخوان ميشود، چيست؟
در آزمايشگاه از روش‌هاي علمي استاندارد فناوري زيستي نوين براي دستيابي بهDNA نمونه‌هاي به دست آمده و تطبيق آن باDNA وابستگان پيكرها بهره گرفته ميشود.
عزيزان جستجوگر وايثارگر ما در جبهه‌هاي نبرد حق عليه باطل امروز با جستجو ميان خاك‌ها، شيارها و سنگرهاي باقيمانده از سال‌هاي دفاع مقدس، پيكر شهيدان را جستجو مي‌كنند و اين پيكرها همراه با يك كارت سبز يا شناسنامه به معراج شهدا تحويل داده مي‌شوند و سپس در اختيار ما قرار مي‌گيرند. ما در اين آزمايشگاه ضمن انجام بررسي‌هاي آنتروپومتري يا پيكرشناسي، از هر پيكر نمونه‌هايي كه در اختيار است را در فرم‌هاي مخصوصي علامتگذاري مي‌كنيم. در اين فرم‌ها اطلاعات مربوط وحتي جزيي‌ترين اجزايي كه همراه پيكر بوده مثل ساعت، انگشتر يا لباس خاص را ثبت مي‌كنيم و در نهايت يك قطعه كوچك در حد 5سانتي‌متر از استخوان برمي‌داريم؛ البته گاهي ممكن است فقط يك دندان را برداريم و با همان قطعه كوچك، فرآيندهاي بعدي كه تهيه پودر و استخراجDNA است در ديگر بخش‌هاي اين آزمايشگاه صورت مي‌گيرد.
اما اين رشته‌ها چگونه استخراج مي‌شوند؟
نمونه‌هايي كه از تفحص مفقودان به دست مي‌آيد پس از رفع آلودگي و شستشو با روش‌هاي خاص تحت شرايط سرد به شكل پودرهاي بسيار ظريفي درمي‌آيند تا براي مراحل مختلف آزمايشگاهي آماده شوند. در بخش ديگر آزمايشگاه بااستفاده از بافرهاي مختلف و شرايط مناسب مواد معدني، كلسيم و فسفر از پودر به دست آمده جدا شده، غشاي سلول تخريب ميشود و در واقع به هسته سلول مي‌رسيم. سپس با روش‌هاي ديگر، غشاي هسته سلول را بايد باز كنيم. در پايان اين فرآيند، كلافDNA را از سلول‌هاي استخواني به دست مي‌آوريم كه پس از كنترل كيفيت براي پروفايلينگ ارسال ميشود.
اگر تنها تارمو يا دنداني باقي مانده باشد چطور؟
حتي اگر هدف ما بررسيDNA از نمونه‌هاي دندان هم باشد همين مراحل را انجام مي‌دهيم و يك دندان در شرايط مناسب و سرد پودر ميشود.
پس چرا همچنان شهداي گمنام دفن مي‌شوند؟
تكميل اين بانك‌ها و به نتيجه رسيدن، زمانبر است؛ اما از آنجا كه اولا هيچ طريق سريع‌الوصول ديگري وجود ندارد و ثانيا والدين بزرگوار شهدا اغلب در سنين كهنسالي هستند، لازم است هرچه سريع‌تر نسبت به اخذ نمونه‌هاي خون والدين اقدام شود تا با اين تلاش علمي و استعانت از خداوند متعال، امكان وصول به پاسخ هرچند در طول زمان ميسر گردد.
در نظر داشته باشيد در بسياري از موارد، اجساد مطهر شهدا طي مدتي طولاني در شرايط نامناسب محيطي قرارگرفته‌اند و ممكن است بعضي از آنها جهت آزمايش‌هاي مورد نظر مناسب نباشند و در برخي موارد كار شناسايي را ناممكن مي‌سازد.
مجريان طرح در تلاشند با اتخاذ روش‌هاي مناسب، امكان بررسي نمونه‌هايي كه هر دو يا يكي از والدين به رحمت ايزدي پيوسته‌اند را نيز فراهم كنند.
اما تاكنون تعداد زيادي از شهدا به عنوان شهيد گمنام به خاك سپرده شده‌اند. آيا اين شهيدان هم در اين طرح مدنظر قرار گرفته‌اند؟
تاكنون بيش از 500 نمونه از بقاياي استخوان‌هاي اين شهدا مورد مطالعه قرار گرفته و اطلاعات ژنتيك آنها در مراحل مختلف بررسي هستند، اين استخوان‌ها پس از كدگذاري به خاك سپرده مي‌شوند و همزمان با پيشرفت اين طرح و غني شدن بانك اطلاعاتي مفقودان و خانواده‌ها ان‌شاء‌الله طي يكي دو سال آينده سرعت شناسايي مفقودان بيشتر خواهد شد و به مرور خانواده‌ها از نشان مزار عزيزانشان آگاه مي‌شوند. از زمان اجراي اين طرح و برابر هماهنگي با مسوولان ذي‌ربط جستجوي مفقودان، مقرر شده است از تمام شهداي به دست آمده از عمليات تفحص، نمونه كوچكي به آزمايشگاه منتقل شود و با كدگذاري لازم در مناطق مختلف كشور دفن شوند تا پس از سپري شدن زمان تشكيل بانك‌هايDNA مورد اشاره، امكان راهنمايي خانواده‌هاي معظم ميسر شود.
منبع: جام جم آنلاين
/س
