بهره ‏وری و خانواده

آمار نشان می‏دهد که در هر ثانیه سه نوزاد در جهان به دنیا می‏آید، یعنی در هر دقیقه 180 نوزاد که جمعیت جهان با این نسبت در سال 2000 میلادی به حدود 7 میلیارد نفر خواهد رسید. زمانی چنین اندیشیده می‏شد که منابع و عناصر کره ارض پایانی ندارد و مصرف افسار گسیخته تجویز می‏شد اما امروزه این نظریه‏ای منسوخ و از رده خارج محسوب شده و جهانیان به تجربه دریافته‏اند اگر زیاده از حد مصرف کنند و حساب رشد و ذخیره منابع طبیعی را محترم نشمارند به خسران و کمبود دچار خواهند شد. امروزه مسلم گشته برای تأمین فردایی بهتر، همه بایستی تلاش کنند و در تسریع امر توسعه اقتصادی از کلیه منابع طبیعی، انسانی و تجهیزاتی که در اختیار دارند به طور کامل استفاده نمایند. بدین منظور و برای نیل به این هدف راه حل، افزایش و ارتقای بهره‏وری دانسته شده است. بهره‏وری، استفاده مطلوب، مؤثر و بهینه از مجموع امکانات، ظرفیتها، قابلیتها، سرمایه و نیروها، منابع و فرصتها و حداکثر استفاده از حداقل منابع و امکانات می‏باشد بهره‏وری تنها مربوط به کارهای تولیدی نمی‏شود بلکه از امور روزمره زندگی تا چرخه عظیم صنعت، از ورزش و تفریح تا نوآوری و کسب دانش و هر کار آگاهانه دیگری که انجام می‏گیرد، همه را در بر می‏گیرد. اگر بخواهیم بهره‏وری را در دو سؤال «چه هست» و «چه نیست» خلاصه کنیم به طور اجمال جدول زیر حاصل می‏آید.

بهره‏وری یکی از مهمتری شاخصهایی است که ثمربخشی فعالیت ها را نشان می‏دهد اما امروزه بهره‏وری فراتر از یک معیار و به عنوان یک فرهنگ و نگرش مطرح می‏شود. در حال حاضر تقریبا در تمامی کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، برنامه‏ریزیها و سرمایه‏گذاریهای فراوان در ارتباط با بهبود و ارتقاء بهره‏وری در حال انجام است. آنان توسعه روزافزون خود را مرهون توجه و نگرش صحیح به این مسأله می‏دانند. متأسفانه کشور ما با اینکه از نظر منابع طبیعی و نیروی انسانی، معادل، مواد اولیه و انرژی دارای ظرفیت و پتانسیلهای بسیار بالایی است و از بسیاری جهات نسبت به دیگر کشورها دارای امکانات و امتیازهای بالقوه فراوانی هستیم آمار و ارقام مأیوس‏کننده بوده و از وضعیت مطلوبی برخوردار نیست و این در حالی است که:
«ان المبذرین کانوا اِخوان الشیاطین و کان الشیطان لِربه کَفورا» (آیه 27 سوره اسرا) اسراف‏کاران برادران شیطان هایند و شیطان کفران نعمت پروردگار خود کرد.
«کُن علی عمرک اَشح منک علی درهمک و دینارک» بر عمر خود نسبت به درهم و دینار بخیل‏تر باش.رسول اکرم(صلّی الله علیه و آله و سلّم)
امام علی(علیه السلام) :«اوصیکما بتقوی اللّه‏ و نظم امرکم» به شما سفارش می‏کنم که تقوی پیشه سازید و کارهای خود را نظم بدهید.
پیامبر(صلّی الله علیه و آله و سلّم) : «اعظم الناس قدرا من ترک ما لا یعنیه» معانی‏الاخبار/188
ارزشمندترین مردمان کسی است که به آنچه به او مربوط نیست نپردازد.
می‏توان گفت در هیچ دینی مانند دین مبین اسلام سفارش به درست و بجا مصرف کردن، صرفه‏جویی همراه بازدهی و کیفیت بهتر، نشده است؛ اما به دلیل داشتن الگوهای مصرف غلط و علل دیگر که در حوصله این نوشته نیست آمار و ارقام فعلی به هیچ وجه در شأن و منزلت یک کشور اسلامی و انقلابی نیست. بد نیست نظری داشته باشیم به برخی از آمار و اعداد:
* ایران از نظر ضایعات مواد غذایی در جهان مقام اول را دارد. بررسیهای انجام شده نشان می‏دهد ایران جزو سه کشوری است که بیشترین میزان ضایعات مواد غذایی را در جهان دارند. سرانه مواد غذایی که در شبانه‏روز در کشور به هدر می‏رود، معادل 1600 کیلو کالری است. در صورتی که متوسط میزان مصرف سرانه مواد غذایی در سالهای اخیر به 3900 کیلو کالری در روز افزایش یافته است. حدود 30% مواد غذایی در ایران ضایع می‏شود که این مقدار غذای 15 میلیون نفر است. اگر متوسط تعداد نفرات هر خانه را حدود 5 نفر در نظر بگیریم می‏توان گفت هر خانواده ایرانی به طور متوسط بیش از غذای یک نفر ضایعات دارد. طبق آمار مصرف روزانه هر خانوار ایرانی حدود 2850 گرم از انواع مختلف نان است که در روز 958 گرم آن به نان خشک تبدیل می‏شود. با یک محاسبه سر انگشتی به این نتیجه می‏رسیم که به طور متوسط هر خانواده در سال 350 کیلوگرم ضایعات نان دارد.
* در زمینه مصرف انرژی، نرخ مصرف سرانه انرژی در ایران بالاترین نرخ مصرف سرانه در دنیاست. چنانچه مصرف انرژی سرانه در ایران را معادل 100 فرض کنیم، مصرف سرانه انرژی در چین 33، در هند 19 و اندونزی 14 می‏باشد. از سوی دیگر یک ایرانی 16 برابر یک هندی، 10 برابر یک چینی و 3 برابر یک مالزیایی فراورده نفتی مصرف می‏کند.
در ارقام ارائه شده از سوی ترازنامه انرژی سال 1370 تصریح شده است که رشد جمعیت کشور طی سالهای 56 تا 70 معادل 2/3 الی 9/3 درصد بوده است. در حالی که در طی همین سالها مصرف نهایی انرژی سالانه 4/13 درصد رشد داشته است. در این مدت جمعیت کشور از 66% و مصرف نهایی انرژی 115% رشد برخوردار بوده است. به عبارت دیگر مصرف انرژی هر ایرانی در این مدت 31% افزایش یافته است. علاوه بر این مصرف انرژی کشور ما در مقایسه با الگوهای مصرف انرژی در دیگر کشورهای در حال توسعه رشدی به مراتب فزاینده داشته است بطوری که مصرف سرانه انرژی در ایران 8 برابر میانگین مصرف انرژی در کشورهای در حال توسعه می‏باشد.
* طبق آمار رسمی منتشر شده ساعات کار مفید در ژاپن 49 تا 60 ساعت در هفته و در کره جنوبی 54 تا 72 ساعت می‏باشد اما در صنایع کشور ما کار مفید هفتگی 6 تا 9 ساعت می‏باشد.
* حجم کل ریزشهای جوی سالانه کشور حدود 370 تا 400 میلیارد متر مکعب برآورد می‏شود که بین 65 تا 67 درصد آن تبخیر شده و از دسترس خارج می‏شود. از تعداد 60 میلیارد متر مکعب آب که از مبدأ تا مصرف بر سر مزرعه سرازیر می‏شود، تلفاتی نزدیک به 40 میلیارد متر مکعب در سال دارد که مسلم است این میزان از تلفات، برای سرزمین خشک و کم‏آبی چون ایران بسیار گران و فاجعه‏بار است.
* مطابق گزارش فائو تا سال 1359، سالانه 5/1 میلیارد تن از سطح56میلیون‏هکتاری‏اراضی‏کشور به وسیله فرسایش از بین می‏رفته و مطابق پیش‏بینی این سازمان برای 20 سال آینده، 5/4 میلیارد تن خاک حاصلخیز، سالانه از این طریق به هدر خواهد رفت که به این ترتیب هر دقیقه 3800 تن از خاک زراعتی مفید و با ارزش را از دست می‏دهیم و این در حالی است که گسترش عرصه بیابانها و کویرها سالانه یک میلیون هکتار برآورد شده است.
به علت از بین رفتن آبخیزها و مراتع در طول 30 سال اخیر بیش از شش میلیون هکتار از جنگلهای کشور نابود شده‏اند.
شاید بتوان ادعا کرد مشکل اساسی ما در کشور، فقدان فرهنگ بهره‏وری در جامعه است. به گونه‏ای که مسأله بهره‏وری در جامعه مطرح می‏باشد اما همه جانبه و گسترده دیده نمی‏شود. سری این کمبود را می‏توان به سهولت در خانه و زندگی خانوادگی یافت. خانه، مأمن و محل نزول رحمات خداوندی است. در کانون خانوادگی سه اصل آرامش و امنیت، رفتار بر اساس محبت و همکاری در کارها و تقسیم وظایف به خوبی مشهود و جزو هویتهای تفکیک‏ناپذیر آن می‏باشد. خانواده چون سنگری است که در محیط سالم آن هر کس وظیفه‏ای خاص بر عهده دارد. در یک خانواده، تمامی فعالیتهای اجتماعی و آنچه در جامعه جریان دارد چون کارهای اقتصادی، آموزشی، بهداشتی، فرهنگی و ... در ابعاد کوچکتر موجود است. بنابراین لازم است در این محیط کوچک، آگاهیهای نیروی انسانی را بیشتر و با آموزش، سطح فرهنگ بهره‏وری را بالا برد و شکی نیست در بهره‏وری خانواده، زن نقش اصلحی و اساسی را ایفا می‏نماید. تا آنجایی که مدیریت موفق مرد در محیط اجتماعی نیز به مدیریت صحیح همسر در خانه بستگی دارد. زن در خانه چون اهرمی است که اجسام را به تحرک وا می‏دارد. او هنگام نیازهای اعضا خانواده مهمترین نیاز را در نظر گرفته و با کمترین ضرر و بدون اسراف تلاش در رفع آن دارد. او، مهمتر از همه به دلیل نقش تربیتی‏اش، زیربنای فرهنگ بهره‏وری در جامعه محسوب می‏شود. وظیفه بس خطیری که با درک و پرداختن به آن می‏توان برای بسیاری از گرفتاریها و معضلات در زمینه بهره‏وری و آمارهای وحشتناک اسراف و به هدر دادن منابع چاره‏اندیشی کرد. پس شاید به گزافه نگوییم اگر زنان را مدیران فرهنگ بهره‏وری در جامعه بدانیم و ضمن قدرشناسی از زحمات خانه و خارج از خانه آنان، در تلاشی مضاعف برای آموزش تکنیکهای ارتقاء بهره‏وری آنان برآییم.
منبع: حوزه نت
/خ