شناسنامه کتاب:
عنوان: پیشوای صادق
موضوع: سیره سیاسی امام صادق علیه‌السلام / مسئله رهبری امام صادق علیه‌السلام / شرایط سیاسی و اجتماعی دوران امام صادق علیه‌السلام
نویسنده: بازنوشته سخنرانی‌های رهبر معظم انقلاب
زبان: فارسی
قطع: رقعی
ناشر : انتشارات سید جمال
تیراژ: 5000 جلد
تعداد صفحات: 113 صفحه
معرفی کتاب:
دستیابی به مستندات قابل اعتماد و نیز نگاهی جامع به رویدادهای تاریخی، از مقدمات ضروری در بهره‌برداری از مطالعات تاریخی به شمار می‌آید، اما كافی نیستند. گاه در فهم و تحلیل تاریخ، باید سؤالاتی مهم را دست‌مایه كشف عناصر پشت‌پرده جریان‌های تاریخی نمود كه به صورت آشكار و صریح مورد توجه قرار نمی‌گیرند و در متون تاریخی نیز خودنمایی نمی‌كنند. «تاریخ‌نگاری تحلیلی» که مورد اشاره اهل فن است، معمولاً ناظر به همین مقصود در مواجهه با تاریخ و رویدادهای تاریخی است.در دوران مبارزه با رژیم ستم شاهى و در زمانى که رهبرى جامعه؛ مهمترین مساله نهضت اسلامى بود؛ رهبر معظم انقلاب اسلامى حضرت آیت‌الله العظمی امام خامنهاى مدظله‌العالی چند سخنرانى درباره تحلیل زندگانى امام ششم علیه‌السلام ایراد کردند که بعد از پیروزى انقلاب اسلامى؛ تحت عنوان «پیشواى صادق» منتشر گردید. تاریخ دقیق انجام سخنرانى معلوم نیست ولیکن بین سال‌هاى 45 تا 50 شمسى بوده است. در فاصله سال‌هاى 58 تا 60 شمسى از این بیانات کتاب «پیشواى صادق» منتشر شد.
محتواى این کتاب هرچند مختصر است؛ اما یکى از بهترین تحلیلهاى سیاسى درباره عملکرد امام صادق علیه‌السلام شمرده مىشود که درصدد است وجوه پنهان حقایق تاریخی عصر بنیان‌گذار مکتب تشیع را بر اساس لایه‌های مختلف اسناد و مدارک ارائه دهد.
دو قضاوت قابل تأمل درباره امام صادق در میان مردم
دو قضاوت درباره امام صادق علیه‌السلام در بین مردم وجود دارد که هر دو محل تأمل است؛ قضاوت اول جانب‌دارانه بوده و از طرف کسانی ابراز می‌شود که خود را دوستدار و موالیان امام می‌نامند؛ که به این شرح است: آن امام بزرگ؛ فرصتى طلایى براى تعلیم و تربیت به دست آورد و چنان غرق در نشر علم و دین شد که نتوانست به فریضه امر به معروف و نهى از منکرعمل کند و ناچار شد در مقابل حکام ظلم و جور به مدح و ستایش و تملق بپردازد!!
قضاوت دوم اعتراضآمیز است: او در زمانى که ظلم و جنایت از در و دیوار مىبارید، ره عافیت در پیش گرفت و از رسالت انسانى یک رهبر غفلت ورزید و به درس و بحث دل خوش کرد! در حالى که شیعیانش گرفتار تعقیب و زندان و شکنجه و تبعید و قتل و غارت بودند!!!
هیچ یک از این دو قضاوت؛ پایه و مایه استوار و صحیحى ندارد. هر دو قضاوت براساس چند روایت مجعول شکل گرفته است که دقت در محتواى آن؛ ساختگى بودن آن را آشکار مىسازد، زیرا ساحت رفیع امامت بسى پاکتر و والاتر از آن است که آلوده به تملق و ستایش بی‌جا؛ آن هم نسبت به طاغوتها و ستمگران گردد. علاوه برآن که برخى از این روایات، اساسا سند ندارد.
نظریه و داورى صحیح درباره امام صادق علیه‌السلام و سایر امامان علیهم‌السلام، قضاوت سومى است که با تحقیق در منابع و مآخذ و دقت در آن به دست مىآید و آن این است: امامان شیعه، همانند خود پیامبر صلّی الله علیه و آله هدفى جز این نداشتند که نظام عادلانه اسلامى را با همان ویژگىها و اهدافى که قرآن روشن کرده ایجاد کنند و یا استمرار بخشند؛ زیرا امامت، تداوم نبوت است.
امامت از نظر تاریخى چهار دوره را پیمود: الف) سکوت، ب) قدرت، ج) شهادت و د) جهادى دیگر.
دوران زندگی امام صادق علیه‌السلام در دوره چهارم قرار دارد که ائمه تلاشى مستمر داشتند تا با فعالیت ایدئولوژیک و مبارزه با تحریف، زمینه احیاى حکومت اسلامى و حضور قرآن و سنت را در جامعه فراهم آورند و این انقلابى بزرگ و اساسى بود، شبیه انقلابى که رسول الله صلّی الله علیه و آله در جامعه جاهلى پدید آورد و شاید از آن هم مشکلتر؛ زیرا تجدید یک انقلاب، گاه از ایجاد آن دشوارتر است.
ابوحمزه ثمالى گوید: از امام باقر علیه‌السلام شنیدم که مىگفتند: خدا براى این امر (تشکیل حکومت علوى) سال 70 را معین کرده بود. چون حسین علیه‌السلام کشته شد خدا بر خاکیان خشم گرفت. پس آن را تا سال 140 به تاخیر افکند... ما این موعد را براى شما (شیعیان) گفتیم و شما آن را افشا کردید. پس خدا دیگر موعدى را معین نکرد.
ابوحمزه این سخن را براى امام صادق علیه‌السلام بیان کرد. آن حضرت فرمودند: آرى، این چنین بود.
وجود تعابیرى چون «باب»، «وکیل»، «صاحب سر»، «مستودع سر» در روایات امام صادق علیه‌السلام و نیز در تاریخ، نشان مىدهد که آن حضرت تشکیلاتى سیاسى، ایدئولوژیک را به صورت پنهانى هدایت مىکرد. مثلا محمد بن سنان «باب» امام صادق علیه‌السلام و زراره و برید و محمد بن مسلم و ابوبصیر، «مستودع سر» آن حضرت و معلى بن خنیس، وکیل آن بزرگوار بود.
فهرست محتوای کتاب به صورت زیر است:
- دو قضاوت درباره امام صادق علیه‌السلام: قضاوت جانب‌دارانه و قضاوت معترضانه
- رسالت انسانیِ یک رهبر
- سیمای واقعی امام
- روح‌های عافیت‌طلب
- سندهای غیر قابل استناد، قضاوت غیر علمی
- فلسفه امامت، فلسفه نبوت. امامت؛ ادامه تکلیف نبوت
- عناصر سازنده نظام اجتماعی
- برنامه عمومی ائمه
- چهار دوره جریان امامت: 1- سکوت یا همکاری، 2- به قدرت رسیدن امام، 3- صلح امام حسن تا شهادت امام حسین علیه‌السلام و 4- روزگار تعقیب.
- لزوم ایجاد آمادگی
- تجدید انقلاب، دشوارتر از ایجاد آن
- امام سجاد بر سر دوراهی؛ انتخاب راه دشوارتر
- نقش سازنده امام سجاد؛ قاطعیت ایدئولوژیک، صف‌بندی انبیا با جبهه مقابل، پیوستن عناصر صالح به امام، برخورد هوش‌مندانه امام، موضع حقیقی امام در برابر قدرت مسلط، فعالیت آرام و پنهان.
- شاخصه دوران امام باقر علیه‌السلام؛ اشاعه دعوت هدف‌دار، واقعیت تأسف‌بار اجتماعی و ذهنی، موضع‌گیری خصمانه امام، استفاده از فرصت‌ها، داستان بنی‌اسرائیل در جامعه فرعونی، مغز متفکرِ اندام زنده، درس رازداری، وجود رابطه تشکیلاتی، موضع نسبتاً شدید امام باقر علیه‌السلام، حبس و تبعید امام باقر علیه‌السلام، پرهیز از پیکار رویاروی، شیوه‌های امیدبخش امام باقر علیه‌السلام، نوزده سال مبارزه در راهی ناهموار، نقشه‌ی جهاد پس از مرگ
- فصل پُرماجرای دوران بنی‌امیه
- امامت؛ سرچشمه دو جریان حیات‌بخش
- اولویت کار فکری بر کار سیاسی
- استراتژی کلی امام صادق علیه‌السلام
- دشواری دعوت امامت
- امام صادق علیه‌السلام؛ مظهر امید صادق، منظور از «قیام‌کننده» کیست؟، امیدواری یاران نزدیک.
- فراز و نشیب‌های دوره امام صادق، شرح زندگی امام صادق علیه‌السلام؛ در هاله‌ای از ابهام، کار پنهانی و تشکیلاتی.
- خصلت تاریخ‌نویسی، تاریخ‌نویسی با صبغه عباسی
- راه آشنایی با زندگی امام صادق علیه‌السلام
نمودارهای مهم در زندگی امام صادق علیه‌السلام
1- تبیین و تبلیغ مسأله امامت
امام؛ رئیس دولت و ایدئولوگ
وجود شبکه تبلیغاتیِ قوی
پای‌بندی یاران امام به «تقیه»
مجادلات کلامی و ادبی، نقش ادبیات در قرن‌های اول و دوم
2- تبیین احکام به‌شیوه خاص شیعی و تفسیر قرآن به روال بینش اهل بیت علیهم‌السلام
دو جریان کلی در فقه و حدیث و تفسیر
معارضه علمی امام صادق علیه‌السلام
3- وجود تشکیلات پنهانیِ سیاسی- ایدئولوژیک
تشکیلات پنهانِ تحت فرمان ائمه
استراتژی امام حسن علیه‌السلام برای پذیرش صلح، نخستین سنگ بنای تشکیلات شیعه
فرمان ایجاد تشکل و سازمان‌دهی
رشد اندیشه شیعی و افزایش آمار شیعیان
بیست سال پس از صلح امام حسن علیه‌السلام، رشد فعالیت‌های سازمان‌یافته، ابتکار عمل در دست شیعیان، هراس‌افکنی در دلِ سران رژیم خلافت
شیعه؛ نامی برای حزب امامت
«باب»، «وکیل»، «صاحب سر»
«راز» در زندگی امامان چیست؟
رازهای ناگشودنی تشکیلات
«باب»؛ واسطه میان امام و شیعیان
«وکیل» چه کسی است؟
نحوه تکاپوی تشکیلاتی شیعیان
تذکر: منبع‌های کتاب، تنها در پاورقی‌ها آمده که بعضی مطالب نیز در پاورقی‌ها دارای توضیح است.
منبع مقاله : pajuhesh.irc.ir
