شناسنامه کتاب:
عنوان: تاریخ عصر جعفری
موضوع: سیره امام صادق(ع)/ تاریخ عباسیان
زبان: فارسی
قطع: وزیری
تعداد صفحات: 335 صفحه
معرفی کتاب:
در ابتدای کتاب دو بخش با نام‌های «آغاز کتاب» و «مقدمه» آمده است. در بخش آغاز کتاب، نویسنده به شرح زندگانی امام صادق(ع) می‌پردازد و مطالبی را با این عناوین مطرح می‌کند: تأثیر تربیت علمی و اخلاقی آن بزرگوار در برابر فساد جامعه و تحول اخلاقی، بنی‌امیه و طرز رفتار آنها، معاویه و سوءنیت آنها.در پاورقی، نامه معاویه به زیاد بن ابیه آمده است، یزید بن معاویه و بدنامی ابدی او، مروانیان و رذالت ایشان، رفتار ناهنجار امویان و بنی‌مروان با مسلمانان و تأثیر سوء آن بین ایشان، بنی‌مروان و خلاف کاری‌های آنان، خسارت اموی‌ها به دین و آیین، احادیث موضوعه و اخبار جعلی در دوره بنی‌امیه، لزوم وجود مُجدّد و مروج احکام و آیین، روزگار امامت و پیشوایی حضرت صادق آل محمد(ص)، نهضت علمی در عصر جعفری، تأثیر علم در مدنیت و عصر جعفری، اشاعره، معتزله و موضوع جبر و تفویض و...
در بخش دوم مقدمه، مطالبی با این عنوان‌های مطرح می‌شود: دین‌ها و مذاهب و مسالک، دین و معنای، آن در عرف، اقوال اروپاییان و تاثیر آن درباره دین، قسمت‌بندی ادیان، مذاهب و سالک و چگونگی آن مابین ملل گیتی، در طریقه حقیقت و دیانت، ملل گیتی و اقوال فرستادگان خدا، تعدد مذاهب و روش و مسلک قدمای پیش از اسلام، فلاسفه و حکما، جهود، سامری ها و عنانیه، اقوال نصاری و معاقبه در باب آفریدگار و غیره و وحدت ثلاثه، مذهب مغان، زردشت و عقیده آنها، دیصانیه و اعتقادات آنها، مکتب مذهبی زردشتیان، مزدک و مزدکیان و معتقدات آنها، مانویان و ثنوی‌ها، هندوها و بودایی‌ها، تناسخی‌ها، ستاره پرست‌ها، زندیق‌ها، سوفسطاییان. مذاهب و مسالک پس از اسلام، مذهب سنت و جماعت، اصحاب حدیث و مذهب ایشان که مالکی‌ها و اصحاب رأی، ابوحنیفه و شخصیت او، مالک بن انس، شخصیت او، حنابله و شخصیت احمدبن حنبل، شافعی و شخصیت او، مذهب تشیع و حقانیت او، جماعت معتزله و عقاید ایشان، شیعه و فرقه‌های آن (کیسانیه و عقاید ایشان)، امامیه یا غالیه، شیعه باطنیه، عقاید باطنیه، حسن صباح و پیروان او، در طریقت اهل تصوف، شیعه دوازده امامی، مذهب فقه جعفری در ایران، صفویه و مذهب رسمی جعفری در ایران، نادرشاه و نظر او درباره مذهب، قاجاریه و ترویج مذهب جعفری.
این مقدمه به ترتیب هفتاد صفحه از کتاب را پوشش می‌دهد، سپس فصل‌های اصلی کتاب آغاز می‌شود. کتاب از چهار باب و چندین فصل تشکیل شده و فهرست آن به ترتیب زیر است:
باب اول فصل اول: ذکر نام و لقب، در وصف قاسم جد مادر آن حضرت، در علم جفر و جامعه، در تاریخ ولادت آن حضرت
فصل دوم: گفته های اهل سنت، گفتار ابوحنیفه، مالک بن انس، توصیف ابن ابی طلحه، توصیف محمد پارسا.
فصل سوم: در تعداد فرزندان و همسران.
فصل چهارم: در عبادت و سجایا، شمه‌ای از عبادت حضرت، در طول عبادت، در قناعت، در موعظه آن حضرت، عظمت و روحانیت مجلس علمی، رستگاری حضرت، دستور حضرت در وقت شناسی، مسائل پزشکی و تشریحی، عاطفه حضرت، مکارم اخلاق آن سرور.
فصل پنجم: در ذکر یاران حضرت، شرح احوال هر یک از صحابه، عبدالله مُسکان، عبدالله بُکیر، محاد بن عیسی، عبدالله بن جندب، وصایای امام صادق(ع) به جندب، خواص اصحاب حضرت، اهل سنت، محدثین سته، منشاء انحصار مذهب، اختلاف آراء، تشکیلات مذهبی، مذهب جعفری، قرآن و تأثیر آن در تمدن، فتوحات علمی اسلامی.
باب دوم - درباره دوره زندگانی امام صادق(ع)
فصل اول: حج امام صادق(ع)، سفر حضرت با پدرش به شام، تأثیر هشام در حضرت، مباحثه امام باقر و صادق(علیهم السلام) با دانشمند مسیحی، شروع به مناظره، ناتوانی و فروماندگی دانشمند مسیحی، مناظره حضرت با ابوحنیفه، سرزنش ابوحنیفه، پرسش‌های علمی دیگر.
فصل دوم: درباره تصریحات و نصوص وارده در امامت آن حضرت پس از پدر.
فصل سوم: در کرامات و خوارق عادت، نجات رفید از قتل، در ظاهر شدن طلا، اخبار آن حضرت به ابوبصیر و...
فصل چهارم: در آگاهی آن حضرت به سرایر، خبر دادن از شهادت خود و اسرار ابوبصیر، اعلام آن بزرگوار از کردار سدیر، در آگاهی حضرت از امور غیبیه، قضاوت و فتوای حضرت.
باب سوم - در ذکر شمه‌ای از موقعیت مکه و مدینه
فصل اول: موقعیت شهر مکه در ابتدای اسلام، ورود یزیدبن معاویه و عبدالملک، مدینه در صدر اسلام، تهاجم سپاهیان یزید به مدینه، مدینه در دوره امام سجاد(ع)، مدینه در دوران جعفری.
فصل دوم: در خروج چندتن از علویه، زید شهید، علت قیام زید، یحیی بن زید و خروج او، دستگیری یحیی در بلخ، خبر امام صادق(ع)، خروج عبدالله، مروان معروف به حمار، شورش شیعه در کوفه و...
فصل سوم: نهضت ضداموی و مروانی، نهضت ضداموی در دوره عبدالملک، قیام بر ضد عبدالملک، صدور جزیه در صدر اسلام، سلیمان بن عبدالملک، عمربن عبدالعزیز و محاسن اعمال او، آشوب دوباره مروان، اخلاق ولید و...
فصل چهارم: در پایان کار مروان حمار، توقف مروان در حرّان، شورش خراسان
فصل پنجم: در آغاز دعوت بنی‌عباس، ابوهاشم و وفات او، محمدبن علی بن عبدالله، امیدواری بنی عباس به خلافت، خبر امام باقر(ع) درباره منصور، زمینه تبلیغات بنی‌عباس، تشکیل پادشاهی سفاح، قتل ابوسلمه و...
فصل ششم: در گزارش ابومسلم خراسانی، اوضاع بلاد اسلامی، قتل ابوسلمه و ابن کثیر، ابراهیم امام، علت قتل مروان حمار، شمار خلفای اموی.
باب چهارم - در تشکیل دولت سفاح و خلافت منصور
فصل اول: رفتار امیرالمؤمنین(ع) با اولاد عباس، خبر عبدالله مسعود از پیدایش بنی‌عباس و انقراض بنی‌امیه، بنی‌عباس، مسجد کوفه، تجهیز سفاح و خلیفه شدن او، اعلام خلافت سفاح.
فصل دوم: در قیام صاحب نفس زکیه، قیام محمد بن عبدالله حسنی، بنی‌هاشم در اواخر دوره اموی، منصور و امیدواری او به خلافت، منصور و امیدواری او به خلافت و سلطنت، ابراهیم محض و رفتار منصور با او، منصور و رفتارش با اهل مدینه و بصره.
فصل سوم: سفاح و چگونگی رفتار او با ابومسلم خراسانی، منصور و بدبینی به ابومسلم، تشرف ابومسلم به حج و مرگ سفاح، سفر حج منصور و ابومسلم و تدابیر منصور درباره ابومسلم.
فصل چهارم: در خلافت منصور، مرگ سفاح و خلافت منصور، در هویت منصور و شمه‌ای از ویژگی‌ها و ستم‌های او، منصور و بیعت او با علویان، مقایسه معاویه با منصور.
فصل پنجم: منصور و طرز رفتار او رهبران دولت و بنی‌الحسن، منصور و خشم او درباره ابومسلم، مشورت ابومسلم با ابن هیثم.
فصل ششم: پایان کار ابومسلم، ابومسلم و بیم او از تمرد خود، تصمیم ابومسلم برای رفتن به نزد منصور، توطئه منصور به قتل ابومسلم، ترتیب کشتن ابومسلم به دست منصور.
فصل هفتم: در گزارش سنباد و نقابدار خراسان و تأثیر قتل ابومسلم در ایرانیان، فتنه سنباد و قیام او به خوان خواهی ابومسلم خراسانی، چگونگی حال هاشم بن حکیم و ادعای او، اصول مرام و مسلک مقنع، فراگیر شدن مرام حکیم در مرو و بخارا، نبرد سپاهیان مهدی با پیروان مقنع و...
فصل هشتم: در خروج بعضی از مدعیان خلافت بر منصور و رفتار و اوصاف او، عبدالله بن علی و خروج او، عبدالله بن علی و انتقام از امویان، معنی اشعار، منصور و رفتار او با عیسی بن موسی، رفتار منصور درباره ابن هیبره و...
لازم به ذکر است، فهرست منابع کتاب، کتاب‌های نویسنده و غلط‌های کتاب به همراه فهرست موضوعات در پایان کتاب آمده است.
منبع مقاله : pajuhesh.irc.ir
