مترجم: زهرا هدایت منش
در تایلند علم به تعریف غربی آن، تا هنگام بازدید شاه چولالونگورن در قرن نوزدهم از اروپا کاملا ناشناخته بود. او وقتی که دید کشورهای اروپایی چه قدر به خاطر آگاهی از علم پیشرفته‌اند، تصمیم گرفت تا برای هدایت تایلند به دنیای جدید هر کاری که می‌تواند انجام دهد. پس از مرگ وی در سال 1910، برای ساخت مجسمه‌ای از او مبلغی پول جمع آوری گردید. اما به خاطر احساسات مردم تایلند نسبت به وی پول جمع¬آوری شده بسیار بیشتر از مبلغ مورد نیاز برای ساخت یک مجسمه بود. بنابراین پسر وی تصمیم گرفت که پول‌های اضافی را صرف ساختن دانشگاه چولالونگورون کند، یعنی اولین مرکز آموزش عالی به شیوة غربی که در سال 1917 تأسیس شد.
البته تنها تأسیس یک دانشگاه مسئلة توسعة تایلند را حل نکرد. افراد متخصص و نیز دانشجویانی با زمینة مناسب در علوم از دورة مدارس ابتدایی و دبیرستان لازم بود. اما، مشکل این بود که قبل از تصمیم به مطرح ساختن علم در تایلند بیشتر اندیشمندان تایلندی هم خود را صرف مطالعة گذشته یا به عبارت دیگر متون بودایی می‌کردند. تایلندی‌ها معتقد بودند که بودا کاملا دانا بوده و هر نوع دانش مهمی را می‌توان در نوشته‌های وی یافت. از این رو هر وقت یک مسئلة مشکل فلسفی پیش می‌آمد برای یافتن پاسخ به نوشته‌های او مراجعه می‌کردند. از آن جایی که بینش حالتی درونی و معنوی است، باهوش‌ترین افراد به امور ذهنی و معنوی می‌پرداختند تا دنیای عینی علم. در واقع بسیاری از برجسته‌ترین جوانان راهب می‌شدند.
تایلند هیچگاه مستعمرة اروپا نبوده است، از این رو چولالونگورن برای ایجاد بنیان علمی کشور به یک قدرت اروپایی روی نیاورد. از طرف دیگر ویتنام، همسایة تایلند، مستعمرة فرانسه بوده و حاکمان فرانسوی مدارسی بنا کردند. باهوش‌ترین دانشجویان ویتنام به بهترین دانشگاه‌های فرانسه فرستاده شدند. امروزه ویتنام از استاندارد بالایی در علم برخوردار است و بسیاری از دانشمندان آن، تحقیقاتی در استاندارد بین‌المللی انجام می‌دهند. مثال جدیدی که تفاوت سطح آموزش فیزیک را در این دو کشور نشان می‌دهد، المپیاد بین‌المللی سال گذشتة فیزیک در کانبرا است. اگرچه وسعت و جمعیت دو کشور تقریبا یکی است، اما تیم تایلند حتی یک لوح افتخار هم به دست نیاورد، در حالی که ویتنامی‌ها یک مدال طلا، سه مدال نقره و یک مدال برنز دریافت کردند. ویتنامی‌ها از شالودة مستحکمی در علم برخوردارند. ولی تایلند هنوز در تلاش ایجاد شالودة علمی خود است.
. در عرصة دانشگاه‌ها
امروزه از 55 دانشگاه تایلند، در 15 دانشگاه دروسی در رشتة فیزیک ارائه می‌شود. تنها در حدود 20 درصد هیئت علمی فیزیک درگیر پژوهش به معنای غربی کلمه‌اند. بقیه تنها فیزیک تدریس می‌کنند. مسئله این است که وقتی این دانشگاه‌ها تأسیس می‌شد تعداد افرادی که می‌توانستند در سطح قابل قبولی تدریس کنند کم بود و این تعداد کم هم پراکنده بودند. دانشگاه‌ها راضی بودند که کسی را پیدا کنند که فیزیک درس دهد. حتی امروز هم بیشتر مدارس ابتدایی و دبیرستان‌های خارج از شهرهای بزرگ برای تدریس در رشته‌های مختلف علوم معلم ندارند. اغلب اوقات از معلمی در رشتة دیگر مانند تاریخ خواسته می‌شود که فیزیک هم تدریس کند. بنابراین وقتی دانشجویان قدم به دانشگاه می‌گذارند پایة علمی‌شان بسیار ضعیف است و در نتیجه سطح دروس ارائه شده در دانشگاه‌ها بسیار پایین‌تر از استاندارد پذیرفته شده در غرب است.برای دانشجویان فیزیک، فیزیک مادة چگال و علم مواد رشته‌های اصلی تحقیق در دانشگاه تایلند‌ند. در حدود 20 درصد کادر علمی به تحقیقات علوم پایه می‌پردازند و بقیه کارهای کاربردی انجام می‌دهند. در 10 ـ 20 سال اخیر به یمن تأکید دولت بر تحقیقات، تعداد پژوهشگران فیزیک پیوسته در حال افزایش بوده است. در گذشته دولت به داشتن افرادی که بتوانند درس‌هایی در سطوح بالای فیزیک تدریس کنند، راضی بود. اما اخیرا دولت تصمیم گرفته است که به مسئلة تحقیقالت ارجحیت دهد. از بازده تحقیقاتی به عنوان عاملی مهم برای در ارتقاء هیئت علمی استفاده می‌شود. با این که هنوز بودجه برای فیزیک ناچیز است (تنها در حدود %1 بودجة کشورهای پیشرفته با وسعت مشابه) اما محققان جوان چشم به راه آینده‌ای هستند که در آن تحقیقات بخش مهمی از کارشان باشد.
علی‌رغم بهبودهای اخیر، چرا هنوز فیزیک در تایلند نمی‌تواند دانشجویان مستعد را به خود جذب کند؟ دلیل روشن است. در بخش خصوصی آزمایشگاه‌های مناسب و بزرگی که دارای مشاغلی با درآمد باشد، وجود ندارد. بیشتر فارغ‌التحصیلان فیزیک در مدارس دولتی با حقوق اندک به تدریس می‌پردازند و جو فرهنگی و علمی در آن‌ها به‌راستی مناسب نیست. سایر فارغ‌التحصیلان به کار فروشندگی وسایل فنی می‌پردازند، و از علمی که در هنگام دانشجویی فراگرفته‌اند، استفاده نمی‌کنند. بسیاری از شرکت‌های تایلندی و خارجی، فیزیک را یک علم کاربردی به حساب نمی‌آورند و ترجیح می‌دهند به جای فیزیک‌دانان، مهندسان را در مشاغل کاربردی استخدام کنند.
مسئلة دیگر این است که بسیاری از خانوده‌های تایلندی انتظار دارند که با هزینه‌ای که برای تحصیلات عالی فرزندان خود می‌پردازند، فرزندانشان با مدرکی فارغ‌التحصیل شوند که یک زندگی خوب برایشان تأمین کند. این مسئله به خصوص در مورد پسران صحت دارد که پس از ازدواج درآمدشان منبع اصلی خانواده خواهد بود. والدین، فرزندان را از ادامه در رشته‌های علوم محض باز می‌دارند و آن‌ها را به تحصیل مهندسی، داروسازی، علوم کامپیوتر، حسابداری و رشته‌های کاربردی تشویق می‌کنند.
رشد آینده
در ده سال گذشته نرخ رشد اقتصادی در تایلند 10 ـ 8 درصد در سال بوده است. بنابراین کشور توانسته است به بهترین دانشجویان خود برای ادامة تحصیل در کشورهای خارجی بورس تحصیلی بدهد. درمورد جوانان باهوش و تحصیل کرده‌ای که کم کم به زادگاه خود برمی‌گردند، دولت سعی دارد که از شروع کار، ذهنیت کار تحقیقی مادام‌العمر را از عادات شغلی آن‌ها کند. به این منظور در سال 1959 شورای ملی تحقیقات تشکیل شد تا در خصوص سیاست تحقیقاتی و توسعه، دولت را راهنمایی کند. دانشگاهیانی که تحقیقات باکیفیت انجام می‌دهند می‌توانند انتظار دریافت حقوق بیشتری را نسبت به کسانی که فقط تدریس می‌کنند داشته باشند. اعضای جوان هیئت‌های علمی این مسئله فهمیده و کار نوشتن پروژه‌های تحقیقاتی، کتب و مقالات تحقیقاتی را جدی می‌گیرند.تأسیس تسهیلاتی برای اشعة سنکروتونی در جریان است. در این تأسیسات، تحقیقات سطح بالایی انجام خواهد گرفت و تایلند قادر می‌گردد تا برای برخی از بهترین فارغ‌التحصیلان خود مشاغلی با حقوق زیاد ارائه دهد. همچنین دانشجویان جوان را به کار در علوم پایه جذب خواهد کرد. دولت تایلند و دیگر دولت‌های آسیای جنوب شرقی هزینة مالی این تأسیسات را تأمین می‌کنند. در چند سال گذشته یک کارگاه منطقه‌ای دربارة کاربردهای اشعة سنکروتونی در بانکوک برگزار گردید.
هم¬چنین امید می‌رود که مرکز فیزیک تایلند (TIP) که در سال 1984 تأسیس شد، علاوه بر این تأسیسات، محرک برنامه¬های دیگر هم باشد. مرکز فیزیک تایلند تا کنون کنفرانس‌های سالانه‌ای برگزار کرده و مجله و خبرنامة مخصوص خود را منتشر کرده است. ما نه تنها می‌خواهیم که مرکز فیزیک تایلند، کانون فعالیت‌های فیزیک در تایلند باشد، بلکه امیدواریم فعالیت‌هایی را هم¬گام با جوامع دیگر فیزیک در آسیای جنوب شرقی انجام دهد. مرکز فیزیک تایلند قبلا نظارت دو کنفرانس بین‌المللی را در تایلند بر عهده داشته است. امیدواریم که مؤسسه‌ای برای تدوین سیاست‌های علمی شود.
ویروله سایاکانیت رئیس مرکز فیزیک، رئیس گروه علوم نظری در دانشگاه چولالونگورن و عضو آکادمی علوم جهان سوم.
