مترجم: امین حسین پور
منبع:راسخون
منبع:راسخون
از بین کاربردهای مختلف فسفر، استفاده از آن برای درست کردن کبریت شاید آشناترین کاربرد آن برای ما باشد. ولی، باید بدانیم که این عنصر شیمیایی برای کارکرد صحیح بدن انسان و همچنین برای رشد گیاهان ضروری است. فسفر عنصر شیمیایی است که معمولاً در سنگ فسفات غیر ارگانیک یافت می‌شود. در فهرست عناصر شیمیایی، فسفر با نماد P نشان داده می‌شود و عدد اتمی آن 15 است. فسفر در شکل عنصری خود اساساً یک غیر فلز با چگالی 1.82 g/cm3 است. نقطه ذوب فسفر 44.1 درجه سانتی گراد است و نقطه جوش آن 280 درجه سانتی گراد می‌باشد. بدن انسان و گیاهان برای انجام کارکرد‌های مختلف به این ماده نیاز دارند. علاوه بر کاربردهای بیولوژیکی، کاربردهای صنعتی فسفر نیز برای ما از اهمیت برخوردار هستند.
کاربردهای بیولوژیکی
بدن انسان به فسفر برای تولید انرژی و کنترل آن نیاز دارد. فسفر بعد از کلسیم دومین و یکی از متداول‌ترین مواد معدنی در بدن ماست. فسفر نقش حیاتی در سنتز پروتئین‌ها، چربی‌ها و کربوهیدرات‌ها ایفا می‌کند. فسفر همچنین برای حفظ تعادل مایعات و الکترولیت در بدن لازم است. فسفر با توجه به کارکرد‌های مختلف خود برای ما بسیار مهم است به طوریکه کمبود آن می‌تواند منجر به تأثیرات سوء در بدن ما شود. فسفر جزء حیاتی از DNA و RNA است و ساختار این دو را بهم متصل می‌کند.
فسفر همچنین نقش حیاتی در انتقال تکانه‌های عصبی در بدن ایفا می‌کند. همانطور که می‌دانید کلسیم مهم‌ترین عنصر در بدن برای شکل گیری دندان‌ها و استخوان‌هاست. چیزی که نمی‌دانیم این واقعیت است که کلسیم نمی‌تواند به تنهایی آنها را بسازد و بدن به فسفر نیز برای این کار نیاز دارد. نصف استخوان‌های ما از فسفات مشتق شده از آن تشکیل شده‌اند. فسفر همچنین هضم ریبوفلاوین و نیاسین را تسهیل می‌کند و به کلیه‌ها برای دفع مؤثر مواد زائد از بدن کمک می‌کند.
فسفر یکی از سه ماده مغذی ضروری است که نقش حیاتی در رشد گیاه ایفا می‌کند؛ دو عنصر دیگیر نیتروژن و پتاسیم هستند. ففر نقش حیاتی در فتوسنتز، انتقال مواد مغذی و انتقال انرژی ایفا می‌کند. در فتوسنتز، فسفر انرژی نور را به انرژی شیمیایی تبدیل می‌کند. برای انتقال مواد مغذی، فسفر مواد مغذی مختلف در خاک را با آب حل می‌کند و به قسمت‌های مختلف گیاه می‌رساند. علاوه بر این، فسفر به عنوان منبع ذخیره سازی انرژی در سلول‌ها به شکل فسفات عمل می‌کند. مطالعات انجام شده نشان داده‌اند که فسفر با رشد ساختارهای سلولی در ارتباط است و بدین ترتیب کمبود آن می‌تواند رشد گیاه را تا حد قابل توجهی مختل کند.
کاربردهای تجاری
فسفر و ترکیبات مختلف آن کاربردهای مختلفی دارند. همانطور که گفته شد برای ساختن کبریت از فسفر استفاده می‌شود و مشهورترین کاربرد صنعتی آن به حساب می‌آید. سر چوب کبریت یا از فسفر و یا از ترکیب ارگانیک آن درست می‌شود. در ابتدا، از فسفر سفید برای درست کردن کبریت استفاده می‌شود ولی، با توجه به خطری که مصرف کنندگان را تهدید می‌کرد در نهایت با فسفر قرمز جایگزین شد.
فسفر همچنین به عنوان پیشگیرنده شعله در منسوجات، مواد پلاستیکی، درزگیر‌ها و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد. پولیش شیمیایی ساخته شده از فسفر برای سفید کاری آلومینیوم و آلیاژهای آلومینیومی ایده آل است. فسفر در محلول‌های پاک کننده زیادی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد. در رابطه با استفاده صنعتی، از فسفر برای تولیدخمیر دندان، آفت کش‌ها، مواد شوینده، فولاد و غیره استفاده می‌شود.
آمونیوم فسفات ترکیب اصلی کودهای با نیتروژن بالاست. همانطور که قبلاً اشاره کردیم، فسفر با تسهیل انتقال انرژی، تحریک رشد ریشه و انتقال مواد مغذی از خاک به بخش‌های مختلف گیاه به رشد گیاه کمک می‌کند. از سنگ فسفات برای کاهش اسیدیته بالای خاک استفاده می‌شود.
از فسفات برای درست کردن بمب‌های آتشزا و دودزا استفاده می‌شود. در واقع، استفاده از فسفر سفید برای درست کردن بمب‌های آتشزا در جنگ جهانی دوم کاملاً مستند سازی شده است. اخیراً، از سلاح‌های ساخته شده از این عنصر شیمیایی در جنگ کره، عراق، اسرائیل استفاده شده است. از فسفر قرمز برای درست کردن گلوله‌های رسام استفاده می‌شود.
ما همچنین از ترکیبات غیر ارگانیک مختلف فسفر در فعالیت‌های روزمره استفاده می‌کنیم. بهترین مثال تری‌سدیم فسفات است که به عنوان پاک کننده و برای نرم کردن آب استفاده می‌شود. از اسید فسفریک در نوشیدنی‌های گازدار و از مونوکلسیم فسفات برای درست کردن لیموناد استفاده می‌شود.
