شناسنامه کتاب:
عنوان: در مکتب اسوه صلابت و مقاومت امام موسی بن جعفر(ع)
موضوع: سیره امام کاظم(ع)
زبان: فارسی
قطع: وزیری
تیراژ: 3000
نویسنده: علی قائمی
ناشر: انتشارات امیری
محل چاپ: تهران
سال چاپ: 1378
تعداد صفحات: 407 صفحه
معرفی کتاب:
نویسنده در چندین اثر خود، به سیره و زندگانی ائمه اطهار(ع) پرداخته است که این اثر حاضر یکی از این کتاب‌هاست. دراین‌باره می‌نویسد: کار ما در این اثر، ادامه راه و خطی است که ما در عرصه معرفی مکتب حضرات معصومین(ع) در نظر داشته و تا حال گام‌هایی را در این عرصه برداشته‌ایم. ما در این مجلد، در پی آنیم خط و مکتب امام را بر آن اساس که از اسناد و منابع استخراج و استنباط شده‌اند تدوین و به صورتی ساده و در خور فهم عرضه داریم.ما می‌خواهیم بگوئیم امام کاظم(ع) که بود؟ چه کرد؟ در عرصه حیات چه مواضعی داشت و خط مبارزاتی که نشأت گرفته از راه و فکر اوست، چگونه بود. ما چه درس‌هایی از آن حرکات و مواضع می‌توانیم بگیریم و آن را چگونه به کار ببندیم. مقصد نهایی ما معرفی خط فکری و مکتب امام و در نهایت شناخت حق است راه خوب زیستن و خوب مردن را از او بیاموزیم و از این طریق خود را در خط عبودیتی قرار دهیم و...مجموعه مباحث را نویسنده در یک پیش گفتار و هجده بخش به شرح زیر تدوین کرده است:
پیش گفتار: زندگی امامان، مشکل بزرگ دنیای اسلام، در مورد شخصیت امام کاظم(ع)، خط مکتبی او، زندگی او، چهره انقلابی او، درس‌های مکتب او کار و هدف ما، آرزوها و امید و...
بخش اول: خاندان و ولادت
فصل اول: خاندان و تبار: (اجداد قدیمی او، جدّه‌های قدیمی، جد و جدّه امامان، پدر، مادر، شأن مادر و...)فصل دوم: ولادت: محل و جریان ولادت، تاریخ ولادت، در اهمیت تولد، ولیمه ولادت.
فصل سوم: نام و القاب: نام گذاری او، کنیه او، القاب او، شرحی مختصر، نقش نگین او، وصف قامت او
بخش دوم: امام از ولادت تا امامت
فصل اول: دوران کودکی: در کنار پدر و مادر، در محفل علمی پدر، محبوبیت او، بحث علمی، عبادت او، کار و اشتغال اوفصل دوم: دوران نوجوانی و جوانی: مقدمه، دوران اغتنام، محرم پدر، کار و اشتغال، در آغوش رنج‌ها
فصل سوم: جوانی و شهادت پدر: عنایت امام صادق(ع)، پذیرش مسئولیت، روحیه دینی، شهادت پدر، مکتب امام(ع)
بخش سوم: از امامت تا شهادت
فصل اول: نصوص امامت: مساله امامت، داستان اسماعیل، امامت موسی بن جعفر(ع)، رمز بی‌خبری عده‌ای.فصل دوم: گذران دوران امامت: دشواری‌های ائمه(ع)، دوره امام کاظم(ع)، زمام داران عصر او، ادامه راه پدر، مبارزات او، اختناق خصم.فصل سوم: تبعید، زندان، شهادت: زندگی او، تبعید و زندان، استقامت و آزادگی، شهادت امام(ع)، آثار شهادت.
بخش چهارم: زمام داران عصر او
فصل اول: دوران پیش از امامت: دوران سقوط بنی‌امیه، آغاز سلطنت بنی‌عباس، دوران ابوالعباس، دوران منصور، فشارها و قتل‌ها، ناجوانمردی‌ها، دعوت از امام صادق(ع)فصل دوم: عصر منصور: منصور کیست، زندگی امام در عصر او، درخواست منصور، اعمال فشار، وصیت او
فصل سوم: عصر مهدی عباسی: ظاهرسازی دینی او، عیش و اسراف، فشارهای مالیاتی، سیاست او، احضار و زندان امام(ع)، مساله فدک، کار امام(ع)، داستان المقنع
فصل چهارم: عصر هادی: هادی کیست، بنی عباس و شراب‌خواری او، مشی او در زندگی درباره علویان، اعمال قدرت‌ها
فصل پنجم: عصر هارون: هارون کیست، وسعت کشور و آشوب، دیدش درباره امام(ع)، بحث با امام، اعمال فشار و احضار، موضع او در برابر علویان، خیانت اخلاقی
بخش پنجم: جوّ سیاسی زمان امام
فصل اول: خطوط سیاسی زمام داران (بی‌بهایی آنان، خط سیاسی آنها)فصل دوم: عاملان تقویت دستگاه (بنی‌عباس و حامیان)
فصل سوم: قیام‌ها و نهضت‌ها: اعتراض و شعار نویسی، ناگزیری علویان، آمادگی‌ها برای قیام، قیام در فخ، جریان حرکت، قیام‌های دیگر.
فصل چهارم: جو خفقان (وضع و موضع مردم، خط سیاسی، ترسیم فجایع)
فصل پنجم: موضع امام(ع) (شرایط زمان او، سختی اوضاع، موضع امام، خط ثابت او، چرا قیام نکرد)
بخش ششم: شرایط اجتماعی
فصل اول: وضع مردم (سنخ مردم، تفرقه اندازی، وضع شیعه، امام و مردم، مردم و امام، عمل بنی‌عباس، کارگزار امام)فصل دوم: علویون (دشمنی با خاندان علی(ع)، اتهام و محرومیت، زندان و قتل، سخت دلی‌ها)
فصل سوم: فرمان تقیه (دیدگاه شیعه، جو فشار بنی‌عباس، امام کاظم(ع) و تقیه، لزوم تقیه و دستور به آن، تقیه شکنی هشام)
بخش هفتم: شرایط اقتصادی
فصل اول: اخذها از مردم:حکومت و اسراف، شیوه‌های جمع مال، فساد و رشوه‌خواری، خزانه دولت.فصل دوم: عیاشی دستگاه: خرج‌تراشی و اسراف، مجلس بزم و عیش، آوازه خوانی‌ها، حرم‌سرای آنان، اسراف درعروسی، فساد در خانه.
فصل سوم: فقر عمومی: دشواری فقرا، اداره کشور، سیاست فقیرداری، در مورد علویون، میزان فقر، ترسیم اوضاع، کار امام(ع).
بخش هشتم: شرایط فرهنگی
فصل اول: مکاتب و خطوط فکری (دامنه این خطوط، در انگیزه رشد آنها، نوع خطوط فکری)فصل دوم: آگاهی مردم (منابع آگاهی آنها، کار امام(ع)، علما و خطوط فکری، امام و طالبان آگاهی، کار در عین دشواری)
فصل سوم: پای بندی‌های غلط (دشواری عامّه، در آداب و رسوم، بزم آرائی‌ها، وضع معاشرت‌ها، تغذیه حرام و...)
بخش نهم: وضع اسلام در جامعه
فصل اول: زمام داران و دین (ارتجاع شوم، به انحطاط کشاندن دین، تحمیق مردم، مؤلفه‌های حکومت، پست‌ها و مسئولیت‌ها، مخالفان)فصل دوم: تحریف دین و تغییر باورها (ادعای تشیع، مشکل دینی مردم، حدیث سازی‌ها، تغییر در قوانین، توسعه خرافات، ضدیت با اهل بیت، نیاز به امام)
فصل سوم: احساس خطر امام (حساسیت و مسئولیت، دشواری کار امام، خط اقدام، عمل امام، اعتراض و هشدار)
بخش دهم: تلاش دینی و فرهنگی امام
فصل اول: تربیت شاگردان (ضرورت وجودی او، اداره نهضت علمی، استقبال‌ها، شاگردان او، نوع شاگردان، تربیت کارگزار)فصل دوم: نشر حقایق (توصیه به تعقّل، سفارش به تحقیق و تفقّه، تشریح مقام اهل بیت، بحث‌های فقه حدیث، توجیه احادیث، حل مشکلات فقهی، خرافه زدایی و...)
فصل سوم: دستگیری و ارشاد (تنویر افکار، تعمیم دانش، کمک رسانی‌ها، داستان بُشر حافی، موعظه‌اش به هارون)
بخش یازدهم: امام و زندگی
فصل اول: توصیه به کار و زندگی (وضع زندگی عامه، دعوت به کار، پرهیز از تنبلی، عدم وابستگی به دنیا، نوع زندگی مورد نظر، برنامه داری زندگی)فصل دوم: اشتغال خود او (کار اولیاء، باور امام راجع به کار، تحرک و پایداری او، باغداری و مزرعه داری، جلوه‌ای از کار او، توجه به خانواده)
فصل سوم: سر و وضع زندگی (زندگی هارون، فقر امام، لباس او، سر و صورت زهد او، جاذبه امام)
بخش دوازدهم: حالات عبادی او
فصل اول: عبادت او (دلباختگی او به عبادت، محو در بندگی، وصف عبادت او، لقب برای عبادت، حج او، اثر بخشی او)فصل دوم: قرآن و دعای او (انس با قرآن، صوت خوش قرآنش، قرآن و گریه، ذکر و دعا، نوع دعاهای او)
فصل سوم: سجده و مناجات او (سجده‌های او، کثرت سجده، وصف او از زبان دیگران، مناجات، نوع نجواها، مناجات و گریه، اثر عبادت)
بخش سیزدهم: رتبت و عظمت امام(ع)
فصل اول: شأن و مقام (شباهت با گذشتگان، مصداق اهل بیت(ع)، وصف او از زبان پدر، معرفی از زبان خود، ابعاد شخصیتی او، مقام ولایت او)فصل دوم: عظمت روحی امام (سعه صدر، عزت نفس او، استقامت او، عدم عجز، خطر بی‌اعتنایی)
فصل سوم: مقامش نزد دشمن (عرض ارادت هارون، تعریف‌ها از او، عالم آل محمد(ص)، هیبت و شکوه او، خستگی دستگاه، روحیه او)
فصل چهارم: تعریف دیگران (اسوه بودن او، باب الحوائج بودن او، سخنی در وصف او، سخنی از اهل سنت، نمونه‌ای از کراماتش، تقوا داری و حاصل آن)
بخش چهاردهم: حلم و سخای او
فصل اول: کظم و متانت (کمالات او، وصف او، کظم غیظ او، در برابر ناسزاگو، در برابر بدخواهان، اعتراض از دستگاه)فصل دوم: سخاوت و عطا (وصف سخای او، تفقد به فقرا، بخشش و عطای او، اطعام‌ها، رقابت هارون با امام)
فصل سوم: مدد رسانی‌ها و احیاء (امام کاظم(ع) و کمک رسانی‌ها، احیای حقوق مستضعفان، تامین علی بن یقطین، دستور وضوی او، رسیدگی به بردگان)
بخش پانزدهم: زمام داران و امام
فصل اول: احساس خطر از امام (چهره انقلابی امام، شاگردان زبده او، شیعیان و علویان، مردم و شعار نویسی‌ها، شهرت فراگیر امام، ترس زمام داران، عامل دامن زننده)فصل دوم: آزمایش‌ها از امام (عقده‌ها، دغدغه‌ها، پرسش و آزمایش، فشار در عین پذیرش)
فصل سوم: اعمال فشار بر امام (نمونه‌های اعمال فشار، میزان فشار)
فصل چهارم: مقاومت امام (با موضع امام، بت شکنی امام، مقاومت امام، صلابت و هیبت، عدم عجز او، دیدش راجع به مرگ، حاصل مقاومت)
بخش شانزدهم: امام در تبعید و زندان
فصل اول: دستگیری آخر، احساس خطر، بر مزار رسول الله(ص)، دستگیری و عذرخواهی، پیش گویی امام، کیفیت حرکت، امام در برابر مامورانفصل دوم: تبعید و زندان (زندان‌های گذشته، در زندان بصره، در زندان فضل، امام در زندان سندی، عبادت و سپاس امام، آشتی ناپذیر او)
فصل سوم: چرا تبعید و زندان؟ (در علل تبعید و زندان)
فصل چهارم: حاصل حبس و تبعید (امام سرافراز، آثار تبعید و زندانیش)
بخش هفدهم: قتل و شهادت امام(ع)
فصل اول: توطئه‌ها و بن‌بست‌ها، زمینه‌های دغدغه، بن‌بست هارونفصل دوم: اندیشه قتل (خط امام، شقاوت هارون، اندیشه قتل، فرمان‌های متعدد، جوّ افکار عمومی، زندان و فرمان قتل)
فصل سوم: اجرای فرمان قتل، عامل اجرای فرمان، طرح قتل، جوّ غریبانه، تاریخ شهادت
فصل چهارم: شهادت و وصیت (خاموشی ارزش‌ها، وصایا)
بخش هیجدهم: شهود مزار و آثار
فصل اول: شاهد تراشی‌ها (ترس از برملا شدن، داستان مسمومیت، جنازه امام بر جسر، شهادت خواهی‌ها، امضاء طلبی، رسوایی خصم)فصل دوم: تشییع و دفن (تشییع غریبانه، حضور سلیمان، کفن و دفن، فرجام قاتلان، قبر و زیارت او)
فصل سوم: بازماندگان و آثار (بازماندگان، شاگردان، صدقات، سخنان امام و...)
فصل چهارم: امروز، ما و امام کاظم(ع)، تلاش امام کاظم(ع)، درس‌ها از امام، وظیفه امروز ما.
تذکر: به جز فهرست مطالب، فهرست دیگری در کتاب نیامده است. در ذکر منابع به پاورقی‌ها بسنده شده است که برخی از آنها کامل نیستند.
منبع مقاله :
pajuhesh.irc.ir
