قرنهاست که طولانی ترین شب سال در خانه های ایرانیان با گرمی مراسم یلدا برگزار می شود مراسمی که هنوز گرمایش را به زندگی شهری ، عوض شدن روابط و حتی فاصله ها نداده است ، برای نسل جدید با تازگی و هیجان همراه است و برای نسل قدیم ، غم شیرین گذشته را زنده می کند.
در باورهای قدیم ، شب یلدا طولانی ترین و تاریک ترین شب سال بود ، شب حمله اهریمن برای جلوگیری از تولد خورشید تلقی می شد و مردم در این شب به امید تولد خورشید بیدار می ماندند و شب زنده داری می کردند. شب یلدا و به تعبیری شب چله ، آغاز چله بزرگ است که از اول دی ماه تا 10 بهمن ادامه دارد و این 40 روز نیز سردترین روزهای سال اند که براساس همان باور قدیمی ، خورشید تازه به دنیا آمده باید بزرگ شود و برای گرم کردن زمین نیرو به دست آورد. چله کوچک نیز از 10 بهمن تا 20 اسفند ادامه دارد و ازاین رو کوچک خوانده می شود که سرمای هوا در آن کمتر است.
«شب یلدا از سنتهای زیبایی است که توانسته همراه با دستاوردهای جدید هنری و علمی دنیای نوین ، از گذشته های دور خود را حفظ کند.» محمدرضا یوسفی ، نویسنده و محقق ادامه می دهد: شب یلدا از جمله سنتهایی است که به دلیل نوآوری و زیبایی که در ذات خود دارد ، توانسته است ، به رغم همراهی با گونه های متفاوت اجتماعی ماهیت خود را حفظ کند. وی به ایسنا می گوید: شب یلدا حلقه ارتباطی فصلی و نسلی است بنابراین از گذشته های دور با انواع بازی در زندگی های شبانی و روستایی همراه بوده است ؛ یعنی برپایی بازی هایی همچون «کوزه گلی» از سرمای زمستان و زندگی طولانی در خانه ها خبر می داد. یوسفی اظهار می کند: نماد شب یلدا هندوانه است. میوه ای با پوشش سبز که درون آن قرمزی ویژه ای دارد و این قرمزی نشان گرما و خورشید و نمادی از زندگی و حرکت است و این سرخی در کنار برودت بویژه در گذشته اهمیت ویژه ای داشته است.
وی معتقد است ، در گذشته هم فقط افراد فرهیخته و اهل سواد و دانش این شب را با حافظ خوانی و شاهنامه خوانی توام می کردند ، چرا که همه خانواده ها اهل سواد نبودند تا کارهایی مثل حافظ خوانی برایشان لذتبخش باشد. رحماندوست می گوید: در حال حاضر نیز وضعیت کمابیش به همان منوال است ، یعنی به استثنای خانواده هایی که به فرهنگ و فکر اهمیت می دهند ، بقیه کماکان همان روش را دنبال می کنند و بیشتر هم و غم خود را بر تقویت شکمی قرار می دهند. وی ادامه می دهد: اگرچه بررسی تطبیقی در زمینه حافظ خوانی در گذشته و حال ممکن نیست ، ولی می توان ادعا کرد در حال حاضر فقط خانواده های بافرهنگ به این جنبه شب یلدا می پردازند. برعکس این اظهارنظر، محمد آقاپور ، مردم شناس ، معتقد است : مراسم حافظ خوانی در این شب متعلق به طبقه خاص و اهل ادب و فرهنگ نیست ، چرا که تقریبا در تمام منازل ، کتاب حافظ وجود دارد و نه فقط مختص این شب نیست بلکه اصولا مردم به حافظ خوانی و فال حافظ اعتقاد دارند. به گفته وی ، در عامه مردم باور و اعتقاد به فال حافظ بسیار قوی است.
منبع: جام جم
در باورهای قدیم ، شب یلدا طولانی ترین و تاریک ترین شب سال بود ، شب حمله اهریمن برای جلوگیری از تولد خورشید تلقی می شد و مردم در این شب به امید تولد خورشید بیدار می ماندند و شب زنده داری می کردند. شب یلدا و به تعبیری شب چله ، آغاز چله بزرگ است که از اول دی ماه تا 10 بهمن ادامه دارد و این 40 روز نیز سردترین روزهای سال اند که براساس همان باور قدیمی ، خورشید تازه به دنیا آمده باید بزرگ شود و برای گرم کردن زمین نیرو به دست آورد. چله کوچک نیز از 10 بهمن تا 20 اسفند ادامه دارد و ازاین رو کوچک خوانده می شود که سرمای هوا در آن کمتر است.
«شب یلدا از سنتهای زیبایی است که توانسته همراه با دستاوردهای جدید هنری و علمی دنیای نوین ، از گذشته های دور خود را حفظ کند.» محمدرضا یوسفی ، نویسنده و محقق ادامه می دهد: شب یلدا از جمله سنتهایی است که به دلیل نوآوری و زیبایی که در ذات خود دارد ، توانسته است ، به رغم همراهی با گونه های متفاوت اجتماعی ماهیت خود را حفظ کند. وی به ایسنا می گوید: شب یلدا حلقه ارتباطی فصلی و نسلی است بنابراین از گذشته های دور با انواع بازی در زندگی های شبانی و روستایی همراه بوده است ؛ یعنی برپایی بازی هایی همچون «کوزه گلی» از سرمای زمستان و زندگی طولانی در خانه ها خبر می داد. یوسفی اظهار می کند: نماد شب یلدا هندوانه است. میوه ای با پوشش سبز که درون آن قرمزی ویژه ای دارد و این قرمزی نشان گرما و خورشید و نمادی از زندگی و حرکت است و این سرخی در کنار برودت بویژه در گذشته اهمیت ویژه ای داشته است.
یلدا با حافظ
مصطفی رحماندوست ، نویسنده و شاعر اعتقاد دارد تنها خانواده های بافرهنگ به سنت حافظ خوانی و شاهنامه خوانی در شب یلدا وفادار مانده اند. وی می گوید: شب یلدا بر دو پایه استوار است ؛ خوردن میوه ها و تنقلات که البته انتخاب هر کدام از آنها فلسفه خاصی دارد و دور هم جمع شدن و گپ زدن که معمولا با حافظ خوانی همراه است.وی معتقد است ، در گذشته هم فقط افراد فرهیخته و اهل سواد و دانش این شب را با حافظ خوانی و شاهنامه خوانی توام می کردند ، چرا که همه خانواده ها اهل سواد نبودند تا کارهایی مثل حافظ خوانی برایشان لذتبخش باشد. رحماندوست می گوید: در حال حاضر نیز وضعیت کمابیش به همان منوال است ، یعنی به استثنای خانواده هایی که به فرهنگ و فکر اهمیت می دهند ، بقیه کماکان همان روش را دنبال می کنند و بیشتر هم و غم خود را بر تقویت شکمی قرار می دهند. وی ادامه می دهد: اگرچه بررسی تطبیقی در زمینه حافظ خوانی در گذشته و حال ممکن نیست ، ولی می توان ادعا کرد در حال حاضر فقط خانواده های بافرهنگ به این جنبه شب یلدا می پردازند. برعکس این اظهارنظر، محمد آقاپور ، مردم شناس ، معتقد است : مراسم حافظ خوانی در این شب متعلق به طبقه خاص و اهل ادب و فرهنگ نیست ، چرا که تقریبا در تمام منازل ، کتاب حافظ وجود دارد و نه فقط مختص این شب نیست بلکه اصولا مردم به حافظ خوانی و فال حافظ اعتقاد دارند. به گفته وی ، در عامه مردم باور و اعتقاد به فال حافظ بسیار قوی است.
منبع: جام جم
