کبد و بیماری‌های آن از نگاه طب سنتی

کبد غده‌ای است حجیم و به رنگ قرمز مایل به قهوه‌ای که وزن آن با خون حدود 2400 گرم و در انسان مرده حدود 1500 گرم می‌باشد. طول کبد از طرف راست به چپ 28 سانتی متر و عرض آن در جهت قُدامی خلفی 18 سانتی متر و ارتفاع آن در جهت بالا به پایین 8 سانتی متر می‌باشد.

نقش کبد در بدن انسان بدین شرح است: زمانی که غذا در بدن هضم می‌شود موادی از آن‌ها به دست می‌آید که آن مواد از راه رگ‌ها به سمت کبد می‌روند. این غده نقش مهمی در تنظیم ترکیبات خون و هم چنین واکنش‌های شیمیایی بدن دارد، از جمله موارد مهم آن عبارتند از: تولید و ذخیره‌سازی پروتئین‌ها، تنظیم متابولیسم پروتئین‌ها و محصولات آن‌ها، ذخیره‌ی قند و چربی، خنثی کردن اثرات مواد سمی در بدن، تولید ماده‌ای به نام صفرا که این ماده باعث هضم غذاهای چرب می‌شود، تولید گلبول قرمز، ذخیره‌سازی گلبول قرمز و ترکیبات آن و بالاخره شکستن گلبول‌های قرمز پیر که دارای رنگ دانه هموگلوبین می‌باشند.

گوارش و سوخت و ساز غذایی که می‌خوریم کلیدهای موفقیت ما در حفظ سلامتی، تندرستی و شادابی است. به طور کلی ما مسئول تغذیه‌ی خود هستیم. ورود غذا به معده تا جذب آن به وسیله‌ی سلول‌های روده و ارسال آن به کبد برای سوخت و ساز، فرآیند گوارش را تشکیل می‌دهد. مهم‌ترین بخش گوارش تجزیه‌ی مواد غذایی به اجزای کوچک‌تر بعدی است، عمل سوخت و ساز در اصل به معنای دگرگون کردن است و فرآیندهای متعددی را دربرمی‌گیرد که طی آن‌ها مواد غذایی به مواد شیمیایی قابل مصرف بدن تبدیل می‌شوند. در این میان کبد در سوخت و ساز غذاها و اکثر داروها نقش اساسی دارد.

لذا باید به اهمیت کبد در بهبود تغذیه و سلامتی عمومی بدن بسیار توجه کرد. کبد بیش از 500 وظیفه‌ی مهم و زندگی بخش را در بدن انسان برعهده دارد. یکی از وظایف کبد این است که استرادیول را از خون می‌گیرد و از نظر شیمیایی آن را تغییر می‌دهد و از راه صفرا به درون لوله‌ی گوارش می‌فرستد. به طور کلی کبد اندامی پرکار و پرمشغله است، به طوری که در هر دقیقه حدود 1/5 لیتر خون از آن می‌گذرد. کبد سالم به قدری پرکار است که در اثر فعالیت آن مقدار زیادی گرما تولید می‌شود، به طوری که شما پس از مصرف غذای سنگین احساس گرما می‌کنید. این عضو با داشتن 300 میلیارد سلول به منزله‌ی یک آزمایشگاه مجهز و بسیار مهم عمل می‌کند.

کبد در سمت راست بدن در قسمت بالای شکم و در حفاظ دنده‌ها قرار دارد و بزرگترین اندام درونی بدن است. کبد موقعیت خاصی در بدن انسان دارد و یکی از 5 اندام اصلی آن به حساب می‌آید. کبد عمل ذخیره‌سازی مواد غذایی را برعهده دارد و به موقع، کمبودها را جبران می‌کند، به عبارت دیگر کبد را فرماندهی می‌دانند که استراتژی و هماهنگی بدن را به عهده دارد و جریان منظم انرژی را در مجرای گوارش کنترل می‌کند. کلید سوخت و ساز بدن، کنترل وزن و به طور کلی تأمین سلامت عمومی بدن انسان در دست کبد خواهد بود. اگر کبد نباشد سم‌های مختلف و غذاهایی که خوب هضم نشده‌اند وارد جریان خون می‌شوند.

این مواد سمی به سلول‌های اندام‌های دیگر و سیستم ایمنی آسیب می‌رسانند. چشمان زیبا، پوست شفاف، موهای زیبا و شاداب، اعصاب راحت، انرژی فراوان، شادابی و تندرستی با سلامتی کبد امکان پذیر است. کبد بیش از هزار نوع آنزیم برای حفظ تعادل دستگاه‌های بدن و دفع سموم تولید می‌کند. غذاهای نامناسب و سنگین، مواد خطرناکی که ناشی از آلبومین است را تولید می‌کنند که اگر وارد خون شوند شخص را به هلاکت می‌رسانند، ولی کبد فوراً این مواد را به آلبومین انسانی قابل هضم و جذب تبدیل می‌کند و آنچه را که سمی و زاید است به صورت اوره درمی‌آورد که از راه کلیه‌ها و مجاری ادرار دفع می‌شود. کبد یکی از اعضاء داخلی منحصر به فرد است زیرا از دو منبع خون می‌گیرد. یکی از سرخرگ کبدی که از قلب می‌آید و خون تمیز و اکسیژن دار با خود می‌آورد، دیگری از سیاهرگ که از سمت معده و روده می‌آید و مواد غذای آماده شده‌ی حاصل از غذاهای خورده شده را برای کبد می‌آورد. بدین ترتیب که سرخرگ کبدی و سیاهرگ روده‌ای از باب کبد وارد می‌شوند و در نقطه‌ی ورود به شاخه‌های مختلف تقسیم می‌گردند تا خون حامل مواد غذایی را به قسمت چپ و راست کبد برسانند.

این مواد غذایی در نهایت در سلول‌های کبدی در فضاهای بسیار ریز میکروسکوپی به نام سینوزویید تخلیه می‌شوند. این فضاها برای پاک سازی و تغذیه کبد بسیار اهمیت دارند و با سلول‌های خاصی مانند سلول‌های ذخیره‌ساز، سلول‌های اندوتلیال و سلول‌های مهم کوپفر احاطه شده‌اند. سلول‌های کوپفر کار بسیار تخصصی انجام می‌دهند، به طوری که کبد نمی‌تواند آن‌ها را به آسانی جایگزین کند. سلول‌های مهم کوپفر به مشابه رفتگران اندرونی کبد هستند و همه می‌دانیم که اگر رفتگران اعتصاب کنند زندگی غیرقابل تحمل می‌شود.

سلول‌های کوپفر سیار و متحرکند و مانند هشت پای ریزی دیده می‌شوند که به هر دو سو روانند و خون و مایع لنفاوی درون سینوزوییدها را پاک سازی می‌کنند. سلول‌های کوپفر با این کار خود سلول‌های مرده، سلول‌های سرطانی، مخمرها، ویروس‌ها، باکتری‌ها، انگل‌ها، مواد شیمیایی مصنوعی، پروتئین‌های نیمه هضم و یا تغییر ماهیت داده شده و ذره‌های خارجی خطرناک را محاصره می‌کنند و می‌بلعند، این سلول‌ها همین که طعمه‌ی خطرناک خود را بلعیدند با آنزیم‌های خود آن را متلاشی می‌کنند.

اگر سلول‌های کوپفر با انجام کارهای دشوار، خسته کننده و طولانی در مقابل زهرها و سموم (توکسین‌ها) کمر خم کنند، یعنی نتوانند به خوبی کار کنند تا جایی که وظیفه‌ی کبد در پاک سازی خونی مختل شود، آن وقت انواع بیماری‌ها به ویژه آلرژی، سردرد و خستگی مزمن ایجاد می‌شود و در چنین اوقاتی بهترین راه توسل به برنامه‌ی غذایی پاک کننده‌ی کبد و رژیم پاک سازی و دفع سموم است.

گفتیم که موادغذایی در فضاهایی به نام سینوزوییدها تخلیه می‌شوند و سینوزوییدها بعد از گذر از لابه لای سلول‌های کبد وارد وریدهای مرکزی می‌شوند که آن‌ها نیز در وریدهای کبدی بزرگتر تخلیه خواهند شد و خون را از کبد به قلب برمی‌گردانند. بنابراین تمیزی و پاکی خونی که به قلب شما باز می‌گردد به توانایی و کار سینوزوییدها و سلول‌های کبدتان بستگی دارد.

کبد ماده‌ی متمایل به سبز به نام صفرا را تولید می‌کند. کار صفرا این است که چربی‌ها را به شکل ذرات معلق در می‌آورد تا از جدار روده جذب شوند. مایع صفرا را سلول‌های کبدی تولید می‌کنند و آن را به درون مجراهای ریزی که در فاصله‌ی سلول‌ها قرار دارند می‌ریزند. این مجراهای ریز که صفرا را جمع می‌کنند کانالیکول نام دارند. کانالیکول انبار ذخیره‌ی مایع صفرا است که از طریق سیستمیک به مجرای کبدی وصل می‌شود. صفرا از مجرای کبدی می‌گذرد و سرانجام به روده می‌ریزد، (صفرا مایعی است شامل: آب، نمک‌های صفرا، کلسترول، رنگدانه‌ها، لیسیتین، چربی‌ها و الکترولیت‌ها)، نمک‌های صفرا را سلول‌های کبد می‌سازند و ماده‌ی اولیه‌ی آن کلسترول است که یا از غذا گرفته می‌شود و یا در جریان سوخت و ساز چربی‌ها ایجاد می‌شود. کلسترولی که در صفرا دیده می‌شود از سوخت و ساز نمک‌های صفرا حاصل می‌شود ولی افزایش مقدار آن در صفرا به علت وجود چربی‌های اشباع شده‌ی فراوان در برنامه‌ی غذایی و مصرف شکر سفید و قند سفیدِ‌ تصفیه شده است که به همراه غذاهای کم فیبر گیاهی و رژیم غذایی مدرن امروز رایج شده است. کلسترول صفرا با لیسیتین و نمک‌های صفرا ترکیب می‌شود و به شکلی محلولی به نام ذرات میسل درمی‌آید که مطلوب است.

اگر مقدار کلسترول صفرا بیشتر از حد طبیعی باشد نمی‌تواند به حالت محلول بماند و ممکن است رسوب و ایجاد سنگ صفرا کند. تولید صفرا در کبد دارای فرآیندی دقیق و ظریف است، به طوری که تغذیه‌ی بد و یا کمبود اسیدآمینه‌ی تورین نظم آن را برهم می‌زند. همه‌ی موادی که برای تقویت کبد مصرف می‌شوند باید حاوی تورین، لیسیتین و دیگر تقویت کننده‌های گیاهی کبد باشند. رنگدانه‌هایی از قبیل بیلی روبین رنگ صفرا را به رنگ زرد مایل به سبز درمی‌آورند. اگر مجاری صفرا و سلول‌های کبد آسیب ببینند و این آسیب در حدی باشد که بیلی روبین، همراه صفرا از راه روده‌ها دفع نشود، به مرور رنگدانه‌های بیلی روبین در بدن انباشته می‌شوند، در نتیجه در پوست و چشم‌ها آثار زردی پیدا می‌شود که همان یرقان است.
 

کارهای شگفت انگیز کبد:

1-سوخت و ساز قندها را تنظیم می‌کند؛ کبد، گلوکز را به گلیکوژن تبدیل می‌کند و گلیکوژن در کبد ذخیره می‌شود و اگر قند خون پایین بیاید، باز گلیکوژن کبد به گلوکز تبدیل می‌شود تا میزان قند خون در سطح طبیعی باقی بماند. اگر قند بدن کم باشد، کبد از چربی‌ها یا پروتئین قند را می‌سازد تا بدن بدون سوخت نماند. 2-کبد انبارداری می‌کند؛ گلیکوژن، ویتامین A، ویتامین D، بسیاری از مجموعه‌های ویتامین‌های B (از جمله B12)، آهن و مس در کبد ذخیره می‌شوند. 3-بسیاری از پروتئین‌های بدن مانند: آلبومین و عامل‌های انعقاد خون مانند: پروترومبین و فیبرنوژن را کبد می‌سازد، همین عوامل باعث می‌شوند که خون در مواقع ضروری منعقد شود. هم چنین کبد گلوبولین می‌سازد، این ماده پیوند هورمون‌های جنسی استروییدی را تأمین و در نتیجه میل جنسی را تقویت می‌کند، افرادی که به پاک سازی کبد اقدام کنند متوجه می‌شوند که میل جنسی‌شان بهتر شده است. کبد بسیاری از پروتئین‌ها را می‌سازد تا موادی مانند: چربی‌ها، آهن، هورمون‌ها و داروها را از طریق جریان خون جا به جا کند. یکی از پروتئین‌های کبد که HDL (چربی مفید خون) نام دارد، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد، HDL کلسترول را از دیواره‌ی رگ‌ها به کبد برمی‌گرداند تا کبد آن را از بدن خارج سازد. بنابراین سالم بودن رگ‌های خونی تابع کبدی سالم است. 4-مواد سمی و زهرآگین را می‌شکند و خرد می‌کند و بی اثر می‌سازد. کبد این کار را با سلول‌های کوپفر انجام می‌دهد. کبد برای مقابله با مواد سمی ماده‌ای شیمیایی ترشح می‌کند که با آن مواد زاید بدن مانند آمونیاک را که سمی است می‌سوزاند یا آن‌ها را به مواد دیگری تبدیل می‌کند. آمونیاک از تجزیه‌ی پروتئین‌ها در بدن ایجاد می‌شود و کبد سالم می‌تواند آن را بشکند و به شکل اوره درآورد تا از راه کلیه‌ها دفع شود. در فرآیند سم شکنی و زهرزدایی کبد، شبکه‌ی آنزیمی P450 نقش بسیار مؤثر دارد و این آنزیم‌های سخت به ویتامین C و اسید آمینه‌ی تورین وابسته هستند.

متأسفانه بیشتر مردم این ماده‌ی مهم را به اندازه‌ی کافی مصرف نمی‌کنند. اگر بار کبد خود را با مواد سمی و زهرآگین سنگین کنید کبدتان نمی‌تواند این همه بار را تحمل کند، در نتیجه با وجود مواد سمی اضافی یقیناً کبد مسموم می‌شود. ایجاد اختلال در سوخت و ساز عادی کبدی ممکن است نتیجه‌ی عفونت ویروسی باشد. ورم کبد نتیجه‌ی تأثیر ویروسی است که عضو را مورد حمله قرار می‌دهد. تشمع کبد و ورم کبد هریک می‌توانند موجب خراب شدن سلول‌های کبدی شوند. کبد قادر است تا سلول‌های خود را دوباره بسازد، لیکن پاره‌ای اوقات ممکن است این سلول‌ها بافت لیفی تشکیل دهند که در این صورت از عهده‌ی انجام وظایف کبدی برنمی‌آیند. بنابراین بایستی نسبت به رژیم غذایی چنین بیماران دقت و مراقبت کافی به عمل آید تا به بهبود و تجدید ساختمان بافت سالم کبدی کمک شود.
در افراد جوان به علت فعالیت شدید هورمونی، قدرت دفاعی کبد، حفظ تعادل و دفع سموم به هم می‌خورد؛ یعنی کبد نمی‌تواند وظایف سنگینی را که برای سلامتی بدن و طراوت پوست به عهده دارد به خوبی انجام دهد، زیرا سلول‌های کبد که وظیفه‌ی سم زدایی دارند، به علت کار زیادی که برای هضم و جذب مواد غذایی انجام می‌دهند نمی‌توانند پادزهر لازم را بسازند و چربی اضافی را بسوزانند تا بدین طریق تعادل در ترشحات سموم به وجود آید.

در سنین دیگر نیز نارسایی و عدم کفایت سلول‌های کبدی باعث می‌شود که این عدم تعادل به وجود آید. اگر کبد بیمار شود و کار خود را درست انجام ندهد انسان به یک یا چند مورد از بیماری‌های زیر مبتلا خواهد شد که عبارتند از:

احساس خستگی، سخت بیدار شدن صبح‌ها از خواب، تلخی دهان هنگام صبح، جوش‌های روی پوست، مسمومیت‌های زود به زود- پُف کردگی در زیر چشم‌ها، چاقی زیاد در سن نوجوانی، درد زیر دنده‌ی راست یا ناحیه‌ی کبد طرف راست بدن، خارش پوست بدن، خارش سر، خارش بعد از حمام، خشکی دهان، آب ریزش بینی به طور گه گاه، بوی بد دهان، از دست رفتن شفافیت چشم‌ها، زیاد شدن اسیداوریک بدن، ناقص بودن تخلیه‌ی روده‌ها، سرگیجه، دردهایی که در بدن جا به جا می‌شود، کم خونی، صبح‌ها هنگام بیدار شدن از خواب، با خستگی و سختی چشم‌ها باز می‌شود، تیره گی رنگ پوست یا چهره، گودی کاسه‌ی چشم‌ها، سیاهی زیر چشم‌ها، ترشی معده، احساس پریدن مگس جلوی چشم، حالت استفراغ و تهوع مداوم، بی ثباتی قند خون، عرق زیاد بدن، بدبویی بدن، التهاب یا قرمزی زیاد پوست، لک‌های سفید یا سیاه یا کبودی پوست، خال‌ها یا زگیل‌ها یا کک مک‌های پوستی، گرمی و التهاب دهان، زردی تخم چشم، رنگ زرد پوست بدن، تب‌های متناوب، بارداری زبان، یبوست مزاج، چربی بیش از حد پوست بدن یا پوست سر یا موها، درد مقعد یا سوزش مقعد یا خون ریزی آن، ریزش موی سر بی موقع، بی حس و حالی و خواب آلودگی پس از صرف غذا، غم زدگی یا افسردگی، احساس بزرگی شکم، عفونت یا چسبندگی شدید مدفوع به سنگ توالت، سیاهی رفتن چشم‌ها به طور ناگهانی، چربی خون بالا، درد دل پس از مصرف غذاهای چرب، نفخ شکم و سنگینی آن پس از صرف غذا، جوش صورت، سردرد مداوم یا درد پشت سر یا سردرد میگرنی، بی اشتهایی، خون ریزی معده، حالت تهوع و دفع شدن صفرا و مواد تلخ از دهان (صبح‌ها هنگام بیدار شدن از خواب)، ورم پاها یا واریس رگ‌های پا، زیاد ترشح کردن دهان، عطش زیاد و احساس تشنگی، ایجاد سنگ کیسه‌ی صفرا.

تمام داروهای شیمیایی از قبیل استامینوفن و... تا آنتی بیوتیک‌ها و... تمام داروهای شیمیایی برای کبد مضر هستند. اگر چنانچه مجبور شدید از آن‌ها استفاده کنید حتماً هنگام استفاده از داروهای شیمیایی از غذاها و گیاهان تقویت کننده‌ی کبد به طور فراوان بهره گیرید تا بلکه از عوارض ناشی از آن‌ها در امان بمانید. مصرف آنتی بیوتیک باکتری‌های مفیدی که برای سلامت و هضم غذا به آن نیازمندیم را نابود می‌کند و محیط روده‌ها را آماده‌ی پذیرایی باکتری‌های سخت و مقاوم می‌سازد. هم چنین به کاندیدا آلبیکنز که یک نوع قارچ است اجازه‌ی فعالیت می‌دهد و باعث حساسیت غذایی می‌شود و سلامتی انسان را به خطر می‌اندازد. از همه مهم‌تر این که آنتی بیوتیک‌ها فشار زیادی را جهت دفع سموم به کبد وارد می‌آورند و کبد را خسته و ناراحت می‌سازند که به آن نیز باید توجه کرد.

بیماری‌های کبد به شکل‌های گوناگون ظاهر می‌شود و علت‌های مختلفی دارد. بهتر است بدانید که بسیاری از اشخاص بیماری کبدی دارند. هر نوع ماده‌ی شیمیایی، دارویی، رنگینه‌ای و مواد غیرطبیعی و تصفیه‌ای برای بدن مضر است.

کبد توانایی ترمیم و بازسازی فوق العاده دارد و معمولاً به طور کامل بهبود می‌یابد مگر در موارد حاد و خطرناک.

یکی از بیماری‌های کبد تنبلی کبد است. تنبلی کبد باعث می‌شود که مقدار زیادی از متابولیت‌های سمی وارد جریان خون شوند و بر کار مغز اثر گذارند که همین اَمر از دقت و کارایی مغز می‌کاهد، در نتیجه به کج خلقی و افسردگی می‌انجامد. این را خوب بدانید که حافظه و تمرکز فکری (تمرکز حواس) وابسته به توانایی کبد و تنظیم ترکیبات شیمیایی خون می‌باشد.
 

حفظ سلامت کبد

برای حفظ سلامت و بهداشت کبد باید از مولدات سودا مثل بادنجان مخوصاً سرخ کرده‌ی آن، غذاهای بسیار گرم و پر انرژی مانند چربی‌ها و سرخ کرده‌ها، مواد رنگی و مشروبات الکلی و غیرالکلی پرهیز کرد.
 

تقویت کبد

اگر میل دارید که کبد را تقویت کنید ضمن این که از خوردن اسفناج و چربی‌ها پرهیز می‌کنید از خوراکی‌هایی که کبد را تقویت می‌کنند بیشتر استفاده کنید، مانند: آب کدو، آب خرفه، آب انار، آب خیار، آب کاسنی تازه، آب جوشانده‌ی کاسنی، عرق کاسنی، لعاب اسفرزه، شربت لیمو، شربت سکنجبین، سکنجبین به لیمو، آب جوشانده‌ی خارخاسک، شیره‌ی چهارتخمه، روغن زیتون، آب سیب درختی، جوزبویا، انجیر، به شیرین و خام، زیره‌ی سیاه، شوید، آب دم کرده‌ی رقیق شاه تره، تخم گشوث، آب دم کرده‌ی بادرنجبویه، آب دم کرده‌ی سنبل الطیب، ترنجبین، ماءالشعیر، شربت غوره، آب عناب، آب زرشک، شربت زرشک.

برای این که کبد تقویت شود بهتر است هر بار اترج، تمرهندی، تخم کشوث و تخم ترشک را مخلوط بجوشانید و آب آن را با آب انار مخلوط و به تدریج بنوشید.
* تباشیر هندی و گل محمدی از هرکدام 5 مثقال، تخم کاسنی و تخم خرفه از هرکدام 3 مثقال، ریوند چینی و تخم کرفس از هرکدام 2 مثقال همه را مخلوط کنید و بجوشانید. آب آن را صاف کنید و مقداری 4 تخمه (تخم خیار، تخم گرمک، تخم هندوانه و تخم کدو) را بکوبید و در آن شیره بکشید، مقداری از آن را صبح ناشتا و بقیه را به تدریج میل فرمایید.

* تباشیر هندی کوبیده شده، آب جوشانده‌ی ریشه‌ی کاسنی، لعاب اسفرزه و سکنجبین را مخلوط کنید و به مرور میل فرمایید.

* نعناع خشک، ریوند چینی، انیسون، اسارون، تخم کرفس، قسط شیرین و قردمانا را مخلوط کنید و نرم بسایید. هر روز کمی از آن با مقداری سکنجبین مخلوط کنید و بخورید.

* اقاقیا، صندل سرخ و صندل سفید از هرکدام 10 گرم، ریشه‌ی انجبار 40 گرم همه را نرم بسایید و هر روز صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را در دهان بریزید و با آب بخورید.
 

ضعف و نارسایی کبد

ضعف کبد در گرم مزاج ها:

درمان ضعف کبد در گرم مزاج‌ها به قرار زیر است: هر روز مقداری خارخاسک را بجوشانید و آب آن را با سکنجبین یا سرکه مخلوط کنید و بخورید.
ریشه‌ی کاسنی را بجوشانید و مقداری مصطکی را در آب صاف کرده‌ی آن حل کرده، سپس مقداری سکنجبین را با آن مخلوط کنید و هر روز مقداری از آن را در سه نوبت میل کنید.
 

ضعیف و حساس بودن کبد:

اگر دارای کبد ضعیف و حساسی هستید اصلاً‌زردآلو نخورید و به دستور زیر عمل کنید:

چهار عدد برگ تازه‌ی آرتیشو را در یک لیتر آب روی آتش ملایم به آهستگی بجوشانید تا به 75 سانتی لیتر تقلیل یابد، سپس آب آن را صاف و شیرین کنید. قبل از هر غذا یک فنجان بنوشید و این کار را حداقل 12 روز ادامه دهید.

* اسارون، سنبل، مصطکی، زعفران، طباشیر هندی، دارچین، اذخرمکی، قسط شیرین، تخم گشوث، تخم کرفس، تخم کاسنی، زرآوند طویل، قرنفل، حب بلیسان، هیل قرابی و عود هندی همه را به نسبت مساوی و هم وزن همه‌ی آن‌ها گل محمدی مخلوط کرده و نرم بسایید، سپس با مقداری عسل مخلوط کنید و هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را قبل از غذا میل فرمایید.
 

نارسایی کبد:

اگر دچار نارسایی کبد شده‌اید ضمن پرهیز از خوردن آرتیشو باید هر بار 30 گرم گل گزنه‌ی سفید را در یک لیتر آب بجوشانید و آب صاف کرده‌ی آن را در طول روز به مرور بنوشید.
 

نارسایی کبد در سردمزاج‌ها:

علایم آن: گرفتگی رنگ چهره، سفیدی رنگ زبان و لب‌ها، کم رنگ بودن ادرار، کم بودن مدفوع و سفیدی رنگ آن و کمی ایجاد عطش است.

برای درمان آن هر صبح و عصر و هر مرتبه 5 گرم رازیانه را با 5 گرم تاج ریزی بجوشانید، بعد آب آن را صاف کرده و با مقداری گل قند عسلی مخلوط کنید و بخورید.

* هر روز 10 گرم انیسون را با مقداری گل قند عسلی آمیخته و میل فرمایید.

* قسط تلخ و شیرین، سلیخه، گل محمدی، اذخرمکی و افسنطین را به نسبت مساوی نرم بکوبید بعد با روغن سوسن مخلوط کرده و به ناحیه‌ی کبد ضماد کنید.
* مرزنجوش و مغز ناخنک از هرکدام یک برابر و بابونه‌ی شیرازی نیم برابر همه را مخلوط کنید و بجوشانید و مرتب ناحیه‌ی کبد و زیر آن را با آب آن ماساژ دهید.
* سنبل، افسنطین و عصاره‌ی غافث از هرکدام10 گرم، مصطکی رومی، انیسون، رازیانه وریوند چینی از هرکدام 20 گرم همه را مخلوط بسایید. هر صبح، ظهر و شب هر مرتبه یک قاشق شربت خوری از آن را کفلمه کنید و یا داروهای ساییده شده را در 500 گرم عسل مخلوط و صبح، ظهر و شب و هر مرتبه یک قاشق غذاخوری از آن میل شود.

* بادیان، تخم کرفس و پودر شیرین بیان را به طور مساوی هر روز بجوشانید و آب آن را با گل قند عسلی میل کنید.

* ریشه‌ و تخم کاسنی، بارهنگ و پودر شیرین بیان را بجوشانید و شیره‌ی چهارتخمه را با آب صاف کرده‌ی آن مخلوط و به مرور بنوشید.

 

نارسایی کبد در گرم مزاج‌ها:

برای درمان نارسایی کبد در مزاج‌های گرم بهترین کار این است که اول خون کم کنید، دوم با جوشانده‌ی هلیله و مغز فلوس پاک سازی کنید و در مرحله‌ی سوم یکی از نسخه‌های زیر را استفاده فرمایید:

* تمرهندی 20 گرم، آلوچه‌ی خشک 20 گرم، زرشک 10 گرم همه را بجوشانید و آب آن‌ها را صاف کرده و هنگام مصرف 10 گرم ترنجبین نیز در آن حل کنید و بنوشید. این کار را صبح و عصر و هر روز تکرار کنید.

* هر روز 20 گرم عناب نیم کوب شده را بجوشانید، بعد آب آن را صاف و با سکنجبین مخلوط کنید و بخورید.

* رازیانه، انیسون، تخم کرفس، ریشه‌ی کرفس و ریشه‌ی بادیان را به نسبت مساوی مخلوط و بجوشانید، آب صاف کرده‌ی آن را هر صبح و عصر بنوشید.

 

نارسایی کبد در بلغمی مزاج‌ها:

نارسایی کبد در بلغمی مزاج‌ها دارای علایمی است از قبیل: سردی بدن در لمس، سفیدی رنگ ادرار، قی بلغمی، گرفتگی رنگ چهره، درد در طرف راست ناحیه‌ی کبد. که در این مورد مصرف ماء الاصول یا افتیمون یا ماء الجبیین با افتیمون، هم چنین مالیدن روغن شب بو روی ناحیه‌ی کبد مؤثر خواهد بود.

 

نارسایی کبد در صفراوی مزاج‌ها:

نارسایی کبد در مزاج‌های صفراوی دارای علایمی است چون یبوست، گرمی و حرارت بدن، تلخی دهان، پریدگی رنگ چهره، استفراغ‌های سبز رنگ یا زرد و گاهی تب.

برای درمان آن پاک سازی بدن به وسیله‌ی مصرف هلیله و مغز فلوس لازم است. اگر حرارت زیاد باشد، دوغ درست شده از ماست گاو بنوشید و 5 گرم طباشیر ساییده را نیز با مقداری رب انار میل کنید.

 

نارسایی کبد یا طحال همراه با ورم:

اگر نارسایی کبد یا طحال همراه با ورم عمومی باشد باید هر روز سه مرتبه مقداری اکلیل کوهی را دم کنید سپس آب آن را صاف و شیرین سازید و بنوشید.

* هر روز مقداری آب زرشک، آب تاج ریزی و آب کاسنی را با سکنجبین مخلوط کرده و مقداری شیره‌ی چهارتخمه به آن اضافه و میل کنید.

* تخم کرفس، دانه‌ی بادیان، ریشه‌ی بادیان، ریشه‌ی کرفس، ریشه‌ی کاسنی، ریشه‌ی کبر، اذخرمکی، اسارون و سلیخه را به نسبت مساوی مخلوط و بجوشانید. روزی سه مرتبه و هر بار یک فنجان از آب صاف کرده‌ی آن را میل کنید و روی آن نیز یک لیوان ماءالشعیر نوشیده شود.

 

امراض کبدی

اگر مبتلا به هر نوع بیماری کبدی شده‌اید لازم است اولاً از خوردن خوراکی‌هایی مانند پنیر، تخم مرغ، چربی‌جات، گوشت‌های کنسرو شده، خوراکی‌های جوهردار، سس‌های تند، شیرینی‌های قنادی، ته دیگ برنج، چیپس، سیب زمینی سرخ کرده، اسفناج، مشروبات الکلی، مواد مخدر و غذهای سرخ کرده پرهیز کنید.

ثانیاً از خوراکی‌هایی که در رفع امراض کبدی کمک می‌کند بیشتر استفاده کنید، مانند: کاهو، سالاد کلم، گوجه فرنگی، کرفس قمری، سیب درختی و زردچوبه، هم چنین رژیم صغیر و کبیر انگور نیز مفید می‌باشد.

و به عنوان درمان هر روز 15 تا 20 عدد لیموشیرین بخورید یا هر صبح، ظهر و شب هر بار یک لیوان آب لیموشیرین را بنوشید.

* هر روز صبح ناشتا یک لیوان آب هویج بنوشید.

* چهل گرم ریشه‌های جعفری که در کوره یا فر خوراک پزی به سرعت خشک کرده باشید را در یک لیتر آب بجوشانید و آب صاف کرده‌ی آن را با سکنجبین شیرین و به مرور بنوشید.

* پنجاه گرم بوته‌های توت فرنگی را هر بار در یک لیتر آب بجوشانید و دایماً آب صاف کرده‌ی آن را به جای آب خوردن بنوشید.

* سرهای مارچوبه را بکوبید و شیره بکشید. چند ساعت کناری بگذارید تا ته نشین شود. بعد آن را صاف و در مقابل هر 100 گرم صاف کرده‌‌ی آن 180 گرم شکر به آن اضافه کنید. بعد در بن ماری بجوشانید و دایم هم بزنید تا قوام آید. پس از سرد شدن در شیشه‌ای سربسته بریزید و درب آن را محکم ببندید و در یخچال نگه دارید. صبح، ظهر و شب و هر بار یک قاشق سوپ خوری میل کنید.

 

پاک کردن کبد:

برای شستشو و پاک کردن کبد خوردن تربچه، خرمالوی رسیده و گریپ فوروت صبح ناشتا مفید خواهد بود.
 

خالی کردن آب کبد:

برای خالی کردن آب کبد باید چند روزی از کرفس استفاده کنید.

 

قولنج کبد:

برای درمان قولنج کبد روغن بادام تلخ را از خارج روی محل کبد مالش دهید.

 

بزرگ شدگی کبد:

اگر کبد بزرگ شده است باید از خوردن زعفران، گل محمدی و روغن گل محمدی پرهیز کنید و برای درمان آن نیز تخم کرفس، زنیان، بادیان، اسارون، دم گیلاس، کاکل ذرت و ازخرمکی را به میزان مساوی هر روز صبح بجوشانید و آب آن را قبل از صبحانه بنوشید.

* هر روز زنیان، بادیان، انیسون، تخم گشوث، تخم کرفس، ریشه‌ی کاسنی، افسنطین و ریوند چینی را مخلوط کنید و بجوشانید. آب آن را صاف و صبح ناشتا بنوشید.

* رازیانه، انیسون، پودر شیرین بیان، تخم کرفس، زرآوند طویل و افسنطین را به نسبت مساوی مخلوط و بجوشانید. آب آن را صاف کنید، سپس مقداری چهارتخمه‌ی خنک را شیره بکشید و با آن مخلوط کرده، بنوشید.

 

ورم کبد

علل بی‌شماری باعث ورم کبد می‌شوند از جمله: ورم‌ها، تومورها، کیست‌ها، عفونت‌ها، سرطان، خوردن بیش از حد چربی‌ها، آب خوردن زیاد بعد از غذا مخصوصاً اگر غذا چرب باشد و علل مختلف دیگر.

هنگامی که کبد دچار ورم می‌شود باید از خوردن غذاهای چرب، پنیر، گوشت، غذاهای سرخ کرده، تخم مرغ، انواع کنسرو (به خصوص کنسروهایی که گوشت در آن وجود دارد)، شیرینی‌های قنادی، نان، اسفناج، مشروبات الکلی و حتی دخانیات یا مواد مخدر پرهیز کنید.

برای درمان آن تخم خیار بخورید یا مغز خیارهای تخمی را بتراشید و مصرف کنید.

* 5 گرم صبر زرد را با آب تره‌ی تازه مخلوط و میل کنید.

* هر روز صبح مقداری اکلیل کوهی را دم کنید و آب صاف کرده‌ی آن را بنوشید.

* هر روز ماء الاصول را با روغن کرچک میل کنید.

* هر روز تخم خیار و تخم خربزه را شیره کش کرده و با آب جوشانده‌ی ریشه‌ی کاسنی و یا عرق کاسنی و آب جوشانده‌ی تخم گشوث و پر سیاوش مخلوط و بخورید.

* هر روز آب بارهنگ و آب بادیان را با سکنجبین مخلوط کنید و بخورید.

* هر روز آب کاسنی یا عرق کاسنی را با سکنجبین شیرین کنید و بنوشید.

* هر روز آب کاسنی و تاج ریزی را با رب انار و سکنجبین مخلوط کنید و بخورید.

* هر روز 2 مثقال هلیله‌ی ساییده شده را با شیر شتر مخلوط کنید و بخورید.

* هر روز آب کدو، آب گشنیز و آب خرفه را مخلوط کنید و بنوشید.

* بارهنگ، تاج ریزی و ریشه‌ی کاسنی را مخلوط بجوشانید. بعد آب آن را صاف و با سکنجبین شیرین کنید و بنوشید.

* هر روز ریوند چینی، مرزنجوش، ریشه‌ی کبر از هرکدام 5 گرم را بسیار نرم بسایید و با شربت گل یا گلاب مخلوط و صبح و شب میل کنید.

* زرآوند طویل، افسنطین، ریوند چینی و برگ سداب از هرکدام 10گرم، ریشه‌ی اریسا 40 گرم همه را نرم بسایید، سپس 10 قسمت کرده و هر قسمت را یک روز صبح و عصر کفلمه کنید.

* هر روز 5 گرم ریشه‌ی کبر ساییده شده را با یک فنجان سکنجبین مخلوط کنید و بخورید.

* هر شب 7 عدد انجیر خشک را در سرکه بخیسانید و صبح ناشتا میل فرمایید.

 

ورم کبد در سرد مزاج‌ها:

برای درمان ورم کبد در مزاج‌های سرد باید سلیخه، افتیمون، انیسون، تخم کرفس و اسارون را بجوشانید و آب آن را با سکنجبین مخلوط کنید و بخورید.

* ریشه‌ی کاسنی، رازیانه، تخم کرفس، اذخرمکی، ریشه‌‌ی کبر و افسنطین از هرکدام 15 گرم همه را مخلوط و نیم کوب کرده و 10 قسمت کنید. هر قسمت را یک روز بجوشانید و آب آن را صاف و با سکنجبین شیرین کنید و بنوشید.

 

سموم کبد:

برای رفع سموم کبد صبح ناشتا آرتیشو و آب هویج و آب دم کرده‌ی شاه تره به نسبت بیست در هزار مفید می‌باشد.

 

عفونت کبد:

اگر دچار عفونت کبدی شده‌اید باید از خوردن اسفناج جداً پرهیز کنید و همه روزه از زغال اخته‌ی فرنگی و آب هویج تا درمان کامل استفاده کنید.

 

گرفتگی کبد:

در گرفتگی کبد ضمن پرهیز از خوردن اسفناج باید از کرفس، ترشی، تره، کبر، قسط، غافث، مرمکی، روغن بادام شیرین، غاریقون، سکنجبین، گل خطمی، گل شب بو، گل پنیرک، گل بابونه و مغز ناخنک استفاده کنید.

* آب دم کرده‌ی گل قاصد و یا آب دم کرده‌ی آرتیشو را بنوشید.

* هر بار 20 گرم آب برگ و ساقه‌ی تازه‌ی ترب را بگیرید و نمک بزنید و بنوشید.

* دو مثقال تخم تره را با 2 مثقال تخم مورد مخلوط بسایید و کفلمه کنید.

 

پرخونی کبد:

برای رفع پرخونی کبد هر روز آب انگور بنوشید یا رژیم انگور بگیرید.

 

درد کبد:

برای تسکین و درمان درد کبد باید از خوردن چربی‌جات، پنیر، تخم مرغ، شیرینی‌های قنادی، گوشت، کنسرو، نان، غذاهای سرخ کرده، مشروبات الکلی و مصرف دخانیات و مواد مخدر پرهیز کنید و هر روز توت فرنگی بخورید.

* هر روز مقداری ریشه‌ی کاسنی را بجوشانید و آب آن را با سکنجبین شیرین ساخته، بنوشید.

* هر صبح ناشتا یک قاشق سوپ خوری روغن زیتون را با مقداری آب لیمو مخلوط کنید و بخورید.

* ده گرم ریوند چینی خرد شده را در یک لیتر آب 20 دقیقه دم کنید و آب صاف شده‌ی آن را قبل از هر غذا یک فنجان میل فرمایید.

* هر روز 25 گرم برگ کاسنی وحشی را در یک لیتر آب جوش دم کنید و آب صاف کرده‌ی آن را به مرور بنوشید.

 

سنگ کبد:

برای برطرف ساختن سنگ کبد هر روز صبح، ظهر و شب آب لیمو یا آب شلغم خام و یا هر دو را با فاصله از یکدیگر بنوشید.

 

سرطان کبد:

یکی از علل پیدایش سرطان، تماس بدن (درونی یا بیرونی) با نوعی ماده‌ی شیمیایی قوی به نام کاسینوژن است. تمامی پژوهشگران سرطان در این مورد هم عقیده می‌باشند. بدبختانه نمونه‌های فراوانی از این ماده‌ی سرطان‌زا در زندگی ما هست که یکی از آن‌ها به نام وینیل کلراید نام دارد که سبب نوعی سرطان مهلک کبد می‌شود.

 

یرقان

دو نوع یرقان یا زردی وجود دارد. یکی مربوط به گرفتاری کیسه‌ی صفرا و انسداد مجرای آن است و دیگری در اثر ویروس‌ها پدید می‌آید که آن را یرقان ویروسی می‌نامند. اگر عفونت کیسه‌ی صفرا با خون مخلوط شود زرده یرقان ایجاد می‌شود. در یرقان ویروسی باید با ویروس و عفونت مبارزه کرد. در یرقان انسدادی که آن هم بیشتر مربوط به کیسه‌ی صفرا می‌باشد باید علت آن را برطرف کرد تا یرقان یا زردی برطرف شود. ضمناً یرقان‌های دیگری مثل یرقان همولیتیک و مسمومیت‌ها نیز وجود دارند.

برای درمان یرقان یا زردی از هرنوع که باشد، باید طباشیر هندی و ریوند چینی از هرکدام 10 گرم، گل محمدی و تخم کاسنی از هرکدام 20 گرم، تخم خرفه 30 گرم و زرشک هسته‌دار 50 گرم همه را مخلوط و نیم کوب کنید. آن را به 10 قسمت مساوی تقسیم و هر قسمت را یک روز بجوشانید و آب صاف کرده‌ی آن را صبح و عصر بنوشید. قبل از نوشیدن آن، مقداری تخم خیار و تخم خربزه‌ی کوبیده شده را شیره کش کنید و با آب جوشانده‌ مخلوط و مورد استفاده قرار دهید.

* هر روز مقداری گل بنفشه، گل شب بو و گل نیلوفر را بجوشانید. آب آن را با آب کدو در آب وان بریزید و در آن استراحت کنید.

* برگ و گل بنفشه، مغز ناخنک، گل بومادران و گل بابونه را بجوشانید، آب آن را به آب وان حمام اضافه کرده و در آن استراحت کنید. پس از بیرون آمدن از وان با آب سبوس گندم و سبوس نخود بدن را بشویید.

* هر صبح و عصر 10 گرم ریشه‌ی کاسنی و 10 گرم ریشه‌ی ترشک را بجوشانید و آب صاف کرده‌ی آن را بنوشید.

* هر روز صبح و عصر، هر بار 5 گرم پوست خیار و 5 گرم پوست ریشه‌ی کاسنی را بجوشانید. آب آن را صاف کرده و کمی شکر سرخ در آن حل کنید و بنوشید.

* ماهی‌های ریزی که در آب شیرین زندگی می‌کنند و سفیدرنگ هستند را از داخل جوی‌ها یا کنار رودخانه‌ها بگیرید و زنده در دهان گذاشته، بلع کنید.

* بادیان و پودر شیرین بیان از هرکدام 5 گرم، گل قافث، تخم خطمی، سنبل الطیب و گل گاوزبان از هرکدام 10 گرم، مغز تخم خربزه، مغز تخم کافشه و گل بنفشه از هرکدام 15 گرم و ریشه‌ی کاسنی 25 گرم همه را نیم کوب کرده با 200 گرم مویز قطعه قطعه شده مخلوط و آب آن را صاف و شیرین ساخته، بنوشید. تفاله‌ی آن را مجدداً در آب جوش خیسانده و شب باز در همان آب بجوشانید و آب آن را مصرف کنید.

 

یرقان یا زردی نوزادان

در بیش از نیمی از تمام نوزادان اندکی زردی پوست در هفته‌ی اول زندگی ایجاد می‌شود که به آن‌ها یک ظاهر برنزه می‌دهد، این بیماری یرقان نوزادی نام دارد. در اکثر موارد یرقان نوزادی طبیعی و پس از چند روز از بین می‌رود و نشان دهنده‌ی بیماری زمینه‌ای وخیم نیست. یرقان نوزادی به واسطه‌ی سطوح بالای رنگدانه‌ی زرد مایل به سبز خون که بیلی روبین نامیده می‌شود و از تجزیه‌ی گلبول‌های قرمز خون تولید می‌شود به وجود می‌آید، کبد که بیلی روبین را از خون تصفیه می‌کند ممکن است قادر به فرآوری بیلی روبین آزاد شده از تجزیه‌ی مقادیر بالای گلبول‌های قرمز بعد از تولد نباشد، در نتیجه سطح بیلی روبین در خون بالا می‌رود. تغذیه‌ی نوزاد با شیر مادر ممکن است یرقان نوزادی را بدتر کند اما شیر دادن می‌تواند بدون آسیب به نوزاد ادامه یابد. اگر یرقان نوزادی به علت بیماری زمینه‌ای باشد مثلاً اگر بین مادر و نوزاد ناسازگاری گروه خون به علت ناسازگاری Rh وجود داشته باشد، ممکن است یرقان شدیدتر باشد. هم چنین ناسازگاری گروه خونی ABO یک علت شایع یرقان هستند.

بیماری‌های نادری که ممکن است یرقان ایجاد کنند، شامل: عفونت‌های مادرزادی و عدم تشکیل مجاری صفراوی (آترزی صفراوی) می‌باشند که در آن بیماری در نوزاد متولد شده مجاری صفراوی (لوله‌هایی که صفرا را از کبد خارج می‌کنند) تشکیل نشده است.

در اکثر نوزادانی که پس از طی دوران کامل حاملگی متولد شده‌اند و یرقان نوزادی دارند، پوست و سفیدی‌های چشم زرد می‌شود، اما هیچ علامت دیگری وجود ندارد. با وجود این اگر سطوح بیلی روبین بالا رود علایم احتمالی عبارتند از: بی حالی و عدم تمایل به شیر خوردن.

یرقان شدید و غیرطبیعی ممکن است منجر به اختلال شنوایی یا صدمه‌ی مغزی شود. اگر به علت آترزی صفراوی، مجاری صفراوی تشکیل نشده و بیمار درمان نشود خطر آسیب کبدی کُشنده وجود دارد.

به عنوان درمان مادر باید از دستورات زیر پیروی کند تا یرقان نوزادش درمان شود.

هر روز با برگ کلم و آب لیمو سالاد درست کنید و میل فرمایید.

* به مدت 40 روز صبح و عصر، هر بار یک فنجان آب کاسنی تازه یا عرق کاسنی را بنوشید.

* هر روز مقداری عناب نیم کوب شده و گل بنفشه را به نسبت مساوی بجوشانید و آب آن را صاف کرده، بعد مقداری ترنجبین و شیرخشت در آن حل کنید. سپس با آب هندوانه به نسبت مساوی مخلوط و روزی سه بار بنوشید.

* تخم خیار، تخم کاهو، تخم کاسنی و تخم خرفه را به نسبت مساوی نرم بسایید و با شکر ساییده شده مخلوط کنید، بعد هم وزن همه‌ی آن‌ها تخم گشنیز ساییده شده اضافه کرده، صبح، ظهر و شب، هر بار یک قاشق غذاخوری از آن را کفلمه کنید.

* فسفات دوسود 25 سانتی گرم، بی کربنات دوسود 5 سانتی گرم، بنزوات دوسود 25 سانتی گرم، سولفات دوسود 5 سانتی گرم همه را مخلوط کنید و بدین ترتیب 12 بسته درست کرده و روزی سه بسته از آن را در سه نوبت مصرف کنید.

* سی گرم ریشه‌های زرشک را در نیم لیتر آب سرد به مدت 15 دقیقه بخیسانید، بعد در همان آب بجوشانید، آب آن را صاف و با شکر شیرین و بعد از هر غذا یک فنجان بنوشید.

* تمرهندی را هر روز در آب شاه تره یا عرق شاه تره مخلوط کنید و بخورید.

* سرهای مارچوبه را در هاون بکوبید و شیره بکشید تا مدتی بماند، پس از آن که ته نشین شد، آن را صاف کنید و در مقابل هر 100 گرم آن 180 گرم شکر اضافه و در بن ماری بجوشانید و مرتب هَم بزنید تا قوام آید. در بطری سربسته بریزید و در جای خنک نگه دارید و صبح، ظهر و شب، هر مرتبه یک قاشق سوپ خوری از آن را بخورید.

* هر روز گل بنفشه و عناب را به وزن مساوی بجوشانید، بعد مقداری ترنجبین و شیر خشک را در آب صاف کرده‌ی آن شیره بکشید. به اندازه‌ی آب آن، آب هندوانه مخلوط کنید و بنوشید.

* هر روز 20 گرم گل گندم را در یک لیتر آب بجوشانید و آب آن را در طول روز به مرور بنوشید.

* هر روز 30 گرم برگ خشک مو را در یک لیتر آب بجوشانید و آب صاف کرده‌ی آن را به مرور بنوشید.

* هر روز 10 گرم گل گاوزبان را در یک لیتر آب بجوشانید و آب صاف کرده‌ی آن را به مرور بنوشید.

* ریشه‌های دوساله‌ی جعفری که در حرارت کوره به سرعت خشک شده باشد، 40 گرم از آن را در یک لیتر آب بجوشانید و بنوشید.

* یک هفته هر روز آب ترب و بعد از آن 3 روز هم جوشانده‌ی پوست خیار بخورید.

* هر روز آب لیموشیرین را با سکنجبین، ترنجبین و شیرخشت مخلوط کنید و بخورید.

* هر روز آب هویج را با آب لیمو مخلوط کنید، بعد کمی آب پیاز و عسل به آن اضافه کرده و بخورید.

* هر روز بیست گرم آب برگ و ساقه‌ی تازه‌ی ترب را با نمک بخورید.

یک هفته هر روز آب مرغ پخته شده را بنوشید.

* روز اول 5 عدد ماهی ریز چشمه یا رودخانه را بگیرید و به طور زنده بلع نمایید، یا روی خشکی انداخته و پس از مردن بشویید و به طور سالم بلع کنید. روز دوم 6 عدد و هر روز یکی اضافه کنید تا روز دهم، از روز یازدهم هر روز یکی کمتر بخورید تا به 5 عدد برسد. بیماری برطرف می‌شود.

* مرزه‌ی پخته را بکوبید و در حمام به بدن بمالید و پس از مدتی صبر کردن دوش بگیرید.

* برگ کلم پیچ را در آب لیمو مخلوط کنید و بخورید.

* عرق بید، عرق کاسنی، عرق شاه تره و عرق تمشک را به مقدار مساوی مخلوط کنید. هر بار به یک لیوان بزرگ آن 1 مثقال تخم خرفه اضافه کرده و بخورید و روزی سه بار این کار را انجام دهید.

* پانزده تا چهل گرم برگ تازه‌ی آرتیشو را در یک لیتر آب جوش دم کنید و قبل از هر وعده غذای روزانه سه فنجان از آب آن را بنوشید.

* برگ کاسنی تازه را بکوبید و آبش را بگیرید و بخورید، تا 40 روز این کار را ادامه دهید.

* چهل تا پنجاه گرم برگ‌های آرتیشو را دو هفته در یک لیتر سرکه بخیسانید و روزی سه فنجان از آن را به نوبت بنوشید.

* سی تا پنجاه گرم شاه تره را در یک لیتر آب جوش دم کنید و روزی دو فنجان از آب آن را بنوشید.

* گل سرخ و تباشیر هندی از هرکدام 5 مثقال، تخم خرفه و تخم کاسنی از هرکدام 3 مثقال، ریوند چینی و تخم کرفس از هرکدام 2 مثقال همه را جوشانده و صاف کنید، بعد چهار تخمه را شیره بکشید و به آب آن اضافه کنید و 5 روز صبح ناشتا به تدریج میل فرمایید.

* هر روز آلوچه‌‌ی خشک، آلوی بخارا، تمرهندی، مویز، بارهنگ، شاه تره، تاج ریزی و ریوند چینی را بجوشانید، بعد مغز فلوس ساییده را به آب صاف کرده‌ی آن بیفزایید، سپس با آب کاسنی و سکنجبین مخلوط و بخورید.

* بابونه‌ی شیرازی، مغز ناخنک، گل بنفشه و برگ درخت بید همه را جوشانده و آب آن را در وان ریخته و در آن بنشینید.

* یک مشت برگ‌های جوان بوته‌ی توت فرنگی را در نیم لیتر آب بجوشانید سپس آب آن را صاف کنید و بنوشید.

* هر روز 15 تا 20 عدد لیموشیرین بخورید.

یا 100 تا 120 گرم تخم جعفری را در یک لیتر آب بجوشانید و آب آن را بنوشید.

* هر روز 20 تا 25 گرم برگ کاسنی وحشی را در یک لیتر آب جوش دم کنید و آب آن را بنوشید.

* هر روز 30 گرم دُم گیلاس را در یک لیتر آب 10 دقیقه بجوشانید، بعد صاف کنید و آب آن را بنوشید.

ضمناً باید پرهیز کنید از غذاهای سرخ کرده، نوشیدنی‌های الکلی، گوشت قرمز، چربی،‌ پسته، تخم مرغ، بادنجان، نمک، زیره، فندق و از خوردنی‌های مفیدی که یرقان را برطرف می‌سازد بیشتر استفاده کنید، مانند: آب انگور، آب خیار، آب هویج صبح ناشتا، آب انار، آب هندوانه با سکنجبین، ماءالشعیر، آب زردک، آب تمرهندی، به لیمو، کدو، سنجد، سیب سرخ، شیره‌ی اسفناج با شکر، شیره‌ی کاسنی، تربچه (صبح ناشتا)، کلم، کاهو، آب اسفناج، نعناع، پیاز پخته با سرکه، پیاز ترشی، شربت آلو، جوشانده‌ی برگ کرفس، شربت انار، گشنیز، کرفس، ریواس، نخود سیاه، تخم مرو، ماش، تخم کاسنی، زردچوبه، تخم مرزه، تخم ترب با سکنجبین، دم کرده‌ی گل قاصد، عرق کاسنی، رازیانه، جوشانده‌ی اکلیل کوهی، ماهی ریز زنده، سکنجبین ساده‌ی ترش، آب ترب خام، آب تاج ریزی، آب برگ بید، آب برگ کبر، آب خربزه، لعاب اسفرزه و لعاب به دانه.

 

یرقان همراه با تب:

ماءالشعیر برای این بیماری داروی مؤثری است.

 

ماده‌ی بیماری‌زای یرقان:

جهت خارج کردن ماده‌ی بیماری‌زای یرقان باید گل بنفشه، تمرهندی، ریشه‌ی کاسنی و آلو را جوشانده، بعد آب آن را با آب غوره یا آب انار یا آب لیموترش مخلوط کنید و بنوشید.

 

هپاتیت

هپاتیت بیماری‌ای است که موجب التهاب و صدمه‌ی کبد می‌شود و در نتیجه کبد را متورم و حساس می‌کند. عاقبت احتمالی هپاتیت ایجاد صدمه‌ی دایمی به کبد است. هفت نوع مختلف هپاتیت وجود دارد. بعضی از انواع هپاتیت، خفیف و قابل درمان هستند و برای افراد، فقط ایجاد یک بیماری ساده شبیه به آنفلوانزا را می‌کنند، اما بعضی از انواع هپاتیت بسیار شدید و غیرقابل درمان هستند و در طولانی مدت می‌توانند باعث بروز مشکلاتی برای سلامتی و حتی مرگ شوند. با وجود تفاوت‌هایی که در این هفت نوع هپاتیت وجود دارد تمام آن‌ها توسط ویروس‌هایی که به کبد حمله می‌کنند ایجاد می‌شوند.

 

ویژگی‌های ویروس‌ها:

اندازه‌ی ویروس‌ها به قدری کوچک است که میلیون‌ها ویروس را می‌توان بر روی سر سوزنی قرار داد. این ویروس‌ها به بدن حمله می‌کنند و باعث بروز بیماری می‌شوند. ویروس‌ها از راه‌های مختلفی می‌توانند داخل بدن شوند که این راه‌ها عبارتند از: تنفس، برخورد فیزیکی، از طریق مایعات بدن یا از طریق خوردن غذاها یا آب آلوده.

همین که ویروس وارد بدن شد به شدت تکثیر می‌شود. به همین منظور ویروس به یک سلول سالم متصل شده و از آن به عنوان پایگاه و خانه‌ی خود استفاده می‌کند. وجود ویروس در هر سلولی باعث می‌شود که آن سلول از انجام عملکرد طبیعی خود باز بماند و در نهایت از بین برود، با این حال از بین رفتن سلول میزبان که به عنوان پایگاه ویروس مورد استفاده قرار می‌گیرد باعث متوقف شدن فعالیت ویروس نمی‌شود و در عرض چند ساعت هزاران ویروس جدید از همان یک ویروس تکثیر می‌شوند. ویروس‌های جدید از سلول تخریب شده خارج می‌شوند و وارد سایر سلول‌های سالم می‌گردند تا در آن جا نیز تکثیر یابند گرچه ویروس‌ها می‌توانند هر سلولی را در بدن مورد حمله قرار دهند، اما ویروس‌های مختلف ترجیح می‌دهند که به بعضی از سلول‌های خاص در بدن حمله کنند.

ویروسی که باعث بیماری هپاتیت می‌شود همیشه به سلول‌های موجود در کبد حمله می‌کند. دانشمندان هنوز به درستی نمی‌دانند که چرا ویروس هپاتیت به سایر اعضاء بدن حمله نمی‌کند اما آن‌ها مطمئن هستند که این ویروس باعث صدمه زدن به سلول‌های کبد می‌شود. همین که ویروس هپاتیت وارد کبد شد نه تنها تکثیر می‌شود بلکه اغلب دچار تغییراتی نیز می‌گردد (جهش یا موتاسیون)، به طوری که ویروس‌های جدید نسبت به ویروس‌های اولیه دارای تغییراتی هستند. این وضعیت باعث می‌شود که بدن برای مبارزه با آن‌ها مشکل پیدا کند، در نتیجه سیستم ایمنی و دفاعی بدن باید نه با یک نوع، بلکه با چندین نوع ویروس مبارزه کند، بنابراین در موارد شدید هپاتیت ویروس‌ها به سرعت تکثیر و تغییر یافته و باعث خرابی کبد و حتی باعث مرگ نیز می‌شوند.

به طور کلی هپاتیت بیماری عفونی است که می‌تواند از شخصی به شخص دیگر منتقل شود. گرچه بعضی از بیماری‌های عفونی مثل سرماخوردگی توسط تماس‌های روزمره مانند: عطسه، سرفه و در آغوش گرفتن، منتقل می‌شوند، اما در هپاتیت انتقال این گونه انجام نمی‌شود. براساس نوع هپاتیت این بیماری از سه طریق می‌تواند انتقال یابد که عبارتند از: 1-از طریق تماس با خون آلوده. 2-از طریق تماس جنسی. 3-از طریق خوردن یا نوشیدن غذاهای آلوده یا آب‌های آلوده.

گرچه شخص ممکن است به ویروس هپاتیت آلوده شود، اما این ویروس می‌تواند در بدن او به مدت چندین سال مخفی بماند و هیچ گونه علایم ظاهری ایجاد نکند، اما کم کم باعث خرابی کبد او می‌شود. چنین افرادی که خودشان هم از بیماری‌شان اطلاعی ندارند را اصطلاحاً ناقلین بدون علامت هپاتیت می‌نامند و این افراد به طور ناخواسته‌ای باعث می‌شوند که ویروس هپاتیت به سایر افراد منتقل شود و این وضعیت می‌تواند بسیار خطرناک باشد.

 

هپاتیت حاد یا مزمن:

براساس نوع هپاتیت، می‌توان آن را به صورت حاد یا مزمن طبقه بندی کرد. بیماری حاد مانند آنفلوانزا دارای شروع و پایان مشخص می‌باشد. در حالی که بیماری مزمن به صورت طولانی مدت بوده و پایان مشخصی ندارد. هپاتیت حاد معمولاً بیماران را به مدت حدود یک ماه گرفتار می‌سازد سپس ناپدید می‌شود. علایم هپاتیت مزمن ممکن است بیایند و بروند اما ویروس هپاتیت معمولاً برای همیشه در بدن فرد باقی می‌ماند.

 

انواع مختلف هپاتیت:

انواع مختلف شناخته شده‌ی هپاتیت عبارتند از: هپاتیت A،B,C,D,E,G و GB. از این انواع، هپاتیت B و هپاتیت C از همه شایع‌تر هستند. هم هپاتیت B و هم هپاتیت C می‌توانند به صورت مزمن و غیرقابل درمان ظاهر شوند، تفاوت اصلی بین هپاتیت B و هپاتیت C در شدت وخامت آن‌ها می‌باشد. حدود 80% افراد مبتلا به هپاتیت C دچار نوع مزمن آن می‌شوند در حالی که فقط 10% کسانی که به هپاتیت B گرفتار می‌شوند به نوع مزمن آن دچار می‌گردند.

علت این وضعیت آن است که ویروس هپاتیت C بسیار سریع‌تر از ویروس هپاتیت B تکثیر یافته و تغییر می‌کند و باعث می‌گردد که خطرناک‌تر شود. هر سال حدود ده هزار نفر به علت نارسایی کبد که بر اثر هپاتیت C ایجاد می‌شود از بین می‌روند، این تعداد تقریباً دو برابر افرادی است که به علت ابتلا به هپاتیت B می‌میرند. هم هپاتیت B و هم هپاتیت C از طریق خون انتقال می‌یابند. این انتقال می‌تواند در افراد معتادی که سرنگ‌های مشترک استفاده می‌کنند، از طریق انتقال خون آلوده در بیمارستان، از طریق ارتباط جنسی با یک فرد آلوده به هپاتیت و نیز از طریق انتقال مادر مبتلا به هپاتیت به نوزادانش صورت پذیرد. برخلاف هپاتیت B و هپاتیت C، سومین نوع شایع هپاتیت، یعنی هپاتیت A همیشه به صورت حاد بوده و قابل درمان می‌باشد و فقط در موارد نادری ممکن است کشنده باشد. هپاتیت A از طریق خون منتقل نمی‌شود، بلکه انتقال آن از راه خوردن یا نوشیدن غذاها یا آب‌های آلوده صورت می‌گیرد. برای مثال، خوردن سبزیجات یا میوه‌هایی که با آب آلوده شسته شده‌اند یا غذاهایی که در رستوران‌ها و مراکز عرضه‌ی غذاهای گوناگون به صورت غیربهداشتی عرضه می‌شوند یا غذاهایی که توسط آشپز یا پیش خدمت آلوده به هپاتیت پخته می‌شوند، از موارد راه‌های انتقال این بیماری است. به همین دلیل است که در رستوران‌ها اطلاعیه‌هایی زده شده است که کارکنان آنجا باید قبل از شروع کار، دست‌های خود را به خوبی بشویند.

تماس دهانی با مقعد افراد آلوده نیز می‌تواند باعث انتقال و گسترش بیماری هپاتیت A شود. این مسئله در بعضی هم بستری‌ها و به خصوص در استخرهای شنا و در مهدکودک‌ها دیده می‌شود. ویروس هپاتیت A در سال 1975 میلادی کشف شد، این بیماری در کشورهای جهان سوم که از نظر بهداشتی در سطح پایینی هستند به میزان زیادی شایع است. طبق آمار حدود یک میلیون و چهارصد هزار نفر در سراسر دنیا هر سال به هپاتیت A دچار می‌شوند. سایر انواع هپاتیت، یعنی هپاتیت D,E,G به میزان خیلی کمتری شایع هستند. هپاتیت D اغلب همراه با هپاتیت B می‌باشد و خیلی به آن شباهت دارد. هپاتیت D بیشتر در کشورهای خاورمیانه، آفریقا و آمریکای جنوبی دیده می‌شود.

در ایالات متحده‌ی آمریکا چون واکسیناسیون بر علیه هپاتیت B صورت می‌گیرد و این واکسن در مقابل ابتلاء به هپاتیت D نیز مؤثر است، هپاتیت D در این مناطق گسترش چندانی ندارد. هپاتیت E نیز شبیه هپاتیت A می‌باشد و بیشتر در کشورهایی که از نظر بهداشتی در سطح پایینی قرار دارند دیده می‌شود. هپاتیت G نه تنها شبیه هپاتیت C می‌باشد بلکه فقط کسانی را مبتلا می‌سازد که به هپاتیت C قبلاً گرفتار شده باشند. هپاتیت GB اخیراً کشف شده است و نسبت به سایر انواع هپاتیت، شیوع کمتری دارد و در نتیجه اطلاعات پزشکان در مورد آن اندک است.
 

چه کسانی در خطر هپاتیت هستند؟

گرچه هیچ راهی وجود ندارد که پیش گویی کنیم که چه کسی دچار هپاتیت می‌شود، اما بعضی از افراد مثل جوانان با توجه به رفتارهای‌شان بیشتر در خطر ابتلا به هپاتیت قرار خواهند گرفت، این رفتارها که ممکن است در بعضی جوان‌ها دیده شود، عبارتند از: استفاده از مواد مخدر تزریقی، فعالیت جنسی با شرکای جنسی مختلف، سوراخ کردن قسمت‌هایی از بدن برای قرار دادن حلقه‌های زینتی، انجام خال کوبی بر روی بدن. لذا از آنجایی که خال کوبی اغلب باعث خونریزی می‌شود و در آن از سوزن‌هایی که به خوبی استریلیزه نمی‌شوند استفاده می‌گردد، انتقال هپاتیت از این طریق نسبتاً شایع می‌باشد. درواقع در تحقیقی که در دانشگاه جنوب غربی تگزاس به عمل آمده است نشان داده شده که افراد جوانی که خال کوبی کرده‌اند 9 برابر بیشتر از کسانی که این کار را نکرده‌اند احتمال ابتلا به هپاتیت را دارند. سوراخ کردن بدن که امروزه در جوامع غربی بین جوانان شایع شده نیز باعث افزایش خطر ابتلا به بیماری هپاتیت شده است. متخصصین عقیده دارند که استفاده از مواد مخدر تزریقی احتمالاً مستقیم‌ترین راه ابتلاء به هپاتیت می‌باشد و معتادانی که از سرنگ‌های مشترک برای تزریق مواد مخدر استفاده می‌کنند به طور مستقیم ویروس هپاتیت را وارد جریان خون‌شان می‌کنند. در تحقیقاتی که در دانشگاه بریتیش کلمبیا انجام شده است نشان داده شده که 60% تا 90% معتادان تزریقی در عرض فقط چند ماه به ویروس هپاتیت آلوده می‌شوند و سن اکثر آن افراد بین 18 تا 35 سال می‌باشد.

گروه دیگری از افراد که در معرض خطر ابتلا به هپاتیت هستند، کارکنان مراکز بهداشتی، ادارات و دفاتر می‌باشند که گاهی اوقات ممکن است به طور تصادفی سوزن‌های آلوده به دست‌شان فرو برود. هر سال تقریباً حدود 600 هزار مورد فرو رفتن سوزن در کارکنان مراکز بهداشتی و غیره روی می‌دهد و متخصصین تخمین می‌زنند که احتمال ابتلاء به هپاتیت در چنین مواردی از هر 100 مورد، سه مورد می‌باشد، این وضعیت حتی با پوشیدن دستکش در هنگام کار نیز به همین صورت است.

تا قبل از سال 1992 میلادی در بیمارستان‌ها ممکن بود که خون افراد آلوده را به عنوان انتقال خون استفاده کنند و باعث شوند افراد جدیدی به هپاتیت مبتلا گردند، اما از سال 1992 که روشی برای کشف خون‌های آلوده کشف شد، این خطر از بین رفته است. نوزادانی که از مادر مبتلا به هپاتیت به دنیا می‌آیند، اغلب وقتی که خون آن‌ها با خون مادرشان مخلوط می‌گردد دچار این بیماری می‌شوند. از آنجایی که سیستم ایمنی این نوزادان نمی‌داند که ویروس هپاتیت متعلق به بدن آن‌ها نیست، اجازه می‌دهد که این ویروس بدون روبرو شدن با هیچ مشکلی در بدن آن‌ها تکثیر یابد، در نتیجه حدود 90% احتمال دارد که این نوزادان به هپاتیت مزمن مبتلا شوند.

 

اثرات هپاتیت بر بدن:

به محض این که یک فرد به هپاتیت مبتلا شد، کبد او به تدریج عملکرد طبیعی خود را از دست می‌دهد و از آنجایی که کبد یکی از مهمترین اعضاء بدن می‌باشد، وقتی بر اثر ابتلاء به هپاتیت آسیبی به آن وارد آید مشکلاتی در سراسر بدن ایجاد می‌شود. کبد در قسمت راست قفسه‌ی سینه قرار دارد و مانند پوست می‌تواند خودش را التیام بخشد و دوباره سازی کند. در کبد بیش از 500 کار مختلف برای بدن انجام می‌شود که می‌توان آن را همانند یک کارخانه برای بدن در نظر گرفت. کبد با تولید صفرا باعث می‌شود تا غذاهایی را که ما می‌خوریم به انرژی تبدیل شوند. هم چنین باعث ذخیره‌ی مواد مغذی شده و مواد شیمیایی را می‌سازد که برای عملکرد طبیعی بدن حیاتی می‌باشد. به علاوه کبد باعث تصفیه‌ی خون شده و مواد شیمیایی زاید را از خون پاک می‌کند. هیچ کسی نمی‌تواند بدون کبد زندگی کند.

وقتی ویروس هپاتیت ابتدا حمله می‌کند گلبول‌های سفید خونی (سیستم ایمنی و دفاعی بدن) برای مقابله با آن‌ها همانند سربازانی از بدن دفاع می‌کنند. این وضع باعث می‌شود که ویروس از بین برود و کبد خودش را ترمیم کند. با این حال در هپاتیت مزمن سیستم ایمنی بدن قادر به از بین بردن ویروس نمی‌باشد و در نتیجه ویروس به حمله‌ی خود بر کبد ادامه می‌دهد. در چنین وضعیتی تخریب کبد توسط حملات ویروس به همراه حملاتی که سیستم دفاعی بدن در بسیاری از سلول‌های کبدی ایجاد می‌کند صورت می‌گیرد، در نتیجه سلول‌های تخریب شده به صورت توده‌هایی در کبد باقی می‌مانند و کبد دیگر نمی‌تواند خود را بازسازی کند. کبد سفت‌تر و بزرگ‌تر می‌شود و خون دیگر نمی‌تواند به راحتی از کبد عبور کند و کبد کمتر قادر خواهد بود که عملکرد طبیعی و حیاتی خود را انجام دهد. این وضعیت کبد را اصطلاحاً سیروز (1) می‌نامند و بیش از 30% افراد مبتلا به هپاتیت مزمن دچار سیروز می‌شوند. وقتی سیروز کبدی ایجاد می‌شود خطر وقوع سرطان کبد افزایش می‌یابد.

متخصصین هنوز از علت بروز چنین وضعیتی آگاهی زیادی ندارند اما این فرضیه وجود دارد که التهاب و آسیب سلولی که در سیروز ایجاد می‌شود منجر به رشد سلول‌های سرطانی غیرطبیعی در کبد می‌گردد. گرچه حدود 20 سال طول می‌کشد که یک کبد سیروزی به سرطان کبد دچار شود، اما تخمین زده می‌شود که بیماران مبتلا به هپاتیت مزمن 200 برابر بیشتر از سایر افراد احتمال دچار شدن به سرطان کبد را دارند. متأسفانه نتیجه‌ی نهایی سیروز و سرطان کبد، اغلب نارسایی کبد و مرگ خواهد بود و حتی اگر سرطان کبد هم ایجاد نشود پیشرفت بیماری هپاتیت باعث افزایش خطر نارسایی کبد خواهد شد.

 

هپاتیت قابل پیشگیری است:

گرچه مبتلا شدن به ویروس هپاتیت می‌تواند عواقب خطرناکی داشته باشد، اما راه‌های زیادی وجود دارد که می‌توان از ابتلاء به این بیماری پیش گیری کرد. شاید مهم‌ترین راه پیش گیری از ابتلاء به هپاتیت، انجام واکسیناسیون علیه آن باشد و بهتر است بدانید که امروزه واکسن‌هایی وجود دارد که می‌توان با استفاده از آن‌ها از مبتلا شدن به هپاتیت A و B جلوگیری کرد. با این حال هنوز واکسنی برای پیش گیری از هپاتیت C ساخته نشده است و انجام واکسیناسیون برای پیش گیری از هپاتیت A به مدت 20 سال مؤثر می‌باشد.

از آنجایی که هپاتیت A همیشه به صورت حاد ایجاد می‌شود، خیلی به ندرت می‌تواند کشنده باشد. به طور معمول برای همه‌ی افراد از واکسیناسیون هپاتیت A استفاده نمی‌شود. برای پیش گیری از هپاتیت A زدن دو واکسن به فواصل یک تا 12 ماه انجام می‌شود، هم چنین از این واکسن‌ها در مواردی که اپیدمی (همه گیری) هپاتیت A ایجاد می‌شود استفاده می‌کنند. توصیه می‌شود که همه‌ی افراد از واکسن هپاتیت B استفاده کنند. این واکسن که از پروتئینی مشابه‌ِ ویروس هپاتیت B ساخته شده است، بدن را در مقابل ویروس هپاتیت B و هپاتیت D که اغلب همراه هپاتیت B دیده می‌شود ایمن می‌کند.

واکسیناسیون معمولاً از هنگام نوزادی شروع می‌شود و به صورت سه تزریق در یک فاصله‌ی شش ماهه انجام می‌شود. از آنجایی که مدت اثر این واکسن 11 سال می‌باشد، کودکان در سن 12 سالگی دوباره باید این واکسن را تزریق کنند. راه دیگر پیش گیری از هپاتیت، پیروی از یک روش زندگی سالم می‌باشد. برای مثال شستن ساده‌ی دست‌ها با آب گرم و صابون یک راه آسان است که به پیش گیری از ابتلاء به هپاتیت A کمک می‌کند. پرهیز از تماس با خون سایر افراد راه دیگری برای جلوگیری از مبتلا شدن به هپاتیت می‌باشد، لذا استفاده‌ی مشترک از لوازم شخصی افراد راه دیگری برای جلوگیری از مبتلا شدن به هپاتیت می‌باشد. پرهیز از استفاده‌ی مشترک از لوازم شخصیِ افراد، مثل تیغ ریش تراشی، مسواک و ناخن گیر باعث تماس خونی افراد با یکدیگر شده و و در نتیجه باید از آن پرهیز کرد. کسانی که از این وسایل استفاده می‌کنند ممکن است با این وسایل جایی از بدن خود را بِبُرند و باعث شوند که خون آلوده وارد بدن آن‌ها شود. متخصصین کشف کرده‌اند که ویروس‌های هپاتیت B و هپاتیت C می‌توانند چندین روز روی وسایل شخصی باقی بمانند و باعث ایجاد بیماری در سایر افراد شوند. اجتناب از مواد مخدر، راه مهم دیگری برای پیش گیری از ابتلا به هپاتیت می‌باشد (استفاده‌ی مشترک از لوله‌های باریکی که به وسیله‌ی آن ماده‌ی مخدر کوکائین یا سایر مواد را از طریق بینی استنشاق می‌کنند)، این عمل باعث پاره شدن عروق خونی موجود در بینی شده و خون آلوده بر روی این لوله‌های باریک قرار می‌گیرد، هم چنین استفاده‌ی مشترک از سرنگ‌ها برای تزریق مواد مخدر حتی برای یک بار تزریق هم می‌تواند باعث انتقال عفونت شود و فرد را مبتلا به هپاتیت کند. متذکر می‌شوم افرادی که می‌خواهند بر روی بدن خود خال کوبی کنند، اولاً این عمل را انجام ندهند، ثانیاً اگر تصمیم به انجام آن گرفتند باید مطمئن باشند که وسایل مورد استفاده در خال کوبی به خوبی استریلیزه و ضدعفونی شده باشد، زیرا خال کوبی با وسایل آلوده می‌تواند باعث انتقال بیماری هپاتیت به سایر افراد شود. پرهیز مقاربت جنسی محافظت نشده (عدم استفاده از کاندوم) با شرکای جنسی مختلف نیز می‌تواند باعث پیش گیری از ابتلاء به عفونت هپاتیت شود. از آنجایی که در هنگام مقاربت بدون استفاده از کاندوم، ویروس هپاتیت از طریق مایعات بدن می‌تواند به سایرین انتقال یابد لذا موجب می‌شود که سایر افراد نیز به این بیماری گرفتار شوند.  

تشخیص و درمان:

بیماری هپاتیت هم از نظر تشخیص و هم از نظر درمان، یک بیماری مشکل می‌باشد که برای پزشک و بیمارانش مشکلاتی را ایجاد می‌کند. ویروس هپاتیت می‌تواند در بدن بیماران به مدت چندین سال مخفی شود بدون این که سوءظن کسی را برانگیزد و حتی وقتی که بیماران مبتلا به هپاتیت احساس بیماری می‌کنند علایم آن می‌تواند با سایر بیماری‌ها به آسانی اشتباه گرفته شود. وانگهی، آزمایش‌هایی که برای تشخیص هپاتیت به کار گرفته می‌شوند همیشه نیز مؤثر نمی‌باشند و تازه وقتی هم که تشخیص بیماری داده می‌شود انتخاب روش درمانی نیز بسیار محدود می‌باشد.

به چندین دلیل مختلف تشخیص هپاتیت همیشه آسان نمی‌باشد که مهمترین دلیل، آن است که بسیاری از مبتلایان به هپاتیت از بیماری خود، آگاهی ندارند، بنابراین دنبال درمان خود هم نمی‌روند و باز هم به همین دلیل این بیماران به مدت چندین سال بدون تشخیص باقی می‌مانند. اغلب افرادی که به هپاتیت بدون علامت مبتلا هستند، به طور تصادفی و با انجام آزمایش‌هایی که به دلایل دیگری انجام می‌دهند از بیماری خود مطلع می‌شوند که از این بابت هم بسیار تعجب می‌کنند.

 

علایم هپاتیت:

گرچه علایم و مشکلات هپاتیت اغلب به سختی از علایم سایر بیماری‌ها تشخیص داده می‌شوند، اما بعضی از علایم آن را می‌توان مخصوص بیماری هپاتیت دانست. در بین این علایم، زردی (یرقان) که عبارت است از زرد شدن پوست بدن و یا زرد شدن سفیدی چشم‌ها، از مهم‌ترین علایم می‌باشند. زردی هنگامی روی می‌دهد که کبد قادر به از بین بردن مواد زایدی از خون که اصطلاحاً بیلی روبین (2) گفته می‌شوند، نمی‌باشد. بیلی روبین از گلبول‌های قرمز پیر و کهنه ایجاد می‌شود و افزایش بیلی روبین در خون باعث زرد شدن پوست و هم چنین زرد شدن رنگ سفیدی چشم‌ها می‌گردد، و نیز باعث می‌شود که ادرار این افراد پر رنگ شده و مدفوع آن‌ها بی رنگ و به صورت گچ مانند شود. سایر علایمی که گاهی اوقات در بیماری هپاتیت دیده می‌شوند عبارتند از: خارش پوست، از دست دادن اشتها و درد در ناحیه‌ی کبد (قسمت راست قفسه‌ی سینه). وقتی همه‌ی این علایم به همراه زردی در فردی ایجاد شوند، نشان دهنده‌ی آسیب کبد و بیماری هپاتیت می‌باشد، اما وقتی که علایم به تنهایی ایجاد می‌گردند، اغلب با علایم سایر بیماری‌ها اشتباه می‌شوند.

 

آزمایش هپاتیت:

وقتی علایم فردی، پزشک را مشکوک به بیماری هپاتیت می‌کند، معمولاً پزشک چندین آزمایش را برای بیمارش درخواست می‌کند. آنتی بادی‌ها (پادتن‌ها)، پروتئین‌هایی هستند که بدن برای مقابله با ویروس‌ها یا باکتری‌ها می‌سازد. آنتی بادی‌ها در خون افراد مبتلا به هپاتیت A,B,E دیده می‌شوند. برای مثال اگر در خون فردی آنتی بادی هپاتیت A دیده شد نشان دهنده‌ی آلوده بودن آن فرد به ویروس هپاتیت A می‌باشد. هرچه مقدار این آنتی بادی‌ها در خون بیشتر باشد نشان دهنده‌ی شدت عفونت خواهد بود. وجود آنتی بادی هپاتیت E نه تنها نشان دهنده‌ی مبتلا بودن آن فرد به هپاتیت E می‌باشد، بلکه نشانه‌ی مسری بودن آن نیز خواهد بود. برخلاف هپاتیت‌های A,B,E، آنتی بادی هپاتیت C ممکن است در خون افراد مبتلا به هپاتیت C دیده نشود، زیرا ویروس هپاتیت C قادر است که در بدن مخفی شود و خود را نشان ندهد، در نتیجه سیستم ایمنی بدن بر علیه این ویروس نمی‌تواند آنتی بادی ایجاد کند. به همین دلیل وقتی پزشک در فردی مشکوک به هپاتیت C می‌شود سایر آزمایش‌هایی که عملکرد کبد را اندازه می‌گیرند را درخواست می‌کند و شایع‌ترین آزمایشی که در این مورد تقاضا می‌شود آزمایش اندازه گیری ALT یا آلانین آمینوترانسفراز (3) می‌باشد. آلانین آمینوترانسفراز (ALT) یک آنزیمی است که وقتی کبد دچار صدمه و التهاب می‌شود تولید می‌گردد و هرچه میزان این آنزیم ALT در خون بیشتر باشد، نشان دهنده‌ی شدت بیشتر التهاب کبد می‌باشد.

آزمایش دیگر، آزمایش اندازه گیری بیلی روبین خون می‌باشد و هرچه میزان بیلی روبین در خون بیشتر باشد، نشان دهنده‌ی این است که کبد قادر به پاک سازی خون از این ماده نمی‌باشد و کارش را به خوبی انجام نمی‌دهد. گرچه با انجام آزمایش‌های خون تا حدود زیادی می‌توانیم به تشخیص هپاتیت در افراد مبتلا به آن دست یابیم اما گاهی اوقات نیز مجبور می‌شویم برای این که به تشخیص نهایی برسیم از بیوپسی کبد (نمونه برداری از کبد) استفاده کنیم، بیوپسی از کبد تنها روش کاملاً مطمئن در تشخیص هپاتیت C می‌باشد. هم چنین این روش دقیق‌ترین راه تشخیص برای پی بردن به سلامت کبد می‌باشد. نتایجی که از بیوپسی کبد به دست می‌آید به تشخیص سایر بیماری‌ها مثل سرطان کبد نیز کمک می‌کند. در بیوپسی کبد، سوزنی نازک به داخل کبد فرو می‌شود و تکه‌ی کوچکی از کبد را بیرون می‌آورند. این نمونه را به آزمایشگاه می‌فرستند و در آنجا با میکروسکوپ آن را بررسی می‌کنند. معمولاً برای این که بیمار درد کمتری را احساس کند، محل انجام بیوپسی را با بی حسی موضعی بی حس می‌کنند. گرچه کل عمل بیوپسی از کبد فقط چند دقیقه طول می‌کشد اما بعد از آن بیمار باید به مدت 4 تا 8 ساعت به طور بی حرکت بر روی تخت دراز بکشد تا از خون ریزی کبد جلوگیری شود.

زندگی روزمره برای افراد مبتلا به هپاتیت می‌تواند به صورت یک مبارزه باشد و آن‌ها باید هم با مشکلات بدنی و هم با مشکلات روحی این بیماری کنار بیایند که این امر نه تنها بر روی زندگی خودشان اثر می‌گذارد بلکه زندگی افرادی که دوستشان دارند را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند. خطر هپاتیت برای افراد مبتلا به آن، ایجاد نارسایی کبد است و برای اطرافیان آن‌ها ابتلاء به ویروس هپاتیت خواهد بود. اغلب بهترین راه برای بیماران هپاتیتی برای مبارزه با این مشکلات ایجاد تغییراتی در زندگی روزمره می‌باشد.

 

مشکلات بدنی:

خستگی مزمن که ویژگی آن احساس ضعف طولانی مدت و فاقد انرژی بودن است، غالباً یکی از شکایات بیماران مبتلا به هپاتیت می‌باشد. متخصصین هنوز مطمئن نیستند که چرا بیماران مبتلا به هپاتیت به خستگی مزمن دچار می‌شوند و بعضی از آن‌ها عقیده دارند که کبد آسیب دیده‌ی این افراد به جای این که خون را تصفیه کند مواد زایدی را وارد خون می‌کند که نتیجه‌ی آن باعث ضعف بیماران می‌شود. عده‌ای دیگر معتقدند که خود ویروس هپاتیت و سیستم ایمنی بدن که در مقابل این ویروس عکس العمل نشان می‌دهد باعث ضعف و خستگی مزمن می‌شود. بدتر از همه این که بیمارانی که با داروی اینترفرون تحت درمان قرار می‌گیرند نیز دچار این مشکل می‌شوند، زیرا یکی از عوارض جانبی این دارو، خستگی مزمن می‌باشد. صرف نظر از این که چه عاملی باعث بروز این مشکل می‌شود، خستگی مزمن سبب می‌گردد که بیماران مبتلا به هپاتیت چنان ضعیف شوند که در انجام کارهای کوچک روزمره‌شان هم دچار مشکل شوند. در اثر پایین آمدن سطح انرژی آن‌ها، این افراد خود را در مقابله با این مشکل، شکست خورده می‌بینند. این کاهش انرژی می‌تواند به قدری فرد را ناتوان کند که این بیماران مجبور می‌شوند بسیاری از فعالیت‌های طبیعی خودشان را انجام ندهند. یکی دیگر از مشکلات این افراد از دست دادن اشتها و در نتیجه کاهش وزن می‌باشد. علایم بیماری هپاتیت و اثرات داروی اینترفرون می‌تواند باعث بی‌اشتهایی و تهوع شود و درمان با این دارو باعث می‌شود که بیماران به تدریج احساس بدمزگی در دهان داشته باشند. بیماری کبدی می‌تواند بر روی واکنش افراد در مقابل مزه‌های مختلف تأثیرگذار باشد، در نتیجه بسیاری از بیماران متوجه می‌شوند که بعضی از غذاها دیگر طعم خوبی برای آن‌ها ندارند. مشکل دیگر این که وقتی کبد دچار التهاب می‌شود و ورم می‌کند به معده فشار وارد کرده و باعث می‌شود که فضای معده کوچکتر شود و در نتیجه جای کمتری برای غذاهایی که می‌خورند وجود خواهد داشت و در نتیجه بی اشتهایی این بیماران تشدید می‌شود.

تمام این عوامل به همراه صدماتی که به کبد وارد آمده و باعث شده که توانایی کبد در ذخیره و توزیع مواد غذایی کاهش پیدا کند، موجب می‌شوند که وزن بیماران مبتلا به هپاتیت کاهش پیدا کند و نیز دچار سوءتغذیه شوند. مشکل دیگری که بیماران مبتلا به هپاتیت با آن روبرو هستند، احتباس آب در بدن می‌باشد. این وضعیت هنگامی رخ می‌دهد که سلول‌های صدمه دیده‌ی کبدی دیگر قادر به تصفیه‌ی کافی مواد زاید از خون نمی‌باشند، وقتی چنین اتفاقی روی می‌دهد، بدن توانایی رها شدن از دست نمک و آب اضافی را ندارد و در نتیجه نمک و آب در بدن جمع شده و باعث ورم کردن قسمت‌های مختلفی از بدن مثل مچ پاها، شکم و سینه می‌شود. یکی از مشکلات دیگری که به علت عدم توانایی کبد در تصفیه‌ی مواد زاید از خون بروز می‌کند، خارش پوست می‌باشد که به علت تجمع این مواد زاید در زیر پوست ایجاد می‌شود. برخلاف خارشی که بر اثر نیش حشرات ایجاد می‌شود این نوع خارش در بیماران هپاتیتی نه موقتی می‌باشد و نه این که به آسانی برطرف می‌شود.
 

مشکلات روحی و روانی در افراد هپاتیتی:

افراد مبتلا به هپاتیت هم چنین با یک سری مشکلات روحی و روانی نیز مواجه می‌شوند. بیماران هپاتیتی اغلب در برخورد با افرادی که با آن‌ها اظهار همدردی نمی‌کنند دچار شرم می‌شوند زیرا فکر می‌کنند آن‌ها این بیماری را از روش‌های بدی مثل استفاده از سرنگ‌های آلوده کسب کرده‌اند. یک فرد هپاتیتی چنین اظهار داشت: وقتی من به دیگران می‌گویم که دچار هپاتیت هستم، ناگهان رفتارشان عوض می‌شود و آن‌ها از دست دادن با من امتناع می‌کنند، زیرا فکر می‌کنند که با دست دادن آنان نیز دچار هپاتیت خواهند شد. مثل این که یک دیوار شیشه‌ای بین من و دوستانم کشیده شده است. بیماران مبتلا به هپاتیت هم چنین باید با ترس از انتشار بیماری به کسانی که دوستشان دارند نیز کنار بیایند. همسران این افراد ممکن است به علت ترس از سرایت این بیماری به آن‌ها حتی تقاضای طلاق کنند. این مشکلات روحی اغلب باعث می‌شود که بیماران هپاتیتی خود را تنها حس کنند. افسردگی می‌تواند قدرت تمرکز فکر افراد را کاهش دهد، بر خستگی و درد آن‌ها بیفزاید و سبب تحریک پذیری و عصبانیت آنان شود. ممکن است وقتی کبد آسیب می‌بیند سطح مواد شیمیایی که به طور طبیعی در کبد تولید می‌شوند و یا این که در آنجا تنظیم می‌گردند، نامتعادل شوند و باعث ایجاد افسردگی گردند، عوارض جانبی داروی اینترفرون نیز ممکن است منجر به ایجاد افسردگی شود. از آنجایی که حدود سه سال طول می‌کشد تا تمام اینترفرون از بدن خارج شود، افسردگی می‌تواند تا سال‌ها بعد از درمان با اینترفرون هم باقی بماند. جریان ضعیف گردش خون در مغز که بر اثر صدمات کبدی و درمان با اینترفرون ایجاد می‌شود نیز ممکن است باعث ایجاد افسردگی گردد. صرف نظر از این که چه عاملی باعث بروز افسردگی در افراد مبتلا به هپاتیت می‌شود، افسردگی می‌تواند سیستم ایمنی و دفاعی بدن را ضعیف کرده و توانایی بدن در مبارزه با ویروس هپاتیت را کاهش دهد و در نتیجه صدمات بیشتری به کبد وارد آورد. یکی دیگر از مشکلاتی که بر اثر افسردگی ایجاد می‌شود، تحریک پذیری و زود عصبی شدن در افراد می‌باشد. این وضعیت به علت عدم توانایی کبد در تنظیم و تجزیه‌ی موادی که در بدن ترشح می‌شوند و اصطلاحاً به آن‌ها هورمون گفته می‌شود اتفاق می‌افتد، این وضعیت باعث می‌شود که بیماران هپاتیتی کم طاقت شوند، خیلی زود عصبانی شده و از کوره در بروند.

 

جلوگیری از سرایت هپاتیت به دیگران

به غیر از این که بیماران مبتلا به هپاتیت باید با بیماری‌شان مبارزه کنند و زندگی خوبی داشته باشند، آن‌ها باید برای جلوگیری از انتقال بیماری به سایر افراد، اقداماتی را نیز انجام دهند. از آنجایی که ویروس هپاتیت از طریق خون به سایرین منتقل می‌شود، بیماران هپاتیتی باید محل زخم‌های خود را بپوشانند. تمامی خون‌هایی که از آن‌ها خارج می‌شود (شامل خون قاعدگی) را با مواد ضدعفونی کننده پاک کنند و از اهداء خون یا عضوی از بدن به دیگران خودداری کنند، افراد مبتلا به هپاتیت باید در هنگام مراجعه به پزشک، پرستار، آزمایشگاه و دندان پزشکی، کادر پزشکی را از بیماری خود مطلع سازند تا آن‌ها بتوانند اقدامات حفاظتی بیشتری را انجام دهند. بیماران هپاتیتی نبایدهیچ گونه سوزن یا وسایل شخصی خود را (که می‌تواند خون آن‌ها را به سایرین انتقال دهد) با دیگران به طور مشترک مصرف کنند (وسایلی مثل: گوشواره، تیغ ریش تراشی، مسواک و غیره). به علاوه افراد مبتلا به هپاتیت باید از بیماری خود به شریک جنسی‌شان آگاهی لازم را بدهند و از وسایل حفاظتی مثل کاندوم استفاده کنند. بیماران هپاتیتی و پزشکان در این نکته توافق دارند که اهمیت زیادی دارد که بیماران هپاتیتی از بیماری هپاتیت و نحوه‌ی انتقال آن به دیگران اطلاعات کافی را داشته باشند و دانستن این موضوع که تماس‌های روزمره‌ی معمولی آنان با سایر افراد، مثل: دست دادن، در آغوش گرفتن و بوسیدن، باعث انتقال بیماری نمی‌شود، می‌تواند از ترس آن‌ها بکاهد و این اطلاعات باعث می‌شود که زندگی‌شان تعادل خود را حفظ کند.
 

مبارزه و کنار آمدن با بیماری:

گرچه مبارزه و کنار آمدن با بیماری هپاتیت می‌تواند بسیار مشکل باشد، اما این بیماران می‌توانند برای کمک به خود از روش‌های مختلفی استفاده کنند و از زندگی شان لذت ببرند. یکی از این راه‌ها، شرکت در گروه‌ها یا انجمن‌های حمایت از هپاتیت می‌باشد. در انجمن‌های حمایتی هپاتیت، بیماران هپاتیتی از تجارب یکدیگر استفاده می‌کنند. با تبادل تجربیات بیماران هپاتیتی با یکدیگر اغلب آن‌ها برای بعضی از مشکلات خود راه حل‌هایی را پیدا می‌کنند. انجام تمرینات ورزشی متوسط به بیماران هپاتیتی کمک می‌کند تا با بیماری‌شان مبارزه کنند. تحقیقات پزشکان نشان داده است که فعالیت‌های ورزشی باعث قوی‌تر شدن بدن و نیز بهبود وضعیت روحی بیماران می‌شود. تمرینات ورزشی موجب افزایش سرعت جریان خون شده و در نتیجه ممکن است به پیش گیری یا کاهش اثرات سیروز و نیز پیش گیری از افسردگی کمک کند، فعالیت‌های ورزشی به از بین رفتن خستگی بدن کمک کرده و موجب تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود که این امر می‌تواند به مبارزه‌ی بدن با ویروس هپاتیت کمک کند. هم چنین تمرینات ورزشی با پیدایش استرس مبارزه می‌کند، استرس برای سیستم ایمنی بدن خطرناک می‌باشد. تمرینات منظم ورزشی جزء مهمی از مبارزه با بیماری کبدی می‌باشد. افرادی که به طور منظمی ورزش می‌کنند، نه تنها احساس بهتری خواهند داشت بلکه اغلب به درمان‌های پزشکی پاسخ بهتری می‌دهند و تمرینات منظم ورزشی باعث افزایش سطح انرژی بدن، کاهش فشار بر روی کبد و در بسیاری از موارد حتی باعث تأخیر در بروز بعضی از عوارض مرتبط با بیماری کبد می‌شود.

مدیتیشن روش دیگری است که بسیاری از افراد مبتلا به هپاتیت برای حفظ سلامت کبد خود از آن استفاده می‌کنند. در روش مدیتیشن از تکنیک‌های تمرکز فکر مثل تکرار یک کلمه یا صدا برای آرام کردن ذهن استفاده می‌شود. در هنگام مدیتیشن افراد بر روی یک کلمه یا جمله تمرکز می‌کنند تا تمام چیزهای دیگر را از ذهنشان بیرون بریزند و بدن خود را آرام و ریلکس کنند. مدیتیشن به قوی‌تر شدن سیستم ایمنی بدن و از بین بردن استرس‌ها کمک می‌کند.

 

درمان با جراحی:

اگر صدمات وارده به کبد بر اثر بیماری هپاتیت به قدری باشد که خطر توقف کامل فعالیت کبد وجود داشته باشد و درمان نتواند هیچ کمکی بکند، در نتیجه در چنین مواردی ممکن است نیاز به پیوند کبد باشد. گرچه بیماران مبتلا به هپاتیت هیچ گاه به پیوند کبدی نیاز نخواهند داشت، اما در بین مبتلایان به هپاتیت مزمن که دچار سیروز هستند، نارسایی کبد ممکن است رخ دهد. وقتی چنین مشکلی ایجاد شد تنها راه نجات دادن زندگی بیمار پیوند کبد می‌باشد ولی حتی که احتمال نارسایی کبد هم وجود داشته باشد، باز هم هر بیماری را نمی‌توان به عنوان یک کاندیدای خوب برای پیوند کبد در نظر گرفت.

پیوند کبد بسیار پیچیده و خطرناک می‌باشد و کبدهای اهدایی نیز بسیار کم می‌باشند. به علاوه پیوند کبد برای هر بیمار مبتلا به نارسایی کبدی مناسب نمی‌باشد، در مواردی که سایر بیماری‌ها نیز وجود داشته باشند و فرد مبتلا به نارسایی کبد، دچار بیماری قلبی یا ریوی، سرطان در سایر اعضای بدن به غیر از کبد، ایدز یا معتاد به مواد مخدر یا الکل باشد، عمل پیوند کبد با موفقیت همراه نخواهد بود.

 

درمان‌های رایج:

وقتی تشخیص هپاتیت در بیماری داده شد، پزشک شدت آسیب وارده به کبد را ارزیابی کرده و براساس آن درمان را تجویز می‌کند. صرف نظر از نوع درمانی که تجویز می‌شود، هدف پزشک پیش گیری یا به تأخیر انداختن صدمه‌ی کبدی، حفظ عملکرد کبد و تسکین علایم بیماری هپاتیت می‌باشد. وقتی با انجام آزمایشات معلوم شود که صدمه‌ی وارده به کبد اندک می‌باشد، بسیاری از پزشکان و بیماران ترجیح می‌دهند که درمان را به تأخیر بیندازند زیرا درمان هپاتیت اغلب کاملاً ناخوشایند می‌باشد و اگر کبد دچار صدمه‌ی شدیدتری شده باشد، درمان دارویی معمولاً تجویز می‌شود. متأسفانه امروزه داروهای زیادی وجود ندارند که بتوان به طور مؤثر هپاتیت را درمان کرد. فقط چند داروی محدود وجود دارد که می‌توانند بدون این که به سلول‌های بدن آسیبی برسانند به ویروس‌ها حمله کنند. سایر داروها به غیر از این که موجب از بین رفتن ویروس‌ها می‌شوند به سلول‌های کبدی نیز آسیب وارد می‌کنند. بنابراین فقط از چند داروی خاص که به داروهای آنتی ویرال (ضدویروس) معروف هستند می‌توان در درمان هپاتیت استفاده کرد.

 

درمان کبد با گیاهان دارویی

1-خارشیری: (4)

بیشترین گیاهی که برای درمان هپاتیت مورد استفاده قرار می‌گیرد، خارشیری می‌باشد که در حال حاضر در سرتاسر دنیا برای درمان انواع بیماری‌های کبدی استفاده می‌شود. ابتدا در روم باستان از این گیاه استفاده می‌کردند. این گیاه یکی از معدود گیاهانی است که هنوز نتوانسته‌اند مشابه شیمیایی آن را بسازند. متخصصین گیاهان دارویی معتقدند که خارشیری به کبد کمک می‌کند تا با تأثیرات مخرّب سموم مبارزه کند، تجمع چربی مضر در کبد را کاهش دهد و بازسازی کبد را تسریع کند.

این امر شاید به دلیل وجود مقدار زیاد مواد آنتی اکسیدان در خارشیری و یا وجود موادی که با سموم مبارزه می‌کنند باشد. ماده‌ی آنتی اکسیدان خاص که در خارشیری یافت می‌شود باعث تقویت افزایش ماده‌ی شیمیایی در بدن به نام گلوتاتیون (5)‌ می‌شود که کبد را از صدماتی که بر اثر سموم ایجاد می‌شوند محافظت می‌کند. به علاوه تخم‌های گیاه خارشیری حاوی ماده‌ای به نام سیلی مارین (6) هستند که تصور می‌شود دارای اثرات زیادی در تقویت کبد باشند. متخصصین گیاهان دارویی این طور فکر می‌کنند که وقتی خارشیری خورده می‌شود، آنتی اکسیدان‌های موجود در آن به کبد کمک می‌کنند تا با سمومی که در داخل کبد وجود دارند مبارزه کند. در همان هنگام نیز سیلی مارین باعث قوی‌تر کردن غشاهای کبد و در نتیجه جلوگیری از ورود مواد سمی به داخل آن می‌شود. هم چنین آن‌ها معتقدند که خارشیری باعث تقویت تولید (RNA) شده، بنابراین در بازسازی کبد هم کمک می‌کند. در این صورت درمان با خارشیری باعث کاهش التهاب کبد شده و از میزان آنزیم ALT می‌کاهد و سرعت ایجاد سیروز کبدی را کم می‌کند.
 

2-شیزاندرابری: (7)

یک گیاه دارویی چینی می‌باشد که از آن نیز اغلب برای درمان هپاتیت استفاده می‌شود. گرچه بر روی این گیاه به اندازه‌ی گیاه خارشیری تحقیق نشده است، اما تحقیقات محدودی که بر روی آن صورت گرفته، نشان می‌دهد که شیزاندرابری در درمان بیماران مبتلا به هپاتیت مزمن به کاهش آنزیم ALT و نیز از بین بردن علایم بیماری کمک می‌کند.
 

3-ریشه‌ی شیرین بیان:

گیاه دیگری که اغلب برای درمان هپاتیت توصیه می‌شود، ریشه‌ی شیرین بیان می‌باشد. ریشه‌ی شیرین بیان حاوی مقادیر زیادی از یک ماده‌ی شیمیایی به نام اسیدگلیسیریزیک (8) است که به نظر می‌رسد به کم کردن التهاب کبدی کمک می‌کند. از اثر ریشه‌ی شیرین بیان، افزایش تولید اینترفرون طبیعی نیز در بدن ایجاد می‌شود.

مخلوط این گیاهان و سایر گیاهان دارویی که دارای خواص کاهش دهنده‌ی التهاب، تقویت کننده‌ی کبد یا کم کننده‌ی علایم هپاتیت هستند نیز به عنوان راه دیگری برای درمان بیماران مبتلا به هپاتیت، مورد استفاده قرار می‌گیرند. بسیاری از پزشکان سنتی بخصوص چینی‌ها از این روش (مخلوط گیاهان) استفاده می‌کنند. برای مثال بینگ گان لینگ (9) مخلوطی از گیاهان مختلف می‌باشد که برای درمان هپاتیت در چین مورد استفاده قرار می‌گیرد. تحقیقاتی که چینی‌ها بر روی مخلوط بینگ گان لینگ انجام داده‌اند، نشان داده است که این مخلوط به طور قابل توجهی باعث کاهش آنزیم ALT می‌شود.

من متوجه شده‌ام که ترکیب گیاهان چینی که شامل 8 تا 15 گیاه مختلف می‌باشد، مؤثرترین راه درمان برای هپاتیت C می‌باشد. گیاهان دارویی چینی قادر هستند که روند تخریب کبدی را متوقف کنند و من معتقدم که می‌توانند حتی باعث بازسازی آن نیز بشوند.

 

مکمل‌های غذایی:

دومین نوع از درمان‌های جایگزین که برای درمان هپاتیت از آن استفاده می‌شود و در بین مردم از محبوبیت زیادی برخوردار است، درمان مکمل‌های غذایی مثل ویتامین‌ها و مواد معدنی می‌باشد. این نوع درمان برای افزایش موادی است که به علت مشکلات کبدی در بدن کاهش می‌یابند، لذا به مبارزه با ویروس هپاتیت کمک می‌کنند. ویتامین B کمپلکس، ویتامین C، ویتامین E، ویتامین K، روی (زینک)، کلسیم، کبالت و منگنز از ویتامین‌ها و مواد معدنی‌ای هستند که در این مورد به طور شایع تجویز می‌شوند. بسیاری از این ویتامین‌ها به عنوان آنتی اکسیدان عمل می‌کنند و آن‌ها از ورود سمومی که در داروها، الکل، سیگار و آلودگی هوا وجود دارند به کبد جلوگیری می‌کنند و بسیاری از بیماران از مخلوط (کوکتل) مقدار زیاد ویتامین B کمپلکس، ویتامین C و ویتامین E برای تقویت کبد خود استفاده می‌کنند.

پی‌نوشت‌ها:

1.Cirrhosis
2.Bilirubin
3.Alanine Aminotransferase
4.Milk Thistle
5.Glutathione
6.Silymarin
7.Schizandra berruy
8.Glycyrrhizic Acid
9.Bing Gan Ling

منبع مقاله :

حاجی شریفی، احمد، (1395)، دائرةالمعارف گیاه درمانی ایران، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ پانزدهم.