تهديد لامپ‌هاي كم مصرف براي انسان و محيط زيست
نويسنده: مرتضي جوهري
لامپ‌هاي كم‌مصرف يا لامپ‌هاي مهتابي فشرده كه نام تجاري و بين‌المللي آن (CFL (Compact Fluorescent lamps است در دسته لامپ‌هاي فلورسنت قرار مي‌گيرند. اين لامپ‌ها علاوه بر محاسني كه دارند، به طور قابل توجهي زيان‌آور هستند و اين زيان بيشتر متوجه طبيعت خواهد شد.
امروزه لامپ‌هاي مهتابي فشرده يا همان لامپ‌هاي كم‌مصرف به دليل داشتن نور سفيد، توليد گرماي كمتر و مصرف انرژي كمتر در مقايسه با لامپ‌هاي رشته‌اي كاربرد فراواني در منازل، ادارات، فروشگاه‌ها و ساير اماكن دارند. چرا كه مصرف‌كنندگان به دنبال مصرف كمتر انرژي با بازدهي بالا هستند. اما كمتر به زيان‌هاي اين لامپ‌ها فكر مي‌كنيم. حباب لامپ‌هاي كم‌مصرف داراي جيوه اندك هستند ولي همين جيوه اندك مي‌تواند مشكلات فراواني را پديد آورد.
حال اگر اين لامپ‌ها دورريخته و بر اثر شرايطي شكسته شوند، محتويات آن وارد طبيعت مي‌شود. لامپ‌هاي كم‌مصرف همانند لامپ‌هاي مهتابي لوله‌اي شكل حاوي مقدار كمي جيوه در حدود 5 ميلي‌گرم هستند كه اين جيوه به منظور توليد نورسفيد در اين گونه لامپ‌ها به كار مي‌روند. جيوه فلز سنگيني است كه در دماي متعارف به حالت مايع است، اين ماده لغزنده اگر بر روي زمين ريخته شود به صورت گوي‌هاي ريز پخش مي‌شود. جيوه داراي بخارات سمي است. در صورتي كه لامپ كم‌مصرفي در طبيعت رها شود و اين لامپ بر اثر ضربه‌اي بشكند، جيوه به صورت بخار رها مي‌شود و يا به صورت پودرهاي ريز درون خاك فرو مي‌رود و يا در درون آب‌ها رسوب مي‌كند. بخارات سمي جيوه ناشي از شكستن لامپ‌هاي كم‌مصرف به حدي است كه موجب مسموميت حيوانات اعم از پرندگان، خزندگان، پستانداران و حشرات مي‌شود. اين بخارات بر روي گياهان تأثير قابل توجهي دارد.
نفوذ پودرهاي جيوه به درون خاك موجب نابودي تمامي ارگانيسم‌هاي زندة خاك تا شعاع چند ده متر مي‌شود و اگر باراني ببارد و اين مواد بر روي زمين جاري شوند در نواحي ديگر نيز تأثير مي‌گذارند و در نهايت ممكن است كه اين مواد سمي وارد رودخانه‌ها و درياها شوند كه از آن به بعد براي هميشه يك ماده سمّي در چرخه‌هاي زيستي باقي مي‌مانند. حال اگر اين جيوه‌ها در منافذ خاك وجود داشته باشند و آب باران اين مواد را همراه خود به سفره‌هاي زيرزميني ببرد، فاجعه‌اي ديگر به وجود خواهد آمد. سفره‌هاي زيرزميني يكي از منابع تأمين آب آشاميدني براي انسان‌ها و حيوانات اند كه اگر آلوده به اين مواد سمي باشند موجب انتقال اين مواد به بدن موجودات زنده مي‌شوند و در نهايت ما انسان‌ها نيز در اين چرخه مواد سمّي شريك خواهيم بود. اگر لامپ كم‌مصرف كه حاوي جيوه هستند، درون خانه‌اي بشكند، باعث آلودگي ساكنان آن خانه خواهد شد به ويژه كودكان كه در برابر اين مواد حساس هستند و نيز مغز جنين مادران باردار نيز ممكن است بر اثر اين آلودگي آسيب ببيند.
بخارات سمّي جيوه براي اعصاب و مغز بسيار مشكل‌آفرين هستند. جيوه به صورت بخار مي‌تواند استنشاق شود و يا به صورت پودرهاي ريز درون فرش و پوشاك قرار گيرد و باعث مسموميت‌هاي تنفسي و يا التهاب‌هاي پوستي گردد و اگر از طريق گوارش به بدن راه يابد، بازهم موجب مسموميت مي‌شود. حال بايد ديد كه اگر اين جيوه‌ها در درون طبيعت به مقدار انبوه رها شوند چه اتفاقي براي موجودات زنده خواهد افتاد. با كمال تأسف در ايران هيچ‌گونه اقدامي براي بازيافت اين لامپ‌ها نمي‌شود و فقط تبليغ براي مصرف آنها صورت مي‌گيرد و هيچ‌گاه نشده است كه در كنار تبليغ براي استفاده از اين لامپ‌ها، توصيه‌هايي نيز ارائه شود كه اين لامپ‌ها را در طبيعت رها نكنيد و يا همراه با ساير زباله‌ها دور ريخته نشوند. در اكثر كشورهاي پيشرفته در كنار توليد و فروش اين لامپ‌ها ترتيبي براي بازيافت اين لامپ‌ها و جلوگيري از وارد شدن آنها به طبيعت صورت مي‌گيرد. به طوري كه برخي از شركت‌ها در كنار توليد پيشنهاد مي‌كنند كه فروشگاه‌ها به طور رايگان لامپ‌هاي كم‌مصرف سوخته را پس بگيرند. در بيشتر كشورها ظروف شيشه‌اي را براي جمع كردن لامپ‌هاي كم‌مصرف و بلااستفاده در كنار زباله‌داني‌ها به طور اختصاصي در نظر گرفته‌اند كه براي نگهداري و بازيافت اين لامپ‌ها مفيد هستند.
باقي‌مانده جيوة تقطير شده به صورت پودر فسفري است كه اين پودر آسيب جدي به ارگانيسم‌هاي زندة خاك و به ويژه آبزيان وارد مي‌كند. بر طبق پژوهش‌هاي به عمل آمده توسط مؤسسة Lamparc انگلستان، جيوة موجود در يك لامپ كم‌مصرف مي‌تواند تا 30 هزار ليتر آب را به سطح آلودگي بالا برساند. جيوه زماني كه وارد بدن يك موجود زنده مي‌شود فوراً جذب سلول‌ها شده و دائماً در چرخة طبيعت شركت مي‌كند. در حال حاضر پژوهش‌هاي فراواني در زمينه بازيافت و نابودي اين لامپ‌ها در جهان انجام مي‌شود و زماني ايده‌هاي جديدي ارائه مي‌شود كه اميد مي‌رود در كشور ما نيز راه‌حلي براي اين مشكلات فراهم شود تا ضربة مهلك و غيرقابل جبراني به محيط‌زيست وارد نگردد و آن اندازه از اكوسيستم باقي مانده و نيمه‌سالم را از نابودي حفظ كنيم.
منبع: روزنامه اطلاعات
/خ
امروزه لامپ‌هاي مهتابي فشرده يا همان لامپ‌هاي كم‌مصرف به دليل داشتن نور سفيد، توليد گرماي كمتر و مصرف انرژي كمتر در مقايسه با لامپ‌هاي رشته‌اي كاربرد فراواني در منازل، ادارات، فروشگاه‌ها و ساير اماكن دارند. چرا كه مصرف‌كنندگان به دنبال مصرف كمتر انرژي با بازدهي بالا هستند. اما كمتر به زيان‌هاي اين لامپ‌ها فكر مي‌كنيم. حباب لامپ‌هاي كم‌مصرف داراي جيوه اندك هستند ولي همين جيوه اندك مي‌تواند مشكلات فراواني را پديد آورد.
حال اگر اين لامپ‌ها دورريخته و بر اثر شرايطي شكسته شوند، محتويات آن وارد طبيعت مي‌شود. لامپ‌هاي كم‌مصرف همانند لامپ‌هاي مهتابي لوله‌اي شكل حاوي مقدار كمي جيوه در حدود 5 ميلي‌گرم هستند كه اين جيوه به منظور توليد نورسفيد در اين گونه لامپ‌ها به كار مي‌روند. جيوه فلز سنگيني است كه در دماي متعارف به حالت مايع است، اين ماده لغزنده اگر بر روي زمين ريخته شود به صورت گوي‌هاي ريز پخش مي‌شود. جيوه داراي بخارات سمي است. در صورتي كه لامپ كم‌مصرفي در طبيعت رها شود و اين لامپ بر اثر ضربه‌اي بشكند، جيوه به صورت بخار رها مي‌شود و يا به صورت پودرهاي ريز درون خاك فرو مي‌رود و يا در درون آب‌ها رسوب مي‌كند. بخارات سمي جيوه ناشي از شكستن لامپ‌هاي كم‌مصرف به حدي است كه موجب مسموميت حيوانات اعم از پرندگان، خزندگان، پستانداران و حشرات مي‌شود. اين بخارات بر روي گياهان تأثير قابل توجهي دارد.
نفوذ پودرهاي جيوه به درون خاك موجب نابودي تمامي ارگانيسم‌هاي زندة خاك تا شعاع چند ده متر مي‌شود و اگر باراني ببارد و اين مواد بر روي زمين جاري شوند در نواحي ديگر نيز تأثير مي‌گذارند و در نهايت ممكن است كه اين مواد سمي وارد رودخانه‌ها و درياها شوند كه از آن به بعد براي هميشه يك ماده سمّي در چرخه‌هاي زيستي باقي مي‌مانند. حال اگر اين جيوه‌ها در منافذ خاك وجود داشته باشند و آب باران اين مواد را همراه خود به سفره‌هاي زيرزميني ببرد، فاجعه‌اي ديگر به وجود خواهد آمد. سفره‌هاي زيرزميني يكي از منابع تأمين آب آشاميدني براي انسان‌ها و حيوانات اند كه اگر آلوده به اين مواد سمي باشند موجب انتقال اين مواد به بدن موجودات زنده مي‌شوند و در نهايت ما انسان‌ها نيز در اين چرخه مواد سمّي شريك خواهيم بود. اگر لامپ كم‌مصرف كه حاوي جيوه هستند، درون خانه‌اي بشكند، باعث آلودگي ساكنان آن خانه خواهد شد به ويژه كودكان كه در برابر اين مواد حساس هستند و نيز مغز جنين مادران باردار نيز ممكن است بر اثر اين آلودگي آسيب ببيند.
بخارات سمّي جيوه براي اعصاب و مغز بسيار مشكل‌آفرين هستند. جيوه به صورت بخار مي‌تواند استنشاق شود و يا به صورت پودرهاي ريز درون فرش و پوشاك قرار گيرد و باعث مسموميت‌هاي تنفسي و يا التهاب‌هاي پوستي گردد و اگر از طريق گوارش به بدن راه يابد، بازهم موجب مسموميت مي‌شود. حال بايد ديد كه اگر اين جيوه‌ها در درون طبيعت به مقدار انبوه رها شوند چه اتفاقي براي موجودات زنده خواهد افتاد. با كمال تأسف در ايران هيچ‌گونه اقدامي براي بازيافت اين لامپ‌ها نمي‌شود و فقط تبليغ براي مصرف آنها صورت مي‌گيرد و هيچ‌گاه نشده است كه در كنار تبليغ براي استفاده از اين لامپ‌ها، توصيه‌هايي نيز ارائه شود كه اين لامپ‌ها را در طبيعت رها نكنيد و يا همراه با ساير زباله‌ها دور ريخته نشوند. در اكثر كشورهاي پيشرفته در كنار توليد و فروش اين لامپ‌ها ترتيبي براي بازيافت اين لامپ‌ها و جلوگيري از وارد شدن آنها به طبيعت صورت مي‌گيرد. به طوري كه برخي از شركت‌ها در كنار توليد پيشنهاد مي‌كنند كه فروشگاه‌ها به طور رايگان لامپ‌هاي كم‌مصرف سوخته را پس بگيرند. در بيشتر كشورها ظروف شيشه‌اي را براي جمع كردن لامپ‌هاي كم‌مصرف و بلااستفاده در كنار زباله‌داني‌ها به طور اختصاصي در نظر گرفته‌اند كه براي نگهداري و بازيافت اين لامپ‌ها مفيد هستند.
باقي‌مانده جيوة تقطير شده به صورت پودر فسفري است كه اين پودر آسيب جدي به ارگانيسم‌هاي زندة خاك و به ويژه آبزيان وارد مي‌كند. بر طبق پژوهش‌هاي به عمل آمده توسط مؤسسة Lamparc انگلستان، جيوة موجود در يك لامپ كم‌مصرف مي‌تواند تا 30 هزار ليتر آب را به سطح آلودگي بالا برساند. جيوه زماني كه وارد بدن يك موجود زنده مي‌شود فوراً جذب سلول‌ها شده و دائماً در چرخة طبيعت شركت مي‌كند. در حال حاضر پژوهش‌هاي فراواني در زمينه بازيافت و نابودي اين لامپ‌ها در جهان انجام مي‌شود و زماني ايده‌هاي جديدي ارائه مي‌شود كه اميد مي‌رود در كشور ما نيز راه‌حلي براي اين مشكلات فراهم شود تا ضربة مهلك و غيرقابل جبراني به محيط‌زيست وارد نگردد و آن اندازه از اكوسيستم باقي مانده و نيمه‌سالم را از نابودي حفظ كنيم.
منبع: روزنامه اطلاعات
/خ
