نویسنده: احمد حاجی شریفی
سلول‌های قرمز خون یا گلبول‌های قرمز در مغز استخوان به وجود می‌آیند. طی یک برآورد مشخص شده است که در بدن یک فرد بزرگسال تندرست تقریباً در هر دقیقه یک بیلیون گلبول قرمز تولید می‌شود. در هر میلی متر مکعب خون که یک مکعب فرضی با ابعاد 0/04 اینچ می‌باشد به طور طبیعی در حدود 5/000/000 گلبول وجود دارد؛ این عدد شمار خون نامیده می‌شود.
با این وجود برای تندرست بودن، هریک از این گلبول‌ها باید حاوی مقداری هموگلوبین باشد که با اکسیژن ترکیب شده و آن را در خود نگه دارد. تقریباً نیم فنجان خون باید 15 گرم هموگلوبین را در خود داشته باشد؛ هرگاه شمار خون شما از 400/000 گلبول قرمز یا از 12 گرم هموگلوبین کمتر باشد، کم خونی وجود دارد.
به این نکته‌ی مهم توجه کنید!!
یافتن علت ایجاد کم خونی مهم است. کمبودهای تغذیه‌ای از علل نسبتاً شایع کم خونی هستند. بیشتر کم خونی‌های ناشی از تغذیه در صورتی درمان می‌شوند که پا به پای آهن؛ اسید سیتریک، اسید مالیک، تارتاریک و ویتامین C نیز به بدن برسد. مواد غذایی حاوی اسید همچون دوغ، ماست، میوه‌های ترش و آبدار، انواع مرکبات ترش به جذب آهن کمک می‌کنند و بالعکس مواد قندی و نشاسته‌ای از یک سو به علت تحریک ترشح شیره‌های قلیایی، هضم و از سوی دیگر به علت آن که تاب تحمل رشد باکتری‌های مفید روده را ندارند جذب آهن را کاهش می‌دهند. افراد مبتلا به زخم معده که بر اثر خون‌ریزی دچار کم خونی شده‌اند تا موقعی که ترکیبات قلیایی کننده‌ی معده را مصرف می‌کنند بدن آنها قادر به جذب آهن نخواهند بود. هر رژیم غذایی که از حیث پروتئینی و ویتامین‌های B کافی باشد و به وسیله‌ی منابع طبیعی به بدن برسد از نظر آهن نیز کاملاً کافی و مناسب خواهد بود، ولی مصرف مواد کافئین‌دار مانند قهوه، چای، نوشابه‌های شیرین و بستنی‌های صنعتی به مقدار قابل توجهی مصرف آهن را کاهش می‌دهند.کم خونی به خودی خود یک بیماری نیست بلکه همیشه معلول عوامل دیگری می‌باشد و معمولاً کم خونی معلول از دست دادن مزمن خون (قاعدگی، جراحی)و یا فقدان مواد غذایی کافی به ویژه آهن است.
بدن انسان برای ساختن گلبول‌های قرمز نیاز به مواد مغذی و مواد معدنی و ویتامین‌ها دارد؛ موادی چون: پروتئین، آهن، مس، اسید فولیک، ویتامین B12، B2 ویتامین C و...، بنابراین کمبود هریک از این مواد می‌تواند علتی برای کم خونی باشد.
بیشتر بخوانید:درمان کم خونی زنان با تغذیه مناسب
چند نوع کم خونی وجود دارد که علایم همه‌ی آن ها تقریباً مشابه هستند. در هریک از حالات کم خونی کاهش اکسیژن قابل دسترسی برای سلول های بدن باعث کاهش کارایی بدن می‌شود؛ در نتیجه مغز نسبت به فقدان اکسیژن با سردرد، سرگیجه، سستی، از دست دادن حافظه، عصبانیت، بی‌حوصلگی و خواب آلودگی واکنش نشان می‌دهد.
سایر علایم عبارتند از: ضربان تند قلب، احساس کرخی یا سوزش در انگشتان و پنجه‌ها، زنگ زدن گوش، ظهور لکه‌های سیاه در مقابل چشمان، رنگ پریدگی، عوارض روحی، سوزش و قرمز شدن زبان، به خواب رفتن دست، پشت درد، اختلال هاضمه، تحریک‌پذیری، افسردگی، قاشقی شدن ناخن‌ها، کاهش بازده‌ی کار و از دست دادن وزن.
برای درمان کم‌خونی باید هر روز صبح آب غوره‌ی بی‌نمک را به تمام بدن مخصوصاً به پشت و ناحیه‌ی شکم و کلیه‌ها و پاها مالش دهید، مدتی صبر کنید و بعد زیر دوش بروید، سپس در آفتاب استراحت کنید و یا حمام آفتاب بگیرید.
بیشتر بخوانید:درمان کم‌خونی ، با تغذیه صحیح
* ده روز، همه روزه ساعت 11 یک عدد موز رسیده را له کرده و با دو قاشق عسل و کمی خامه مخلوط کنید و بخورید.
* هر روز 300 تا 500 گرم توت‌فرنگی بخورید.
* بیست گرم جو پوست کنده را در یک لیتر آب سرد بجوشانید و قبل از این که به جوش آید آب آن را دور بریزید و در یک لیتر دیگر آب بجوشانید و پس از 15 دقیقه جوشیدن صاف کرده و قبل از هر غذای روزانه یک فنجان از آب آن را بنوشید و پس از تمام شدن دوباره تازه درست کنید.
* بعد از هر وعده غذای روزانه 5 تا 6 عدد فندق خام بخورید.
* هر روز یک وعده غذای روزانه خود را ذرت بو داده یا فرنی ذرت قرار دهید.
* سی گرم پوست سبز گردو یا برگ‌های خشک گردو را در یک لیتر آب جوش 12 دقیقه دم کنید، بعد صاف کرده و قبل از هر غذای روزانه یک استکان از آب آن را بنوشید.
* سی گرم برگ و ساقه‌ی گزنه‌ی خشک را در نیم لیتر آب سرد بریزید و روی آتش ملایم تا 5 دقیقه جوشانده و 10 دقیقه دم کنید، سپس صاف کرده و روزی سه تا چهار فنجان از آب آن را بنوشید.
* هر روز قنطریون یا تخم شنبلیله یا سنبل خطایی و یا گل زرفا را دم کنید و یا بجوشانید و آب آن را بخورید.
* هر روز پوست سنگدان مرغ خشک کرده را نرم بسایید و بخورید.
* ده گرم ریشه‌ی ریوند چینی را در یک لیتر آب جوش 15 تا 20 دقیقه دم کنید، بعد صاف کرده و قبل از هر غذا یک فنجان از آب آن را بنوشید. (اگر حالت اسهالی دارید از این نسخه استفاده نکنید.)
* پنج گرم برگ یا گل افسنطین را در یک لیتر آب جوش بریزید و درب ظرف را ببندید و بجوشانید، بعد 12 دقیقه دم کنید، سپس بگذارید تا سرد شود و بعد از سرد شدن صاف و شیرین کرده و هر روز قبل از ناهار و قبل از شام، هر بار یک استکان از آب آن را بنوشید.
* مقداری سنبل‌الطیب را بپزید و آب آن را به مرور بخورید.
* بیست گرم از ساقه‌های گلدار و خشک پونه‌ی کوهی را در یک لیتر آب جوش 12 دقیقه دم کنید، بعد آب آن را صاف و با عسل شیرین کرده و قبل از هر غذا یک فنجان بنوشید. (اگر یبوست دارید از این نسخه استفاده نکنید).
* هر روز به جای صبحانه انگور زرد و رسیده یا آب انگور میل کرده و تا ظهر هیچ چیز دیگری نخورید و 40 روز این کار را ادامه دهید.
هر روز صبح نان برشته را با پنیر و پرتقال بخورید.
* شلغم را پوست کنده و بُرش بُرش کنید، بعد کمی آب نمک روی آن بپاشید و نگه دارید و هر روز چند بار آنها را به همراه تره و سالاد سبزی‌های خام بخورید.
*سی گرم برگ بارهنگ خشک را در نیم لیتر آب 3 دقیقه بجوشانید، بعد 15 دقیقه دم کنید، سپس صاف و آب آن را با عسل شیرین کرده و هر روز سه تا پنج فنجان به نوبت بنوشید.
ضمناً برای نتیجه‌ی بهتر لازم است پرهیز کنید از خوردن ترخون و مصرف دخانیات و نیز از خوراکی‌هایی که خون ساز هستند زیاد استفاده کنید، مانند: انجیر، بادام، موز، انار، آب لیمو، سیب درختی، گلابی، سنجد، ذرت بو داده، فندق، انگور، زردآلو، پسته، توت‌فرنگی، توت شیرین، خرما، کوبیده‌ی گردو با خرما، آلو، خربزه، ذالزالک، آب هویج (صبح ناشتا)، آب هویج همراه با اسفناج، کشمش، شیر و موز، اسفناج، جعفری، لوبیا، شاهی، عدس، بادمجان رسیده و خام بدون پوست، کلم برگ، کلم قمری، نخودسبز، لوبیاسبز، گندم، کاهو، باقلا، زردک، چغندر خام، برگ چغندر، جوشانده‌ی اکلیل کوهی، شربت یونجه، بلوط، جوشانده‌ی کاکل ذرت، عسل، قائوت با نارگیل و نبات، قارچ، دارچین، شیره‌ی انگور، جوانه‌ی گندم، کباب، شیر گاو، شیر گاومیش، گوشت مرغ، گوشت جوجه‌ی مرغ، جوجه‌ی کبوتر، گوشت گاو، جگر سیاه، تخم‌مرغ آب پز با تخم شاه‌تره و روغن نخود.
بیشتر بخوانید:کم‌خونی ناشی از کمبود اسیدفولیک
غلیظ کردن خون:
اگر خون بسیار رقیق است برای غلیظ کردن آن از خوراکی‌هایی مانند: خرما، مغز گردو، خردل، پیاز، ادویه‌جات و شیرینی‌جات زیاد استفاده کنید.رقیق کردن خون:
اگر خون غلیظ است و می‌خواهید آن را رقیق کنید ضمن پرهیز از خوردن: قند، نمک، چربی‌جات، شاهی، لوبیاسبز، خرما، مغز گردو، پیاز، ادویه‌جات، شیرینی‌جات و مصرف دخانیات؛ باید از خوراکی‌هایی که خون را رقیق می‌کنند زیاد استفاده کنید، مانند: آب لیمو، آب پرتقال، هندوانه و نیز بهتر است هر روز مقداری برگ درخت زرشک را دم کنید و به مرور آب آن را بنوشید.* مقداری زرشک را چند ساعتی بخیسانید و هر روز آب آن را بنوشید.
* هر روز نعناع را مانند چای دم کنید و آبش را بنوشید.
حل کردن اسیداوریک:
برای حل کردن اسید اوریک باید 30 گرم برگ انگور فرنگی سیاه و 30 گرم پودر شیرین بیان را در یک لیتر آب بجوشانید و آب صاف کرده‌ی آن را صبح، ظهر و شب و هر مرتبه یک فنجان بنوشید.دفع اسیداوریک:
برای دفع اسید اوریک از بدن باید پرهیز کنید از خوراکی‌هایی مانند: باقلا، لوبیا، لپه، نخود، سبزیجات خشک شده، غذاهای مانده، انواع کنسرو، گوشت پرندگان، خوردن گوشت زیاد و نوشیدن مشروبات الکلی و در مقابل آب لیمو و آب انگور زیاد بنوشید. هم چنین می‌توانید هر بار 40 گرم تخم جعفری را در یک لیتر آب بجوشانید و آب صاف کرده‌ی آن را به مرور بنوشید.ضد اوره:
خوراکی‌هایی که ضد اوره هستند عبارتند از: سیب درختی، انجیر، تمشک، پرتقال، خربزه، انار و آب فراوان.ترشی خون:
برای رفع ترشی خون ضمن پرهیز از خوردن: نان، گندم، جو، باقلا، عدس، لوبیا، پسته، فندق، قارچ، پنیر، ماست، ژلاتین، تخم‌مرغ، سبزی‌های کهنه و پیر شده، انواع گوشت، کله پاچه، تودلی‌های گوسفند و گاو؛ باید از خوراکی‌هایی که ضد ترشی خون هستند زیاد استفاده کنید، مانند: انگور زرد و رسیده، آلبالو، گیلاس، گوجه‌فرنگی، زغال اخته و اسفناج.منبع مقاله :
حاجی شریفی، احمد، (1395)، دائرة المعارف گیاه درمانی ایران، تهران: انتشارات حافظ نوین، چاپ پازدهم.
