شناسنامه کتاب:
عنوان: مشکات هدایت (پژوهشی در زندگانی امام هادی علیه‌السلام)
موضوع: سیره امام هادی(ع)
زبان: فارسی
قطع: رقعی
تیراژ: 1500
نویسنده: ابوالفضل هادی منش
ناشر: مرکز پژوهش‌های اسلامی صدا و سیما
محل چاپ: قم
سال چاپ: 1383
نوبت چاپ: اول
تعداد صفحات: 137 صفحه
معرفی کتاب:
با روی کارآمدن دولت عباسیان و گسترش ترجمه و تدوین کتاب‌های غیراسلامی، سیر جدیدی در پیدایش مکتب‌های عقیدتی مختلف در جهان اسلام آغاز شد. گونه‌ای دگراندیشی در میان اندیشمندان اسلامی پدید آمد که پی‌آمدهای آن در نشست‌های علمی آن دوران بازتاب یافته است. البته این دگر اندیشی نوین در حمایت‌های دربار، به ویژه مأمون ریشه داشت. در این میان، هوشیاری امامان معصوم(ع) سدّی پایدار در برابر این توطئه‌ها به شمار می‌رفت. دوران زندگانی و امامت امام هادی(ع) نیز خالی از این سیاست بازی‌ها نبود و بر سنگینی مسئولیت و رسالت امام می‌افزود.این مجموعه رهاوردی است از نگاهی تحلیلی به رویدادهای مهم زندگانی امام هادی(ع) که ابتدا به رخدادهای آغازین زندگانی و بیان ویژگی‌های برجسته اخلاقی ایشان، دریچه‌ای گشوده است، سپس با بررسی شرایط فرهنگی و سیاسی، دوران امامت ایشان را ترسیم و با تحلیل جریان تبعید و شهادت امام و پی‌آمدهای آن، برگ‌هایی از کتاب زندگانی پرخیز و برکت ایشان را مرور کرده است. گلبرگی از سخنان و حکایات آموزنده زندگانی و کرامت‌های امام نیز پیشکش خوانندگان شده است.
نویسنده در صفحات واپسین، با بیان پیشنهادهای راهبردی و معرفی برخی راهکارها بیان نموده: کوشیده‌ایم برنامه سازان و تلاش‌گران دل‌سوز و شیفته اهل بیت(ع) در عرصه رسانه دینی و ملی صدا و سیما را در راستای تولید و ارائه برنامه‌های مفیدتر و سازنده‌تری در گستره زندگانی امام هادی(ع) یاری کنیم و...مجموعه مباحث این اثر در هشت فصل به شرح زیر نگارش شده است.
_ دیباچه (مقدمه مرکز پژوهش‌های اسلامی)
_ مقدمه (نویسنده)
فصل اول: روزنه‌ای به سوی آفتاب
در این فصل این مطالب آمده است: زاد روز آفتاب، مراسم نام گذاری، کنیه و لقب‌ها، مادر، خاستگاه تربیتی کودکی و نوجوانی، شهادت پدر، نصّ بر امامت حضرت هادی(ع)، همسر، فرزندان و نوادگان حضرت هادی(ع).فصل دوم: ویژگی‌های اخلاقی حضرت هادی(ع)
در این فصل این مطالب به چشم می‌خورد: عبادت، ساده زیستی، دانش، آگاهی از اسرار، سخنوری، مهربانی، احترام به اهل دانش، بخشش، سخت کوشی، بردباری، شکوه و هیبت.فصل سوم: شرایط فرهنگی _ اجتماعی حاکم بر دوران امام هادی(ع) و مبارزات فرهنگی تلاش‌های گسترده امام در زمینه‌های فرهنگی
در این فصل، نه بخش به شرح زیر بررسی شده است:1. مبارزه فرهنگی با گروه‌های منحرف عقیدتی (با غلات، صوفیه، واقفیه، مجسّمیه، باورمندان به رؤیت)
2. تحریر رساله کلامی (در پاسخ به مشکلات اعتقادی اهالی اهواز در زمینه جبر و اختیار و تفویض)
3. مناظره‌های علمی و اعتقادی
4. رفع شبهات دینی
5. مبارزه با خرافه پرستی و خرافه گرایی
6. پاسخ‌گویی به مسائل گوناگون (فقهی، غیرفقهی)
7. تربیت شاگردان و تقویت نیروهای ارزشی (حضرت عبدالعظیم حسنی، فضل به شاذان، حسین بن سعید اهوازی، ابوهاشم جعفری، ابن سکیت اهوازی، عثمان بن سعید عمروی و...)
8. تبیین جایگاه امامت و نشر فرهنگ اصیل اسلامی (روایت، تحکیم فرهنگ زیارت، زیارت جامعه کبیره)
9. بستر سازی برای فرهنگ انتظار (روایت‌های مربوط به غیبت، شبکه ارتباطی وکالت و تعیین وکلا (ایوب بن نوح درّاج النخعی، ابوعلی بن راشد، علی بن جعفر، ابراهیم بن محمد هَمْدانی)
فصل چهارم: اوضاع سیاسی حاکم بر دوران امام هادی(ع) و مبارزات سیاسی
مباحث این فصل با عنوان‌های زیر آمده است.1. چهره و عملکرد حکمرانان معاصر.
2. اوضاع کلی سیاسی، اجتماعی عصر امام(ع) (اوضاع داخلی دولت عباسی، فساد، خوش گذرانی، ولخرجی‌های دربار، شکل‌گیری جنبش‌ها و مخالفت با حکومت (حرکت بابک خرم دین، حرکت مازیار، حرکت ناراضیان در بغداد) ایجاد خفقان و فضای وحشت.
3. پیدایش و گسترش نهضت علویان (قیام محمد بن قاسم، یحیی بن عمرو، حسن بن زید، حسین بن محمد، اسماعیل بن یوسف)
4. دلایل ناکامی نهضت علویان (سرکوبگری شدید عباسیان، نبود همه جانبه نگری، کمبود نیروهای انقلابی، ناهماهنگی اعتقادی عناصر انقلابی)
5. موضع‌گیری امام هادی(ع) در برابر نهضت علویان.
6. عوامل قیام نکردن امام هادی(ع) (فراهم نبودن شرایط، حفظ مصالح کلی و دراز مدت جامعه اسلامی، تلاش برای پی‌ریزی جامعه بیدار).
7. مبارزات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی امام هادی(ع) (زیر سؤال بردن مشروعیت حکومت، مبارزه با فقیهان درباری، نفوذ عاطفی بر برخی درباریان، تقویت پایگاه‌های مردمی).
فصل پنجم: امام هادی(ع) از تبعید تا شهادت
عنوان‌های گوناگون مطالب این فصل به این شرح است:عباسیان و چالش‌های فرا روی، تبعید امام هادی(ع)، واکنش مردم، رخدادهای بین راه، ورود امام(ع) به سامرا، تبعیدگاه نظامی، کابوس‌های متوکل، توطئه نافرجام، قتل متوکل، پایانی کوتاه بر توطئه آرامش زودگذر، جنایت دیوانه وار عباسیان، پرواز به سوی دوست، بازتاب خبر شهادت حضرت هادی(ع)، مراسم تشییع حضرت و خاک سپاری، حرم مطهر امام هادی(ع)، زیارت نامه امام هادی(ع).
فصل ششم: گلبرگی از سخنان امام هادی(ع)
مطالب این بخش در دو قسمت است:الف) روایات: 26 روایت در موضوعاتی چون: جایگاه پیروی از خدا، انتقادپذیری، دوستی واقعی، شکرگزاری راستین، بازار دنیا، انسان پست، توقع بی‌جا، خشم بر زیردستان، تمسخر، عزم و اراده، پارسایی و...
ب) حکایات: پنج حکایت با عنوان‌های: دوری از هم‌نشین بد، خیرخواهی، پاداش بردباری، برادری و کسب حلال، حقیقت مرگ.
فصل هفتم: گزیده‌ای از کرامت‌های امام هادی(ع)
سه حکایت: لشکر حق، زینب کذّابه (زنی که ادعا می‌کرد زینب(س) دختر حضرت زهرا(س) است) و پیش گویی در این فصل آمده است.فصل هشتم: همراه با برنامه سازان
این اثر، در درجه اول به منظور استفاده برنامه سازان و دست اندرکاران رسانه ملی تدوین شده است. در این فصل: بایسته‌ها، انتقادها، پیشنهادها، پرسش‌های مسابقه‌ای، پرسش‌های مردمی، پرسش‌های کارشناسی و... مطالبی جهت استفاده دست اندرکاران آمده است.تذکر: به جز فهرست مطالب در اول کتاب و پاورقی‌های نسبتاً کامل، این اثر دارای کتاب‌نامه‌ای در صفحات پایانی است که به معرفی منابع می‌پردازد.
منبع مقاله :
pajuhesh.irc.ir
