ورزش همگانی و سرمایه‌ی اجتماعی

نویسنده: مجتبی یزدانی
سرمایه‌ی اجتماعی مفهومی جامعه‌شناختی است و به طور کلی معنا و مفهومی که از آن برداشت می‌شود ارتباطات درون گروهی و بین گروهی را شامل می‌شود. این سرمایه منبعی است که افراد و گروه‌های اجتماعی و نهایتاً کل جامعه برای تحقق اهداف از آن استفاده می‌کنند. پیر بوردیو (1) یکی از نظریه‌پردازان اصلی در زمینه‌ی سرمایه‌ی اجتماعی است. از نظر او سرمایه شکل‌های متنوعی دارد که شامل سرمایه‌ی اقتصادی (ثروت)، سرمایه‌ی فرهنگی (صلاحیت و دانش)، سرمایه‌ی نمادین (افتخار و پرستیژ) و سرمایه‌ی اجتماعی (پیوندهای اجتماعی و اعتماد) می‌شود. سرمایه‌ی اجتماعی در معنای عام، نوعی سرمایه‌گذاری در روابط اجتماعی است.
نتیجه‌ی تحقیقات در حوزه‌ی ورزش بیانگر نقش سرمایه‌ی اجتماعی در فعالیت ورزشی افراد است. بر اساس پژوهش‌ پارسامهر و همکاران در 1390 مردان در مقایسه با زنان فعالیت ورزشی بیشتری داشتند. بیشترین فعالیت ورزشی متعلق به گروه سنی 20 تا 23 بود و افراد مجرد هم نسبت به افراد متأهل فعالیت بیشتری داشته‌اند. مطالعات اجتماعی گذشته نشان می‌دهد مشارکت ورزشی، همچون مشارکت در فعالیت‌های اوقات فراغت، ربطی به طبقات اجتماعی ندارد، اما با پیشرفت تحقیقات و بررسی موضوع رابطه‌ی طبقات اجتماعی با مشارکت افراد در ورزش روشن شده است که ورزش خطوط منظمی را تشکیل می‌دهد که به گونه‌ای کاملاً آشکار نمایانگر طبقه‌بندی طبقات اجتماعی است. همچنین افراد با پایگاه اقتصادی اجتماعی بالا تمایل کمتری به فعالیت ورزش داشتند. برخی از پژوهش‌ها نشان داده‌اند تفاوت ملموسی بین فعالیت‌کنندگان از طبقات بالا با طبقات پایین در برخی از رشته‌های ورزشی وجود ندارد، ولی در برخی از رشته‌های ورزشی خاص می‌توان این تفاوت را مشاهده کرد.
یافته‌های این بررسی تفاوت معناداری را میان افراد با درجات مختلف سرمایه‌ی اجتماعی و فعالیت ورزشی از طریق رسانه‌های گوناگون نشان داده است. نتایج به دست آمده‌ی این تحقیق نشان داده است میانگین فعالیت ورزش از طریق رادیو در بین افراد با سرمایه‌ی اجتماعی متوسط با میانگین فعالیت ورزشی در بین افراد با سرمایه‌ی اجتماعی پایین از طریق روزنامه‌ها و مجلات نسبت به دو گروه دیگر پایین‌تر بوده است. به بیان دیگر افراد با سرمایه‌ی اجتماعی متوسط فعالیت کمتری از ورزش از طریق خواندن روزنامه‌ها و مجلات داشتند. (پارسامهر و جسمانی، 1390).

بیشتر بخوانید: به جای باشگاه، در خانۀ خود ورزش کنید.

مطالعات اجتماعی گذشته نشان می‌دهد مشارکت ورزشی، همچون مشارکت در فعالیت‌های اوقات فراغت، ربطی به طبقات اجتماعی ندارد، اما با پیشرفت تحقیقات و بررسی موضوع رابطه‌ی طبقات اجتماعی با مشارکت افراد در ورزش روشن شده است که ورزش خطوط منظمی را تشکیل می‌دهد که به گونه‌ای کاملاً آشکار نمایانگر طبقه‌بندی طبقات اجتماعی است. این تحقیقات حتی نشان می‌دهد به دشواری می‌توان فعالیتی تفریحی یافت که بر این شیوه استوار نباشد. (سعیدی و همکاران، 1390).
از نظر بوردیو مهم‌ترین عواملی که می‌توانند نحوه‌ی توزیع رفتارهای ورزشی در میان اقشار متفاوت جامعه را توضیح دهند، عبارت‌اند از:

1. سرمایه‌ی اقتصادی، شامل:

درآمد پولی، سایر منابع مالی، دارایی‌ها و حقوق مالی؛

2. سرمایه‌ی فرهنگی، شامل:

گراشات و عادات دیرپایی که طی فرایند جامعه‌پذیری حاصل می‌شوند و هدف‌های فرهنگی ارزشمندی نظیر قابلیت‌های تحصیلی و مهارتی را به دنبال دارد؛

3. وقت آزاد

آلموند و پاول (2) ضمن تأکید بر تحصیلات، درآمد و رتبه‌ی شغلی افراد در تعیین پایگاه اقتصادی اجتماعی آنان در خصوص اثرات پایگاه اقتصادی اجتماعی بر مشارکت جمعی افراد بیان می‌کنند: «بیشتر پژوهش‌ها نشان می‌دهد شهروندان تحصیلکرده و بهره‌مند از مهارت‌های حرفه‌ای با احتمال بیشتری واجد ایستارهای مشارکت‌جویانه هستند (آلموند و پاول، به نقل از سعیدی، 1390).
کوئن (3) درباره‌ی تأثیر طبقه‌ی اجتماعی افراد بر مشارکت جمعی آنان معتقد است معمولاً هرچه طبقه‌ی اجتماعی بالاتر باشد احتمال مشارکت و درگیری در فعالیت‌های اجتماعی بیشتر است. به نظر وی سطح مشارکت فعال در باشگاه‌های اجتماعی، انجمن‌های شهری، انجمن‌های خانه و مدرسه و سازمان‌های سیاسی در میان اعضای طبقات پایین نازل‌تر است (کوئن، به نقل از سعیدی و همکاران، 1390).

پی‌نوشت‌ها:

1. Pierre Bourdieu.
2. Almond, G., Powell,B.
3. Kuhen.

منبع مقاله :
یزدانی، مجتبی؛ (1395)، ورزش و مدیریت جهادی، تهران: تیسا، چاپ اول