عصر غیبت (12) زمینه سازی برای غیبت
نویسندگان : پور سید آقایی ، جباری ، عاشوری ، حکیم
فصل 5 : زمينه سازى معصومين عليهم السلام براى ورود شيعه به عصر غيبت
((... اخبار شايع و رايج شايع و رايج رسيده از پدران مهدى عليهم السلام ، كه مدت ها قبل از وقوع غيبت ، صادره شده اند، دلالت بر امامت وى دارند؛ اخبارى كه گوياى آن است كه صاحب اين امر، غيبتى خواهد داشت ، و توضيح مى دهد كه اين غيبت چگونه خواهد بود، و چه اختلافاتى در آن واقع مى شود و چه حوادثى رخ خواهد داد، و خبر مى دهد كه او دو غيبت خواهد داشت و يكى از آنها طولانى تر از ديگرى خواهد بود و غيبت اول ، مدتش معلوم و روشن است و غيبت دوم نامعلوم ... .)) (390)
((شيخ طوسى ))در ادامه به يادآورى برخى از اخبار رسيده از پيامبر صلى اللّه عليه و آله و ائمه هدى عليهم السلام درباره مهدى (عجل الله تعالى فرجه الشريف ) و غيبت او مى پردازد. در منابعى همچون ((كمال الدين و تمام النعمة ))از ((شيخ صدوق )) ، كتاب ((الغيبة ))از ((ابن ابى زينت نعمانى )) ، نيز روايات متعددى از پيامبر صلى اللّه عليه و آله و ائمه عليهم السلام در اين باره نقل شده است . در منابع اهل سنت هم در اين مورد روايات فراوانى داريم .
با توجه به اين روايات - همچنان كه محققان نيز گفته اند - مى توان ادعا كرد كه مسأله مهدى عليه السلام و غيبت او، در منابع شيعى و سنى از مسائل معروف ، رايج و انكارناپذير بوده است . از اين رو، شيعه در مسأله ((غيبت )) و ((مهدويت )) نه تنها مربوط به اصل مسأله مى شد، بلكه خصوصيات ، دقايق و جزئيات آن را هم كه توسط پيامبر صلى اللّه عليه و آله و ائمه عليه السلام بيان شده بود، در بر مى گرفت . براى روشن شدن بيشتر اين مسأله برخى از اين روايات ، از پيامبر صلى اللّه عليه و آله و معصومين عليه السلام براى آماده سازى شيعه نسبت به شرايط عصر غيبت مى پردازيم . در ضمن يادآور مى شويم كه در نقل روايات مربوط به غيبت امام مهدى (عجل الله تعالى فرجه الشريف )، مهمترين روايات سه كتاب گرانسنگ شيعى ؛ يعنى ((كمال الدين و تمام النعمة ))از ((شيخ صدوق ))و كتاب ((الغيبة ))اثر ((نعمانى )) ، و كتاب ((الغيبة )) تأليف ((شيخ طوسى ))مورد توجه واقع شده است ، و مراجعه به منابع گوناگون ديگر شيعه و همين طور منابع اهل سنت ، در مورد احاديث مهدى (عجل الله تعالى فرجه الشريف )، به خوانندگان گرامى توصيه مى شود.
الف - پيشگوئى پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله و ائمه عليهم السلام نسبت به ولادت امام مهدى (عجل الله تعالى فرجه الشريف ) و غيبت آن حضرت:
1 - پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله
((هنگامى كه اختلاف خواسته ها و تفرق آرا پيش آمد، بر تو باد رجوع به نزد ((على بن ابى طالب )) ، كه او امام امت من و خليفه من بر آنان بعد از من است . و او است فاروقى كه به وسيله آن ، حق از باطل جدا مى شود. هر كس از او سؤ ال كند پاسخ گويد، و هر كس از او طلب هدايت كند هدايتش نمايد، و هر كس كه طالب حق و در پى هدايت باشد آن را نزد او مى يابد، و هر كس به او پناه برد در امان خواهد بود، هر كس به او تمسك كند نجاتش دهد، هر كس به او اقتدا كند هدايتش نمايد. اى پسر سمرة ! هر كس از شما دوست و موافق او باشد اهل نجات ، هر كس از شما كه دشمن و مخالف او باشد اهل هلاكت است . اى پسر سمرة ! ((على ))از من ، و روح او روح من ، و طينت او طينت من است ، او برادر من و من برادر اويم ، او همسر دخترم فاطمه - سيده زنان عالم از اول تا به آخر - است ، و از او است دو امام امت من و دو سيد جوانان اهل بهشت ؛ يعنى حسن و حسين ، و 9 فرزند حسين ، كه نهم از آنان ، قائم امت من است كه زمين را از عدل و داد پر كند، پس از آن كه پر از ظلم و جور شده باشد.)) (391)
((عبدالله بن عباس ))مى گويد: پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله فرمود: ((خداوند متعال نظرى بر زمين نمود و مرا به عنوان ((نبى ))خود اختيار كرد، سپس نظرى ديگر نمود و على عليه السلام را به عنوان ((امام )) اختيار نمود، و مرا امر فرمود كه او را برادر، ولى ، وصى ، خليفه و وزير خود قرار دهم ، پس ((على ))از من است و او است همسر دخترم و پدر دو سبطم : حسن و حسين . بدانيد كه خداوند، من و آنان را حجت هايى بر بندگان قرار داده و از صلى حسين امامانى قرار داده كه قائم به امر من خواهند بود و وصيت مرا حفظ مى كنند. نهم از آنان ، ((قائم ))اهل بيت من و ((مهدى ))امت من است ، و شبيه ترين مردم به من از نظر شمائل ، گفتار و رفتار است ، كه بعد از غيبتى طولانى و حيرتى گمراه كننده ، ظاهر شده ، و امر الهى را اعلان و آشكار نموده و دين الهى را ظاهر مى كند و با نصرت خدا و ملائكه اش ، تأييد مى شود و زمين را پس از آن كه پر از ظلم و جور شده ، پر از عدل و داد خواهد نمود.)) (392)
((ابوحمزة ))از امام باقر عليه السلام نقل نموده كه پيامبر صلى اللّه عليه و آله فرمود: ((خوشا به حال كسى كه ((قائم ))از اهل بيت مرا درك و در غيبتش و قبل از قيامش به او اقتدا كند و دوستانش را دوست ، و دشمنانش را دشمن بدارد. چنين كسى از رفقا و دوستان من و گرامى ترين امتم نزد من در روز قيامت است .)) (393)
2 - امام على عليه السلام
((عبدالعظيم حسنى ))از امام جواد عليه السلام و آن حضرت از پدرانش از امام على عليه السلام نقل نموده فرمود: ((براى قائم از ما، غيبتى است طولانى ، و گويا شيعه را مى بينم كه در غيبت قائم عليه السلام همانند گله گوسفند به دنبال چوپان خود هستند و او را نمى يابند. بدانيد هر كس كه در غيبت قائم ما قيام ، ثابت در دين باشد و قلبش به خاطر طولانى شدن زمان غيبت امامش دچار قسوت نگردد، پس او در قيامت با من و در درجه من است .))سپس فرمود: ((همانا زمانى كه قائم ما قيام كند، بيعت احدى در گردن او نيست ؛ و از اين رو، ولايتش مخفيانه و خودش غايب خواهد شد.)) (395)
3 - حضرت فاطمه سلام الله عليها
4 - امام حسن مجتبى عليه السلام
5- امام حسين عليه السلام
مردى همدانى مى گويد: شنيدم كه حسين بن على عليه السلام مى فرمود: ((قائم اين امت نهمين فرزند از اولاد من است و او است صاحب غيبت ، و كسى كه ميراثش در حالى كه زنده است تقسيم مى شود)) .(399)
((عبدالرحمن بن سليط))گويد: امام حسين بن على عليه السلام فرمود: ((از ما است دوازده مهدى ، كه اول ايشان على بن ابى طالب عليه السلام و آخر ايشان نهمين فرزند از فرزندان من است و او است امام ((قائم ))به حق كه خداوند به وسيله او زمين را پس از آن كه مرده باشد، زنده مى كند و دين حق را بر همه اديان ، على رغم ميل مشركان ، غالب مى سازد. او داراى غيبتى خواهد بود كه در آن غيبت ، گروهى ((مرتد))شده و گروهى ثابت بر دين مى مانند. آنان مورد اذيت واقع مى شوند و به آنها گفته مى شود: اگر راست مى گوئيد اين وعده كه مى داديد چه زمانى محقق مى شود؟ بدانيد كسى كه در غيبت او بر اذيت ها و تكذيب ها صبر كند، به منزله كسى است كه با شمشير در پيشگاه رسول خدا صلى اللّه عليه و آله جهاد كرده باشد.)) (400)
6- امام سجاد عليه السلام
((بر آقايم امام سجاد عليه السلام وارد شده و عرض كردم : مولاى من ! مرا نسبت به كسانى كه خداوند طاعتشان را واجب نموده خبر ده ، فرمود: ((اينان كه خداوند طاعتشان را واجب و آنها را بر مردم ، امام قرار داده است ، امير مؤ منان ، ((على بن ابى طالب )) ، سپس ((حسن ))و سپس ((حسين )) ، دو فرزند ((على بن ابى طالب ))هستند، و سپس امر به ما منتهى شد.))در اين هنگام حضرت ساكت شدند.
((ابوخالد))مى گويد: عرض كردم : اى آقاى من ! از امير مؤ منان عليه السلام روايت شده كه زمين از ((حجت الهى ))خالى نخواهد شد، ((حجت )) و امام پس از تو كيست ؟ فرمود: فرزندم ((محمد)) ، سپس ((جعفر)) . سپس حضرت اشاره به روايتى از پيامبر صلى اللّه عليه و آله نمود كه فرموده است : هنگامى كه فرزندم ((جعفر))متولد شد او را ((صادق ))نام گذاريد، چرا كه پنجم از اولاد او فرزندى خواهد داشت كه نامش ((جعفر))است و مدعى امامت خواهد بود، پس او نزد خدا ((جعفر كذاب )) ، مفترى به خدا خواهد بود... و او است كسى كه قصد كنار زدن پرده الهى به هنگام غيبت ولى خدا را خواهد داشت .
سپس امام سجاد عليه السلام به شدت گريسته و فرمود: گويا ((جعفر))را مى بينم كه طاغيه زمان را تحريك بر تفتيش امر ولى خدا كرده ...، سپس فرمود: غيبت ولى خدا و دوازدهم از اوصياى رسول خدا صلى اللّه عليه و آله طولانى خواهد شد. اى ابا خالد! همانا اهل زمان غيبت او قائل و معتقد به امامت او و منتظر ظهور او هستند برتر از اهل هر زمانى هستند، چرا كه به خاطر كثرت فهم و عقل ، غيبت نزدشان به منزله مشاهده است و خداوند آنان را در اين زمان به منزله مجاهدان در پيشگاه پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله قرار داده است . آنان به حق ، مخلص و شيعيان راستين هستند و دعوت گران به سوى دين خدايند. و فرمود: انتظار فرج از برترين گشايش ها است .(401)
7- امام باقر عليه السلام
((ابراهيم بن عمر كناسى ))مى گويد: از امام باقر عليه السلام شنيدم : كه مى فرمود: ((همانا براى صاحب اين امر دو غيبت خواهد بود و قائم ، قيام مى كند در حالى كه بيعت كسى بر گردنش نيست .)) (402)
ابوبصير از امام باقر عليه السلام نقل كرده كه فرمود: ((بعد از حسين عليه السلام 9 امام مى آيند، نهم از آنان قائم ايشان است .)) (403)
((جابر جعفى ))از امام باقر عليه السلام نقل نموده كه فرمود: ((زمانى بر مردم خواهد آمد كه در زمان امامشان غايب خواهد شد. پس خوشا به حال كسانى كه ثابت بر امر ما باشند. همانا كم ترين پاداش ايشان آن است كه خداوند خطاب به آنان مى فرمايد: بندگان و كنيزان من ، نسبت به سر من ايمان آورديد غيب مرا تصديق نموديد، پس بر شما بشارت باد به بهترين پاداش از سوى من ؛ شمائيد بندگان و كنيزان من ؛ از شما مى پذيرم و شما را عفو مى نمايم و به وسيله شما رحمت و باران بر بندگانم نازل مى كنم و به خاطر شما است كه از بندگانم دفع بلا و عذاب مى كنم ...)) (404)
8- امام صادق عليه السلام
((صفوان بن مهران ))از امام صادق عليه السلام نقل كرده كه فرمود: ((كسى كه به تمام ائمه عليهم السلام اقرار كند، ولى ((مهدى ))را انكار نمايد، همانند كسى است كه نسبت به همه انبيا اقرار نمايد. ولى محمد صلى اللّه عليه و آله را انكار كند.))از حضرت سؤ ال شد: اى فرزند رسول خدا! ((مهدى ))كدام يك از فرزندان تو است ؟ فرمود: ((پنجمين فرزند از اولاد هفتمى (امام كاظم عليه السلام ) است ، او از شما غايب خواهد شد و بر شما جايز نيست نام او را بر زبان آوريد)) .(405)
((أبوالهيثم بن ابى حبة ))از امام صادق عليه السلام نقل نموده كه فرمود: ((هنگامى كه سه اسم ((محمد)) ، ((على ))و ((حسن ))به طور متوالى (در ائمه عليهم السلام ) جمع شد، چهارمى آن ((قائم )) است .)) (406)
((مفضل بن عمر))مى گويد: بر امام صادق عليه السلام وارد شدم و عرض نمودم : اى آقاى من ! كاش جانشين خودت را به ما معرفى مى نمودى ! فرمود: ((اى مفضل ! امام بعد از من فرزندم ((موسى ))است ، و امام خلف و موعود و منتظر (م ح م د) فرزند ((حسن بن على بن محمد بن على بن موسى ))است .(407)
و باز ((مفضل بن عمر))از امام صادق عليه السلام نقل كرده است كه ، ((خداوند 000/14 سال قبل از آفرينش مخلوقات 14 نور آفريد كه همان ارواح ما بودند.))به حضرت عرض شد: اى فرزند رسول خدا! آن 14 نور كيانند؟ فرمود: ((محمد و على و فاطمه و حسن و حسين و ائمه از اولاد حسين ، آخرين ايشان ((قائم ))است كه بعد از غيبتش قيام كند و ((دجال ))را بكشد و زمين را از هر ظلم و جورى پاك سازد.)) (408)
در بعضى از روايات ، آن حضرت ، شيعه را نسبت به انكار ((مهدى ))در زمان غيبت هشدار مى دهد و بدين وسيله اذهان شيعيان را براى پذيرش مسأله غيبت آماده تر مى سازد؛ به عنوان نمونه :
((ابوبصير))از امام صادق عليه السلام نقل نموده كه فرمود: ((اگر صاحبتان غيبت نمود، مبادا او را انكار نمائيد!)) (409)
((عبيد زرارة ))مى گويد: شنيدم كه امام صادق عليه السلام مى فرمود: ((مردم امامشان را گم مى كنند، پس او در موسم حج حاضر مى شود و مردم را مى بيند ولى آنان او را نمى بينند.)) (410)
((مفضل بن عمر))مى گويد: از امام صادق عليه السلام شنيدم كه فرمود: ((صاحب اين امر، دو غيبت خواهد داشت كه يكى از آنها آن قدر طول مى كشد كه بعضى از مردم نيز مى گويند: او مرده است و بعضى از مردم مى گويند: او كشته شده است ، بعضى از مردم نيز مى گويند: او رفته است ؛ تا جايى كه جز عده اى محدود از اصحاب او كسى بر فرمانبردارى از امر باقى نمى ماند و بر مكان او كسى جز مواليان راستين او آگاه نخواهند شد.)) (411)
رواياتى به اين مضمون ، به طرق مختلف در منابع ما؛ از جمله در كتاب ((الغيبة ))از ((نعمانى ))نقل شده است . او پس از نقل اين روايات آورده است :
((اين احاديث كه دلالت بر دو نوع غيبت دارند، احاديثى صحيح هستند و خداوند درستى كلام ائمه عليهم السلام را آشكار ساخت و دو نوع غيبت واقع شد؛ در غيبت اول سفيرانى بين امام عليه السلام و خلق وجود داشت كه به دست آنان شفا و پاسخ سؤ الات و غير آنها صادر مى شد و غيبت دوم ، غيبتى است كه سفرا و وسائط در ميان نبودند به خاطر مصلحتى كه خداوند آن را اراده كرده است ... .)) (412)
9- امام كاظم عليه السلام
((محمد بن يعقوب كلينى ))با سند خود از ((على بن جعفر))و او از برادرش امام كاظم عليه السلام نقل كرده كه فرمود: ((هنگامى كه پنجمين امام از فرزندان هفتمين (امام كاظم عليه السلام ) غائب شد و مواظب دينتان باشيد، همانا صاحب اين امر را غيبتى است به گونه اى كه معتقدان به امامت او، از اين عقيده باز مى گرداند، و اين امتحانى است از جانب خداوند...)) (413)
((داود بن كثير رقى ))مى گويد: از ابوالحسن موسى بن جعفر عليه السلام درباره صاحب اين امر (مهدى ) سؤ ال كردم ، فرمود: ((او رانده شده (از نزد مردم ) و تنهاى غريب و غايب از اهلش ، تنها فرزند پدرش مى باشد.)) (414)
10- امام رضا عليه السلام
مدارس آيات خلت من تلاوة
و منزل وحى مقفر العرصات
تا رسيدم به اين بيت كه :
خروج امام لامحالة خارج
يقوم على اسم الله و البركات
يميز فينا كل حق و باطل
و يجزى على النعماء و النقمات
در اين هنگام ، حضرت به شدت گريست ، سپس سر برداشته و فرمود: اى ((خزاعى )) ! اين ((روح القدس ))بود كه اين دو بيت را بر زبان تو جارى نمود، آيا مى دانى اين امام (كه در اين بيت به او و خروجش اشاره كردى ) كيست ، و چه زمانى خروج مى كند؟ گفتم : خير، اى مولاى من ، جز اين شنيده ام ، امامى از شما خروج مى كند كه زمين را از فساد پاك كرده و آن را پر از عدل مى سازد، فرمود: اى دعبل ! امام بعد من ((محمد))فرزندم ، و بعد از ((محمد))فرزندش ((على )) ، بعد از ((على ))فرزندش ((حسن )) ، و بعد از ((حسن ))فرزندش ((حجت قائم منتظر))است كه در زمان غيبتش مورد انتظار، و در هنگام ظهورش مورد ((اطاعت )) است . اگر باقى نماند از دنيا، مگر يك روز، همانا خداوند اين روز را طولانى مى كند تا اين كه او خروج كند و زمين را پر از عدل كند، پس از آن كه پر از جور شده است ، و اما اين كه چه زمانى قيام مى كند اين خبر دادن از وقت است ، همانا پدرم ، از پدرش ، و او از پدرانش روايت نموده است كه ، به پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله گفته شد: اى رسول خدا! چه زمانى ((قائم ))از ذريه تو قيام مى كند؟ فرمود: مثل آن ، مثل قيامت است كه خداوند درباره آن فرموده : لا يجليها لو قتها الا هو ثقلت فى السموات و الارض لاياتيكم الابغتة .)) (415)
11- امام جواد عليه السلام
حضرت ((عبدالعظيم حسنى ))مى گويد: بر آقايم ، امام جواد عليه السلام وارد شدم و قصد داشتم كه از او درباره ((قائم ))سؤ ال كنم كه ، آيا او است يا غير او. پس آن حضرت آغاز به سخن نموده و فرمود: اى ابوالقاسم ! همانا ((قائم ))از ما، همان ((مهدى ))است كه بايسته است به هنگام غيبتش ، مردم انتظارش را بكشند و به هنگام ظهورش پيروى اش كنند، و او سومين فرزند از فرزندان من است . قسم به آن كه محمد صلى اللّه عليه و آله را مبعوث فرمود و ما را مخصوص به امامت قرار داد، اگر از عمر دنيا، جز يك روز باقى نمانده باشد خداوند آن را طولانى كند تا اين كه ((مهدى )) در آن روز خروج كند و زمين را پر از قسط و عدل نمايد، همان گونه كه از ظلم و جور پر شده باشد، و خداوند امر او را در يك شب اصلاح فرمايد، همان گونه كه امر ((كليمش ، موسى عليه السلام ))را در يك شب اصلاح فرمود، و آن زمانى بود كه براى آوردن آتش براى اهلش رفت و به هنگام بازگشت ، رسول و نبى بود. سپس فرمود: برترين اعمال شيعه ما، ((انتظار فرج )) است .(417)
... ادامه دارد.
پي نوشت:
390- الغيبة ، شيخ طوسى ، ص 101.
391- كمال الدين و تمام النعمة ، شيخ صدوق ، تحقيق على اكبر غفارى ، ج 1، ص 257، ح 1؛ (شيخ طوسى نيز در كتاب الغيبة ، ص 95، شبيه اين حديث را به طريق ديگر نقل كرده است .).
392- همان ، ج 1، ص 257، ح 2.
393- همان ، ج 1، ص 286، ح 2، (صدوق ، پس از آن كه بايب تحت عنوان ((نص نبى صلى اللّه عليه و آله على عليه السلام ))را باز نموده ، بابى ديگر تحت عنوان ((ما أخبر به النبى صلى اللّه عليه و آله من وقوع الغيبة بالقائم عليه السلام ))مى گشايد و در آن روايات متعددى ، كه از زبان پيامبر اكرم صلى اللّه عليه و آله صادر شده به وقوع و كيفيت غيبت كرده است ، را ذكر مى نمايد).
394- همان ، ج 1، ص 289، ح 1؛ الغيبة ، شيخ طوسى ، ص 104، (صدوق ، پس از ذكر روايات نبوى در باره غيبت و حضرت مهدى عليه السلام به يادآورى روايات رسيده از هر يك از معصومين عليهم السلام در اين باره پرداخته است ).
395- كمال الدين و تمام التعمة ، ج 1، ص 303، ح 14.
396- همان ، ج 1، ص 305، باب 27، ح 1؛ الغيبة ، شيخ طوسى ، ص 2 (بنا به نقل از شيخ طوسى از جابر بن عبدالله ، در اين صحيفه در دوازده نام ائمه عليهم السلام ، سه نام محمد و سه نام على وجود داشته است ).
397- كمال الدين و تمام النعمة ، ج 1، ص 315، ح 2؛ (در همين باب ، صدوق روايتى را از امام جواد عليه السلام نقل نموده كه طى آن ، حضرت از جريان ملاقات و پاسخگويى امام حسن عليه السلام به سه سؤ ال حضرت خضر عليه السلام خبر مى دهد و اين كه پس از پاسخ امام حسن عليه السلام ، حضرت خضر عليه السلام شهادت به وحدانيت خدا و رسالت پيامبر و امامت امام على عليه السلام و امام حسن عليه السلام و امام حسين عليه السلام و ساير ائمه عليهم السلام تا امام مهدى عليه السلام داده و خبر مى دهد و اين از عدل گسترى آن حضرت مى دهد).
398- همان ، ج 1، ص 317، ح 1.
399- همان ، ح 2.
400- همان ، ح 3.
401- همان ، ج 1، ص 319-320، ح 2، (مجموع رواياتى كه صدوق ، از امام سجاد عليه السلام در اين باره نقل مى كند، 9 روايت است كه ما به جهت اختصار تنها به روايت ابوخالد كابلى اكتفاء نموديم ، مشتاقان به منبع مزبور مراجعه نمايند).
402- الغيبة ، نعمانى ، ص 113.
403- الغيبة ، شيخ طوسى ، ص 92.
404- كمال الدين و تمام النعمة ، ج 1، ص 330، ح 15 (روايات رسيده از امام باقر عليه السلام درباره حضرت مهدى عليه السلام و غيبت او و خصوصيات مربوط به غيبت و ظهور، در باب سى و دوم كتاب كمال الدين و تمام النعمة ، صدوق ، و ص 92 به بعد از كتاب الغيبة ، شيخ طوسى ، و ص 97-113 از كتاب الغيبة ، نعمانى نقل شده است ).
405- كمال الدين و تمام النعمة ، ج 1، ص 333، ح 1.
406- همان ، ح 2 و 3.
407- همان ، ص 334، ح 4.
408- همان ، ص 335-336، ح 7.
409- الغيبة ، شيخ طوسى ، ص 102.
410- همان .
411- همان .
412- الغيبة ، نعمانى ، ص 114.
413- همان ، ص 100.
414- كمال الدين و تمام النعمة ، ج 2، ص 361، ح 4.
415- همان ، ج 2، ص 372-373، ح 6.
416- همان ، ج 2، ص 378، ح 3.
417- همان ، ص 377، ح 1.
/خ
