نوستالژی خودخواسته (قسمت سوم)

چکیده:
درخواست ناسیونالیسم این بود که ملتها باید شهروندان استانداردی تولید کنند که وفاداری آنها به ملت فارغ از معارضة وفاداری های فراملی باشد. برخی مدعی اند که آرمان هویت ملی بسیار قدیمی تر از این است. مثلا بحث ارزشمند سیمون شاما از هویت آلمان در قرن هفدهم به طور خاص مرتبط است با «مجتمع ملت، (یعنی) واحدی که گویا پیش از انقلاب فرانسه وجود نداشت» .
 
تعداد کلمات: 1716 کلمه / تخمین زمان مطالعه: 8 دقیقه

نویسنده : رونالد رابرتسون
برگردان : کمال پولادی

آلمان که تازه در دهه ۱۸۷۰ به وحدت رسیده بود، فاقد یک اسطوره حاضر و آماده و کارآمد ملی و همینطور تاریخ دارای تداوم از نوعی بود که انگلستان، فرانسه و روسیه از آن برخوردار بودند. از این رو برای شهروندان (آلمانی) غیرممکن بود که باور کنند... کشور آنها همیشه بوده است و همیشه خواهد بود» (278 :1983 ,Kern). مجموعه ای از اندیشه های بانفوذ اجتماعی که در آن زمان در آلمان ارائه شد بسیار به آینده و به طور کلی تجدد بدبین بود (1988 ,Laeberson). انتشار کتاب گمن شفت و گزل شفت فردیناند تونیس در سال ۱۸۸۷ بنای این باور را گذاشت، گو اینکه خود تونس منکر این بود که با کارش گزل شفت را محکوم می کند و مدعی بود که آنچه او رد میکند آرزوهای خیال انگیز برای گذشته قرون وسطاست. در گسترهای وسیع تر از اندیشه آلمانی کتاب اسوالد اشپینگلر، زوال غرب، (1965)، که در طول جنگ جهانی اول نوشته شد و نخستین بار در ۱۹۱۸ منتشر شد، اوج بدبینی این دوره را نشان میدهد. به نظر می رسد که در میان تئوری پردازان اجتماعی مشهور آلمان تنها جرج زیمل بود که نگاه بازاندیشانه و مشخصی به بنیادهای نوستالژی داشت. زیمل گرچه مستقیما به جهانی شدن نمی اندیشید، اما به روشنی به وجه نوستالژیک تجدد اشاره کرده است در آن جا که میگوید «از آنجا که به نظر می رسد تجدد یگانه دلمشغولی زمان حال است، ناگزیر در دنیای مدرن حس هویت شخصی به قول جدلسکی (147 :1990) تنها بر مبنای حافظه شخصی» میسر می شود.
توسل به نوستالژی از مسائل شاخص تجدد است (گرچه نوستالژی به همان اندازه محصول مرحله نخست جهان بودگی است که از متفرعات معاصر آن نیز هست.) بروما (43 :1989) حتا به صورتی صریح تر هابرماس را، شاید غیرمنصفانه، به طرفداری متناقض از «ملی گرایی روشن بینانه» و «عاطفیگری غیر منتقدانه» متهم می کند. چنین توصیف شتابزدهای بیشک حاوی ریسک و خالی از غنای گوناگونی موجود در واقعیت است. چشم انداز دقیق تری از کشش تئوری اجتماعی آلمانی به سوی نوستالژی از بحث جرى مولر در مورد محافظه کاری آلمانی در کتاب خدای دیگری که شکست خورد (1984) دیده میشود.
(این موضوع نیز شایان ذکر است که اشپینگلر توصیف و تفسیر زیمل از زندگی مدرن را برای استدلال مربوط به زوال غرب به کار برد: (1952 ,Hughes) فهم این مطلب نباید دشوار باشد که آنچه زیمل در مورد حافظه شخصی از حیث ارتباط با تجدد جامعه گفته است، بر رابطه بین حافظه اجتماعی و جهان بودگی نیز صدق می کند. به بیان دیگر ایده جامعه، دست کم در مرحله کنونی جهانی شدن، وسیله و رسانه «حافظه» شده است بدبینی فرهنگی ماکس وبر به عنوان بانفوذترین جامعه شناس آلمانی «عصر یخ نامتناهی ای را برای کل بشر بازتاب داد» (187 :1980 ,Merguior)؛ در حالی که تلاش های بعدی نظریه پردازان مکتب نقد - بعد از آشوویتس - برای از سر گرفتن پروژه روشنگری در آلمان بیشتر متوجه اندیشه هایی چون «اسطورة مدرن» و «جامعه تام» شد. چنان که جان راجشمن (184 :1988 ,( Ragchman در اشاره به کار یورگن هابرماس گفته است تئوریزه کردن چنین مضامینی مضامین روشنگری مثل «اختراع ضمن بازگشت به گذشته» است. جان راجشمن تا آنجا پیش می رود که میگوید میزان عدم اعتماد به نفس - آنگست ۔ آلمانی به بهترین وجه در محصول گفتمان مربوط به تجدد دیده می شود. به نظر او توسل به نوستالژی از مسائل شاخص تجدد است (گرچه نوستالژی به همان اندازه محصول مرحله نخست جهان بودگی است که از متفرعات معاصر آن نیز هست.) بروما (43 :1989) حتا به صورتی صریح تر هابرماس را، شاید غیرمنصفانه، به طرفداری متناقض از «ملی گرایی روشن بینانه» و «عاطفیگری غیر منتقدانه» متهم می کند. چنین توصیف شتابزدهای بیشک حاوی ریسک و خالی از غنای گوناگونی موجود در واقعیت است. چشم انداز دقیق تری از کشش تئوری اجتماعی آلمانی به سوی نوستالژی از بحث جرى مولر در مورد محافظه کاری آلمانی در کتاب خدای دیگری که شکست خورد (1984) دیده میشود. ستون اصلی تحلیل مولر این دعوی است که اکثریت روشنفکران آلمانی، خواه منتقد یا مصالحه کار تا دوره بعد از جنگ جهانی دوم از لحاظ سیاسی دست راستی بوده اند. مکتب فرانکفورت، سلف اصلی تئوری نقدی معاصر، البته مستثنی است. اما حتا در این مکتب نیز عناصر نیرومندی از گرایش به اندیشه یک دنیای «پالوده» و «دلنشین» مشهود است.