سنت حسنه اهدای تاج گل مصنوعی اجاره‌ای مراکز خیریه به جای خرید تاج گل طبیعی برای مجلس ترحیم
چکیده:
امروزه بیشتر مردم در مراسم ترحیم، اسیر رسم و رسومات غلط و تجملات شده‌اند و در مواردی چون انتخاب نوع سنگ قبر متوفی، محل برگزاری مجلس عزاداری، پذیرایی از شرکت‌کنندگان، هدیه تاج گل و ... دچار افراط می‌گردند که باعث ایجاد انواع مشکلات مالی برای خانواده مصیبت‌دیده می‌شود و حاضر هم نیستند به جای این اقدامات جانبی هزینه‌بردار، هدیه‌ای معنوی به متوفی بدهند تا ذخیره آخرتشان شود نه اینکه با اسراف، آتش جهنم را از آن خود کنند. در این میان افراد مومن و متدین، وظیفه‌ای سنگین در برابر برخورد با این سنت‌های غلط و اشاعه فرهنگ صحیح اسلامی در این زمینه دارند.
ما در این مقاله به سنت حسنه‌ای در مراسم ترحیم می‌پردازیم که مردم اصفهان پایه‌گذار آن بودند و با جایگزین نمودن رسم پسندیده اهدای تاج گلهای مصنوعی اجاره‌ای مراکز خیریه و فرهنگی به جای خرید تاج گلهای طبیعی گران‌قیمت، نه تنها مشوق صرفه‌جویی در هزینه‌های این مراسم بودند بلکه با این انفاق شایسته و اشاعه آن به سایر شهرها، گامی موثر در دستگیری از نیازمندان و محرمان مادی و فرهنگی جامعه برداشته و بدین وسیله خیر کثیری هم شامل حال اموات می‌نمایند.
تعداد کلمات: 3520 / زمان تخمینی مطالعه: 18 دقیقه
امروزه بیشتر مردم در مراسم ترحیم، اسیر رسم و رسومات غلط و تجملات شده‌اند و در مواردی چون انتخاب نوع سنگ قبر متوفی، محل برگزاری مجلس عزاداری، پذیرایی از شرکت‌کنندگان، هدیه تاج گل و ... دچار افراط می‌گردند که باعث ایجاد انواع مشکلات مالی برای خانواده مصیبت‌دیده می‌شود و حاضر هم نیستند به جای این اقدامات جانبی هزینه‌بردار، هدیه‌ای معنوی به متوفی بدهند تا ذخیره آخرتشان شود نه اینکه با اسراف، آتش جهنم را از آن خود کنند. در این میان افراد مومن و متدین، وظیفه‌ای سنگین در برابر برخورد با این سنت‌های غلط و اشاعه فرهنگ صحیح اسلامی در این زمینه دارند.
ما در این مقاله به سنت حسنه‌ای در مراسم ترحیم می‌پردازیم که مردم اصفهان پایه‌گذار آن بودند و با جایگزین نمودن رسم پسندیده اهدای تاج گلهای مصنوعی اجاره‌ای مراکز خیریه و فرهنگی به جای خرید تاج گلهای طبیعی گران‌قیمت، نه تنها مشوق صرفه‌جویی در هزینه‌های این مراسم بودند بلکه با این انفاق شایسته و اشاعه آن به سایر شهرها، گامی موثر در دستگیری از نیازمندان و محرمان مادی و فرهنگی جامعه برداشته و بدین وسیله خیر کثیری هم شامل حال اموات می‌نمایند.
تعداد کلمات: 3520 / زمان تخمینی مطالعه: 18 دقیقه
نویسنده: سیدامیرحسین موسوی تبار
"ترحیم" مراسمی است برای بزرگداشت شخص از دنیا رفته، همچنین ابراز همدردی با بازماندگان متوفی که در سراسر دنیا توسط مردم با اعتقادات مختلف و به شکل‌های گوناگون برگزار می‌شود. در ایران، مراسم ترحیم عموما در مساجد و گاهی در حسینیه‌ها، با جلسات سوگواری و شرکت اقوام، دوستان و آشنایان متوفی و اغلب در روزهای اول، دوم، سوم، هفتم، چهلم و سال بعد از مرگ شخص با تلاوت قرآن کریم و ایراد سخنرانی توسط عالمان دین در جهت ترویج شعائر اسلامی و یادآوری اینکه همه، روزی خواهند مرد و همچنین ذکر مصیبت اهل‌بیت علیهم السلام توسط سخنران و مداحان برگزار می‌شود تا از نتیجه این مراسم به روح مرحوم ثوابی برسد و همچنین مردم در کنار خانواده داغدار قرار گرفته و ابراز همدردی کنند.
امروزه، اسراف فقط در جشن ازدواج نیست و در ولیمه‌های حجاج و زوار و حتی در مراسم عزاداری نیز به وفور دیده می‌شود. این روزها مراسم ترحیم هم رنگ و بوی دیگری به خود گرفته است چراکه تغییر سبک زندگی و گسترش چشم و هم‌چشمی را نشان می‌دهد. اما چرا سبک زندگی نادرست و تجمل‌گرایی، متأسفانه حتی مراسم بدرقه یک فرد به سوی ابدیت را رها نکرده است؟
ریشه همه این مسائل برمی‌گردد به افراط و زیاده‌روی و بی‌توجه بودن به هم‌نوع که با این خرج‌های بیهوده می‌توان دستگیر افراد نیازمند باشیم. چنانچه خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَلاَ تُبَذِّرْ تَبْذِیرًا * إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ کَانُواْ إِخْوَانَ الشَّیَاطِینِ وَکَانَ الشَّیْطَانُ لِرَبِّهِ کَفُورًا؛ از نیازمندان دستگیری کن و اسراف نکن و حق خویشاوندان را بده چراکه اسرافکاران برادران شیطانند و شیطان همواره نسبت به پروردگارش ناسپاس بوده است.» (1)
در هر صورت اصل قضیه برگزاری مراسم ترحیم، طلب مغفرت از خداوند متعال و گرفتن حلالیت از مردم برای میت و قرار گرفتن در کنار خانواده‌ای هست که عزیزشان را از دست داده تا ضمن همدردی با ایشان شاید بتوان مشکلی از مشکلاتشان را برطرف کرد ولی متأسفانه برخی افراد با هدف خودنمایی و فخرفروشی در این مراسم شرکت می‌کنند.
امروزه، اسراف فقط در جشن ازدواج نیست و در ولیمه‌های حجاج و زوار و حتی در مراسم عزاداری نیز به وفور دیده می‌شود. این روزها مراسم ترحیم هم رنگ و بوی دیگری به خود گرفته است چراکه تغییر سبک زندگی و گسترش چشم و هم‌چشمی را نشان می‌دهد. اما چرا سبک زندگی نادرست و تجمل‌گرایی، متأسفانه حتی مراسم بدرقه یک فرد به سوی ابدیت را رها نکرده است؟
ریشه همه این مسائل برمی‌گردد به افراط و زیاده‌روی و بی‌توجه بودن به هم‌نوع که با این خرج‌های بیهوده می‌توان دستگیر افراد نیازمند باشیم. چنانچه خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ وَالْمِسْکِینَ وَابْنَ السَّبِیلِ وَلاَ تُبَذِّرْ تَبْذِیرًا * إِنَّ الْمُبَذِّرِینَ کَانُواْ إِخْوَانَ الشَّیَاطِینِ وَکَانَ الشَّیْطَانُ لِرَبِّهِ کَفُورًا؛ از نیازمندان دستگیری کن و اسراف نکن و حق خویشاوندان را بده چراکه اسرافکاران برادران شیطانند و شیطان همواره نسبت به پروردگارش ناسپاس بوده است.» (1)
در هر صورت اصل قضیه برگزاری مراسم ترحیم، طلب مغفرت از خداوند متعال و گرفتن حلالیت از مردم برای میت و قرار گرفتن در کنار خانواده‌ای هست که عزیزشان را از دست داده تا ضمن همدردی با ایشان شاید بتوان مشکلی از مشکلاتشان را برطرف کرد ولی متأسفانه برخی افراد با هدف خودنمایی و فخرفروشی در این مراسم شرکت می‌کنند.
منشاء خودنمایی در مراسم ترحیم
خودنمایی یکی از ریشه‌های اسراف است. انسان گاهی با انگیزه‌های مختلف که عمدتا روانی است می‌خواهد خودی نشان دهد و در افکار عمومی و نزد مردم شهرتی کسب کند و یا با خودنمایی نقصی را رفع و یا عقده‌ای را خالی کند. این امر باعث می‌شود که از طرق مختلف از جمله ولخرجی و اسراف‌کاری، خود را در معرض نمایش افکار عمومی قرار دهد. ولخرجی و ریخت و پاش‌های غیرمعقول را می‌توان از همین موارد به شمار آورد؛ زیرا شخص مسرف، با این عمل خود در جستجوی باز یافتن شخصیت سرکوب شده خویش است و فکر می‌کند با این روش در اجتماع به عنوان انسانی دست و دل باز و بی اعتنا به ثروت مطرح و بر شهرتش افزوده می‌شود.
امروزه در مراسم ترحیم از زمان تشیع جنازه که امریست بسیار مستحب و سفارش شده تا هنگام خاکسپاری و اطعام میهمانان که یک امر عرفی است نه واجب، در مواردی چون انتخاب نوع سنگ قبر، محل برگزاری مجلس عزاداری، پذیرایی از شرکت کنندگان، هدیه تاج گل و ... بیشتر مردم دچار افراط و تجمل‌گرایی شده‌اند که باعث ایجاد انواع مشکلات مالی برای خانواده مصیبت‌دیده می‌شود که خود عزایی دیگر است.
مردم ما اسیر رسم و رسومات غلط و تجملات شده‌اند و حاضر نیستند در هیچ شرایطی این کار‌ها را کنار بگذارند و به جای این اقدامات جانبی هزینه‌بردار، هدیه‌ای معنوی به متوفی بدهند تا ذخیره آخرتشان شود نه اینکه با اسراف آتش جهنم را از آن خود کنند. گاهی وارد مراسم اندوه و عزا که می‌شویم؛ پیش از هرچیزی، تاج‌های گل طبیعی به چشم می‌خورد که حال و هوای خاصی به فضا می‌بخشد و هر کسی با گذر از کنار محل برگزاری مراسم، توجهش به این گل‌ها جلب می‌شود.
البته ریشه اصلی این رفتار‌ها نیز در چشم و هم‌چشمی بین مردم است که متاسفانه دامن آنها را گرفته و از مجالس ترحیم و تدفین هم سر در آورده و افراد برای خودنمایی و ابراز ارادت سعی دارند تا تاج گل بزرگ و گران‌تری تدارک ببینند. در این میان یک کار می‌ماند برای جلوگیری از این ریخت و پاش‌ها، آن هم توسط بازماندگان که اطلاع‌رسانی کنند تا کسی تاج گل طبیعی نیاورد و به مرور این فرهنگ اسراف و تجملات از بین برود چراکه با تاج گلهای مصنوعی کم‌هزینه هم می‌شود به متوفی و بازماندگانش احترام گذاشت.
امروزه در مراسم ترحیم از زمان تشیع جنازه که امریست بسیار مستحب و سفارش شده تا هنگام خاکسپاری و اطعام میهمانان که یک امر عرفی است نه واجب، در مواردی چون انتخاب نوع سنگ قبر، محل برگزاری مجلس عزاداری، پذیرایی از شرکت کنندگان، هدیه تاج گل و ... بیشتر مردم دچار افراط و تجمل‌گرایی شده‌اند که باعث ایجاد انواع مشکلات مالی برای خانواده مصیبت‌دیده می‌شود که خود عزایی دیگر است.ارسال تاج گل طبیعی، برداشتی از سنت‌های غلط غربی است که در آن وقتی یک ثروتمند از دنیا می‌رود برای ایجاد عظمت نسبت به شخص متوفی، ثروتمندان تاج گلهای طبیعی بزرگ را توسط شرکتهای انجام دهنده مراسم تشیع جنازه پشت کاروان تشیع روان میسازند و اغلب خود نیز در آن مراسم شرکت نمیکنند. سنت‌های نادرستی که در حاشیه مراسم عزاداری و ختم شکل می‌گیرد وظیفه افراد باایمان را در برابر برخورد با این سنت‌های غلط سنگین‌تر می‌کند و باید در برطرف کردن و از بین بردن این تجملات بیشتر کوشا باشند.
امروزه در مراسم ترحیم از زمان تشیع جنازه که امریست بسیار مستحب و سفارش شده تا هنگام خاکسپاری و اطعام میهمانان که یک امر عرفی است نه واجب، در مواردی چون انتخاب نوع سنگ قبر، محل برگزاری مجلس عزاداری، پذیرایی از شرکت کنندگان، هدیه تاج گل و ... بیشتر مردم دچار افراط و تجمل‌گرایی شده‌اند که باعث ایجاد انواع مشکلات مالی برای خانواده مصیبت‌دیده می‌شود که خود عزایی دیگر است.
مردم ما اسیر رسم و رسومات غلط و تجملات شده‌اند و حاضر نیستند در هیچ شرایطی این کار‌ها را کنار بگذارند و به جای این اقدامات جانبی هزینه‌بردار، هدیه‌ای معنوی به متوفی بدهند تا ذخیره آخرتشان شود نه اینکه با اسراف آتش جهنم را از آن خود کنند. گاهی وارد مراسم اندوه و عزا که می‌شویم؛ پیش از هرچیزی، تاج‌های گل طبیعی به چشم می‌خورد که حال و هوای خاصی به فضا می‌بخشد و هر کسی با گذر از کنار محل برگزاری مراسم، توجهش به این گل‌ها جلب می‌شود.
البته ریشه اصلی این رفتار‌ها نیز در چشم و هم‌چشمی بین مردم است که متاسفانه دامن آنها را گرفته و از مجالس ترحیم و تدفین هم سر در آورده و افراد برای خودنمایی و ابراز ارادت سعی دارند تا تاج گل بزرگ و گران‌تری تدارک ببینند. در این میان یک کار می‌ماند برای جلوگیری از این ریخت و پاش‌ها، آن هم توسط بازماندگان که اطلاع‌رسانی کنند تا کسی تاج گل طبیعی نیاورد و به مرور این فرهنگ اسراف و تجملات از بین برود چراکه با تاج گلهای مصنوعی کم‌هزینه هم می‌شود به متوفی و بازماندگانش احترام گذاشت.
امروزه در مراسم ترحیم از زمان تشیع جنازه که امریست بسیار مستحب و سفارش شده تا هنگام خاکسپاری و اطعام میهمانان که یک امر عرفی است نه واجب، در مواردی چون انتخاب نوع سنگ قبر، محل برگزاری مجلس عزاداری، پذیرایی از شرکت کنندگان، هدیه تاج گل و ... بیشتر مردم دچار افراط و تجمل‌گرایی شده‌اند که باعث ایجاد انواع مشکلات مالی برای خانواده مصیبت‌دیده می‌شود که خود عزایی دیگر است.ارسال تاج گل طبیعی، برداشتی از سنت‌های غلط غربی است که در آن وقتی یک ثروتمند از دنیا می‌رود برای ایجاد عظمت نسبت به شخص متوفی، ثروتمندان تاج گلهای طبیعی بزرگ را توسط شرکتهای انجام دهنده مراسم تشیع جنازه پشت کاروان تشیع روان میسازند و اغلب خود نیز در آن مراسم شرکت نمیکنند. سنت‌های نادرستی که در حاشیه مراسم عزاداری و ختم شکل می‌گیرد وظیفه افراد باایمان را در برابر برخورد با این سنت‌های غلط سنگین‌تر می‌کند و باید در برطرف کردن و از بین بردن این تجملات بیشتر کوشا باشند.
سیره معصومین (علیهم السلام) در مجالس ترحیم
از بهترین آداب مجالس عزا، هدیه اعمال نیک از قبیل قرائت قرآن، ذکر صلوات، دعا و طلب رحمت و مغفرت و گریستن بر مصائب اهل بیت علیهم السلام، برای روح متوفی است. از پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) نقل شده که فرمودند: «مردگانتان را که در قبرها آرمیده‌اند از یاد نبرید. مردگان شما امید احسان شما را دارند. مردگان شما زندانی هستند و به کارهای نیک شما رغبت دارند. آنها خود، قدرت انجام کاری را ندارند، شما صدقه و دعایی به آنها هدیه کنید.» (2)
حضرت امام صادق (علیه السلام) در مجلس گروهی عزادار وارد شده و خطاب به آنان اظهار داشتند: «پروردگار، مصیبت وارد شده بر شما را جبران فرموده، به جبران صبر و تحملتان پاداش خوبی به شما داده و شخص متوفی را نیز در سایه رحمت خویش قرار دهد. سپس از مجلس خارج شدند.» (3)
این روایت نشانگر آن است که باید مراسم ترحیم را به سادگی برگزار کرده و آشنایان و دوستان به ابراز همدردی بسنده کرده و اگر به دلایلی چون برگرداندن آرامش روحی آنها، تصمیم به حضور بیشتر در کنار آنان دارند، نباید به خانواده مصیبت دیده این اجازه را بدهند که برای پذیرایی از آنها دچار تکلف و دردسر شوند، بلکه باید تلاش کنند که در این مدت، این خانوادهها حتی دغدغه خورد و خوراک خویش را نیز نداشته باشند! چنانچه حضرت امام صادق (علیه السلام) میفرمایند: «غذا خوردن نزد مصیبت‌دیدگان از رفتار و کردار زمان جاهلیت است و سنت اسلامی آن است که غذای آنان از سوی دیگران فراهم شود، همان گونه که پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در مورد جعفر بن ابی‌طالب، چنین رفتاری را در پیش گرفتند.» (4)
اکنون باید قضاوت کنیم که رفتار امروز جامعه ما منطبق با سنت‌های اسلامی است و یا سنت‌های جاهلیت؟!
ما متأسفانه در بیشتر موارد به این سنت اسلامی عمل نکرده و به جای آن که باری از دوش مصیبت‌دیدگان برداریم، سربار آنها شده و هزینه‌های زیادی را بر دوششان تحمیل می‌کنیم و حتی اگر آنان مشکلی از لحاظ مالی نداشته باشند، دغدغه فکری چگونگی پذیرایی از مهمانان خوانده و ناخوانده، آنان را رنج خواهد داد. در مقابل، خود نیز متحمل هزینه‌هایی چون خریدن تاج گلهای طبیعی گران‌قیمت، اعلام تسلیت در قالب تابلوها، اوراق تبلیغاتی و ... می‌شویم که نه سودی به متوفی خواهد رساند و نه به خانواده آنها، بلکه موجب آزار و شرمندگی افرادی خواهد شد که توانایی مالی انجام چنین هزینه‌هایی را نداشته و با این وجود، قصد اعلام همدردی با مصیبت دیدگان را دارند!
برای عرض تسلیت به خانواده مصیبت‌دیده، می‌توان بنرها و تاج گلهای مصنوعی مجالس ترحیم خیریه‌ها را که به صورت دسته‌گل و قاب نوشته‌ای است که پیام تسلیت در آن آمده و نام اهداء کننده و مرحوم در آن درج می‌گردد را جایگزین تاج گلهای طبیعی نمود. جلوگیری از هزینه اضافی و کمک به محرومان جامعه از جمله فواید این ابتکار است که در برخی از شهرهای کشور رواج پیدا کرده است.در بسیاری از موارد در این رفتارهای تجملاتی، بیش از آن که به تسلای خاطر صاحبان مصیبت اندیشیده شود گویا موقعیتی به دست آمده که برخی افراد، ثروت، هنر و مقام خویش را در معرض تماشای دیگران گذاشته و از آن لذت ببرند. طبیعی است که چنین رفتاری مورد تأیید دین مقدس اسلام نیست. نتیجه آن‌که شرکت ما در مراسم ختم، باید دست کم سه نتیجه مثبت به دنبال داشته باشد که یکی از آنها آرامش دادن به مصیبت‌دیدگان و دیگری عبرت‌گرفتن خویش و دل نبستن به دنیای فانی و سوم هم موجب بالا رفتن درجه متوفی است و هر چه که در این راستا نباشد نمی‌تواند رفتاری مثبت به شمار آید.
البته تذکر این نکته نیز مفید است که آنچه در مورد لزوم تغییر عرف موجود گفته شد، هدفی آرمانی است که باید به دنبال آن باشیم وگرنه ممکن است در شرایط خاصی و از باب اهم و مهم، رفتار بر اساس سنت‌های موجود فعلی ایرادی نداشته باشد. به عنوان نمونه، گرچه غذا خوردن نزد مصیبت‌دیدگان، رفتاری بازمانده از زمان جاهلیت است، اما اگر ترک مجلس، توهینی به صاحبان عزا تلقی شده و یا موجب رنجش خاطری شود که هدف اولیه ما از تسلای خاطر به آنان را زیر سؤال می‌برد، لذا ایرادی نخواهد داشت که در این مورد خاص، رضایت خاطر آنان را جلب کنیم.
تهیه تاج گل و تابلوی عرض تسلیت نیز از همین موارد است و نمی‌توان به صورت کلی آن را تأیید کرد، به ویژه اگر ناشی از فخرفروشی و تکبر باشد اما می‌توانیم با نیتی خالص، رنگ و بوی خدایی به آن بدهیم و بدین منظور، با اجاره تابلو و یا تاج گل مصنوعی، هزینه‌ای را به انجمن یا سازمانی خیریه و به نیت متوفی پرداخت نماییم تا روحش از آن بهره‌مند شود.
حضرت امام صادق (علیه السلام) در مجلس گروهی عزادار وارد شده و خطاب به آنان اظهار داشتند: «پروردگار، مصیبت وارد شده بر شما را جبران فرموده، به جبران صبر و تحملتان پاداش خوبی به شما داده و شخص متوفی را نیز در سایه رحمت خویش قرار دهد. سپس از مجلس خارج شدند.» (3)
این روایت نشانگر آن است که باید مراسم ترحیم را به سادگی برگزار کرده و آشنایان و دوستان به ابراز همدردی بسنده کرده و اگر به دلایلی چون برگرداندن آرامش روحی آنها، تصمیم به حضور بیشتر در کنار آنان دارند، نباید به خانواده مصیبت دیده این اجازه را بدهند که برای پذیرایی از آنها دچار تکلف و دردسر شوند، بلکه باید تلاش کنند که در این مدت، این خانوادهها حتی دغدغه خورد و خوراک خویش را نیز نداشته باشند! چنانچه حضرت امام صادق (علیه السلام) میفرمایند: «غذا خوردن نزد مصیبت‌دیدگان از رفتار و کردار زمان جاهلیت است و سنت اسلامی آن است که غذای آنان از سوی دیگران فراهم شود، همان گونه که پیامبر اکرم (صلّی الله علیه و آله و سلّم) در مورد جعفر بن ابی‌طالب، چنین رفتاری را در پیش گرفتند.» (4)
اکنون باید قضاوت کنیم که رفتار امروز جامعه ما منطبق با سنت‌های اسلامی است و یا سنت‌های جاهلیت؟!
ما متأسفانه در بیشتر موارد به این سنت اسلامی عمل نکرده و به جای آن که باری از دوش مصیبت‌دیدگان برداریم، سربار آنها شده و هزینه‌های زیادی را بر دوششان تحمیل می‌کنیم و حتی اگر آنان مشکلی از لحاظ مالی نداشته باشند، دغدغه فکری چگونگی پذیرایی از مهمانان خوانده و ناخوانده، آنان را رنج خواهد داد. در مقابل، خود نیز متحمل هزینه‌هایی چون خریدن تاج گلهای طبیعی گران‌قیمت، اعلام تسلیت در قالب تابلوها، اوراق تبلیغاتی و ... می‌شویم که نه سودی به متوفی خواهد رساند و نه به خانواده آنها، بلکه موجب آزار و شرمندگی افرادی خواهد شد که توانایی مالی انجام چنین هزینه‌هایی را نداشته و با این وجود، قصد اعلام همدردی با مصیبت دیدگان را دارند!
برای عرض تسلیت به خانواده مصیبت‌دیده، می‌توان بنرها و تاج گلهای مصنوعی مجالس ترحیم خیریه‌ها را که به صورت دسته‌گل و قاب نوشته‌ای است که پیام تسلیت در آن آمده و نام اهداء کننده و مرحوم در آن درج می‌گردد را جایگزین تاج گلهای طبیعی نمود. جلوگیری از هزینه اضافی و کمک به محرومان جامعه از جمله فواید این ابتکار است که در برخی از شهرهای کشور رواج پیدا کرده است.در بسیاری از موارد در این رفتارهای تجملاتی، بیش از آن که به تسلای خاطر صاحبان مصیبت اندیشیده شود گویا موقعیتی به دست آمده که برخی افراد، ثروت، هنر و مقام خویش را در معرض تماشای دیگران گذاشته و از آن لذت ببرند. طبیعی است که چنین رفتاری مورد تأیید دین مقدس اسلام نیست. نتیجه آن‌که شرکت ما در مراسم ختم، باید دست کم سه نتیجه مثبت به دنبال داشته باشد که یکی از آنها آرامش دادن به مصیبت‌دیدگان و دیگری عبرت‌گرفتن خویش و دل نبستن به دنیای فانی و سوم هم موجب بالا رفتن درجه متوفی است و هر چه که در این راستا نباشد نمی‌تواند رفتاری مثبت به شمار آید.
البته تذکر این نکته نیز مفید است که آنچه در مورد لزوم تغییر عرف موجود گفته شد، هدفی آرمانی است که باید به دنبال آن باشیم وگرنه ممکن است در شرایط خاصی و از باب اهم و مهم، رفتار بر اساس سنت‌های موجود فعلی ایرادی نداشته باشد. به عنوان نمونه، گرچه غذا خوردن نزد مصیبت‌دیدگان، رفتاری بازمانده از زمان جاهلیت است، اما اگر ترک مجلس، توهینی به صاحبان عزا تلقی شده و یا موجب رنجش خاطری شود که هدف اولیه ما از تسلای خاطر به آنان را زیر سؤال می‌برد، لذا ایرادی نخواهد داشت که در این مورد خاص، رضایت خاطر آنان را جلب کنیم.
تهیه تاج گل و تابلوی عرض تسلیت نیز از همین موارد است و نمی‌توان به صورت کلی آن را تأیید کرد، به ویژه اگر ناشی از فخرفروشی و تکبر باشد اما می‌توانیم با نیتی خالص، رنگ و بوی خدایی به آن بدهیم و بدین منظور، با اجاره تابلو و یا تاج گل مصنوعی، هزینه‌ای را به انجمن یا سازمانی خیریه و به نیت متوفی پرداخت نماییم تا روحش از آن بهره‌مند شود.
سنت حسنه اجاره تاج گل مصنوعی خیریه
برای عرض تسلیت به خانواده مصیبت‌دیده، می‌توان بنرها و تاج گلهای مصنوعی ویژه مجالس ترحیم خیریه‌ها را که به صورت دسته‌گل و قاب نوشته‌ای است که پیام تسلیت در آن آمده و نام اهداء کننده و مرحوم در آن درج می‌گردد را جایگزین تاج گلهای طبیعی نمود. لذا خانواده‌های عزاداری که می‌خواهند تاج گل طبیعی که بعد از مدتی کوتاه پژمرده می‌شود برای مراسم ترحیم خود خریداری کنند شایسته است که از تاج گل مصنوعی با طرح‌های مختلف که مراکز خیریه از قبل تهیه کرده‌اند استفاده نمایند.
با پیشگامی انجمن مددکاری امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) و مشارکت کمیته امداد امام خمینی (رحمه الله)، دارالقرآن‌ها، مراکز خیریه و فرهنگی با تهیه تاج گل‌هایی که می‌توان از آنها در دفعات متعدد استفاده کرد شرایطی را فراهم آوردند که درآمد حاصل شده از اجاره این تاج گل‌ها، برای ایتام، نیازمندان و محرومان جامعه و فعالیت‌های قرآنی و فرهنگی در نظر گرفته شود.چنین طرح‌هایی در برخی از شهرهای کشور به خوبی فرهنگ سازی شده است، فرد مبلغ دلخواه را برای اجاره بنر، دسته‌گل یا تاج گل مورد نظر به مرکز خیریه پرداخت می‌کند و مبلغ پرداخت شده، صرفا در کارهای خیر مصرف خواهد شد که مردم از این عمل خیرخواهانه و سنت حسنه به خوبی استقبال کرده‌اند. جلوگیری از هزینه اضافی و کمک به محرومان جامعه از جمله فواید این ابتکار است که امروزه در برخی از شهرهای کشور رواج پیدا کرده است.
با پیشگامی انجمن مددکاری امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) و مشارکت کمیته امداد امام خمینی (رحمه الله)، دارالقرآن‌ها، مراکز خیریه و فرهنگی با تهیه تاج گل‌هایی که می‌توان از آنها در دفعات متعدد استفاده کرد شرایطی را فراهم آوردند که درآمد حاصل شده از اجاره این تاج گل‌ها، برای ایتام، نیازمندان و محرومان جامعه و فعالیت‌های قرآنی و فرهنگی در نظر گرفته شود.چنین طرح‌هایی در برخی از شهرهای کشور به خوبی فرهنگ سازی شده است، فرد مبلغ دلخواه را برای اجاره بنر، دسته‌گل یا تاج گل مورد نظر به مرکز خیریه پرداخت می‌کند و مبلغ پرداخت شده، صرفا در کارهای خیر مصرف خواهد شد که مردم از این عمل خیرخواهانه و سنت حسنه به خوبی استقبال کرده‌اند. جلوگیری از هزینه اضافی و کمک به محرومان جامعه از جمله فواید این ابتکار است که امروزه در برخی از شهرهای کشور رواج پیدا کرده است.
ابتکار تهیه تاج گلهای مصنوعی کرایهای خیریه
این انجمن با سابقه‌ای بیش از پنجاه سال، یکی از قدیمی‌ترین خیریه‌های کشور است. از ابتکارات این انجمن جهت تأمین مالی مخارج کمک به ایتام، راه اندازی طرح تهیه و سفارش گرفتن تاج گلهای مصنوعی برای مراسم ترحیم و غیره بود. نیت خیر و سنت حسنه سفارش تاج گل برای مراسم و مجالس گوناگون با هدف حمایت از یتیم مورد استقبال و حمایت هم‌میهنان نوعدوست و درد آشنا قرار گرفت و ضمن بهره‌مندی متوفی از برکات آن، شکوه و معنویت بیشتری به مراسم بخشید، و از همان ابتدا تا حال، یکی از منابع عمده درآمد این انجمن را تشکیل داده و مبالغ پرداختی بابت آن در تامین معاش و تعلیم و تربیت کودکان و نونهالان یتیم هزینه می‌گردد که قطعا مورد رضای الهی و شادی روح متوفی خواهد بود.
ابتکار سازنده و سرشار از عاطفه و احساس انجمن مددکاری امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) جای بسیاری از اسراف‌کاری‌های متداول مراسم ترحیم را در جامعه گرفت. این انجمن جهت ترغیب مردم و فرهنگ سازی این سنت حسنه، نام‌های گلهای همیشه بهار، گلهای زندگی، گلهای امید، گلهای سازندگی و گل‌هایی که هرگز پژمرده نمی‌شوند را برای این طرح برگزید که نام‌هایی است زیبا و پر معنا.
روزانه شاهد هستیم که میلیون‌ها تومان برای اهدای گل طبیعی در مجالس ترحیم در سراسر شهرهای بزرگ هزینه می‌گردد که نه سودی به متوفی می‌رساند و نه اثری برای بازماندگان دارد و این اسراف، دل هر درد آشنایی را جریحه‌دار می‌سازد. خدا میداند که با جلوگیری از این اسراف روزانه دهها خانوار یتیم بی‌پناه را می‌توان مورد حمایت قرار داد. همان‌گونه که انجمن مددکاری امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) از زمان تأسیس تاکنون ۱۵۴۰۰ خانواده ایتام را تحت پوشش خدماتی داشته و همچنان به این امر اهتمام دارد.
مشارکت کمیته امداد امام خمینی (رحمه الله) و سایر خیریه‌ها
سال 1362 ه.ش بود که توسط مرحوم حاج آقا مدنی در کمیته امداد استان اصفهان نیز طرح تابلوی تسلیت و تاج گلهای مصنوعی کرایهای راه افتاد و کم کم و طی سالیان متمادی، خیریه‌ها هم به این کار وارد شدند و اکنون به صورت یک رسم خیرخواهانه درآمده است چنان‌که بیشتر اصفهانی‌ها در مراسم ختم از این تاج گل‌ها هدیه می‌کنند .
شاید یکی از دلایلی که سبب شد که تاج گلهای پلاستیکی و مصنوعی جای تاج گلهای طبیعی را بگیرد پرداخت هزینه‌های گزافی بود که برای تاج گلهای طبیعی در مراسم ختم پرداخت می‌شد که بیشتر این هزینه‌ها از روی چشم و هم‌چشمی صورت می‌گرفت که البته چنین هزینه‌کردهایی برای متوفی ثمری نداشت چرا که پس از پایان مراسم، گل‌هایی که با هزینه‌های گزاف خریداری شده بود در کنار منازل و مساجد پژمرده و به دور ریخته می‌شد در حالی که چشم متوفی تازه گذشته به خیرات از سوی بازماندگان بود.
با پیشگامی انجمن مددکاری امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) و مشارکت کمیته امداد امام خمینی (رحمه الله)، دارالقرآن‌ها، مراکز خیریه و فرهنگی با تهیه تاج گل‌هایی که می‌توان از آنها در دفعات متعدد استفاده کرد شرایطی را فراهم آوردند که درآمد حاصل شده از اجاره این تاج گل‌ها، برای ایتام، نیازمندان و محرومان جامعه و فعالیت‌های قرآنی و فرهنگی در نظر گرفته شود.
یکی از دلایلی که می‌توان در دوام این طرح موثر دانست، قیمت دلخواه این تابلو گل‌ها و تاج گل‌هایی بود که اهداکنندگان را مجبور نمی‌کرد بابت آن هزینه زیادی دهند، ضمن اینکه هزینه دلخواه که خیراتی برای هدیه به روح مرحوم بود صرف امور خیر به خصوص ایتام و نیازمندان جامعه می‌شد.
البته ناگفته نماند که خیر بودن این امر، سبب شده که متقاضیان هر مقدار پول نیت کرده‌اند برای کرایه تاج گل بدهند و در این زمینه محدودیت یا معذوریتی بابت قیمت وجود نداشته باشد، هر چند برخی از تاج گلهای بزرگ و رنگی حکایت از گران‌تر بودن و هزینه زیاد توسط فرد اهداکننده دارد اما از آنجایی که درآمد حاصل از این کار صرف کار خیر می‌شود با کمال میل مورد استقبال قرار می‌گیرد و از طرفی با کمترین قیمت هم می‌توان مبادرت به این کار خیر نمود و دیگر کسی به لحاظ وضعیت مالی معذوریتی ندارد و می‌تواند با اندک هزینه مسبب خیر شود.
این رسم پسندیده کم‌کم بین خانواده‌های اصفهانی جای خود را باز کرد و دیگر خانواده بازمانده‌ای از اقوام و فامیل‌های درجه یک خود توقع و انتظار خرید تاج گل طبیعی را نداشت چراکه مطمئن بود که با کرایه این تابلوها و تاج گل‌ها هم متوفی و هم محروم یا یتیمی به فیض می‌رسد.
از دیگر مواردی که سبب گسترده و همه‌گیر شدن این تابلوها و تاج گلهای مصنوعی خیرات شد، بدون دردسر بودن آن بود به نحوی که برای نهادینه شدن این رسم پسندیده، خیریه‌ها با بکارگیری نیرو و پرداخت دستمزد و اجاره مکان در تمام نقاط اصفهان و البته نزدیک به مساجد و حسینیه‌ها، اقدام به ساخت تابلوها و تاج گلهای مصنوعی کردند.
از سویی دیگر افراد متقاضی گرچه با پرداخت هزینه، تابلوها و تاج گل‌ها را خود شخصا به درب منزل، مسجد مورد نظر و یا بر سر مزار مرحوم می‌بردند اما بازگشت این تاج گل‌ها توسط خود خیریه از درب منازل، مساجد و مزار رایگان صورت می‌گرفت و به نوعی کار را برای خانواده داغدار، راحت‌تر می‌کرد که بابت بازگشت این تابلوهای خیرات مسئولیتی نداشتند.
خیرین و واقفان دوراندیش می‌توانند در راستای اشاعه طرح تولید و کرایه تابلو و تاج گلهای مصنوعی عرض تسلیت مراسم ترحیم، مکانی را در نزدیکی مسجد یا حسینیه که مجالس ترحیم در آن برگزار می‌شود خریداری نموده و با وقف آن و صرف درآمد حاصل از آن به نفع ایتام، مراکز درمانی، خیریه‌ها، مساجد، حسینیه‌ها، دارالقرآن‌ها، امامزادگان و مراکز فرهنگی، در این امر خیر به عنوان مصداقی از صدقه جاریه سهیم باشند. جای بسی خوشحالی است که امروز شاهدیم به غیر از اصفهان، این امر در شهرهای دیگر ایران اسلامی رواج یافته و امید است هر کدام از ما، سهم بسزایی در اشاعه بیش از پیش این سنت حسنه داشته باشیم چراکه با استقبال مردم برای سفارش (اجاره) تاج گلهای مصنوعی که با تاج گلهای طبیعی برابری می‌کند نه تنها در هزینه‌های مجالس ترحیم صرفه‌جویی شده و هیچ‌گونه دورریزی نداشته و پس از پایان مراسم ترحیم، بار دیگر به موسسه خیریه باز می‌گردد بلکه هزینه پرداختی توسط افراد، صرف امور خیریه در قالب کمک به ایتام و محرومین جامعه خواهد شد و شادی روح متوفی و بهره‌مندی نیازمندان، ثمره آن خواهد بود.
شاید یکی از دلایلی که سبب شد که تاج گلهای پلاستیکی و مصنوعی جای تاج گلهای طبیعی را بگیرد پرداخت هزینه‌های گزافی بود که برای تاج گلهای طبیعی در مراسم ختم پرداخت می‌شد که بیشتر این هزینه‌ها از روی چشم و هم‌چشمی صورت می‌گرفت که البته چنین هزینه‌کردهایی برای متوفی ثمری نداشت چرا که پس از پایان مراسم، گل‌هایی که با هزینه‌های گزاف خریداری شده بود در کنار منازل و مساجد پژمرده و به دور ریخته می‌شد در حالی که چشم متوفی تازه گذشته به خیرات از سوی بازماندگان بود.
با پیشگامی انجمن مددکاری امام زمان (عجّل الله تعالی فرجه الشریف) و مشارکت کمیته امداد امام خمینی (رحمه الله)، دارالقرآن‌ها، مراکز خیریه و فرهنگی با تهیه تاج گل‌هایی که می‌توان از آنها در دفعات متعدد استفاده کرد شرایطی را فراهم آوردند که درآمد حاصل شده از اجاره این تاج گل‌ها، برای ایتام، نیازمندان و محرومان جامعه و فعالیت‌های قرآنی و فرهنگی در نظر گرفته شود.
یکی از دلایلی که می‌توان در دوام این طرح موثر دانست، قیمت دلخواه این تابلو گل‌ها و تاج گل‌هایی بود که اهداکنندگان را مجبور نمی‌کرد بابت آن هزینه زیادی دهند، ضمن اینکه هزینه دلخواه که خیراتی برای هدیه به روح مرحوم بود صرف امور خیر به خصوص ایتام و نیازمندان جامعه می‌شد.
البته ناگفته نماند که خیر بودن این امر، سبب شده که متقاضیان هر مقدار پول نیت کرده‌اند برای کرایه تاج گل بدهند و در این زمینه محدودیت یا معذوریتی بابت قیمت وجود نداشته باشد، هر چند برخی از تاج گلهای بزرگ و رنگی حکایت از گران‌تر بودن و هزینه زیاد توسط فرد اهداکننده دارد اما از آنجایی که درآمد حاصل از این کار صرف کار خیر می‌شود با کمال میل مورد استقبال قرار می‌گیرد و از طرفی با کمترین قیمت هم می‌توان مبادرت به این کار خیر نمود و دیگر کسی به لحاظ وضعیت مالی معذوریتی ندارد و می‌تواند با اندک هزینه مسبب خیر شود.
این رسم پسندیده کم‌کم بین خانواده‌های اصفهانی جای خود را باز کرد و دیگر خانواده بازمانده‌ای از اقوام و فامیل‌های درجه یک خود توقع و انتظار خرید تاج گل طبیعی را نداشت چراکه مطمئن بود که با کرایه این تابلوها و تاج گل‌ها هم متوفی و هم محروم یا یتیمی به فیض می‌رسد.
از دیگر مواردی که سبب گسترده و همه‌گیر شدن این تابلوها و تاج گلهای مصنوعی خیرات شد، بدون دردسر بودن آن بود به نحوی که برای نهادینه شدن این رسم پسندیده، خیریه‌ها با بکارگیری نیرو و پرداخت دستمزد و اجاره مکان در تمام نقاط اصفهان و البته نزدیک به مساجد و حسینیه‌ها، اقدام به ساخت تابلوها و تاج گلهای مصنوعی کردند.
از سویی دیگر افراد متقاضی گرچه با پرداخت هزینه، تابلوها و تاج گل‌ها را خود شخصا به درب منزل، مسجد مورد نظر و یا بر سر مزار مرحوم می‌بردند اما بازگشت این تاج گل‌ها توسط خود خیریه از درب منازل، مساجد و مزار رایگان صورت می‌گرفت و به نوعی کار را برای خانواده داغدار، راحت‌تر می‌کرد که بابت بازگشت این تابلوهای خیرات مسئولیتی نداشتند.
خیرین و واقفان دوراندیش می‌توانند در راستای اشاعه طرح تولید و کرایه تابلو و تاج گلهای مصنوعی عرض تسلیت مراسم ترحیم، مکانی را در نزدیکی مسجد یا حسینیه که مجالس ترحیم در آن برگزار می‌شود خریداری نموده و با وقف آن و صرف درآمد حاصل از آن به نفع ایتام، مراکز درمانی، خیریه‌ها، مساجد، حسینیه‌ها، دارالقرآن‌ها، امامزادگان و مراکز فرهنگی، در این امر خیر به عنوان مصداقی از صدقه جاریه سهیم باشند. جای بسی خوشحالی است که امروز شاهدیم به غیر از اصفهان، این امر در شهرهای دیگر ایران اسلامی رواج یافته و امید است هر کدام از ما، سهم بسزایی در اشاعه بیش از پیش این سنت حسنه داشته باشیم چراکه با استقبال مردم برای سفارش (اجاره) تاج گلهای مصنوعی که با تاج گلهای طبیعی برابری می‌کند نه تنها در هزینه‌های مجالس ترحیم صرفه‌جویی شده و هیچ‌گونه دورریزی نداشته و پس از پایان مراسم ترحیم، بار دیگر به موسسه خیریه باز می‌گردد بلکه هزینه پرداختی توسط افراد، صرف امور خیریه در قالب کمک به ایتام و محرومین جامعه خواهد شد و شادی روح متوفی و بهره‌مندی نیازمندان، ثمره آن خواهد بود.
اشاعه این طرح با کمک فرهنگ وقف
وقف، یکی از سنت‌های اسلامی پسندیده است که همواره راهگشای معضلات مادی و فرهنگی جامعه بوده و هست. خیرین و واقفان دوراندیش می‌توانند در راستای اشاعه طرح تولید و کرایه تابلو و تاج گلهای مصنوعی عرض تسلیت مراسم ترحیم، مکانی را در نزدیکی مسجد یا حسینیه که مجالس ترحیم در آن برگزار می‌شود خریداری نموده و با وقف آن و صرف درآمد حاصل از آن به نفع ایتام، مراکز درمانی، خیریه‌ها، مساجد، حسینیه‌ها، دارالقرآن‌ها، امامزادگان و مراکز فرهنگی، در این امر خیر به عنوان مصداقی از صدقه جاریه سهیم باشند. همچنین بجاست که اگر در مسجد یا امامزاده‌ای، مکانی بلااستفاده وجود دارد، به این کار خیر اختصاص یابد.
نکته قابل توجه این است که می‌توان این طرح را گسترش داد و تنها به مجالس ترحیم اکتفا ننمود بلکه با تهیه و فروش دسته‌گل و تاج گلهای شکیل مصنوعی و طبیعی مخصوص هدیه مراسم ازدواج و تولد و همچنین افزودن سایر اقلام فرهنگی همچون کتاب یا صنایع دستی به سبد خرید متقاضیان، به اشاعه بیشتر این فرهنگ کمک نموده و از نیازمندان بیشتری حمایت نماییم و از طرفی هم مراکز متولی این طرح، باید با اطلاع‌رسانی صحیح و به‌روز و ارائه گزارش مستمر عملکرد خود، مردم را با هدف و مصارف درآمد حاصل از این کار خیر و فرهنگی و نتیجه آن آشنا نمایند تا شاهد رغبت روزافزون عمومی در این جهت باشیم.
پی‌نوشت‌ها:
1. قرآن کریم، سوره اسراء، آیات 26 و 27.
2. یزدی، شیخ حسن بن علی، انوار الهدایة، ص 115، چاپخانه نعمان، نجف.
3. حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، ج 3، ص 218، ح 3451، مؤسسه آل البیت، قم، 1409 ه.ق.
4. همان، ص 237، ح 3504.
منابع:
1. قرآن کریم.
2. انوار الهدایة، یزدی، شیخ حسن بن علی، چاپخانه نعمان، نجف.
3. وسائل الشیعه، حر عاملی، محمد بن الحسن، مؤسسه آل البیت، قم، 1409 ه.ق.
4. سایت انجمن مددکاری امام زمان (عجّل اللع تعالی فرجه الشریف) (madadkari.ir)
5. سایت تبیان (tebyan.net)
6. خبرگزاری فارس (farsnews.com)
7. خبرگزاری مهر (mehrnews.com)
نکته قابل توجه این است که می‌توان این طرح را گسترش داد و تنها به مجالس ترحیم اکتفا ننمود بلکه با تهیه و فروش دسته‌گل و تاج گلهای شکیل مصنوعی و طبیعی مخصوص هدیه مراسم ازدواج و تولد و همچنین افزودن سایر اقلام فرهنگی همچون کتاب یا صنایع دستی به سبد خرید متقاضیان، به اشاعه بیشتر این فرهنگ کمک نموده و از نیازمندان بیشتری حمایت نماییم و از طرفی هم مراکز متولی این طرح، باید با اطلاع‌رسانی صحیح و به‌روز و ارائه گزارش مستمر عملکرد خود، مردم را با هدف و مصارف درآمد حاصل از این کار خیر و فرهنگی و نتیجه آن آشنا نمایند تا شاهد رغبت روزافزون عمومی در این جهت باشیم.
پی‌نوشت‌ها:
1. قرآن کریم، سوره اسراء، آیات 26 و 27.
2. یزدی، شیخ حسن بن علی، انوار الهدایة، ص 115، چاپخانه نعمان، نجف.
3. حر عاملی، محمد بن الحسن، وسائل الشیعه، ج 3، ص 218، ح 3451، مؤسسه آل البیت، قم، 1409 ه.ق.
4. همان، ص 237، ح 3504.
منابع:
1. قرآن کریم.
2. انوار الهدایة، یزدی، شیخ حسن بن علی، چاپخانه نعمان، نجف.
3. وسائل الشیعه، حر عاملی، محمد بن الحسن، مؤسسه آل البیت، قم، 1409 ه.ق.
4. سایت انجمن مددکاری امام زمان (عجّل اللع تعالی فرجه الشریف) (madadkari.ir)
5. سایت تبیان (tebyan.net)
6. خبرگزاری فارس (farsnews.com)
7. خبرگزاری مهر (mehrnews.com)
بیشتر بخوانید:
قرآن در مراسم ختم
آیین‌های کهن سوگواری در ایران امروز
